Vikipediya azad ensiklopediya Xınalıqdan olan bir ağsaqqal Ağsaqqal ağ saqqal ağsak qal Mərkəzi Asiya Qafqaz və Volqa bö

Vikipediya azad ensiklopediya Xinaliqdan olan bir agsaqqal Agsaqqal ag saqqal agsak qal Merkezi Asiya Qafqaz ve Volqa bolgesinde icmalarin Enenevi olaraq agsaqqal kend rehberi olmus ve adet huququ ile bagli butun meselelere cavabdeh olmusdur Meslehetci ve ya hakim kimi fealiyyet gosteren bu agsaqqallar esrler boyu olkelerde ve qebilelerde siyasetde ve edliyye sisteminde rol oynamisdilar Terifi span Soz ag saqqal birlesmesinden yaranmisdir Rus diline XIX esrde turk dillerinden kecmisdir Agsaqqal termini XVIII esr arxiv materiallarinda nadir hallarda rast gelinir Agsaqqal adi hemise saci agarmis ve xususi hormete layiq olan sexslere verilir Bu termin enenevi olaraq xalq terefinden selahiyyet qazanmis yasli bir sexse ve ya tayfanin basinda duran hormetli bir agsaqqala elece de cox seyahet etmis mueyyen bir sahede boyuk tecrube toplamis ve bilikleri sayesinde hormet qazanmis birine aid etmek ucun istifade olunurdu Agsaqqal ozunun heyat tecrubesini xalqin musbet enene ve adet enenelerini oyreden numune ve ornek gosteren sexsdir Her zaman hikmetli soz soyleyen qohumlugun birliyin ve dovletciliyin qorunmasi yolunda nesihet veren bir agsaqqaldir Agsaqqal tekce ailenin yox butun kendin gundelik heyatina ve teserrufatina rehberlik edir musbet tesirini gosterir O gencleri elme edeb erkanli olmaga ve zehmete alisdirmaqla yanasi kend daxilinde yaranan mubahise ve qarsidurmalarda da barisdirici soz soyleyerek terefleri uzlasdirir ve yaxinlasdirir Agsaqqalin dediyi hikmetli soz hec vaxt tapdalanmamisdir Hikmetli sozu saya salmamaq terbiyesizlik ve ozbasinaliq hesab olunur Teserrufat iqtisadiyyat terbiye ve diger meseleler uzre yeri geldikde resmi rehberler de agsaqqallarla meslehetlesirler Qazaxistan cemiyyetinde 45 yasli kisiye qarasaqqal deyilir ve insanlar ona qulaq asmaga baslayirlar cunki bu yasda yetkin kisiye mudriklik geldiyi hesab edilir 70 yasa catdiqda qarasaqqal aqsaqqal statusuna yukselir lakin butun yaslilar agsaqqal adina layiq gorulmur Buna baxmayaraq genc nesil terefinden qeyd sertsiz hormet qazanirlar Bu ifade hem de nagillarda yaxsi xususiyyetler dasiyan yaslilar ucun istifade olunur Insanlarin cetin anlarinda komeklerine catir Buna gore de islamiyyetden sonraki bezi efsanelerde Xizir peygemberle eynilesdirilmisdir Uluqayin agacindan enerek usaqlara yardim edir ve ad qoyur Agsaqqal qoca birden bire gorunur ve birden bire yoxa cixir Qazaxesilli SSRI zabiti ve yazicisi Bauirjan Momisuli yasli kisileri dord qrupa bolmusdur Bunlardan sal yalniz xirda meiset meselelerinden basqa hec bir suali hell ede bilmir basqalarinin evlerini qoruyur ve qeybet yayir Qariya oz tayfasina rehberlik edir her seyi nizamda saxlayir Agsaqqal butun kendin qaygisina qalir Abiz mubahiseleri hell edir namus ugrunda mubarize aparir xalqi adina danisir alovlu nitqler soyleyir ve biliklerini paylasir Cecenistanda Agsaqqalin xidmet muddeti onun isteyinden asili olurdu bezen ise qabiliyyetli sexsler arasinda birbasa nesilden nesile ve ya eyni tukhumun yan xettinden kecerek irsi olurdu Belelikle tekce irsilik aqsaqqal olmaq huququ vermirdi varisin secilmesi ucun tukhum uzvlerinin raziligi da teleb olunurdu Tarixi span Qaracayli agsaqqallar XIX esr Qedim dovrlerde agsaqqallar tayfa ve icmalarin bascisi hesab olunurdular sonraki dovrlerde ise nufuzlu memurlar kateqoriyasina daxil edilirdiler Meselen Xive xanliginda agsaqqallar sefirlerin qebulunda ve bir cox diger tedbirlerde feal istirak edirdiler Turk xalqlarinda tayfalarin her alt bolmesinin diger tayfa bascilarindan adeten musteqil olan oz ayri bascisi agsaqqali vekili baxsisi kendxudasi olurdu Agsaqqal adeten qebilenin en varli ve nufuzlu sexsleri arasindan ireli cekilirdi Icmalar agsaqqallari bu sekilde mukafatlandirirdi icmanin maraqlari namine sefer ucun at verir butun toy ve yas merasimlerine devet edir agsaqqala aile uzvlerinden birini getirmeye icaze verilir islerinin baxilmasindan sonra aqsaqqal iddiacidan mehkeme qerari ile silah qab qacaqdan bir esya ve ya diger agsaqqallar ve efendilerin aldigi esyalarla deyer baximindan beraber parca alirdi Agsaqqalin en yaxin icracilari iki cavus olurdu Icmanin hormetli ve yasli uzvleri toy ile bagli butun meslehetlesmelerde istirak edirdiler burada agsaqqal tez tez ikinci qayinata rolunda cixis edirdi Sufre acilisinda ev sahibi en hormetli qonaga buyurun deyerek oz qedehi ile onun qedehine toxunur ve bu yemeyin baslangic isaresi hesab olunurdu Agsaqqal oz saginda oturan qonagin qedehine oz qedehi ile toxuna bilerdi Qazaxlarin gundelik heyatinda seyyahlar hansisa kendi ziyaret eden zaman evvelce agsaqqallarin yanina gedir onlarla meslehetleserek seferin meqsedini bildirir ve tovsiyeler alirdilar Rusiya imperiyasinda Qazaxistanin inzibati qurulusuna gore volost idarecileri aul cemiyyetleri ise aul agsaqqallari terefinden idare olunurdu Azerbaycan cemiyyetinde agsaqqal anlayisi qedim tarixi ve zengin medeni enenelere esaslanir Xalqin menevi dunyasinda agsaqqallar mudriklik heyat tecrubesi ve ictimai nufuzla seciyyelenen sexsler kimi qebul edilmisdir Odur ki Azerbaycanda agsaqqal anlayisi tarixen cemiyyetde hormet ve nufuzla qarsilanmis sosial institut kimi formalasmisdir Xalqin mentalitetinde agsaqqallarin mesleheti ve xeyir duasi muhum ehemiyyet dasiyir ve hem gundelik heyatda hem de muhum sosial meqamlarda istiqametverici rol oynamisdir Agsaqqallar enenevi olaraq milli adet enenelerin qorunmasi ve nesillerarasi oturulmesinde vasiteci funksiyasini yerine yetirmisdiler Tarixen aile ve icma heyatinda muhum rol oynayan agsaqqallar mubahiselerin helli muhum qerarlarin qebul edilmesi aile qurulmasi ve ictimai munasibetlerin tenzimlenmesinde meslehetci funksiyasini yerine yetirmisler Onlar hemcinin adet enenelerin qorunmasi ve genc nesle oturulmesinde vasiteci rol oynamislar Azerbaycan xalqinin milli menevi deyerleri sisteminde agsaqqallar cemiyyetde yuksek hormet ve nufuz sahibi olmus muxtelif tarixi dovrlerde ictimai siyasi proseslerde menevi rehberlik funksiyasini icra etmisdiler Xususile murekkeb ve bohranli dovrlerde agsaqqallarin movqeyi cemiyyetin sabitliyinin qorunmasinda ve ictimai hemreyliyin mohkemlendirilmesinde ehemiyyetli hesab edilmisdir Indiki dovrde span 1989 cu ilde Azerbaycan SSR Kommunist Partiyasi MK nin birinci katibi Imam Mustafayev terefinden Azerbaycan Agsaqqallar Surasi tesis olunmusdur 1990 ci ilde dovlet qeydiyyatindan kecmis ve resmi fealiyyete baslamisdir 1998 ci ilde Imam Mustafayevin vefatindan sonra akademik Budaq Budaqov 1998 2012 ci illerde sedrlik etmisdir 2012 2020 ci illerde Azerbaycan Respublikasi Milli Meclisinin deputati Fettah Heyderov rehberlik etmisdir 2020 ci ilde Azerbaycan Respublikasi Milli Meclisinin deputati Azerbaycan Kooperasiya Universitetinin rektoru professor Eldar Quliyev kecirilen qurultayda sedr secilmisdir Azerbaycan Agsaqqallar Surasi milli menevi deyerlerin qorunmasi vetenperverlik terbiyesinin tesviqi genc neslin formalasmasi ve cemiyyetin sosial problemlerine munasibet bildirilmesi istiqametinde fealiyyet gosterir Teskilat Azerbaycanin muxtelif bolgelerinde gorusler tedbirler ve layiheler teskil ederek ictimai fealliq numayis etdirir Bu fealiyyetler cercivesinde genclerle gorusler kecirilir sosial ve medeni movzular muzakire olunur hemcinin tarixi hadiselerin xatiresinin yad edilmesi ve xeyriyye tesebbusleri heyata kecirilir Sura eyni zamanda beynelxalq seviyyede xususile turkdilli olkelerin oxsar qurumlari ile elaqelerin inkisafina diqqet yetirir Qasqarda uygur agsaqqal Azerbaycanda agsaqqallarin ictimai fealiyyeti regional seviyyede de teskilatlanmis sekilde heyata kecirilir Rayon ve seher agsaqqallar suralari yerli ictimai heyatin muxtelif sahelerinde istirak edir sosial ve medeni meselelerle bagli movqelerini ifade edirler Bu cur qurumlar yerli ziyalilar ictimaiyyet numayendeleri ve idareetme strukturlari ile emekdasliq cercivesinde fealiyyet gosterirler Rayon agsaqqallar suralarinin fealiyyetinde hesabat ve konfrans formatli toplantilar muhum yer tutur Bu tedbirler zamani suralarin evvelki dovrde gorduyu isler muzakire edilir ictimai siyasi proseslere munasibet bildirilir ve gelecek fealiyyet istiqametleri mueyyenlesdirilir Agsaqqallar bu platformalarda cemiyyetin qarsilasdigi sosial problemler ictimai hemreyliyin mohkemlendirilmesi ve yerli seviyyede sabitliyin qorunmasi meselelerine diqqet yetirirler Rayon agsaqqallar suralarinin fealiyyetinde hesabat ve konfrans formatli toplantilar muhum yer tutur Bu tedbirler zamani suralarin evvelki dovrde gorduyu isler muzakire edilir ictimai siyasi proseslere munasibet bildirilir ve gelecek fealiyyet istiqametleri mueyyenlesdirilir Agsaqqallar bu platformalarda cemiyyetin qarsilasdigi sosial problemler ictimai hemreyliyin mohkemlendirilmesi ve yerli seviyyede sabitliyin qorunmasi meselelerine diqqet yetirirler Muasir dovrde Azerbaycan cemiyyetinde agsaqqal institutunun rolu ve nufuzu ile bagli muxtelif muzakireler movcuddur Tedqiqatcilar ve ictimai musahideciler qeyd edirler ki qloballasma prosesleri kutlevi informasiya vasitelerinin tesirinin artmasi ve sosial munasibetlerin transformasiyasi enenevi sosial institutlarin o cumleden agsaqqalliq anlayisinin funksional movqeyine tesir gostermisdir Enenevi cemiyyetlerde agsaqqal anlayisi aile ve icma daxilinde yuksek nufuzla elaqelendirilmis meslehetcilik ve vasitecilik funksiyasini yerine yetirmisdir lakin muasir informasiya cemiyyetinde bu rolun bir hissesi media reqemsal platformalar ve diger sosial institutlar terefinden evez olunmusdur Bu da agsaqqal institutunun bezi hallarda simvolik ve ya formal xarakter almasina getirib cixarmisdir Enenevi olaraq daha seherli cemiyyet olan Ozbekistanda seherler mehellelere bolunur Her mehellenin rayon rehberi funksiyasini yerine yetiren agsaqqali olur 1995 ci ilde Qirgizistanin o zamanki prezidenti Askar Akayev aqsaqqal mehkemelerini canlandirmaq haqqinda ferman elan etmisdir Bu mehkemeler emlak zerer ve aile huququ sahelerinde yurisdiksiyaya malik olmusdur Agsaqqal mehkemeleri nehayet Qirgizistan Konstitusiyasinin 92 ci maddesine daxil edilmisdir 2006 ci ile olan melumata gore Qirgizistanda o cumleden paytaxt Biskekde texminen 1000 agsaqqal mehkemesi fealiyyet gostermisdir Akayev bu mehkemelerin inkisafini qirgiz milli kimliyinin yeniden alovlanmasi ile elaqelendirmisdir O 2005 ci ildeki cixisinda mehkemeleri olkenin koceri kecmisi ile baglamis ve mehkemelerin qirgizlarin ozunuidareetme qabiliyyetini ifade etdiyini teriflemisdir Muasir dovrde bezi cemiyyetlerde agsaqqallar mehkemesine rehberlik etmek imkani qadinlara da verilmisdir Agsaqqal anlayisinin huquq sistemine inteqrasiyasi ucun oxsar mexanizmler Turkmenistan Tacikistan Ozbekistan ve Qazaxistanda da movcuddur Muasir dovrde agsaqqal enenesinin problemlerinden biri meselen hokumet memurlari terefinden agsaqqallarin manipulyasiya edilmesi ve korrupsiya hallaridir Bu mesele o qeder ireli getmisdir ki agsaqqal adi alcaldici formada agcaqqal ag caqqal kimi istifade olunur Medeniyyetde span Qazax ata sozleri bezen agsaqqallar haqqinda da olur Resul Hemzetovun Menim Dagistanim kitabinin esas qehremanlarindan biri sair aqsaqqal Abutalib Qafurov olmusdur Tatar yazicisi Tufan Minnullin yaradiciliginda tez tez agsaqqal movzusuna toxunmusdur Istinadlar span Orucov Eliheyder redaktoragsaqqal Azerbaycan dilinin izahli lugeti volume 1 2nd edition Baku Serq Qerb 2006 Kishlak Arxivlesdirilib 2012 06 12 at the Wayback Machine Encyclopedia of Central Asia alman aksakal Definition of aksakal in English by Oxford Dictionaries ingilis 2 iyun 2019 tarixinde arxivlesdirilib Bashҡort telenen һүҙlege 1 se tom M 1993 43 bit Quaderni storici italyan Istituto di storia e sociologia dell Universita urbinate 2009 seh 823 Rossi Ettore Manuale di lingua turca Etimologia sintassi stilistica metrica note di Osmanli italyan Istituto per l Oriente 1964 seh 61 Nuova antologia di scienze lettere ed arti italyan Direzione della Nuova antologia 1873 seh 441 Aksakal letteralmente Barba bianca vocabolo che corrisponde al nostro di Seniore Nei villaggi fan l ufficio di Sindaco Capisani Giampaolo R I nuovi Khan popoli e stati nell Asia centrale desovietizzata italyan BEM 1996 seh 131 ISBN 978 88p 86886 00 0 Lidiya Glinkina Etimologicheskie tajny russkoj orfografii slovar spravochnik 2 e AST Astrel Tranzitkniga 2006 28 Apollova Natalya Gennadevna Prisoedinenie Kazahstana k Rossii v 30 h godah XVIII veka Akademiya nauk Kazahskoj SSR 1948 Amantaj Isin Irina Erofeeva E M Gribanova K Sh Alimgazinov A S Zulkasheva Istoriya Kazahstana v russkih istochnikah Pervye istoriko etnograficheskie opisaniya kazahskih zemel pervaya polovina XIX veka Dajk Press 2007 ISBN 9789965798436 Қazaktyn etnografiyalyk kategoriyalar ugymdar men ataularynyn dәstүrli zhүjesi Enciklopediya Almaty DPS 2011 ISBN 978 601 7026 17 2 Aksakal vchera segodnya zavtra Portal Istoriya Kazahstana rus e history kz 20 yanvar 2017 7 noyabr 2017 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 9 noyabr 2017 Bahaeddin Ogel Turk Mitolojisi Cilt 1 Sayfa 42 Bahaeddin Ogel Turk Mitolojisi Cilt 1 Sayfa 316 Dagestanskie svyatyni Kniga pervaya Epoha A R Shihsaidov ISBN 9785457675360 Birinchi jild Toshkent 2000 yil Otto Yulevich Shmidt Bolshaya sovetskaya enciklopediya Sovetskaya enciklopediya 1947 Sovetskaya etnografiya Izdatelstvo Akademii nauk SSSR 1981 Valerij Aleksandrovich Tishkov 7 Kongress etnografov i antropologov Rossii NII gumanitarnyh nauk pri Pravitelstve Respubliki Mordoviya 2007 S Asfendiarov 7 Istoriya Kazahstana 1993 CEFERLI Resad Azerbaycan agsaqqallari menevi missiyalarini layiqince yerine yetirirler Azerbaycan 19 fevral 2013 seh 1 525 ci qezet Agsaqqal sozu 525 az Xalqimizin milli mentalitetinde agsaqqal sozu hemise uca tutulub AZERTAC AKADEMIK IMAM MUSTAFAYEVIN 100 ILLIK YUBILEYINE HESR OLUNMUS TEDBIR KECIRILMISDIR 29 iyun 2023 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 3 noyabr 2020 Fettah Heyderov Agsaqqallar Surasinin sedri secilib 15 yanvar 2017 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 3 noyabr 2020 Eldar Quliyev Azerbaycan Agsaqqallar Surasinin sedri secilib 29 oktyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 3 noyabr 2020 Agsaqqal sozune hormet milli deyerdir Xalqqazeti az Kimdir agsaqqal Modern az Modern Muslim Societies ingilis Marshall Cavendish 2011 seh 312 ISBN 978 0 7614 7927 7 Etnograficheskoe obozrѣnie Izd Etnograficheskago otdela Imperatorskago obshestvo lyubitelej estestvoznaniia antropologii i etnografii 1900 Judith Beyer Kyrgyz Aksakal Courts Pluralistic Accounts of History 53 J OF L PLURALISM 144 2006 Former President Akaev quoted in Beyer Kyrgyz Aksakal Courts Predsedatelem suda aksakalov v Kirgizii stala zhenshina Novosti Kyrgyzstana politika ekonomika Kirgizii RUS kg 7 noyabr 2017 tarixinde arxivlesdirilib Temirkulov Azamat The Mediating Role of the Aksakal Institution in Local Conflicts in Kyrgyzstan ingilis Sadyrbek Mahabat Legal Pluralism in Central Asia Local Jurisdiction and Customary Practices ingilis Aksakal simvol mudrosti Aktyubinskij vestnik rus 10 noyabr 2017 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 9 noyabr 2017 Mariyan Magomedova Chalabova Lakcy Istoriya kultura tradicii Detyam o narodah Dagestana Epoha ISBN 9785457687295 rus Article sur http zvezdapovolzhya ru 18 mars 2012 Kateqoriyalar TitullarTurk xalqlariAzerbaycan medeniyyetiGizli kateqoriya ISBN sehrli kecidlerinin istifade olundugu sehifeler