fbpx
Wikipedia

Bauırjan Momışulı

Avqust 30, 2021

Bauırjan Momışulı (24 dekabr 1910 [6 yanvar 1911], Kolbastau[d], Cambul vilayəti – 10 iyun 1982(1982-06-10), Almatı) — Sovet İttifaqı Qəhrəmanı, yazıçı, II Dünya Müharibəsinin şanlı döyüşçüsü, hərbi komandir, strateq və taktik.

Bauırjan Momışulı
qaz. Бауыржан Момышұлы
Şəxsi məlumatlar
Doğum tarixi 24 dekabr 1910 (6 yanvar 1911)
Doğum yeri
Vəfat tarixi 10 iyun 1982(1982-06-10) (71 yaşında)
Vəfat yeri
Vətəndaşlığı
Hərbi fəaliyyəti
Mənsubiyyəti SSRİ
Qoşun növü artilleriya[d]
Rütbə polkovnik
Döyüşlər
Təltifləri

 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Qərb cəbhəsindəki 16-cı ordunun 316-cı ( 1941-ci ilin noyabrından başlayaraq 8 Qvardiyadan ibarət Qızıltu Piyada Atıcı Piyada Diviziyanın 1073-cü) atıcı Alayı (1941-ci il 19 Noyabr) və tabor komandiri. Böyük Vətən müharibəsində General-mayor I. V. Panfilovun başçılıq etdiyi məşhur diviziya tərkibində 1941-ci ilin sentyabrından iştirak etdi. Alay komandiri kimi baş leytenant Bauırjan Momışulı Moskva uğrunda döyüşlərdə 207 dəfə müharibədə aktiv yer aldı. 1941-ci il noyabrın 16–18-də Vermaxtın Moskva istiqamətində ikinci hücumu zamanı baş leytenant Momışulının başçılıq etdiyi tabor, alaydan uzaqda Matronino kəndi yaxınlığında Volokolamsk daş yolu üzərində igidliklə döyüşdü. Bacarıqlı komandirin rəhbərliyi sayəsində batalyon 3 gün ərzində nasistlərin hücumunu dəf edə bildi və böyük itki vermədən döyüşə yararlı vəziyyətdə mühasirəni yardı. .

Tərcümeyi-hal

Uşaqlıq

Bauırjan Momışulı Dekabrın 24-də 1910-cu ildə Cambul vilayətinin Jualı rayonunda Kolbastau kəndində anadan olub. Dulat tayfasının Şımır boyundandır.

İmaş adındaki babası 1911-ci ildə 92 yaşında vəfat etdi . Atası Momış, Kiril əlifbasını təkbaşına oxumağı öyrənən o dövrün kor adamlarından biri idi. El arasında dülgər və ayaqqabı ustası olmaqla yanaşı, bir zərgər kimi də tanınırdı. Yaşlı ikən İmaşın babası bütün təsərrüfatı oğlu Momışa əmanət verdi. Nənəsinin adı Qıztumas idi və yaşlılığında qohumları onu "sarı qoca qadın" adlandırırdılar. Anası Raziyə gənc yaşında vəfat etdi və Bauırjan 3 yaşından nənəsi Qıztumasın himayəsində böyüdü.

1921-ci ildə Asa internat məktəbinə daxil oldu. 1924-cü ildən Çimkənd şəhərindəki yeddi illik məktəbdə oxuyub. Bu 1924-cü ildə açılan bölgədəki ilk yeddi illik məktəb idi. Abdulla Təjibayev və Kurmanbek Sağındıqov Bauırjan ilə bir sinifdə oxuyurlar . 1928-ci ildə fərqlənmə diplomu ilə məzun olur və Orenburqdakı Qazaxıstan Pedaqoji İnstitutuna daxil oldu. İnstitutun direktoru Toqtıbayev adlı kişi idi. Oğlanın soyuqda nazik paltar gəzdiyini görəndə onu kabinetinə çağırdı. Kiçik Bauırjanın əlinə mühasibəyə verməsi üçün özünün yazdığı əmri verərək ona pul alacağını və bu pul ilə də kəndə qayıda biləcəyini söyləyir. Pis yaşayış şərtlərinə rəğmən təhsilini bitirə bilir.

Yeddi illik məktəbi bitirdikdən sonra Bauırjan bir müddət müəllim işləmişdir. Bu zaman, hərbi xidmətə çağrıldı, burada il yarım xidmət etdi və ehtiyatda olan komandir rütbəsi aldı. Doğma kəndinə qayıtdıqdan sonra bir neçə il bir maliyyə qurumunda çalışdı. Sonra yenidən Qırmızı Orduya çağrıldı və müxtəlif hərbi hissələrdə bir tağım, rota, komandir oldu. 1941 Böyük Vətən Müharibəsinin əvvəllərində Bauırjan şanlı general-mayor I.V. Panfilovun rəhbərliyi ilə Almatı yaxınlığında yeni qurulan 316-cı atıcı diviziyasının tərkibində cəbhəyə getdi, alay və tabor komandiri kimi xidmət etdi. Müharibənin son illərində Qvardiya Diviziyasına rəhbərlik etdi. 1941-ci ilin payız və qış aylarının şiddətli döyüşlərində taboruna 27 hücumda rəhbərlik etmişdir. Taboru ilə 5 dəfə mühasirəni yarıb əsas döyüş qüvvəsi ilə alayına qoşuldu. Bauırjan Momışulının bu cür təcrübələri, taktikada "fokal" və "çevik müdafiə" anlayışlarının formalaşdırılması, döyüş nizamnaməsinə döyüşdən çəkilmə üsulları, geri çəkilmə üsulları haqqında xüsusi bir fəsil kimi daxil edilməsidir. Komandir, düşüncəli bir hərbi mütəxəssis kimi istedadı müharibə zamanı, alay və diviziyaya rəhbərlik etdiyi zaman geniş şəkildə ortaya çıxdı. Baurjan Momışulı müharibə nəzəriyyəsini hərbi praktikada tətbiq edən və inkişaf etdirənlərdən biri idi. Bauırjan Momışulı, hərbi pedaqogikanı və hərbi psixologiyanı zənginləşdirən əvəzsiz bir miras qoymuş bir şəxsdir. Şöhrəti, şöhrəti və qəhrəmanlığı A. Bekin "Volokolamsk şossesi" kitabında təsvir edilmişdir. Kitab Alman, Çex, İvrit, İngilis, Fransız və s. xarici dillərə tərcümə edilmişdir. Müharibədən sonra Bauırjan Momışulı Sovet Ordusu Baş Qərargahının Ali Hərbi Akademiyasını bitirdi. Hərbi-pedaqoji işlə məşğul olur və Sovet Ordusunun Hərbi Akademiyasında dərs deyir. 1956-cı ildə polkovnik rütbəsi ilə təqaüdə çıxan Bauırjan daimi olaraq yaradıcılıqla məşğul olur. Həm qazax, həm də rus dilində yazır, həyatında gördükləri və öyrəndikləri ona dayaq olur. Həyat həqiqətlərinə əsaslanan ecazkar roman və povestləri bir çox oxucunun ən çox axtardığı əsərlərinə çevrilir. Bir neçə dəfə yenidən çap olunurlar. Bauırjan bir neçə orden və medalla təltif edilmiş, Sovet İttifaqı Qəhrəmanı adına layiq görülüb. Ancaq bu titul, xalq tərəfindən "qəhrəman" kimi tanınan və hörmət edilən qəhrəman oğula, Böyük Vətən müharibəsinin bitməsindən təxminən yarım əsr sonra verildi. Müstəqillik qazandıqdan sonra Qazaxıstan Respublikasının ilk Prezidenti Nursultan Nazarbayev. Nazarbayevin fərmanı ilə ona "Xalq qəhrəmanı" adı verildi.

Müharibədən əvvəl

1928–1930-cu illərdə ibtidai məktəbdə dərs demişdir. Bir müddət rayon icra komitəsinin məsul katibi vəzifəsində çalışıb. 6 ay rayon polisində işləmişdir.

1932–1934-cü illərdə Qırmızı Orduda xidmət etmişdir. 1933-cü ildə alay məktəbini bitirmişdir.

İcraiyyə Komitəsinin görkəmli üzvü Bauırjan Timofey Dubovikin dəstəyi ilə Çimkənd Sənaye Bankında iqtisadçı vəzifəsində çalışmışdır. 1936-cı ildə bu vəzifədə Respublika Bankının rəhbəri B. M. Barxanın rəhbərliyi altında Leninqrad Maliyyə Akademiyasında bir illik kur bitirmişdir. Rəhbərlik tərəfindən qiymətləndirilmiş, SSRİ Sənaye Bankının Respublika İdarə Heyətinə baş məsləhətçi təyin edilmişdir.

1936-cı ildə yeni yaradılan bölüyün tağım komandirliyinə dəvət edildi. Bu zaman o, bölük komandiri və alayın qərargah rəisinin köməkçisi olur.

1939-cu ildə atası Momış rəhmətə getdi.

İkinci Dünya müharibəsi dövründə

1941-ci ildə Qazaxıstan Hərbi Komissarlığında təlimatçı işləmişdir. 1941-ci ilin sentyabrında Böyük Vətən müharibəsində iştirak etmişdir. 316-cı atıcı diviziyasının yaranmasında fəal iştirak etmiş və bu diviziyanın tərkibində cəbhəyə getmişdir.

26 Noyabr 1941-ci ildə Marşal Rokossovski tərəfindən alay komandiri təyin edildi.

1941–1945 — ci illərdə İ.V. Panfilov adına 8-ci Qvardiyalıq Diviziyanın tabor, alay komandiri, müharibənin son illərində isə bu diviziyanın komandiri idi.

6 iyun 1942-ci ildə Qırmızı Ulduz ordeni ilə təltif edildi.

1944-cü ildə səhhətinə görə Almatı xəstəxanasına göndərildi.

16 yanvar 1945-ci ildə Almatıya gələn Bauırjan, elm adamları tərəfindən müharibə mövzusunda bir mühazirəyə dəvət edildi. Bu mühazirənin stenoqramı daha sonra "Müharibə psixologiyası" adlı kitab şəklində nəşr olundu. Əvvəlcə yalnız rus dilində nəşr olunan bu əsər 2010-cu ildə Bauırjan Momışulının 100 illiyi münasibətilə qazax dilində nəşr edilmişdir.

Müharibə zamanı şəxsi qəhrəmanlığı və döyüşdəki hərbi qüdrəti ilə seçilirdi. Bir neçə dəfə əsgərlərini mühasirədən salamat çıxarmağı bacardı. Onun Moskva yaxınlığındakı döyüşdəki qəhrəmanlığı İttifaq dövlətlərində dillərə dastan oldu. Bu qəhrəmanlığı məşhur rus yazıçısı Aleksandr Bek "Volokamski şossesi" (Qazaxcası: "Arpalıs") povestini yazdı. Bu əsər daha sonra bir neçə dilə tərcümə edilmişdir.

Moskva uğrunda döyüş

 
Momışulına həsr edilən poçt markası, 2010

Moskva ətrafındakı döyüş Baurjan Momışulylinin həyatında xüsusi bir dövr idi. Gənc komandir, 1073-cü atıcı alayının tabur komandiri, baş leytenant Baurjan Momışulı, əsgərləri ilə birlikdə qarşıladığı qışda Moskvada dizə qədər qarda mühasirəsini beş dəfə yarıb toplamda 27 dəfə aktiv döyüşə qatılaraq hərb tarixində görülməmmiş manevrlər edərək hərb sənətini yenidən yazmışdı.. Komandir Momışulı yaxşı bir strateq, əla taktik, psixoloq idi .

1941-ci ilin 16–18 yanvar günlərində Vermaxtın Moskvaya ikinci hücumu dönəmində Momışulı komandanlığındakı tabor öz alayından aralıda Matronuno kəndi yaxınlığındaki Volokolam daş yolunda xüsusi igidliklə vuruşdu. Komandirin istedadlı rəhbərliyi sayəsində Alman ordusu bu bölgədə 3 gün ərzində vaxt itirdi. Bu qəhrəmanlığı sayəsində gənc komandir öz əsgərlərini mühasirədən döyüşə yararlı vəziyyətdə çıxarmağı bacardı.

Lakin qarışıqlıq dövründə bəzi taborların alaylar və bölükləri ilə əlaqələrini itir və əsgərlərin harada və necə olduqlarını bilmək çətin olurdu. Belə vəziyyətlə qarşılaşan taborlardan biri də Bauırjanın rəhbərlik etdiyi birinci tabor oldu. Bu halda Bauırcan geri çəkilmənin dəqiq planını hazırlayır. Taborun önündə irəlləyən 15 nəfərdən ibarət kəşfiyyatçı (Bu kəşfiyyatçılar gəldikləri yolu yenidən müşahidə edərək irəlləməli idi) tağımların bir-birinin izi ilə geri dönməsini təşkil etməli idi. Taborlara rəhbbərlik edən kəşfiyyatçılar baş leytenant Rəhimov ilə siyasi məsləhətçi Məhəmmədqul İslamqulov idi.

Gündüz əsgərlərinə düşmən tərəfindən görünməmələri üçün bütün gecəni yeriməyi əmr edir. Gündüzlər qalın meşədə istirahət edib kəşfiyyatçıların gecə təyin etdiyi istiqamətdə keşik çəkən əsgərlər əzmkarlıq və dözümlülük göstərərək qalın şam ağacından keçərək iki gün sonra Novlyansk və İvanovsk kəndləri arasından çıxdılar.Kəşfiyyatçıların dediklərinə görə İvanovsk kəndində panfilovçuların birinci taboru vardı, fəqət hələ müharibədə iştirak etmirdilər.

Metodist, təcrübəli komandir İ.V. Panfilov bu alayı müvəqqəti rezerv olaraq saxlayırdı. "B. Momışulı liderliyindəki taborun düşmən tərəfindən məhv edildiyi şayiəni eşitmiş fəqət qayıdan əsgərləri gördükdə onları böyük sevinclə qarşıladılar. İ.V. Panfilov Bauırjanın rəhbərlik etdiyi batalyonun əsgərlərini görəndə sevincindən ağladı. İvan Vasiliyeviç çoxdandır görmədiyi qardaşını görmüş kimi Bauırjana sarılaraq, yanağından öpmüş "Afərin, qəhrəmanım!" deyərək kürəyinə vurmuşdur.

19 qvardiyalıq atıcı alayının komandiri kimi 1941-ci ilin 26–30 noyabr tarixləri arasında qvardiya kapitanı Momışulı Moskva əyalətinin Sakalovo kəndi yaxınlığında faşist əsgərlərinin hücumunu 4 sutka ərzində dəf edərək uöurlu əməliyyatlar apardı. 1941-ci ilin 5 dekabrında onurğasından güllə yarası aldı. Əzilxan Nurşayıqovun "Həqiqət və gerçəklər" kitabında Bauırjan özünü tibb məntəqəsinə çatdırana qədər həkim baxışında olduğunu, həkimlərin dərhal onun xəstəxanaya getməli olduğunu, fəqət Bauırjanın öz tapancası ilə onları hədələdiyini və gülləni dərhal yerindəcə çıxarılmasını tələb etdiyi yazır. Güllə çıxardıldıqdan və yara sarıldıqdan sonra Bauırjan Momışulı yenidən döyüş meydanına qayıtdı.

Sovet əskərlərinin 1942 yılı Yanvar-Fevral aylarındaki döyüşlərində 8 qvardiyalıq diviziyanın Bauırjan Momışulı liderliyindəki alayın əsgərləri fərqləndilər. İki ay ərzində bölük 500–600 kilometr qərbə doğru irəliləyərək minlərlə Faşist əsgər və zabitini dağıtdı və düşmənin bir çox maşınını məhv etdi.

1944-cü ildə Diviziya komandiri olarkən Dubrovka kəndi yaxınlığında gedən döyüş zamanı ağır yaralanmışdı. Öz sözlərinə görə, yerdən çıxan metalın üzərinə çanaq sümüyü üstündə düşdü. Bir müddət ata minib arxasında uzana bilməsə də, xəstəxanaya getmədi .

O vaxtdan 1944-cü ilin mart ayına qədər xəstəxanada yatdı. Elə həmin il Baş Qərargah Hərbi Akademiyasında zabit hazırlığı kursunu bitirdi.

21 yanvar 1945-ci ildə Qvardiya Polkovniki Bauırjan Momışulı, İkinci Baltik Cəbhəsinin 9-cu qvardiya atıcı diviziyasına, 6-cı qvardiya ordusuna, 2-ci qvardiya atıcı alayına rəhbərlik etdi. 1945-ci ilin fevral-mart aylarında Baurjan Momışulının rəhbərlik etdiyi bir bölük, Priekule stansiyasının şimal-qərb tərəfindəki üç Alman qalasını məhv etdi. Diviziyanın hücumu nəticəsində 15 yaşayış məntəqəsi azad edildi və düşmən qoşunlarına ciddi ziyan dəydi.

Qazax xalqı Bauırjan Momışulının əsgərlərlə bağlı dediklərini xatırlayır. Şanlı komandir əsgərin xarakterini, zəkasını və ölkəsi üçün lazım olarsa, bir milçək kimi canını fəda etmək cəsarətini yüksək qiymətləndirdi. Nəticədə onlar ruhlanaraq və şanlı qələbələrə səbəb oldular.

Müharibə dövründə Bauırjan Momışulı yalnız şiddətli və sərt bir hərbi rəhbər deyil, həm də əsgər və zabitlərinin müdrik lideri, ağıllı, məlumatlı, ciddi və mehriban bir tərbiyəçisi olmağı bacardı.

Qvardiya polkovniki Bauırjan Momışulı , 12 dekabr 1990-cı ildə anadan olmasının 80-ci ildönümü münasibətilə Sovet İttifaqı Qəhrəmanı adına layiq görülmüşdür. B. Momışulının "Ədalət həmişə zəfər çalır, gec də olsa bu gerçəkləşir" sözləri reallaşdı və xalqın arzusu reallaşdı.

Müharibədən sonrakı illərdə

1946–1948 — ci illərdə Voroşilov adına Hərbi Akademiyanın tələbəsi idi.

1948–1950 — ci illərdə 49-cu atıcı briqadasının komandir müavini vəzifəsində çalışıb.

1952-ci ildə Sovet Ordusunun Baş Qərargahı yanında Ali Hərbi Akademiyanı bitirmişdir.

1953-cü ildə akademik Wang Chong-Hu-nun rəhbərlik etdiyi Çin nümayəndə heyəti ilə görüşdü.

Müharibədən sonra 1950–1955 — ci illərdə Sovet Ordusunun Hərbi Akademiyasında dərs demişdir . 1956 — cı ildə polkovnik vəzifəsindən istefa etdikdən sonra ölkəyə döndü. Bir müddət ölkədə iş tapmır. Omirbek Joldasbekov adına Qazaxıstan Milli Universitetinin hərbi kafedrasında işə qəbul edilir. Ancaq burada onu sevmirlər . Qəhrəman bundan sonra yaradıcılıq fəaliyyəti ilə məşğul olmağa başlayır. Həm qazax, həm də rus dilində yazır və gördüklərini, öyrəndiklərini həyatında istifadə edir. Onun həyat reallıqları əsasında yazdığı gözəl roman və povestləri oxuyucuların ən çox axtardığı əsərlərə çevrilir. Bu əsərlər bir neçə dəfə yenidən çap olundu.

Bauırjan müharibə dövründə "Yoldaşım", "Yazıçıya", "Kalıbek ağa", "Kimsələrə", "Ömərbəyə", "Yarın kədəri", "Ğ-ya", "Ana dilinə hörmət et", "Dostuma", "Əks olunma" adlı şeirlər yazmışdır.

1952–1956 — cı illərdə "Zabit gündəliyi", "Bir gecənin tarixi", "Ailəmiz" adlı ilk kitabları nəşr olundu.

Kubaya səfər

Bauırjan Momışulı 1962-ci ildə Fidel Kastronun dəvəti ilə Kubaya səfəretdi. Səfər əsnasında Kuba lideri Fidel Kastro ilə görüşə bilməməsinə rəğmən Kuba onda böyük təəssürat yaratdı.Kuba hərbçilərinə mühazirələr oxuymuş Fidelin qardaşı Raul Kastro ilə görüşmüşdür. Kubaya səfəri haqqında "Kuba təəssüratları" adlı bir kitab yazdı. Bauırjan Momışulı, Fidel Kastro və Ernesto Çhe Guevara üçün nümunə idi.

1963-cü ildə Kuba hökumətindən bir neçə dəfə dəvət aldı, buna görə 10 günlük səyahətə çıxdı.

10 iyun 1982-ci ildə 71 yaşında Almatıda vəfat etdi . "Kensay" qəbiristanlığında dəfn edildi.

1990-cı ildə Sovet İttifaqı Qəhrəmanı adına layiq görülmüşdür . Qərar 11 dekabr 1990-cı il tarixdə verildi. 11637 nömrəli medal

Qəhrəmanın 100 illiyi

 
Almatı şəhərində Baulrjanın abidəsi

14 sentyabr 2010-cu ildə Almatıda "Qazaxıstanın Bauırjanı" adlı sənədli filmi ictimaiyyətə təqdim edildi. Film hökumətin sifarişi ilə və rejissor Kəlilə Ömərov tərəfindən Baurjan Momışulinin 100 illik yubileyinə həsr edilmişdir .

Sovet-Alman müharibəsi qəhrəmanı, yazıçı Bauırjan Momışulinin 10 dekabr 2010-cu il tarixində Almatıdakı 28 Panfilov parkında abidəsinin açılışı olub, hündürlüyü 6 metr olan abidənin postamenti qranitdən, qəhrəmanın heykəli isə bürüncdəndir. .

2010-cu ildə ölkənin hər yerində Bauırjan Momışulının 100 illiyinə həsr olunmuş bayram tədbirləri keçirildi.

2010 — cu ilin sentyabr ayında Bauırjan Momışulının 30 cildlik əsərlər toplusu nəşr olundu.

10 dekabr 2010-cu ildə Almatıda Bauırjan Momışulının abidəsi açıldı.

Bauırjan Momışulının ədəbi yaradıcılığı

Əsərləri

  • Uçan yuva ( 1974 )
  • Moskva uğrunda döyüş ,
  • Əsgər şəxsiyyəti ,
  • Cəbhə ,
  • Cəbhədə görüşlər ,
  • General Panfilov ,
  • Tolegen Toxtarov ,
  • Kuba təsiri
  • İnsan Gücü ( 1981 )
  • Elbaşına Günəş doğsa
  • Müharibə psixologiyası (rusca)

Ailəsi

  • Bibicamal Mukanqızı Momışgəlini, Bauırjandan iki yaş kiçik, sarışın və gözəldir. Bibijamal Muqanqızının ilk övladı Baxıtjan Momışulı doğuluşdur.
  • Korkina Klavdiya Qriqoryevna — opera aktrisası, qaraçı qızı. Bu şəxsdən Elena Bauırjanovna anadan olub (16.09.1947)
  • Baxıtjamal Kalibekovna Xarici Dillər İnstitutunun aspirantıdır və 13 il Bauırcanla olub.
  • Baxıtjan Momışuly, Bauırjan Momışulının oğludur.
  • Zeynəb Əhmədova Bauırjankelini (18 yanvar 1945-ci il təvəllüdlü) — gəlin, Baxıtjan Momışulının həyat yoldaşı, yazıçı, qazax ənənələrinin təbliğatçısı. Qayınatası haqqında xatirələr, kitablar və məqalələr yazır.

Bauırcan Momışulının adının əbədiləşdirilməsi

Nur-Sultan şəhərində

  • Bauırcan Momışulı prospekti (Nur-Sultan)

Almatı şəhərində

  • Bauırjan Momışulı küçəsi (Almatı)

Taraz şəhərində

  • Cambul vilayətinin keçmiş Burnoye rayonu Bauırjan Momışulı rayonu olaraq dəyişdirildi.
  • Bauırjan Momışulı kəndi (Cambul bölgəsi)
  • Bauırjan Momışulı kənd rayonu (Cambul bölgəsi)

45 saylı Qazaxıstan klassik gimnaziyası Bauırjan Momışulnın adını daşıyır və məktəbin qarşısına Bauırjan Momışulının büstü qoyulub.

Taraz şəhərində Bauırjan Momuşulı adına Qələbə parkı

Çimkənd şəhərində

  • Bauırjan Momışulı prospekti (Çimkənd)
  • Almatı (№131), Çimkent (42) və Almatıdakı hərbi internat məktəbləri də qəhrəmanın adını daşıyır.
  • Çimkənddə Qazaxıstan Respublikası Daxili İşlər Nazirliyinin binası və Nur-Sultanda Bauırjan Momışulının abidəsi var .

Mükafatlar

Müharibə zamanı

  • 6 iyun 1942 Qırmızı Bayraq ordeni ilə;
  • 6 iyun 1944 "Moskvanın müdafiəsinə görə" medalı ilə ;
  • 1945 — ci ilin iyul ayında iki dəfə 1-ci dərəcəli Vətən müharibəsi ordeni, Fəxri Nişan, Qırmızı Ulduz ordeni ilə təltif edilmişdir.

Müharibədən sonra

  • 1970-ci ildə Qırmızı Əmək Bayrağı və Fəxri Nişan ordeni ilə təltif edildi
  • 1990 - cı ildə SSRİ prezidenti 11 dekabr fərmanı ilə B. Momışulı, 1941–1945-ci illər müharibəsində faşist işğalçılarına qarşı mübarizədə göstərdiyi şücaət və qəhrəmanlığa görə "Sovet İttifaqı Qəhrəmanı" adına layiq görülmüşdür (medal №11637).
  • 2000-ci ildə "Əsrin adamı" kimi tanındı

Bauırjan Momışulı haqqında

  • 1967 " Arxamızda Moskva", Rejissor: Məcid Begalin, Bauırjan Momışulı rolunu oynayan: Kəuken Kenjetaev
  • 2010 — Qazaxıstanın Bauırjanı (Sənədli film) Kazakhfilm . Kəlilə Nemətoğlu Omarov
  • 2013 — Bauırjan Momışuly (serial) Rejissor: Akan Satayev.
  • Həqiqət və əfsanə — müəllif Əzilxan Nurşayikovdur
  • Volokolamsk daş yolu — müəllif Aleksandr Bek
  • Ataya yüksəliş — müəllif Baxıtjan Momışulı
  • Atanın adına — müəllif Baxıtjan Momışulı
  • Böyük bir qurdun oğlu — müəllif Baxıtjan Momışulı
  • Günəşli günlər — müəllif Zeynəb Əhmədova

Maraqlı faktlar

Böyük Vətən müharibəsi illərində yalnız iki qazax diviziya komandanı olmuşdur. Birincisi Bauırjan Momışulı, ikincisi Əbülxair Baymoldin.

Baurjan Momışulından sitatlar

 Xainin Vətəni yoxdur, Vətəndə xainə yer yoxdur. 
" İntizamı olandan qul olmaz. "
Baurjan Momışuly
" Vətən üçün oda düşsən də yanmazsan. "
" Çeviklik və cəsarət — igidliyə xas keyfiyyətlərdir. "
" Tərbiyə intizamlının, intizamlı isə vətənin xidmətçisidir. "

Bunlara da baxın

  • Sabir Omaroviç Rəhimov
  • Rahimzhan Koshkarbayev
  • İvan Vasilyeviç Panfilov
  • Panfilov Diviziyası
  • Alexander Alfredoviç Beck

Mənbələr

  1. Айбын. Энциклопедия. / Бас ред. Б.Ө.Жақып. — Алматы: "Қазақ энциклопедиясы", 2011. — 880 бет.ISBN 9965-893-73-Х
  2. Герои страны, Бауыржан Момыш-улы, http://www.warheroes.ru/hero/hero.asp?Hero_id=1543
  3. Б. Момышұлының "Соғыс психологиясы" атты кітабының тұсаукесері өтті[ölü keçid]
  4. Азаттық радиосы, Алматыда Бауыржан Момышұлы туралы деректі фильмнің тұсаукесері өтті,
  5. Азаттық радиосы, Алматыда Бауыржан Момышұлына ескерткіш ашылды
  6. Таразда Бауыржан Момышұлының 100 жылдық мерейтойына арналған салтанатты шаралар өтуде[ölü keçid]
  7. Бауыржан Момышұлының 30 томдық еңбектер жинағы жарыққа шықты
  8. Алматы қаласында Бауыржан Момышұлына арналған ескерткіш ашылды.
  9. Тарихи тұлғалар. Танымдық — көпшілік басылым. Мектеп жасындағы оқушылар мен көпшілікке арналған. Құрастырушы: Тоғысбаев Б. Сужикова А. – Алматы. "Алматыкітап баспасы", 2009 ISBN 978-601-01-0268-2
  10. Баукеңнің алты ерлігі[ölü keçid]

Links

  • Bauırjan Momışulı. Qazax dili haqqında fikir
  • Bauırjan Momışuly: Mən heç vaxt qızıl və gümüşlə maraqlanmamışam və heç vaxt buna əhəmiyyət verməmişəm! 2016-12-08 at the Wayback Machine
  • Şərəflə doğuldu[ölü keçid]
  • "Bir insanı iki dəfə sınamağa ehtiyac yoxdur" 2017-04-19 at the Wayback Machine

Avqust 30, 2021
bauırjan, momışulı, dekabr, 1910, yanvar, 1911, kolbastau, cambul, vilayəti, iyun, 1982, 1982, almatı, sovet, ittifaqı, qəhrəmanı, yazıçı, dünya, müharibəsinin, şanlı, döyüşçüsü, hərbi, komandir, strateq, taktik, Бауыржан, Момышұлыşəxsi, məlumatlardoğum, tarix. Bauirjan Momisuli 24 dekabr 1910 6 yanvar 1911 Kolbastau d Cambul vilayeti 10 iyun 1982 1982 06 10 Almati Sovet Ittifaqi Qehremani yazici II Dunya Muharibesinin sanli doyuscusu herbi komandir strateq ve taktik 1 Bauirjan Momisuliqaz Bauyrzhan MomyshulySexsi melumatlarDogum tarixi 24 dekabr 1910 6 yanvar 1911 Dogum yeri Kolbastau d Juali rayonu d Cambul vilayeti Qazaxistan SSR SSRIVefat tarixi 10 iyun 1982 1982 06 10 71 yasinda Vefat yeri Almati Almati vilayeti Qazaxistan SSR SSRIVetendasligi SSRIHerbi fealiyyetiMensubiyyeti SSRIQosun novu artilleriya d Rutbe polkovnikDoyusler Serq cebhesiTeltifleri Vikianbarda elaqeli mediafayllarQerb cebhesindeki 16 ci ordunun 316 ci 1941 ci ilin noyabrindan baslayaraq 8 Qvardiyadan ibaret Qiziltu Piyada Atici Piyada Diviziyanin 1073 cu atici Alayi 1941 ci il 19 Noyabr ve tabor komandiri Boyuk Veten muharibesinde General mayor I V Panfilovun basciliq etdiyi meshur diviziya terkibinde 1941 ci ilin sentyabrindan istirak etdi Alay komandiri kimi bas leytenant Bauirjan Momisuli Moskva ugrunda doyuslerde 207 defe muharibede aktiv yer aldi 1941 ci il noyabrin 16 18 de Vermaxtin Moskva istiqametinde ikinci hucumu zamani bas leytenant Momisulinin basciliq etdiyi tabor alaydan uzaqda Matronino kendi yaxinliginda Volokolamsk das yolu uzerinde igidlikle doyusdu Bacariqli komandirin rehberliyi sayesinde batalyon 3 gun erzinde nasistlerin hucumunu def ede bildi ve boyuk itki vermeden doyuse yararli veziyyetde muhasireni yardi 2 Mundericat 1 Tercumeyi hal 1 1 Usaqliq 1 2 Muharibeden evvel 1 3 Ikinci Dunya muharibesi dovrunde 1 3 1 Moskva ugrunda doyus 1 4 Muharibeden sonraki illerde 1 4 1 Kubaya sefer 1 4 2 Qehremanin 100 illiyi 2 Bauirjan Momisulinin edebi yaradiciligi 2 1 Eserleri 3 Ailesi 4 Bauircan Momisulinin adinin ebedilesdirilmesi 4 1 Nur Sultan seherinde 4 2 Almati seherinde 4 3 Taraz seherinde 4 4 Cimkend seherinde 5 Mukafatlar 6 Bauirjan Momisuli haqqinda 7 Maraqli faktlar 8 Baurjan Momisulindan sitatlar 9 Bunlara da baxin 10 Menbeler 11 LinksTercumeyi hal RedakteUsaqliq Redakte Bauirjan Momisuli Dekabrin 24 de 1910 cu ilde Cambul vilayetinin Juali rayonunda Kolbastau kendinde anadan olub Dulat tayfasinin Simir boyundandir Imas adindaki babasi 1911 ci ilde 92 yasinda vefat etdi Atasi Momis Kiril elifbasini tekbasina oxumagi oyrenen o dovrun kor adamlarindan biri idi El arasinda dulger ve ayaqqabi ustasi olmaqla yanasi bir zerger kimi de taninirdi Yasli iken Imasin babasi butun teserrufati oglu Momisa emanet verdi Nenesinin adi Qiztumas idi ve yasliliginda qohumlari onu sari qoca qadin adlandirirdilar Anasi Raziye genc yasinda vefat etdi ve Bauirjan 3 yasindan nenesi Qiztumasin himayesinde boyudu 1921 ci ilde Asa internat mektebine daxil oldu 1924 cu ilden Cimkend seherindeki yeddi illik mektebde oxuyub Bu 1924 cu ilde acilan bolgedeki ilk yeddi illik mekteb idi Abdulla Tejibayev ve Kurmanbek Sagindiqov Bauirjan ile bir sinifde oxuyurlar 1928 ci ilde ferqlenme diplomu ile mezun olur ve Orenburqdaki Qazaxistan Pedaqoji Institutuna daxil oldu Institutun direktoru Toqtibayev adli kisi idi Oglanin soyuqda nazik paltar gezdiyini gorende onu kabinetine cagirdi Kicik Bauirjanin eline muhasibeye vermesi ucun ozunun yazdigi emri vererek ona pul alacagini ve bu pul ile de kende qayida bileceyini soyleyir Pis yasayis sertlerine regmen tehsilini bitire bilir Yeddi illik mektebi bitirdikden sonra Bauirjan bir muddet muellim islemisdir Bu zaman herbi xidmete cagrildi burada il yarim xidmet etdi ve ehtiyatda olan komandir rutbesi aldi Dogma kendine qayitdiqdan sonra bir nece il bir maliyye qurumunda calisdi Sonra yeniden Qirmizi Orduya cagrildi ve muxtelif herbi hisselerde bir tagim rota komandir oldu 1941 Boyuk Veten Muharibesinin evvellerinde Bauirjan sanli general mayor I V Panfilovun rehberliyi ile Almati yaxinliginda yeni qurulan 316 ci atici diviziyasinin terkibinde cebheye getdi alay ve tabor komandiri kimi xidmet etdi Muharibenin son illerinde Qvardiya Diviziyasina rehberlik etdi 1941 ci ilin payiz ve qis aylarinin siddetli doyuslerinde taboruna 27 hucumda rehberlik etmisdir Taboru ile 5 defe muhasireni yarib esas doyus quvvesi ile alayina qosuldu Bauirjan Momisulinin bu cur tecrubeleri taktikada fokal ve cevik mudafie anlayislarinin formalasdirilmasi doyus nizamnamesine doyusden cekilme usullari geri cekilme usullari haqqinda xususi bir fesil kimi daxil edilmesidir Komandir dusunceli bir herbi mutexessis kimi istedadi muharibe zamani alay ve diviziyaya rehberlik etdiyi zaman genis sekilde ortaya cixdi Baurjan Momisuli muharibe nezeriyyesini herbi praktikada tetbiq eden ve inkisaf etdirenlerden biri idi Bauirjan Momisuli herbi pedaqogikani ve herbi psixologiyani zenginlesdiren evezsiz bir miras qoymus bir sexsdir Sohreti sohreti ve qehremanligi A Bekin Volokolamsk sossesi kitabinda tesvir edilmisdir Kitab Alman Cex Ivrit Ingilis Fransiz ve s xarici dillere tercume edilmisdir Muharibeden sonra Bauirjan Momisuli Sovet Ordusu Bas Qerargahinin Ali Herbi Akademiyasini bitirdi Herbi pedaqoji isle mesgul olur ve Sovet Ordusunun Herbi Akademiyasinda ders deyir 1956 ci ilde polkovnik rutbesi ile teqaude cixan Bauirjan daimi olaraq yaradiciliqla mesgul olur Hem qazax hem de rus dilinde yazir heyatinda gordukleri ve oyrendikleri ona dayaq olur Heyat heqiqetlerine esaslanan ecazkar roman ve povestleri bir cox oxucunun en cox axtardigi eserlerine cevrilir Bir nece defe yeniden cap olunurlar Bauirjan bir nece orden ve medalla teltif edilmis Sovet Ittifaqi Qehremani adina layiq gorulub Ancaq bu titul xalq terefinden qehreman kimi taninan ve hormet edilen qehreman ogula Boyuk Veten muharibesinin bitmesinden texminen yarim esr sonra verildi Musteqillik qazandiqdan sonra Qazaxistan Respublikasinin ilk Prezidenti Nursultan Nazarbayev Nazarbayevin fermani ile ona Xalq qehremani adi verildi Muharibeden evvel Redakte 1928 1930 cu illerde ibtidai mektebde ders demisdir Bir muddet rayon icra komitesinin mesul katibi vezifesinde calisib 6 ay rayon polisinde islemisdir 1932 1934 cu illerde Qirmizi Orduda xidmet etmisdir 1933 cu ilde alay mektebini bitirmisdir Icraiyye Komitesinin gorkemli uzvu Bauirjan Timofey Dubovikin desteyi ile Cimkend Senaye Bankinda iqtisadci vezifesinde calismisdir 1936 ci ilde bu vezifede Respublika Bankinin rehberi B M Barxanin rehberliyi altinda Leninqrad Maliyye Akademiyasinda bir illik kur bitirmisdir Rehberlik terefinden qiymetlendirilmis SSRI Senaye Bankinin Respublika Idare Heyetine bas meslehetci teyin edilmisdir 1936 ci ilde yeni yaradilan boluyun tagim komandirliyine devet edildi Bu zaman o boluk komandiri ve alayin qerargah reisinin komekcisi olur 1939 cu ilde atasi Momis rehmete getdi Ikinci Dunya muharibesi dovrunde Redakte 1941 ci ilde Qazaxistan Herbi Komissarliginda telimatci islemisdir 1941 ci ilin sentyabrinda Boyuk Veten muharibesinde istirak etmisdir 316 ci atici diviziyasinin yaranmasinda feal istirak etmis ve bu diviziyanin terkibinde cebheye getmisdir 26 Noyabr 1941 ci ilde Marsal Rokossovski terefinden alay komandiri teyin edildi 1941 1945 ci illerde I V Panfilov adina 8 ci Qvardiyaliq Diviziyanin tabor alay komandiri muharibenin son illerinde ise bu diviziyanin komandiri idi 6 iyun 1942 ci ilde Qirmizi Ulduz ordeni ile teltif edildi 1944 cu ilde sehhetine gore Almati xestexanasina gonderildi 16 yanvar 1945 ci ilde Almatiya gelen Bauirjan elm adamlari terefinden muharibe movzusunda bir muhazireye devet edildi Bu muhazirenin stenoqrami daha sonra Muharibe psixologiyasi adli kitab seklinde nesr olundu Evvelce yalniz rus dilinde nesr olunan bu eser 2010 cu ilde Bauirjan Momisulinin 100 illiyi munasibetile qazax dilinde nesr edilmisdir 3 Muharibe zamani sexsi qehremanligi ve doyusdeki herbi qudreti ile secilirdi Bir nece defe esgerlerini muhasireden salamat cixarmagi bacardi Onun Moskva yaxinligindaki doyusdeki qehremanligi Ittifaq dovletlerinde dillere dastan oldu Bu qehremanligi meshur rus yazicisi Aleksandr Bek Volokamski sossesi Qazaxcasi Arpalis povestini yazdi Bu eser daha sonra bir nece dile tercume edilmisdir Moskva ugrunda doyus Redakte Momisulina hesr edilen poct markasi 2010 Moskva etrafindaki doyus Baurjan Momisulylinin heyatinda xususi bir dovr idi Genc komandir 1073 cu atici alayinin tabur komandiri bas leytenant Baurjan Momisuli esgerleri ile birlikde qarsiladigi qisda Moskvada dize qeder qarda muhasiresini bes defe yarib toplamda 27 defe aktiv doyuse qatilaraq herb tarixinde gorulmemmis manevrler ederek herb senetini yeniden yazmisdi Komandir Momisuli yaxsi bir strateq ela taktik psixoloq idi 1941 ci ilin 16 18 yanvar gunlerinde Vermaxtin Moskvaya ikinci hucumu doneminde Momisuli komandanligindaki tabor oz alayindan aralida Matronuno kendi yaxinligindaki Volokolam das yolunda xususi igidlikle vurusdu Komandirin istedadli rehberliyi sayesinde Alman ordusu bu bolgede 3 gun erzinde vaxt itirdi Bu qehremanligi sayesinde genc komandir oz esgerlerini muhasireden doyuse yararli veziyyetde cixarmagi bacardi Lakin qarisiqliq dovrunde bezi taborlarin alaylar ve bolukleri ile elaqelerini itir ve esgerlerin harada ve nece olduqlarini bilmek cetin olurdu Bele veziyyetle qarsilasan taborlardan biri de Bauirjanin rehberlik etdiyi birinci tabor oldu Bu halda Bauircan geri cekilmenin deqiq planini hazirlayir Taborun onunde irelleyen 15 neferden ibaret kesfiyyatci Bu kesfiyyatcilar geldikleri yolu yeniden musahide ederek irellemeli idi tagimlarin bir birinin izi ile geri donmesini teskil etmeli idi Taborlara rehbberlik eden kesfiyyatcilar bas leytenant Rehimov ile siyasi meslehetci Mehemmedqul Islamqulov idi Gunduz esgerlerine dusmen terefinden gorunmemeleri ucun butun geceni yerimeyi emr edir Gunduzler qalin mesede istirahet edib kesfiyyatcilarin gece teyin etdiyi istiqametde kesik ceken esgerler ezmkarliq ve dozumluluk gostererek qalin sam agacindan kecerek iki gun sonra Novlyansk ve Ivanovsk kendleri arasindan cixdilar Kesfiyyatcilarin dediklerine gore Ivanovsk kendinde panfilovcularin birinci taboru vardi feqet hele muharibede istirak etmirdiler Metodist tecrubeli komandir I V Panfilov bu alayi muveqqeti rezerv olaraq saxlayirdi B Momisuli liderliyindeki taborun dusmen terefinden mehv edildiyi sayieni esitmis feqet qayidan esgerleri gordukde onlari boyuk sevincle qarsiladilar I V Panfilov Bauirjanin rehberlik etdiyi batalyonun esgerlerini gorende sevincinden agladi Ivan Vasiliyevic coxdandir gormediyi qardasini gormus kimi Bauirjana sarilaraq yanagindan opmus Aferin qehremanim deyerek kureyine vurmusdur 19 qvardiyaliq atici alayinin komandiri kimi 1941 ci ilin 26 30 noyabr tarixleri arasinda qvardiya kapitani Momisuli Moskva eyaletinin Sakalovo kendi yaxinliginda fasist esgerlerinin hucumunu 4 sutka erzinde def ederek uourlu emeliyyatlar apardi 1941 ci ilin 5 dekabrinda onurgasindan gulle yarasi aldi Ezilxan Nursayiqovun Heqiqet ve gercekler kitabinda Bauirjan ozunu tibb menteqesine catdirana qeder hekim baxisinda oldugunu hekimlerin derhal onun xestexanaya getmeli oldugunu feqet Bauirjanin oz tapancasi ile onlari hedelediyini ve gulleni derhal yerindece cixarilmasini teleb etdiyi yazir Gulle cixardildiqdan ve yara sarildiqdan sonra Bauirjan Momisuli yeniden doyus meydanina qayitdi Sovet eskerlerinin 1942 yili Yanvar Fevral aylarindaki doyuslerinde 8 qvardiyaliq diviziyanin Bauirjan Momisuli liderliyindeki alayin esgerleri ferqlendiler Iki ay erzinde boluk 500 600 kilometr qerbe dogru irelileyerek minlerle Fasist esger ve zabitini dagitdi ve dusmenin bir cox masinini mehv etdi 1944 cu ilde Diviziya komandiri olarken Dubrovka kendi yaxinliginda geden doyus zamani agir yaralanmisdi Oz sozlerine gore yerden cixan metalin uzerine canaq sumuyu ustunde dusdu Bir muddet ata minib arxasinda uzana bilmese de xestexanaya getmedi O vaxtdan 1944 cu ilin mart ayina qeder xestexanada yatdi Ele hemin il Bas Qerargah Herbi Akademiyasinda zabit hazirligi kursunu bitirdi 21 yanvar 1945 ci ilde Qvardiya Polkovniki Bauirjan Momisuli Ikinci Baltik Cebhesinin 9 cu qvardiya atici diviziyasina 6 ci qvardiya ordusuna 2 ci qvardiya atici alayina rehberlik etdi 1945 ci ilin fevral mart aylarinda Baurjan Momisulinin rehberlik etdiyi bir boluk Priekule stansiyasinin simal qerb terefindeki uc Alman qalasini mehv etdi Diviziyanin hucumu neticesinde 15 yasayis menteqesi azad edildi ve dusmen qosunlarina ciddi ziyan deydi Qazax xalqi Bauirjan Momisulinin esgerlerle bagli dediklerini xatirlayir Sanli komandir esgerin xarakterini zekasini ve olkesi ucun lazim olarsa bir milcek kimi canini feda etmek cesaretini yuksek qiymetlendirdi Neticede onlar ruhlanaraq ve sanli qelebelere sebeb oldular Muharibe dovrunde Bauirjan Momisuli yalniz siddetli ve sert bir herbi rehber deyil hem de esger ve zabitlerinin mudrik lideri agilli melumatli ciddi ve mehriban bir terbiyecisi olmagi bacardi Qvardiya polkovniki Bauirjan Momisuli 12 dekabr 1990 ci ilde anadan olmasinin 80 ci ildonumu munasibetile Sovet Ittifaqi Qehremani adina layiq gorulmusdur B Momisulinin Edalet hemise zefer calir gec de olsa bu gerceklesir sozleri reallasdi ve xalqin arzusu reallasdi Muharibeden sonraki illerde Redakte 1946 1948 ci illerde Vorosilov adina Herbi Akademiyanin telebesi idi 1948 1950 ci illerde 49 cu atici briqadasinin komandir muavini vezifesinde calisib 1952 ci ilde Sovet Ordusunun Bas Qerargahi yaninda Ali Herbi Akademiyani bitirmisdir 1953 cu ilde akademik Wang Chong Hu nun rehberlik etdiyi Cin numayende heyeti ile gorusdu Muharibeden sonra 1950 1955 ci illerde Sovet Ordusunun Herbi Akademiyasinda ders demisdir 1956 ci ilde polkovnik vezifesinden istefa etdikden sonra olkeye dondu Bir muddet olkede is tapmir Omirbek Joldasbekov adina Qazaxistan Milli Universitetinin herbi kafedrasinda ise qebul edilir Ancaq burada onu sevmirler Qehreman bundan sonra yaradiciliq fealiyyeti ile mesgul olmaga baslayir Hem qazax hem de rus dilinde yazir ve gorduklerini oyrendiklerini heyatinda istifade edir Onun heyat realliqlari esasinda yazdigi gozel roman ve povestleri oxuyucularin en cox axtardigi eserlere cevrilir Bu eserler bir nece defe yeniden cap olundu Bauirjan muharibe dovrunde Yoldasim Yaziciya Kalibek aga Kimselere Omerbeye Yarin kederi G ya Ana diline hormet et Dostuma Eks olunma adli seirler yazmisdir 1952 1956 ci illerde Zabit gundeliyi Bir gecenin tarixi Ailemiz adli ilk kitablari nesr olundu Kubaya sefer Redakte Bauirjan Momisuli 1962 ci ilde Fidel Kastronun deveti ile Kubaya seferetdi Sefer esnasinda Kuba lideri Fidel Kastro ile goruse bilmemesine regmen Kuba onda boyuk teessurat yaratdi Kuba herbcilerine muhazireler oxuymus Fidelin qardasi Raul Kastro ile gorusmusdur Kubaya seferi haqqinda Kuba teessuratlari adli bir kitab yazdi Bauirjan Momisuli Fidel Kastro ve Ernesto Che Guevara ucun numune idi 1963 cu ilde Kuba hokumetinden bir nece defe devet aldi buna gore 10 gunluk seyahete cixdi 10 iyun 1982 ci ilde 71 yasinda Almatida vefat etdi Kensay qebiristanliginda defn edildi 1990 ci ilde Sovet Ittifaqi Qehremani adina layiq gorulmusdur Qerar 11 dekabr 1990 ci il tarixde verildi 11637 nomreli medal Qehremanin 100 illiyi Redakte Almati seherinde Baulrjanin abidesi 14 sentyabr 2010 cu ilde Almatida Qazaxistanin Bauirjani adli senedli filmi ictimaiyyete teqdim edildi Film hokumetin sifarisi ile ve rejissor Kelile Omerov terefinden Baurjan Momisulinin 100 illik yubileyine hesr edilmisdir 4 Sovet Alman muharibesi qehremani yazici Bauirjan Momisulinin 10 dekabr 2010 cu il tarixinde Almatidaki 28 Panfilov parkinda abidesinin acilisi olub hundurluyu 6 metr olan abidenin postamenti qranitden qehremanin heykeli ise buruncdendir 5 2010 cu ilde olkenin her yerinde Bauirjan Momisulinin 100 illiyine hesr olunmus bayram tedbirleri kecirildi 6 2010 cu ilin sentyabr ayinda Bauirjan Momisulinin 30 cildlik eserler toplusu nesr olundu 7 10 dekabr 2010 cu ilde Almatida Bauirjan Momisulinin abidesi acildi 8 Bauirjan Momisulinin edebi yaradiciligi RedakteEserleri Redakte Ucan yuva 1974 Moskva ugrunda doyus Esger sexsiyyeti Cebhe Cebhede gorusler General Panfilov Tolegen Toxtarov Kuba tesiri Insan Gucu 1981 Elbasina Gunes dogsa Muharibe psixologiyasi rusca Ailesi RedakteBibicamal Mukanqizi Momisgelini Bauirjandan iki yas kicik sarisin ve gozeldir Bibijamal Muqanqizinin ilk ovladi Baxitjan Momisuli dogulusdur Korkina Klavdiya Qriqoryevna opera aktrisasi qaraci qizi Bu sexsden Elena Bauirjanovna anadan olub 16 09 1947 Baxitjamal Kalibekovna Xarici Diller Institutunun aspirantidir ve 13 il Bauircanla olub Baxitjan Momisuly Bauirjan Momisulinin ogludur Zeyneb Ehmedova Bauirjankelini 18 yanvar 1945 ci il tevelludlu gelin Baxitjan Momisulinin heyat yoldasi yazici qazax enenelerinin tebligatcisi Qayinatasi haqqinda xatireler kitablar ve meqaleler yazir Bauircan Momisulinin adinin ebedilesdirilmesi RedakteQazaxistanda Almati Taraz Atirau Semey ve Cambul bolgesindeki Asa kendindeki bir kuceye qehremanin adi verilib Nur Sultan seherinde Redakte Bauircan Momisuli prospekti Nur Sultan Almati seherinde Redakte Bauirjan Momisuli kucesi Almati Taraz seherinde Redakte Cambul vilayetinin kecmis Burnoye rayonu Bauirjan Momisuli rayonu olaraq deyisdirildi Bauirjan Momisuli kendi Cambul bolgesi Bauirjan Momisuli kend rayonu Cambul bolgesi 45 sayli Qazaxistan klassik gimnaziyasi Bauirjan Momisulnin adini dasiyir ve mektebin qarsisina Bauirjan Momisulinin bustu qoyulub Taraz seherinde Bauirjan Momusuli adina Qelebe parki Cimkend seherinde Redakte Bauirjan Momisuli prospekti Cimkend Almati 131 Cimkent 42 ve Almatidaki herbi internat mektebleri de qehremanin adini dasiyir Cimkendde Qazaxistan Respublikasi Daxili Isler Nazirliyinin binasi ve Nur Sultanda Bauirjan Momisulinin abidesi var Mukafatlar RedakteMuharibe zamani 6 iyun 1942 Qirmizi Bayraq ordeni ile 6 iyun 1944 Moskvanin mudafiesine gore medali ile 1945 ci ilin iyul ayinda iki defe 1 ci dereceli Veten muharibesi ordeni Fexri Nisan Qirmizi Ulduz ordeni ile teltif edilmisdir Muharibeden sonra 1970 ci ilde Qirmizi Emek Bayragi ve Fexri Nisan ordeni ile teltif edildi 1990 ci ilde SSRI prezidenti 11 dekabr fermani ile B Momisuli 1941 1945 ci iller muharibesinde fasist isgalcilarina qarsi mubarizede gosterdiyi sucaet ve qehremanliga gore Sovet Ittifaqi Qehremani adina layiq gorulmusdur medal 11637 2000 ci ilde Esrin adami kimi tanindiBauirjan Momisuli haqqinda Redakte1967 Arxamizda Moskva Rejissor Mecid Begalin Bauirjan Momisuli rolunu oynayan Keuken Kenjetaev 2010 Qazaxistanin Bauirjani Senedli film Kazakhfilm Kelile Nemetoglu Omarov 9 2013 Bauirjan Momisuly serial Rejissor Akan Satayev Heqiqet ve efsane muellif Ezilxan Nursayikovdur Volokolamsk das yolu muellif Aleksandr Bek Ataya yukselis muellif Baxitjan Momisuli Atanin adina muellif Baxitjan Momisuli Boyuk bir qurdun oglu muellif Baxitjan Momisuli Gunesli gunler muellif Zeyneb EhmedovaMaraqli faktlar RedakteBoyuk Veten muharibesi illerinde yalniz iki qazax diviziya komandani olmusdur Birincisi Bauirjan Momisuli ikincisi Ebulxair Baymoldin 10 Baurjan Momisulindan sitatlar Redakte Xainin Veteni yoxdur Vetende xaine yer yoxdur Intizami olandan qul olmaz Baurjan Momisuly Veten ucun oda dussen de yanmazsan Ceviklik ve cesaret igidliye xas keyfiyyetlerdir Terbiye intizamlinin intizamli ise vetenin xidmetcisidir Bunlara da baxin RedakteSabir Omarovic Rehimov Rahimzhan Koshkarbayev Ivan Vasilyevic Panfilov Panfilov Diviziyasi Alexander Alfredovic BeckMenbeler Redakte Ajbyn Enciklopediya Bas red B Ө Zhakyp Almaty Қazak enciklopediyasy 2011 880 bet ISBN 9965 893 73 H Geroi strany Bauyrzhan Momysh uly http www warheroes ru hero hero asp Hero id 1543 B Momyshulynyn Sogys psihologiyasy atty kitabynyn tusaukeseri otti olu kecid Azattyk radiosy Almatyda Bauyrzhan Momyshuly turaly derekti filmnin tusaukeseri otti Azattyk radiosy Almatyda Bauyrzhan Momyshulyna eskertkish ashyldy Tarazda Bauyrzhan Momyshulynyn 100 zhyldyk merejtojyna arnalgan saltanatty sharalar otude olu kecid Bauyrzhan Momyshulynyn 30 tomdyk enbekter zhinagy zharykka shykty Almaty kalasynda Bauyrzhan Momyshulyna arnalgan eskertkish ashyldy Tarihi tulgalar Tanymdyk kopshilik basylym Mektep zhasyndagy okushylar men kopshilikke arnalgan Қurastyrushy Togysbaev B Suzhikova A Almaty Almatykitap baspasy 2009 ISBN 978 601 01 0268 2 Baukennin alty erligi olu kecid Links RedakteBauirjan Momisuli Qazax dili haqqinda fikir Bauirjan Momisuly Men hec vaxt qizil ve gumusle maraqlanmamisam ve hec vaxt buna ehemiyyet vermemisem Arxivlesdirilib 2016 12 08 at the Wayback Machine Serefle doguldu olu kecid Bir insani iki defe sinamaga ehtiyac yoxdur Arxivlesdirilib 2017 04 19 at the Wayback MachineMenbe https az wikipedia org w index php title Bauirjan Momisuli amp oldid 6081439, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.