fbpx
Wikipedia

Azərbaycan legionerlərinin mətbuat fəaliyyəti

Azərbaycan legionerlərinin mətbuat fəaliyyəti (alb. Aserbaidschanische Legion) — Azərbaycan legionu, Verxmatın xarici hərbi bölüklərindən biri.

İkinci dünya müharibəsi zamanı mətbuatın rolu

İkinci dünya müharibəsinin başlanması ilə formalaşan Azərbaycan legionları çətin şəraitdə olmalarına baxmayaraq, Azərbaycanın mülli müstəqilliyinin qazanılmasına, Almaniya hökuməti tərəfindən tanınmasına çalışmışdır. İkinci dünya müharibəsi illərində Almaniyada fəaliyyət göstərən Azərbaycanın ayrı-ayrı siyasi xadimlərinin və nüfuzlu hərbçi-legionerlərinin köməyi ilə minlərlə yurddaşının həyatı xilas edilmişdir.Müharibənin gedişində və Hitlerin ilk aylardakı qələbələrində alman təbliğatının əhəmiyyəti silahın gücündən az olmadı. Təbliğat Nazirliyi bu sahədəki işini gücləndirmək, kitabça və plakatlar hazırlamaq üçün öz fəaliyyətini “Vineta” təşkilatı ilə genişləndirdi.

1941-ci ilin 22 iyunundan bir həftə əvvəl on ikiyə qədər rus, ukraynalı, qafqazlı və türk-tatar bir yerə toplanaraq Qızıl Ordu əsgərlərini fərariliyə dəvət edən çağırışlar hazırladılar. Bu heyət Yozef Gebbelsin tabeçiliyində olaraq Eberhard Taubert tərəfindən istiqamətləndirilirdi.

 
Yozef Gebbels Adolf Hitlerin silahdaşı Alman təbliğatçısı

Təbliğat Nazirliyi əl elanları və radio yayımlarından istifadə etməklə yanaşı, partiya natiqlərinin danışıqlarından, filmlərdən və toplantılardan da bəhrələnirdi. Elanların təyyarələrlə sovet bölgələrinə yayılması işi “Vermaxt təbliğat” dairəsi ilə birgə aparılırdı. Müharibənin başlanğıcında sovet əsgərlərini komandirlərini öldürüb almanların tərəfinə keçməsinə çağıran səkkiz milyon ədəd vərəqə çap olunub cəbhə bölgələrinə atılmışdı. Vərəqələrdə göstərilirdi ki, bu hərəkətin qarşılığında almanlar sovet əsgərlərinə yaxşı münasibət bəsləyəcəklər.

Qeyd edək ki, müharibənin ilk aylarında bir çox Qızıl Ordu zabitləri bu vərəqələrdən istifadə edərək sərbəst şəkildə almanların tərəfinə keçmişdilər. Müharibənin zamanı uzandıqca vərəqələrin də məzmununda dəyişikliklər yaranırdı. Belə ki, vərəqələrdə xalqın dini hisslərinə müraciət olunur, kilsə və məscidlərin yenidən açılacağı vəd edilirdi. Çərkəzlərin, gürcü və azərbaycanlıların yaşadığı bölgələrə atılan vərəqələrdə isə kəndli və fəhlələr kolxoz və fabriklərin Qızıl Ordu tərəfindən dağıdılmasına qarşı mane olmağa çağırılırdı. Bilavasitə vərəqələr hazırlamaqla məşğul olan “Vineta” təşkilatının şefi Taubert Şərq Nazirliyinə tabe olsa da, bu sahəyə rəhbərliyi Təbliğat Nazirliyi aparırdı. Bundan əlavə, vərəqələrin hazırlanmasına sonradan Xarici İşlər Nazirliyi də cəlb olunmuşdu. Taubertin 1943-cü ilin iyulunda Göbbelsə yazdığı bir məlumatda iki il ərzində Şərq Nazirliyi üçün təyyarələrdən atılmaq məqsədi ilə 500 milyon vərəqə və kitabça hazırlandığı, 60 milyon ədədin isə çapda olduğu göstərilirdi. Bundan əlavə, türküstanlıların, azərbaycanlıların və gürcülərin öz dillərində “Almaniya hürriyyət gətirir” məzmunlu kitabçalar da yayılırdı.

“Vineta” təbliğat şöbəsi Göbbelsin başçılıq etdiyi Təbliğat Nazirliyində yaradılmışdı və Berlində yerləşirdi. Şöbənin üç xidmət növü vardı: 1.Fəal Təbliğat, 2.Helman bürosu, 3.Radioverilişlər redaksiyası. Fəal təbliğat xidməti əsasən sovet hərbi qulluqçularının almanlar tərəfinə keçməsinə kömək göstərən çağırış vərəqələri, plakatlar, qrammofon valları hazırlayırdı.

Helman bürosu işğal bölgələrindən Almaniyaya gətirilmiş SSRİ vətəndaşları arasında kütləvi tədbirlər hazırlanması ilə məşğul olurdu. Radioverilişlər xidməti isə SSRİ xalqları dillərində gündəlik verilişlər hazırlayıb yaymlayırdı. Radioverilişlər xidməti rus, ukrayna, belorus, PribaltikaQafqaz redaksiyalarından ibarət idi. Radioverilişin Qafqaz redaksiyasına professor Şayber, sonralar Qafqaz almanı Lents rəhbərlik etmişdir. Qafqaz redaksiyası da milli redaksiyalara bölünürdü: Azərbaycan, gürcü, erməni, Şimali Qafqaz, türkmən, tatar və kalmık. Hər bir redaksiyada rəhbərdən əlavə, hərbi əsir və mühacirlərdən olan beş nəfərə qədər tərcüməçi və diktorlar işləyirdilər. Onlar öz dilində radio ilə hər gün Vermaxtın Ali komandanlığının cəbhə xidmətindəki vəziyyətlə bağlı məlumatlarını, alman qəzetlərinin icmalını, tarix, mədəniyyətlər haqqındakı verilişlərini səsləndirirdilər.

Azərbaycanlıların legioner mətbuatda rolu

Radioverilişin Azərbaycan redaksiyasına əvvəllər Şamaxı rayonundan olan, sovetləşmədən sonra Türkiyəyə mühacirət etmiş, Tuğay Məmmədov başçılıq etmişdir. Sonradan Azərbaycan redaksiyasına rəhbərlik Şəki rayonundan olan Ənvər Qazıyevə tapşırılmışdı. Redaksiyada çalışanlar 300 marka əmək haqqı, hər çıxışa görə əlavə 10 marka müəllif haqqı alırdılar. Redaksiya proqramları sırasında “Anaya məktub”, “Milli müstəqillik”, “Azərbaycan nə uğrunda döyüşür” adlı verilişlər də vardı.

Almaniya dövləti vərəqə və kitabçalardan başqa türk-tatar və Qafqaz xalqları üçün, siyasi parçalanma məqsədi daşıyan radio təbliğatından da istifadə edirdi. Taubertin məlumatlarına görə, Təbliğat Nazirliyinin xətti ilə, Sov. İKP-nin Stalinə qarşı olan “Leninçi” qrupunu müdafiə xarakteri daşıyan “Leninçi” radiostansiyası da qurulub fəaliyyət göstərirdi. Bu radionu işlətməkdə məqsəd Sov. İKP-ni bölmək, qruplar yaratmaq, qrapları bir-birinə qarşı qoyub sovet dövlətini zəiflətmək idi. Belə saxta “Leninçi” proqramlar sonradan Sovetlər Birliyində danışılan hər dildə yayımlanır, ehtiyaca görə gündə bir və ya iki dəfə efırdə verilirdi. Ümumilikdə isə, nasistlər həmin illərdə yeddiyə qədər radiostansiyadan istifadə edirdilər.

1942-ci ildən başlayaraq hərbi əsirlərin yerləşdiyi düşərgələrdə və legionlarda poçt işi təşkil edilmiş, qəzetlər nəşr olunmağa başlamışdı. Düşərgələrdə “Kliç”, “Zarya” adlı qəzetlər nəşr edilir, həm də siyasi təbliğat xarakteri daşıyırdı.

Ayrı-ayrı xalqların təmsilçiləri, legionerləri öz dillərində qəzetlər, jurnallar, kitablar nəşr edirdilər. Məsələn, ruslar “Könüllü” (“Dobrovoleç”) qəzetini nəşr edib legionerlər arasında yayırdılar.

Azərbaycan legionerlərinin yayımladığı “Azərbaycan”, “Hücum” qəzetləri, “Milli Birlik” dərgisi Vermaxt tərəfindən maliyyələşdirilir, Azərbaycan legionerlərinin fəallığı ilə çap edilirdi. Bundan əlavə, legionerlər arasında yayılan “Siqnal” jurnalı rus dilində çap edilsə də, azərbaycanlıların döyüş qəhrəmanlığından bəhs edən çoxlu yazılar nəşr olunurdu. “Azərbaycan” qəzeti isə 1942-ci ilin may-iyun aylarından Berlində nəşr edilməyə başladı. “Azərbaycan” qəzeti Şərq Nazirliyinin xüsusi himayədarlığı ilə nəşr edilirdi. Qeyd edək ki, qəzetin ilk saylarında türk-osmanlı şivəsinə üstünlük verən mühacirlərə azərbaycanlı legionerlər etiraz etmiş, onun müasir Azərbaycan dilində, latın əlifbası ilə nəşrinə nail olmuşdular. Sonradan isə qəzet Təbliğat üzrə Baş İdarənin himayəsinə keçirilmişdi. Qəzet Berlində nəşr edilirdi, 6-8 səhifədən ibarət idi və tirajı 10 mindən 20 minə qədər qalxırdı. Qəzetdə Məcid Musazadə (Qarsalanlı) redaktor, Cəmil İsgəndərli redaktor müavini, Əliheydər Süleymanov arxiv işçisi, Mövsüm Babayev təlimatçı, Xaliq Babayev mətbəə işləri üzrə texniki əməkdaş, Zahid Ağayev icraçı katib, Əli Adıgözəlov korrektor vəzifəsində çalışırdılar. Bəzi məlumatlara görə Sovet Azərbaycanında sonralar “Mixaylo” kimi məşhurlaşmış Mehdi Hüseynzadə də legioner olmuş və “Qürbətzadə” təxəllüsü ilə həmin mətbuat orqanlarında çıxış etmişdir. Qəzet 1945-ci ilin mart ayına qədər nəşr edilmişdir.

Qəzetdə milli istiqlalımız, milli tariximiz, adət və ənənəmiz, ədəbiyyatımız, folklorumuzla bağlı çoxlu yazılar çap edilirdi. Qəzetin 1942-ci ildəki 20 dekabr tarixli sayında “Milli Azərbaycan” başlıqlı bir məqalədə yazılırdı: Taburlarımızın başları üzərində dalğalanan üçrəngli bayraq - bu Azərbaycanın bayrağıdır. Milli Azərbaycan bayrağı”. “Milli Azərbaycan bütün xalqın Azərbaycanıdır”, “Siniflər yox, millətlər var” kimi milli Azərbaycan ideolojisinin əsaslarını anladan məqalələr çap olunurdu.

Keçmiş legioner, Azərbaycan Milli Mərkəzinin Başqanı M. Kəngərli “Azərbaycan” qəzetinin fəaliyyəti ilə bağlı yazırdı: “3 yanvar 1943-cü ildə “Müqəddəs arzu, böyük ümid” məqaləsində: “23 illik əsirlikdən sonra istiqlalçı azərbaycanlıların yeni il arzularını əlimizdə silah olaraq həqiqiləşdirmək şərəfi biz legionerlərə nəsib olmuşdur” yazılırdı. Eyni nüsxədə Qurban bayramı münasibəti ilə yazılan “Qurbanlarımız qəbul olsun” məqaləsində “Biz milli Azərbaycanın qurbanlarıyıq” deyilirdi. 1943-cü ilin 10 yanvarındakı sayda “Bir kərə yüksələn bayraq, bir daha enməz!” məqaləsində bu sətirlər vardı: “Eyni ilin 28 Mayısında Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin istiqlalını elan etmiş olan Milli Azərbaycan Şurasının rəisi Rəsulzadə Məhəmməd Əmin Millət Məclisinin iclasını açırdı. Natiq Milli hökumət və Milli Məclis üzvlərindən başqa, izdihamlı əhali tərəfindən dəxi diqqət və həyəcanla dinlənilən sözlərini, üzünü milli bayrağa çevirərək, bu cümlə ilə bitirmişdir: - Bir kərə yüksələn bayraq, bir daha enməz!”. Bu tarixi xatirələri nəql etdikdən sonra qəzet legionerlərə xitabla bunları əlavə edir: “Əziz arkadaşlar! Baxınız, 23 il sonra, eyni bayraq, türklüyümüzün, müsəlmanlığımızın, əsri (müasir) adamlar olduğumuzun, bir sözlə, hürr və müstəqil bir millət olduğumuzun əlaməti olan bu müqəddəs bayrağı biz legionerlər, biz millət və vətən yolunun canfədaları indi başlarımızın üstündə və qollarımızda daşıyırıq!..” 24 yanvar 1943-cü il tarixli nüsxədə Milli Azərbaycan Komitəsi haqqında dərc olunan bir informasiyada Milli Azərbaycan Komitəsinin alman hökumət məqamlarının məlumatı ilə fəaliyyətə başladığı xəbər verilir. Bu xəbərə görə, “Adlon” otelində azərbaycanlıların bir toplantısı olduğu və bu toplantıda möhtərəm Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin təfsilat verdiyi bildirilir. Milli Komitənin Proqramı: “Azərbaycanın milli haqlarını qorumaq, vətənin xilas və istiqlalı üçün mübarizə etmək, Qafqaziyalı millətlərin dostluqları və siyasətcə bir yerdə yaşamaları üçün çalışmaq və Almaniya ilə sıx surətdə işbirliyi təmin etməkdən ibarətdir”-qeyd edilir.

Milli Legioner qəzetlər

Berlində Azərbaycanın Milli Birlik Məclisinin orqanı olaraq “Milli Birlik” jurnalı da nəşr edilirdi. Aylıq olaraq çap edilən jurnalda (1000 nüsxə tirajla) rəsmi məlumatlarla yanaşı, Azərbaycanın tarixi, müstəqilliyi ilə də bağlı yazılara rast gəlmək mümkün idi. Jurnalın redaktoru Cəlil İsgəndərli, aparıcı müəllifləri Ənvər Qazıyev, Cabbar Məmmədov və Lətif Kərimov idi.

“Siqnal” jurnalı 1940-cı ildən, Berlində ayda bir dəfə rus dilində nəşr edilirdi. Jurnalın baş redaktoru Vilhelm Reets idi. Jurnalın 1944-cü ildə çap olunmuş 12-ci sayında aşağıdakı başlıqlı yazılar vardı: 1) “Şəhərdə döyüş. Azərbaycan könüllüləri şərqdəki gizli təşkilatlarla mübarizə aparırlar”. 2) “O biri tərəfə. İngilis, Amerika qəzet və jurnallarından”. 3) “Xırdalanmayan rubl” - N. S. Leskovun hekayəsi. 4) “Böyük imperiya - Alman dövlətinin taleyi”. 5) “Leyli və Məcnun” - Nizami Gəncəvininnin əsərlərindən”. 6) “Naperekor vraqam - Alman dəmiryolçularının həyatı və mübarizəsi”. 7) “Orqanın səsi - Emmanuiel Reyndlyayın məqaləsi”. 8) “Öz torpağında” – “Xüsusiyyətçi kəndçi - ölkənin çiçəklənməsinin girovudur”. 9) “Volqa oğlu” - Könüllü öz döyüşçü yoldaşı haqqında”.

Jurnalın 4-cü səhifəsində mayor Əbdürrəhman Fətəlibəyli Düdənginskinin qəhrəmanlığı, döyüş şücaəti haqqında məqalə və onun zabit formasında fotosu verilmişdir. Mayor haqqındakı məqalə bu sözlərdə yekunlaşır: “Mayor döyüşən və öz xalqının inamlı oğludur. Belə insanların yolu bir dəfə və həmişəlik müəyyənləşir. Xaraktersiz siyasi opportunizmi inkar edən mayor deyir: “Biz türk mənşəli xalqıq, belə olmuşuq və həmişəlik də qalacağıq”.

Avropanın yaşayıb qalması uğrunda Almaniyanın apardığı mübarizədə böhran yaranmış və bəzi müttəfiqlər inamlarını dəyişdilər, nəticədə cəbhələrdəki ordu hissələri geri çəkildilər. Lakin heç zaman, bir saniyə belə, mayor Fətəlibəylinin və onun döyüşçülərinin qətiyyətində tərəddüd yaranmadı. Azərbaycan dağlarında “inam” sözü müqəddəsdir və bundan ötrü öz canlarını belə əsirgəmirlər.

Jurnaldakı işarələnmiş 3-cü fotonun izahı belə təsvir olunurdu: “Bütün ölkədə xalq dəstələri yaratmağa çağrılmışdır. Bu foto Adolf Hitlerin çağırışından sonra çəkilmişdir. Yaxınlarda formalaşmağa başlamış dəstələr öz faydasını verməyə başlamışdır”.

Beləliklə, Almaniyada fəaliyyət göstərən, vətənlərini bolşevik istilasından xilas etməyə çalışan azərbaycanlılar həm öz dillərində mətbu orqanlar çıxarır, qəzet, jurnallar, kitablar çap edirdilər, həm də başqa qəzet və jurnallarda onların qəhrəmanlığı və uğurlu döyüşləri haqqında məlumatlar dərc olunurdu.

Azərbaycan İrtibat qərargahına verilmiş məhdud səlahiyyətlərə baxmayaraq, Ə. Fətəlibəylinin zəkası və tükənməz enerjisi sayəsində qısa bir zamanda, o zaman Azərbaycan legionunun orqanı olaraq nəşr edilən “Azərbaycan” qəzeti yanında sivillər məsələləri ilə məşğul olan “Mittelsteile”, yəni təltif, tərcümənəşriyyat işlərinə nəzarət edən elmi şöbə könüllülərin milli tərbiyə işləri ilə uğraşan “Milli Birlik” məcmuəsi nəşrə başlamış və fəaliyyət göstərmişdi. Bütün bu fəaliyyətlər qısa bir zamanda müsbət və fəxr olunacaq nəticələr verməyə başlamış, Azərbaycan legionuna daxil olan birliklərdə yüksək bir milli ruhun yaranmasına təkan vermişdi.

Legioner qəzetlərin məlumatları

Azərbaycan” qəzetinin saylarında belə maraqlı yazılar tez-tez dərc olunurdu. Qəzetin 1943-cü ilin 14 noyabrında çap edilmiş 46-cı sayında isə Berlin də keçirilən Milli Azərbaycan Qurultayı haqqında geniş məlumatlar dərc olunmuşdur. Qəzetdə qurultaya göndərilən təbriklərin mətni və çıxış edənlərin məruzələri ilə də tanış olmaq mümkündür. Bundan əlavə, çıxışçıların fotoları da verilmişdir ki, bu da həmin şəxsləri tanımaq, öyrənmək baxımından maraqlıdır.

Qəzetin 46-cı sayının 1, 2, 3, 4, 5-ci səhifələrində Milli Azərbaycan Qurultayının materialları verilib.

Qəzetin “Cəbhələrdə vəziyyət” başlığındakı yazılar, məlumatlar 6-cı, sonuncu səhifədə verilmişdir. “Almaniya silahlı Qüvvələri Baş Komandanlığının məlumatı”nda bildirilirdi: "2 noyabr - Düşmən Krımda, Kerç şəhərinin hər iki tərəfinə çıxmaq istəmişdir. Düşmən mühasirə edilmiş, dar bir sahəyə sıxışdırılmışdır. Başqa yerlərdə düşmənin cəhdi, ona böyük itki verilməklə puça çıxarılmışdır. Sahilə çıxmış qoşunlar məhv edilmişdir. Dneprin aşağı axımından cənuba doğru, Noqay səhralarından Dneprə tərəf soxulmuş düşmən motorlu hissəsi ilə döyüşlər davam edir. Bolşeviklərin alman hissələrini ayrı salmaq və mühasirə ciddi-cəhdləri məğlubiyyətə uğramışdır. Dnepropetrovskinin cənubi-qərbində Dnepr dirsəyində düşmənin hücumu olmuşdur. Bu zaman hücum edən 40 sovet tankından 28-i məhv edilmişdir.

Krivoy-Roqun şimalında qoşunlarımızın əks-hücumları müvəffəqiyyətlə nəticələnmişdir. Müdafiəmizə soxulmuş düşmən arxasından kəsilmiş və məhv edilmişdir. Təxmini hesablamalara görə, oktyabrın 27-dən sonra 5000 əsir tutulmuş, 357 tank, 378 top və 500-dən artıq avtomaşın ələ keçirilmiş və ya məhv edilmişdir. Kəskin müqavimət göstərən düşmən hissələri xüsusilə ağır itki verməyə düçar olmuşlar. Cənubi İtaliya cəbhəsinin cənub-qərbində düşmən böyük qüvvətlə qoşunlarımızın mövqelərinə hücum etmişdir. Alman bombardmançıları dünən Cənubi İngiltərə sahilində olan bir neçə limanlar üzərinə axın etmişdir.

Krımın şimal girişində, Xersonun bir məntəqəsində və Dneprin böyük düşərgəsində düşmənin güclü tankpiyada qüvvətlərilə döyüşlər gedir. Sovet qoşunları ağır itkilər verir.

Bir bölgədə hücum edən 40 sovet tankının 23-ü məhv edilmişdir. Kiyev altında və onun şimalında sovet qoşunları tankların yardımı ilə hücumlarını davam etdirmişlər. Onlar bir neçə yerdə cəbhəni yarmağa müvəffəq olmuşlar. Ağır döyüşlər davam edir. Veliki Luki altında 32 sovet tankı məhv edilmişdir.Sovetlər Kiyevdən şimalda döyüşə yeni qüvvələr gətirmişlər. Təcili məlumatlarda deyilir ki, alman hava qüvvələri Aralıq dənizinin qərbində düşmən yığnaqlarına ağır bir zərbə vurmuşdur. Bombardman təyyarə birləşmələri Şimali Afrika sahilində düşmənin qoşunla dolu olan 22 nəqliyyat və onlan mühafızə edən 8 qırıcı gəmisinə hücum etmişlər."

Həmçinin bax

İstinadlar

  • Nəsiman Yaqublu, Azərbaycan legionerləri, Bakı, 2005

Xarici keçidlər

  • Azərbaycan Böyük Vətən müharibəsi illərində
  • Azərbaycanlılar müharibədə
  • Azərbaycan legionerləri[ölü keçid]

azərbaycan, legionerlərinin, mətbuat, fəaliyyəti, aserbaidschanische, legion, azərbaycan, legionu, verxmatın, xarici, hərbi, bölüklərindən, biri, mündəricat, ikinci, dünya, müharibəsi, zamanı, mətbuatın, rolu, azərbaycanlıların, legioner, mətbuatda, rolu, mill. Azerbaycan legionerlerinin metbuat fealiyyeti alb Aserbaidschanische Legion Azerbaycan legionu Verxmatin xarici herbi boluklerinden biri Mundericat 1 Ikinci dunya muharibesi zamani metbuatin rolu 2 Azerbaycanlilarin legioner metbuatda rolu 3 Milli Legioner qezetler 4 Legioner qezetlerin melumatlari 5 Hemcinin bax 6 Istinadlar 7 Xarici kecidlerIkinci dunya muharibesi zamani metbuatin rolu RedakteIkinci dunya muharibesinin baslanmasi ile formalasan Azerbaycan legionlari cetin seraitde olmalarina baxmayaraq Azerbaycanin mulli musteqilliyinin qazanilmasina Almaniya hokumeti terefinden taninmasina calismisdir Ikinci dunya muharibesi illerinde Almaniyada fealiyyet gosteren Azerbaycanin ayri ayri siyasi xadimlerinin ve nufuzlu herbci legionerlerinin komeyi ile minlerle yurddasinin heyati xilas edilmisdir Muharibenin gedisinde ve Hitlerin ilk aylardaki qelebelerinde alman tebligatinin ehemiyyeti silahin gucunden az olmadi Tebligat Nazirliyi bu sahedeki isini guclendirmek kitabca ve plakatlar hazirlamaq ucun oz fealiyyetini Vineta teskilati ile genislendirdi 1941 ci ilin 22 iyunundan bir hefte evvel on ikiye qeder rus ukraynali qafqazli ve turk tatar bir yere toplanaraq Qizil Ordu esgerlerini ferariliye devet eden cagirislar hazirladilar Bu heyet Yozef Gebbelsin tabeciliyinde olaraq Eberhard Taubert terefinden istiqametlendirilirdi Yozef Gebbels Adolf Hitlerin silahdasi Alman tebligatcisi Tebligat Nazirliyi el elanlari ve radio yayimlarindan istifade etmekle yanasi partiya natiqlerinin danisiqlarindan filmlerden ve toplantilardan da behrelenirdi Elanlarin teyyarelerle sovet bolgelerine yayilmasi isi Vermaxt tebligat dairesi ile birge aparilirdi Muharibenin baslangicinda sovet esgerlerini komandirlerini oldurub almanlarin terefine kecmesine cagiran sekkiz milyon eded vereqe cap olunub cebhe bolgelerine atilmisdi Vereqelerde gosterilirdi ki bu hereketin qarsiliginda almanlar sovet esgerlerine yaxsi munasibet besleyecekler Qeyd edek ki muharibenin ilk aylarinda bir cox Qizil Ordu zabitleri bu vereqelerden istifade ederek serbest sekilde almanlarin terefine kecmisdiler Muharibenin zamani uzandiqca vereqelerin de mezmununda deyisiklikler yaranirdi Bele ki vereqelerde xalqin dini hisslerine muraciet olunur kilse ve mescidlerin yeniden acilacagi ved edilirdi Cerkezlerin gurcu ve azerbaycanlilarin yasadigi bolgelere atilan vereqelerde ise kendli ve fehleler kolxoz ve fabriklerin Qizil Ordu terefinden dagidilmasina qarsi mane olmaga cagirilirdi Bilavasite vereqeler hazirlamaqla mesgul olan Vineta teskilatinin sefi Taubert Serq Nazirliyine tabe olsa da bu saheye rehberliyi Tebligat Nazirliyi aparirdi Bundan elave vereqelerin hazirlanmasina sonradan Xarici Isler Nazirliyi de celb olunmusdu Taubertin 1943 cu ilin iyulunda Gobbelse yazdigi bir melumatda iki il erzinde Serq Nazirliyi ucun teyyarelerden atilmaq meqsedi ile 500 milyon vereqe ve kitabca hazirlandigi 60 milyon ededin ise capda oldugu gosterilirdi Bundan elave turkustanlilarin azerbaycanlilarin ve gurculerin oz dillerinde Almaniya hurriyyet getirir mezmunlu kitabcalar da yayilirdi Vineta tebligat sobesi Gobbelsin basciliq etdiyi Tebligat Nazirliyinde yaradilmisdi ve Berlinde yerlesirdi Sobenin uc xidmet novu vardi 1 Feal Tebligat 2 Helman burosu 3 Radioverilisler redaksiyasi Feal tebligat xidmeti esasen sovet herbi qulluqcularinin almanlar terefine kecmesine komek gosteren cagiris vereqeleri plakatlar qrammofon vallari hazirlayirdi Helman burosu isgal bolgelerinden Almaniyaya getirilmis SSRI vetendaslari arasinda kutlevi tedbirler hazirlanmasi ile mesgul olurdu Radioverilisler xidmeti ise SSRI xalqlari dillerinde gundelik verilisler hazirlayib yaymlayirdi Radioverilisler xidmeti rus ukrayna belorus Pribaltika ve Qafqaz redaksiyalarindan ibaret idi Radioverilisin Qafqaz redaksiyasina professor Sayber sonralar Qafqaz almani Lents rehberlik etmisdir Qafqaz redaksiyasi da milli redaksiyalara bolunurdu Azerbaycan gurcu ermeni Simali Qafqaz turkmen tatar ve kalmik Her bir redaksiyada rehberden elave herbi esir ve muhacirlerden olan bes nefere qeder tercumeci ve diktorlar isleyirdiler Onlar oz dilinde radio ile her gun Vermaxtin Ali komandanliginin cebhe xidmetindeki veziyyetle bagli melumatlarini alman qezetlerinin icmalini tarix medeniyyetler haqqindaki verilislerini seslendirirdiler Azerbaycanlilarin legioner metbuatda rolu RedakteRadioverilisin Azerbaycan redaksiyasina evveller Samaxi rayonundan olan sovetlesmeden sonra Turkiyeye muhaciret etmis Tugay Memmedov basciliq etmisdir Sonradan Azerbaycan redaksiyasina rehberlik Seki rayonundan olan Enver Qaziyeve tapsirilmisdi Redaksiyada calisanlar 300 marka emek haqqi her cixisa gore elave 10 marka muellif haqqi alirdilar Redaksiya proqramlari sirasinda Anaya mektub Milli musteqillik Azerbaycan ne ugrunda doyusur adli verilisler de vardi Almaniya dovleti vereqe ve kitabcalardan basqa turk tatar ve Qafqaz xalqlari ucun siyasi parcalanma meqsedi dasiyan radio tebligatindan da istifade edirdi Taubertin melumatlarina gore Tebligat Nazirliyinin xetti ile Sov IKP nin Staline qarsi olan Leninci qrupunu mudafie xarakteri dasiyan Leninci radiostansiyasi da qurulub fealiyyet gosterirdi Bu radionu isletmekde meqsed Sov IKP ni bolmek qruplar yaratmaq qraplari bir birine qarsi qoyub sovet dovletini zeifletmek idi Bele saxta Leninci proqramlar sonradan Sovetler Birliyinde danisilan her dilde yayimlanir ehtiyaca gore gunde bir ve ya iki defe efirde verilirdi Umumilikde ise nasistler hemin illerde yeddiye qeder radiostansiyadan istifade edirdiler 1942 ci ilden baslayaraq herbi esirlerin yerlesdiyi dusergelerde ve legionlarda poct isi teskil edilmis qezetler nesr olunmaga baslamisdi Dusergelerde Klic Zarya adli qezetler nesr edilir hem de siyasi tebligat xarakteri dasiyirdi Ayri ayri xalqlarin temsilcileri legionerleri oz dillerinde qezetler jurnallar kitablar nesr edirdiler Meselen ruslar Konullu Dobrovolec qezetini nesr edib legionerler arasinda yayirdilar Azerbaycan legionerlerinin yayimladigi Azerbaycan Hucum qezetleri Milli Birlik dergisi Vermaxt terefinden maliyyelesdirilir Azerbaycan legionerlerinin fealligi ile cap edilirdi Bundan elave legionerler arasinda yayilan Siqnal jurnali rus dilinde cap edilse de azerbaycanlilarin doyus qehremanligindan behs eden coxlu yazilar nesr olunurdu Azerbaycan qezeti ise 1942 ci ilin may iyun aylarindan Berlinde nesr edilmeye basladi Azerbaycan qezeti Serq Nazirliyinin xususi himayedarligi ile nesr edilirdi Qeyd edek ki qezetin ilk saylarinda turk osmanli sivesine ustunluk veren muhacirlere azerbaycanli legionerler etiraz etmis onun muasir Azerbaycan dilinde latin elifbasi ile nesrine nail olmusdular Sonradan ise qezet Tebligat uzre Bas Idarenin himayesine kecirilmisdi Qezet Berlinde nesr edilirdi 6 8 sehifeden ibaret idi ve tiraji 10 minden 20 mine qeder qalxirdi Qezetde Mecid Musazade Qarsalanli redaktor Cemil Isgenderli redaktor muavini Eliheyder Suleymanov arxiv iscisi Movsum Babayev telimatci Xaliq Babayev metbee isleri uzre texniki emekdas Zahid Agayev icraci katib Eli Adigozelov korrektor vezifesinde calisirdilar Bezi melumatlara gore Sovet Azerbaycaninda sonralar Mixaylo kimi meshurlasmis Mehdi Huseynzade de legioner olmus ve Qurbetzade texellusu ile hemin metbuat orqanlarinda cixis etmisdir Qezet 1945 ci ilin mart ayina qeder nesr edilmisdir Qezetde milli istiqlalimiz milli tariximiz adet ve enenemiz edebiyyatimiz folklorumuzla bagli coxlu yazilar cap edilirdi Qezetin 1942 ci ildeki 20 dekabr tarixli sayinda Milli Azerbaycan basliqli bir meqalede yazilirdi Taburlarimizin baslari uzerinde dalgalanan ucrengli bayraq bu Azerbaycanin bayragidir Milli Azerbaycan bayragi Milli Azerbaycan butun xalqin Azerbaycanidir Sinifler yox milletler var kimi milli Azerbaycan ideolojisinin esaslarini anladan meqaleler cap olunurdu Kecmis legioner Azerbaycan Milli Merkezinin Basqani M Kengerli Azerbaycan qezetinin fealiyyeti ile bagli yazirdi 3 yanvar 1943 cu ilde Muqeddes arzu boyuk umid meqalesinde 23 illik esirlikden sonra istiqlalci azerbaycanlilarin yeni il arzularini elimizde silah olaraq heqiqilesdirmek serefi biz legionerlere nesib olmusdur yazilirdi Eyni nusxede Qurban bayrami munasibeti ile yazilan Qurbanlarimiz qebul olsun meqalesinde Biz milli Azerbaycanin qurbanlariyiq deyilirdi 1943 cu ilin 10 yanvarindaki sayda Bir kere yukselen bayraq bir daha enmez meqalesinde bu setirler vardi Eyni ilin 28 Mayisinda Azerbaycan Xalq Cumhuriyyetinin istiqlalini elan etmis olan Milli Azerbaycan Surasinin reisi Resulzade Mehemmed Emin Millet Meclisinin iclasini acirdi Natiq Milli hokumet ve Milli Meclis uzvlerinden basqa izdihamli ehali terefinden dexi diqqet ve heyecanla dinlenilen sozlerini uzunu milli bayraga cevirerek bu cumle ile bitirmisdir Bir kere yukselen bayraq bir daha enmez Bu tarixi xatireleri neql etdikden sonra qezet legionerlere xitabla bunlari elave edir Eziz arkadaslar Baxiniz 23 il sonra eyni bayraq turkluyumuzun muselmanligimizin esri muasir adamlar oldugumuzun bir sozle hurr ve musteqil bir millet oldugumuzun elameti olan bu muqeddes bayragi biz legionerler biz millet ve veten yolunun canfedalari indi baslarimizin ustunde ve qollarimizda dasiyiriq 24 yanvar 1943 cu il tarixli nusxede Milli Azerbaycan Komitesi haqqinda derc olunan bir informasiyada Milli Azerbaycan Komitesinin alman hokumet meqamlarinin melumati ile fealiyyete basladigi xeber verilir Bu xebere gore Adlon otelinde azerbaycanlilarin bir toplantisi oldugu ve bu toplantida mohterem Mehemmed Emin Resulzadenin tefsilat verdiyi bildirilir Milli Komitenin Proqrami Azerbaycanin milli haqlarini qorumaq vetenin xilas ve istiqlali ucun mubarize etmek Qafqaziyali milletlerin dostluqlari ve siyasetce bir yerde yasamalari ucun calismaq ve Almaniya ile six suretde isbirliyi temin etmekden ibaretdir qeyd edilir Milli Legioner qezetler RedakteBerlinde Azerbaycanin Milli Birlik Meclisinin orqani olaraq Milli Birlik jurnali da nesr edilirdi Ayliq olaraq cap edilen jurnalda 1000 nusxe tirajla resmi melumatlarla yanasi Azerbaycanin tarixi musteqilliyi ile de bagli yazilara rast gelmek mumkun idi Jurnalin redaktoru Celil Isgenderli aparici muellifleri Enver Qaziyev Cabbar Memmedov ve Letif Kerimov idi Siqnal jurnali 1940 ci ilden Berlinde ayda bir defe rus dilinde nesr edilirdi Jurnalin bas redaktoru Vilhelm Reets idi Jurnalin 1944 cu ilde cap olunmus 12 ci sayinda asagidaki basliqli yazilar vardi 1 Seherde doyus Azerbaycan konulluleri serqdeki gizli teskilatlarla mubarize aparirlar 2 O biri terefe Ingilis Amerika qezet ve jurnallarindan 3 Xirdalanmayan rubl N S Leskovun hekayesi 4 Boyuk imperiya Alman dovletinin taleyi 5 Leyli ve Mecnun Nizami Gencevininnin eserlerinden 6 Naperekor vraqam Alman demiryolcularinin heyati ve mubarizesi 7 Orqanin sesi Emmanuiel Reyndlyayin meqalesi 8 Oz torpaginda Xususiyyetci kendci olkenin ciceklenmesinin girovudur 9 Volqa oglu Konullu oz doyuscu yoldasi haqqinda Jurnalin 4 cu sehifesinde mayor Ebdurrehman Fetelibeyli Dudenginskinin qehremanligi doyus sucaeti haqqinda meqale ve onun zabit formasinda fotosu verilmisdir Mayor haqqindaki meqale bu sozlerde yekunlasir Mayor doyusen ve oz xalqinin inamli ogludur Bele insanlarin yolu bir defe ve hemiselik mueyyenlesir Xaraktersiz siyasi opportunizmi inkar eden mayor deyir Biz turk menseli xalqiq bele olmusuq ve hemiselik de qalacagiq Avropanin yasayib qalmasi ugrunda Almaniyanin apardigi mubarizede bohran yaranmis ve bezi muttefiqler inamlarini deyisdiler neticede cebhelerdeki ordu hisseleri geri cekildiler Lakin hec zaman bir saniye bele mayor Fetelibeylinin ve onun doyusculerinin qetiyyetinde tereddud yaranmadi Azerbaycan daglarinda inam sozu muqeddesdir ve bundan otru oz canlarini bele esirgemirler Jurnaldaki isarelenmis 3 cu fotonun izahi bele tesvir olunurdu Butun olkede xalq desteleri yaratmaga cagrilmisdir Bu foto Adolf Hitlerin cagirisindan sonra cekilmisdir Yaxinlarda formalasmaga baslamis desteler oz faydasini vermeye baslamisdir Belelikle Almaniyada fealiyyet gosteren vetenlerini bolsevik istilasindan xilas etmeye calisan azerbaycanlilar hem oz dillerinde metbu orqanlar cixarir qezet jurnallar kitablar cap edirdiler hem de basqa qezet ve jurnallarda onlarin qehremanligi ve ugurlu doyusleri haqqinda melumatlar derc olunurdu Azerbaycan Irtibat qerargahina verilmis mehdud selahiyyetlere baxmayaraq E Fetelibeylinin zekasi ve tukenmez enerjisi sayesinde qisa bir zamanda o zaman Azerbaycan legionunun orqani olaraq nesr edilen Azerbaycan qezeti yaninda siviller meseleleri ile mesgul olan Mittelsteile yeni teltif tercume ve nesriyyat islerine nezaret eden elmi sobe konullulerin milli terbiye isleri ile ugrasan Milli Birlik mecmuesi nesre baslamis ve fealiyyet gostermisdi Butun bu fealiyyetler qisa bir zamanda musbet ve fexr olunacaq neticeler vermeye baslamis Azerbaycan legionuna daxil olan birliklerde yuksek bir milli ruhun yaranmasina tekan vermisdi Legioner qezetlerin melumatlari Redakte Azerbaycan qezetinin saylarinda bele maraqli yazilar tez tez derc olunurdu Qezetin 1943 cu ilin 14 noyabrinda cap edilmis 46 ci sayinda ise Berlin de kecirilen Milli Azerbaycan Qurultayi haqqinda genis melumatlar derc olunmusdur Qezetde qurultaya gonderilen tebriklerin metni ve cixis edenlerin meruzeleri ile de tanis olmaq mumkundur Bundan elave cixiscilarin fotolari da verilmisdir ki bu da hemin sexsleri tanimaq oyrenmek baximindan maraqlidir Qezetin 46 ci sayinin 1 2 3 4 5 ci sehifelerinde Milli Azerbaycan Qurultayinin materiallari verilib Qezetin Cebhelerde veziyyet basligindaki yazilar melumatlar 6 ci sonuncu sehifede verilmisdir Almaniya silahli Quvveleri Bas Komandanliginin melumati nda bildirilirdi 2 noyabr Dusmen Krimda Kerc seherinin her iki terefine cixmaq istemisdir Dusmen muhasire edilmis dar bir saheye sixisdirilmisdir Basqa yerlerde dusmenin cehdi ona boyuk itki verilmekle puca cixarilmisdir Sahile cixmis qosunlar mehv edilmisdir Dneprin asagi aximindan cenuba dogru Noqay sehralarindan Dnepre teref soxulmus dusmen motorlu hissesi ile doyusler davam edir Bolseviklerin alman hisselerini ayri salmaq ve muhasire ciddi cehdleri meglubiyyete ugramisdir Dnepropetrovskinin cenubi qerbinde Dnepr dirseyinde dusmenin hucumu olmusdur Bu zaman hucum eden 40 sovet tankindan 28 i mehv edilmisdir Krivoy Roqun simalinda qosunlarimizin eks hucumlari muveffeqiyyetle neticelenmisdir Mudafiemize soxulmus dusmen arxasindan kesilmis ve mehv edilmisdir Texmini hesablamalara gore oktyabrin 27 den sonra 5000 esir tutulmus 357 tank 378 top ve 500 den artiq avtomasin ele kecirilmis ve ya mehv edilmisdir Keskin muqavimet gosteren dusmen hisseleri xususile agir itki vermeye ducar olmuslar Cenubi Italiya cebhesinin cenub qerbinde dusmen boyuk quvvetle qosunlarimizin movqelerine hucum etmisdir Alman bombardmancilari dunen Cenubi Ingiltere sahilinde olan bir nece limanlar uzerine axin etmisdir Krimin simal girisinde Xersonun bir menteqesinde ve Dneprin boyuk dusergesinde dusmenin guclu tank ve piyada quvvetlerile doyusler gedir Sovet qosunlari agir itkiler verir Bir bolgede hucum eden 40 sovet tankinin 23 u mehv edilmisdir Kiyev altinda ve onun simalinda sovet qosunlari tanklarin yardimi ile hucumlarini davam etdirmisler Onlar bir nece yerde cebheni yarmaga muveffeq olmuslar Agir doyusler davam edir Veliki Luki altinda 32 sovet tanki mehv edilmisdir Sovetler Kiyevden simalda doyuse yeni quvveler getirmisler Tecili melumatlarda deyilir ki alman hava quvveleri Araliq denizinin qerbinde dusmen yignaqlarina agir bir zerbe vurmusdur Bombardman teyyare birlesmeleri Simali Afrika sahilinde dusmenin qosunla dolu olan 22 neqliyyat ve onlan muhafize eden 8 qirici gemisine hucum etmisler Hemcinin bax RedakteAzerbaycan legionu Legion edebiyyati Ikinci dunya muharibesinde doyusmus legionlarin siyahisiIstinadlar RedakteNesiman Yaqublu Azerbaycan legionerleri Baki 2005Xarici kecidler RedakteAzerbaycan Boyuk Veten muharibesi illerinde Azerbaycanlilar muharibede Azerbaycan legionerleri olu kecid Menbe https az wikipedia org w index php title Azerbaycan legionerlerinin metbuat fealiyyeti amp oldid 6111603, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.