Azərbaycanca
Deutsch
日本語
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
United State
Antipsixiatriya 20-ci əsrin 60-cı illərinin əvvəllərində sosial qeyri-sabitlik fonunda formalaşmış və psixiatriyaya radikal münasibəti təmsil edən beynəlxalq hərəkat və nəzəri anlayışlardır; həm fenomenoloji psixiatriya və ekzistensial təhlilin, həm də üsyankar 1960-cı illər qarşı mədəniyyətin, etiraz siyasi hisslərinin təsiri altında yaranan 20-ci əsrin ikinci yarısının qərb elm və mədəniyyətinin fenomeni.
Antipsixiatriya ilə psixiatriyanın özünün inkişafının xüsusiyyətləri arasındakı əlaqəyə dair konsensus yoxdur. Belə bir fikir ifadə olunur ki, antipsixiatriyanın inkişafı elmi fikirlərin təkamülü nəticəsindən daha çox müəyyən bir dövrün tarixi sarsıntılarının bir hissəsidir, antipsixiatrik modellər empirik materialla təsdiqlənmir və bəzən onunla ziddiyyət təşkil edir. Bununla belə, belə bir fikir də ifadə edilir ki, antipsixiatriya psixiatriyanın özünün ziddiyyətlərini və onları həll etmək istəyini əks etdirir, antipsixiatriya psixiatriyanın təbii inkişafının nəticəsidir, onun tarixində tənqidi bir məqamdır. Bu hərəkatın inkişafına o dövrün psixiatriyasına xas olan identifikasiya böhranı və etioloji fərziyyələr və onun metodoloji və paradiqmatik əsaslarını dərk etmək istəyi, habelə humanistləşmə istəyi təkan olmuşdur.
Qismən antipsixiatriya humanitar, fəlsəfi hərəkat adlandırıla bilər, lakin antipsixiatriya ən çox psixiatriya və ya psixoterapiya sahələrindən biri hesab olunur. O, fenomenoloji psixiatriya, ekzistensializm, hermenevtika, strukturalizm, neokantianizm, marksizm və radikal siyasətin ideyalarını ehtiva edir. Ən məşhur antipsixiatrlardan Ronald Lainq, Mişel Fuko, Devid Kuper, Tomas Szas, İrvinq Hofman, Franko Bazalya və digərlərini qeyd etmək olar.
Antipsixiatrların fikirləri qızğın müzakirələrə və tənqidlərə səbəb olurdu ki, bu da hərəkatın radikallığı ilə bağlı idi. Bununla belə, antipsixiatriya psixiatriya xidmətinin islahatına, onun humanistləşdirilməsinə, psixiatrların şəxsiyyətə, onun taleyinə, psixi pozğunluğu olan şəxslərin hüquqlarına, psixiatriyanın hüquqi aspektlərinə diqqətinin artırılmasına öz töhfəsini verdi.
Ümumi təsviri
Antipsixiatriya müasir psixiatriyaya zorakılığın kütləvi forması kimi baxaraq onu ifşa etməyə və kökündən yenidən qurulmasına yönəlmişdir. Psixiatriya əleyhinə olan bu hərəkat ruhi xəstəxanalarda xəstələrin sui-istifadəsi və pis saxlanma şəraiti, psixiatrik diaqnozun subyektivliyinə və elektrokonvulsiv terapiya və uzunmüddətli məcburi xəstəxanaya yerləşdirmə kimi tədbirlərin qəddarlığına qarşı qəzəbli geniş ictimai narazılıq fonunda yaranmışdı və bir sıra Qərb ölkələrində psixi sağlamlıq xidmətlərinin deinstitusionalizasiyasına gətirib çıxardı.
Antipsixiatriya müəyyən dərəcədə fenomenoloji psixiatriya və ekzistensial təhlilin varisidir. Həmçinin, antipsixiatriyanın inkişafına psixoanaliz, etiketləmə nəzəriyyəsi, deviant davranış sosiologiyası, antropologiya, ailə sistemləri nəzəriyyəsi, analitik psixologiya və s. təsir göstərmişdir. Antipsixiatriyanı humanitar, fəlsəfi hərəkat da adlandırmaq olar. Antipsixiatriyanın nəzəri komponenti psixiatriya üçün uyğun deyil və psixiatrik söhbətdən daha çox sosial-antropoloji xarakter daşıyır. Bununla belə, antipsixiatriyanın inkişafı intrapsixiatrik səbəblərdən və ehtiyaclardan qaynaqlanır: XX əsrin ən müxtəlif elmləri üçün xarakterik olan, onların metodoloji və paradiqmatik əsaslarını dərk etmək istəyi, eləcə də humanistləşdirmə istəyi mövcud idi. Antipsixiatriya ən çox psixiatriyanın və ya psixoterapiyanın sahələrindən biri hesab olunur ; Sosioloqlar ( Mişel Fuko, İrvinq Hofman ) həm də antipsixiatrik hərəkatın intellektual avanqardları hesab olunurlar.
Antipsixiatriyanın banisi ingilis psixiatrı Ronald Lainq hesab olunur.
1960-cı illərin sonlarında antipsixiatriya psixiatrları, tibb bacılarını, keçmiş psixiatrik xəstələri, hüquqşünasları, jurnalistləri və empatik ictimaiyyətin geniş təbəqələrini birləşdirən kütləvi hərəkata çevrildi. 1960-70-ci illərdə antipsixiatriyanın bəzi nümayəndələri müxtəlif qruplarla əməkdaşlıq edərək psixiatriya klinikalarına qarşı tədbirlər həyata keçirirdilər.
1970-ci illərin əvvəllərində İngiltərədə yeni antipsixiatriya dalğası baş qaldırdı və böyük təşkilatlar yaradıldı. Onlar psixiatriya klinikalarını və bir sıra tibb institutlarını ləğv etmək məqsədi daşıyırdılar. O vaxtdan bəri müxtəlif ölkələrdə ( ABŞ, Kanada, Avropa ölkələri) bir çox kiçik qruplar meydana çıxdı, məsələn, "Insane Liberation Front", "Network Against Psychiatric Assault" və s. Məcburi müalicə ilə bağlı mənfi təcrübələri olan bir çox keçmiş xəstələr antipsixiatriya hərəkatına qoşulurdular; tez-tez özlərini “sağ qalanlar” adlandırırdılar. Anti-psixiatriya hərəkatının bu dalğasının tanınmış fəalları, Leonard Frenk və Cudi Çemberlin idi.
20-ci əsrin 60-cı illərinin sonlarında gey hərəkatı antipsixiatrik hərəkata qoşularaq cinsi azlıqlara qarşı ayrı-seçkiliyə son qoymağa çalışdılar və 1974-cü ilin aprelində Diaqnostik və Statistika rəhbərliyinin Psixi Pozğunluqlar Təlimatının ikinci nəşrində (DSM-II) homoseksuallığın psixi pozuntular siyahısından çıxarılmasına nail oldular.
Antipsixiatriyanın radikal nümayəndələrinin təsiri ilə BMT Baş Assambleyası 1991-ci ildə Psixi Xəstələrin Müdafiəsi və Psixi Sağlamlıq Xidmətinin Təkmilləşdirilməsi Prinsiplərini qəbul etdi və bu sahədə qanunvericiliyin inkişafı üçün şərtlər yarandı. 1990-cı illərin sonlarında antipsixiatriya bir neçə min psixiatrı, tibb işçisini, keçmiş müştəriləri və s. insanları birləşdirirdi.
21-ci əsrin əvvəllərində kütləvi antipsixiatriyanın daha radikal forması inkişaf edir, onların nümayəndələrinə psixiatriya və onun praktikasını, xüsusən də psixofarmakologiyanı tənqid etməyə yönələn internet fəalları daxildir. İnternet indiki və keçmiş psixiatrik xəstələrə psixiatriyanı tənqid edən baxışları, inancları, təcrübələri və fikirləri geniş şəkildə yaymağa imkan yaratmışdır. Bu seçim xəstələrin əvvəlki nəsilləri üçün mövcud deyildi.
Antipsixiatriyanın mənbəyi
Ekzistensial-fenomenoloji psixiatriya
- Ümumi humanitar paradiqma ( Z. Freyd, E. Bleuler, H. Pritzhorn və s.) - 1930-cu illərə qədər.
- Ekzistensial-fenomenoloji psixiatriya (fenomenoloji psixiatriya və ekzistensial təhlil) - 1930-cu illərdən 1960-cı illərə qədər.
- Antipsixiatriya (sosial-tənqidi paradiqma) - 1960-cı illərdən 1980-ci illərin sonuna qədər.
- Psixiatriya fəlsəfəsi - 1990-cı illərdən.
Birinci mərhələdə psixiatriyanın tədricən humanitarlaşması baş verir, psixiatrlar və humanitar elmlərin nümayəndələri üçün tədricən ümumi maraqlar və düşüncə məkanı formalaşır, psixiatriyanın sərhədləri genişlənir. Humanitarlaşdırma, xüsusən də psixoanaliz və psixoanalitik nəzəriyyələr və nevrozların müalicəsinin müvafiq təcrübəsi ilə təşviq olunur: S.Freydin psixoanalizi, C.G.Yunqun analitik psixologiyası, A.Adlerin fərdi psixologiyası və s.
Fenomenoloji psixiatriya və ekzistensial təhlili ( Dasein təhlili ) birləşdirən ekzistensial-fenomenoloji psixiatriya antipsixiatriyanın birbaşa sələfidir. Fenomenoloji psixiatriya adətən K. Yaspers, E. Minkovski, E. Strauss və V.E. von Gebsattel; ekzistensial təhlil (Dasein təhlili) - L. Binsvanger, M. Boss, eləcə də onların davamçılarının ideyalarından ibarətdir: R. Kuhn, A. Storch, K. Kulenkampf, V. Blankenburg, G. Tellenbach, G. Kondrau və başqaları.
Fenomenologiya, ekzistensial fəlsəfə və digər əlaqəli cərəyan və nəzəriyyələrin ideyalarına müraciət etməklə ekzistensial-fenomenoloji psixiatriya nümayəndələri psixi xəstəliyi fəlsəfi aspektdə, xəstənin mövcudluğu kontekstində nəzərdən keçirirlər; onlar üçün xəstəlik daha çox tibbi deyil, antropoloji və ekzistensial fenomendir. Ənənəvi psixiatriyadan fərqli olaraq, ekzistensial-fenomenoloji psixiatriya davranışa, simptomlara deyil, insanın özünün daxili təcrübəsinə diqqət yetirir.
Mədəni antropologiya
1920-1930-cu illərdə, etnologiyanın və mədəni antropologiyanın çiçəklənmə dövründə mədəni antropologiyaya dair əsərlərin müəllifləri (Rut Benedikt, Melville Herskovitz, George Devero) ruhi xəstəlik problemini mədəni kontekstdə nəzərdən keçirdilər. İddia olunurdu ki, psixi norma mədəniyyət tərəfindən müəyyən edilir: bir mədəniyyətdə anormal kimi tanınan şey başqa bir mədəniyyətdə normal və ya hətta müsbət qarşılana bilər.
Devero şizofreniyanı arxaik təfəkkür formalarına bənzər reallığın qavranılması ilə xarakterizə olunan Qərb mədəniyyətinin etnik psixozu kimi şərh etmişdir. Deveroya görə, sosiomədəni reallıq şizofreniya məkanıdır: Şizofreniya Qərb mədəniyyətindən qaynaqlandığı üçün Qərb elmi onun anatomik əsaslarını və etiologiyasını müəyyən edə bilmir və onu müalicə edə bilmir.
Mədəni antropologiya nümayəndələrinin fikrincə, cəmiyyət bu və ya digər şəkildə özünü psixi xəstəliklə ifadə edir - həm mənfi (patologiyanın mahiyyəti - normadan yayınma, mədəniyyətə daxil olmayan davranış), həm də müsbət mənada. Onların fikrincə psixi xəstəlik adlandırdığımız cəhətlər repressiya edilmiş və ya mədəniyyət tərəfindən sıxışdırılmış antropoloji imkanlardan yaranır, əslində isə bu mədəniyyətlə əlaqəsi olmadan özlüyündə patoloji olmayan cəhətlərdi. Xəstəni qovar və xaric etməklə cəmiyyət eyni zamanda özünü tanımaqdan imtina etdiyini ağrılı formalarda ifadə edir.
Psixiatriyanın inkişafında antipsixiatriya təsiri
Antipsixiatriya psixiatriyanın kritik nöqtələrindən biri idi, bunun sayəsində qeyd edildiyi kimi onun humanistləşdirilməsi və praktikasının yenilənməsi baş verdi. Psixiatriya çərçivəsində özünün xarakterik ziddiyyətlərini həll etmək üçün meydana çıxan antipsixiatriya bu ziddiyyətlərə kənardan baxmağa imkan verən marjinal bir hərəkətə çevrildi..Psixiatriyanın ənənəvi praktikasına yeni məna verdi, zərərdən daha çox xeyir üçün uzun müddətə işlədi.
Psixiatriya antipsixiatriyanın yaranmasına qədərki dövrdə özünə çox qapalı, öz ziddiyyətləri, tarixi və metodologiyasının ziddiyyətləri içərisində qalmışdı. Davam etmək üçün ona kənar baxış - marjinal nəzəriyyə və marjinal təcrübə lazım idi. Antipsixiatriya artıq psixiatriyanın əvvəlki inkişaf səviyyəsində işləməyən prosesləri işə saldı. Həqiqət antipsixiatriyada deyil, klassik psixiatriyada deyil, marginallaşma vəziyyətinin özündə olduğu aydın oldu, əvvəllər görünməz qapıları görməyə, onları açmağa və müxtəlif istiqamətlərdə araşdırmalar aparmağa imkan verdi.
Psixiatriyanın humanistləşdirilməsi, deinstitusionalizasiyası və dehospitalizasiyası prosesləri təkcə antipsixiatrların zəhməti olmasa da, bu proseslərin baş verdiyi məkanı ilkin olaraq məhz onlar yaratdılar. Psixiatriyada sosial konteksti vurğulamaqla antipsixiatriya sosial reabilitasiya proqramlarını, qohumların müalicə prosesinə cəlb edilməsini və xəstələrin işə qayıtmasını mümkün edən mübarizə məkanı yaratdı.
SSRİ-də psixiatrları müasir psixiatriyadakı dialoqdan və onun bir çox yeniliklərindən, eləcə də öz səhvlərindən ayırmayan " dəmir pərdə " Qərb antipsixiatrlarının əsərləri və əsaslandırılmış etirazları ilə tanış olmaq imkanının da qarşısını alırdı. Yalnız 20-ci əsrin sonlarında əvvəlki onilliklərdə aparılan psixi sağlamlıq sistemində islahatların aparılması ilə bağlı Qərb təcrübəsi ilə tanış olmaq mümkün oldu. Lakin SSRİ-nin yaratmış olduğu həmin dəmir pərdənin acı nəticələri keçmiş sovet ölkələrinin bugünkü vəziyyətində hələ də öz mənfi təsirlərini göstərməkdədir. Belə ki, SSRİ zamanında təhsil almış həmin ölkələrin psixiatrları, psixoterapevtləri köhnəlmiş fikirləri, müsbət nəticə verməyən praktikalarını hələ də müasir zamanda tətbiq etməyə çalışırlar.
İstinadlar
- Власова О.А. Антипсихиатрия: становление и развитие (Монография) (PDF). Москва: Изд–во РГСУ «Союз». 2006. ISBN .
- Ястребов В.С. Организация психиатрической помощи: Исторический очерк // Руководство по психиатрии. 1. Москва: Медицина. Под ред. А.С. Тиганова. 1999. 335. ISBN .
- Антипсихиатрия. Минск: Харвест. 1998. ISBN . 2014-04-08 tarixində arxivləşdirilib.
- Ромек Е. А. 3.4.2. Антипсихиатрия: борьба за права психиатрических пациентов // Ромек Е. А. Психотерапия: рождение науки и профессии (PDF). Ростов-на-Дону: ООО «Мини Тайп». 2005. 204–223. ISBN .
- Nimesh G. Desai. Antipsychiatry: Meeting the challenge // |Indian Journal of Psychiatry . 47(4) (journal) (ingilis). — 2005. Oct-Dec. doi:10.4103/0019-5545.43048. (#bad_doi). 2019-06-26 tarixində arxivləşdirilib.
- Rissmiller D. J., Rissmiller JH. Evolution of the antipsychiatry movement into mental health consumerism // Psychiatric Services . 57 (journal) (ingilis). — 2006. iyun. doi:10.1176/appi.ps.57.6.863.
- Глава 1. Контекст законодательства по охране психического здоровья. 7.1. Принципы ООН по защите психически больных лиц и улучшению психиатрической помощи (Принципы ПБ, 1991 г.) // Справочник базовой информации ВОЗ по психическому здоровью, правам человека и законодательству (PDF). Женева. 2005. 13–14.
- Власова О.А. Антропологические основания биоэтики: Материалы Всероссийской научной конференции с международным участием (г. Томск, 11—14 октября 2006 г.). Томск: Сибирский государственный медицинский университет. 2006. ISBN .
- "Ekzistensial - fenomenal ontologiya". www.academia.edu. İstifadə tarixi: 2023.11.15.
- "Культурная антропология". EUSP (rus). 2023-05-29 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-11-15.
- "Mədəni antropologiya". cyberleninka.ru. 2020-03-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023.11.15.
- Власова О. А. Антипсихиатрия: социальная теория и социальная практика (монография). Москва: Изд. дом Высшей школы экономики. 2014. ISBN .
- "Антипсихиатрия. Что такое "Антипсихиатрия"? Понятие и определение термина "Антипсихиатрия" – Глоссарий | Онлайн журнал Psychologies". www.psychologies.ru (rus). 2021-09-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-11-15.
- "Откуда взялись холодная война и железный занавес – DW – 10.03.2021". dw.com (rus). 2023-02-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-11-15.
- Снітко, Марія. "Карательная психиатрия в Днепре в СССР: людей превращали в животных (ВИДЕО)". Новини Дніпра | Gorsovet (rus). 2020-08-01. İstifadə tarixi: 2023-11-15.
Xarici keçidlər
- "Elmi antipsixiatriya" saytı
- Anti-psixiatriya oxuma siyahısı (kitablar - əlifba sırası ilə)
- "Critical psychiatry website: Articles critical of psychiatry". 2012-03-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2010-08-16.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Antipsixiatriya 20 ci esrin 60 ci illerinin evvellerinde sosial qeyri sabitlik fonunda formalasmis ve psixiatriyaya radikal munasibeti temsil eden beynelxalq herekat ve nezeri anlayislardir hem fenomenoloji psixiatriya ve ekzistensial tehlilin hem de usyankar 1960 ci iller qarsi medeniyyetin etiraz siyasi hisslerinin tesiri altinda yaranan 20 ci esrin ikinci yarisinin qerb elm ve medeniyyetinin fenomeni Antipsixiatriya simvolu Antipsixiatriya ile psixiatriyanin ozunun inkisafinin xususiyyetleri arasindaki elaqeye dair konsensus yoxdur Bele bir fikir ifade olunur ki antipsixiatriyanin inkisafi elmi fikirlerin tekamulu neticesinden daha cox mueyyen bir dovrun tarixi sarsintilarinin bir hissesidir antipsixiatrik modeller empirik materialla tesdiqlenmir ve bezen onunla ziddiyyet teskil edir Bununla bele bele bir fikir de ifade edilir ki antipsixiatriya psixiatriyanin ozunun ziddiyyetlerini ve onlari hell etmek isteyini eks etdirir antipsixiatriya psixiatriyanin tebii inkisafinin neticesidir onun tarixinde tenqidi bir meqamdir Bu herekatin inkisafina o dovrun psixiatriyasina xas olan identifikasiya bohrani ve etioloji ferziyyeler ve onun metodoloji ve paradiqmatik esaslarini derk etmek isteyi habele humanistlesme isteyi tekan olmusdur Qismen antipsixiatriya humanitar felsefi herekat adlandirila biler lakin antipsixiatriya en cox psixiatriya ve ya psixoterapiya sahelerinden biri hesab olunur O fenomenoloji psixiatriya ekzistensializm hermenevtika strukturalizm neokantianizm marksizm ve radikal siyasetin ideyalarini ehtiva edir En meshur antipsixiatrlardan Ronald Lainq Misel Fuko Devid Kuper Tomas Szas Irvinq Hofman Franko Bazalya ve digerlerini qeyd etmek olar Antipsixiatrlarin fikirleri qizgin muzakirelere ve tenqidlere sebeb olurdu ki bu da herekatin radikalligi ile bagli idi Bununla bele antipsixiatriya psixiatriya xidmetinin islahatina onun humanistlesdirilmesine psixiatrlarin sexsiyyete onun taleyine psixi pozgunlugu olan sexslerin huquqlarina psixiatriyanin huquqi aspektlerine diqqetinin artirilmasina oz tohfesini verdi Umumi tesviriAntipsixiatriya muasir psixiatriyaya zorakiligin kutlevi formasi kimi baxaraq onu ifsa etmeye ve kokunden yeniden qurulmasina yonelmisdir Psixiatriya eleyhine olan bu herekat ruhi xestexanalarda xestelerin sui istifadesi ve pis saxlanma seraiti psixiatrik diaqnozun subyektivliyine ve elektrokonvulsiv terapiya ve uzunmuddetli mecburi xestexanaya yerlesdirme kimi tedbirlerin qeddarligina qarsi qezebli genis ictimai naraziliq fonunda yaranmisdi ve bir sira Qerb olkelerinde psixi saglamliq xidmetlerinin deinstitusionalizasiyasina getirib cixardi Antipsixiatriya mueyyen derecede fenomenoloji psixiatriya ve ekzistensial tehlilin varisidir Hemcinin antipsixiatriyanin inkisafina psixoanaliz etiketleme nezeriyyesi deviant davranis sosiologiyasi antropologiya aile sistemleri nezeriyyesi analitik psixologiya ve s tesir gostermisdir Antipsixiatriyani humanitar felsefi herekat da adlandirmaq olar Antipsixiatriyanin nezeri komponenti psixiatriya ucun uygun deyil ve psixiatrik sohbetden daha cox sosial antropoloji xarakter dasiyir Bununla bele antipsixiatriyanin inkisafi intrapsixiatrik sebeblerden ve ehtiyaclardan qaynaqlanir XX esrin en muxtelif elmleri ucun xarakterik olan onlarin metodoloji ve paradiqmatik esaslarini derk etmek isteyi elece de humanistlesdirme isteyi movcud idi Antipsixiatriya en cox psixiatriyanin ve ya psixoterapiyanin sahelerinden biri hesab olunur Sosioloqlar Misel Fuko Irvinq Hofman hem de antipsixiatrik herekatin intellektual avanqardlari hesab olunurlar Antipsixiatriyanin banisi ingilis psixiatri Ronald Lainq hesab olunur 1960 ci illerin sonlarinda antipsixiatriya psixiatrlari tibb bacilarini kecmis psixiatrik xesteleri huquqsunaslari jurnalistleri ve empatik ictimaiyyetin genis tebeqelerini birlesdiren kutlevi herekata cevrildi 1960 70 ci illerde antipsixiatriyanin bezi numayendeleri muxtelif qruplarla emekdasliq ederek psixiatriya klinikalarina qarsi tedbirler heyata kecirirdiler 1970 ci illerin evvellerinde Ingilterede yeni antipsixiatriya dalgasi bas qaldirdi ve boyuk teskilatlar yaradildi Onlar psixiatriya klinikalarini ve bir sira tibb institutlarini legv etmek meqsedi dasiyirdilar O vaxtdan beri muxtelif olkelerde ABS Kanada Avropa olkeleri bir cox kicik qruplar meydana cixdi meselen Insane Liberation Front Network Against Psychiatric Assault ve s Mecburi mualice ile bagli menfi tecrubeleri olan bir cox kecmis xesteler antipsixiatriya herekatina qosulurdular tez tez ozlerini sag qalanlar adlandirirdilar Anti psixiatriya herekatinin bu dalgasinin taninmis feallari Leonard Frenk ve Cudi Cemberlin idi 20 ci esrin 60 ci illerinin sonlarinda gey herekati antipsixiatrik herekata qosularaq cinsi azliqlara qarsi ayri seckiliye son qoymaga calisdilar ve 1974 cu ilin aprelinde Diaqnostik ve Statistika rehberliyinin Psixi Pozgunluqlar Telimatinin ikinci nesrinde DSM II homoseksualligin psixi pozuntular siyahisindan cixarilmasina nail oldular Antipsixiatriyanin radikal numayendelerinin tesiri ile BMT Bas Assambleyasi 1991 ci ilde Psixi Xestelerin Mudafiesi ve Psixi Saglamliq Xidmetinin Tekmillesdirilmesi Prinsiplerini qebul etdi ve bu sahede qanunvericiliyin inkisafi ucun sertler yarandi 1990 ci illerin sonlarinda antipsixiatriya bir nece min psixiatri tibb iscisini kecmis musterileri ve s insanlari birlesdirirdi 21 ci esrin evvellerinde kutlevi antipsixiatriyanin daha radikal formasi inkisaf edir onlarin numayendelerine psixiatriya ve onun praktikasini xususen de psixofarmakologiyani tenqid etmeye yonelen internet feallari daxildir Internet indiki ve kecmis psixiatrik xestelere psixiatriyani tenqid eden baxislari inanclari tecrubeleri ve fikirleri genis sekilde yaymaga imkan yaratmisdir Bu secim xestelerin evvelki nesilleri ucun movcud deyildi Antipsixiatriyanin menbeyiEkzistensial fenomenoloji psixiatriya Umumi humanitar paradiqma Z Freyd E Bleuler H Pritzhorn ve s 1930 cu illere qeder Ekzistensial fenomenoloji psixiatriya fenomenoloji psixiatriya ve ekzistensial tehlil 1930 cu illerden 1960 ci illere qeder Antipsixiatriya sosial tenqidi paradiqma 1960 ci illerden 1980 ci illerin sonuna qeder Psixiatriya felsefesi 1990 ci illerden Birinci merhelede psixiatriyanin tedricen humanitarlasmasi bas verir psixiatrlar ve humanitar elmlerin numayendeleri ucun tedricen umumi maraqlar ve dusunce mekani formalasir psixiatriyanin serhedleri genislenir Humanitarlasdirma xususen de psixoanaliz ve psixoanalitik nezeriyyeler ve nevrozlarin mualicesinin muvafiq tecrubesi ile tesviq olunur S Freydin psixoanalizi C G Yunqun analitik psixologiyasi A Adlerin ferdi psixologiyasi ve s Fenomenoloji psixiatriya ve ekzistensial tehlili Dasein tehlili birlesdiren ekzistensial fenomenoloji psixiatriya antipsixiatriyanin birbasa selefidir Fenomenoloji psixiatriya adeten K Yaspers E Minkovski E Strauss ve V E von Gebsattel ekzistensial tehlil Dasein tehlili L Binsvanger M Boss elece de onlarin davamcilarinin ideyalarindan ibaretdir R Kuhn A Storch K Kulenkampf V Blankenburg G Tellenbach G Kondrau ve basqalari Fenomenologiya ekzistensial felsefe ve diger elaqeli cereyan ve nezeriyyelerin ideyalarina muraciet etmekle ekzistensial fenomenoloji psixiatriya numayendeleri psixi xesteliyi felsefi aspektde xestenin movcudlugu kontekstinde nezerden kecirirler onlar ucun xestelik daha cox tibbi deyil antropoloji ve ekzistensial fenomendir Enenevi psixiatriyadan ferqli olaraq ekzistensial fenomenoloji psixiatriya davranisa simptomlara deyil insanin ozunun daxili tecrubesine diqqet yetirir Medeni antropologiya 1920 1930 cu illerde etnologiyanin ve medeni antropologiyanin ciceklenme dovrunde medeni antropologiyaya dair eserlerin muellifleri Rut Benedikt Melville Herskovitz George Devero ruhi xestelik problemini medeni kontekstde nezerden kecirdiler Iddia olunurdu ki psixi norma medeniyyet terefinden mueyyen edilir bir medeniyyetde anormal kimi taninan sey basqa bir medeniyyetde normal ve ya hetta musbet qarsilana biler Devero sizofreniyani arxaik tefekkur formalarina benzer realligin qavranilmasi ile xarakterize olunan Qerb medeniyyetinin etnik psixozu kimi serh etmisdir Deveroya gore sosiomedeni realliq sizofreniya mekanidir Sizofreniya Qerb medeniyyetinden qaynaqlandigi ucun Qerb elmi onun anatomik esaslarini ve etiologiyasini mueyyen ede bilmir ve onu mualice ede bilmir Medeni antropologiya numayendelerinin fikrince cemiyyet bu ve ya diger sekilde ozunu psixi xestelikle ifade edir hem menfi patologiyanin mahiyyeti normadan yayinma medeniyyete daxil olmayan davranis hem de musbet menada Onlarin fikrince psixi xestelik adlandirdigimiz cehetler repressiya edilmis ve ya medeniyyet terefinden sixisdirilmis antropoloji imkanlardan yaranir eslinde ise bu medeniyyetle elaqesi olmadan ozluyunde patoloji olmayan cehetlerdi Xesteni qovar ve xaric etmekle cemiyyet eyni zamanda ozunu tanimaqdan imtina etdiyini agrili formalarda ifade edir Psixiatriyanin inkisafinda antipsixiatriya tesiriAntipsixiatriya psixiatriyanin kritik noqtelerinden biri idi bunun sayesinde qeyd edildiyi kimi onun humanistlesdirilmesi ve praktikasinin yenilenmesi bas verdi Psixiatriya cercivesinde ozunun xarakterik ziddiyyetlerini hell etmek ucun meydana cixan antipsixiatriya bu ziddiyyetlere kenardan baxmaga imkan veren marjinal bir herekete cevrildi Psixiatriyanin enenevi praktikasina yeni mena verdi zererden daha cox xeyir ucun uzun muddete isledi Psixiatriya antipsixiatriyanin yaranmasina qederki dovrde ozune cox qapali oz ziddiyyetleri tarixi ve metodologiyasinin ziddiyyetleri icerisinde qalmisdi Davam etmek ucun ona kenar baxis marjinal nezeriyye ve marjinal tecrube lazim idi Antipsixiatriya artiq psixiatriyanin evvelki inkisaf seviyyesinde islemeyen prosesleri ise saldi Heqiqet antipsixiatriyada deyil klassik psixiatriyada deyil marginallasma veziyyetinin ozunde oldugu aydin oldu evveller gorunmez qapilari gormeye onlari acmaga ve muxtelif istiqametlerde arasdirmalar aparmaga imkan verdi Psixiatriyanin humanistlesdirilmesi deinstitusionalizasiyasi ve dehospitalizasiyasi prosesleri tekce antipsixiatrlarin zehmeti olmasa da bu proseslerin bas verdiyi mekani ilkin olaraq mehz onlar yaratdilar Psixiatriyada sosial konteksti vurgulamaqla antipsixiatriya sosial reabilitasiya proqramlarini qohumlarin mualice prosesine celb edilmesini ve xestelerin ise qayitmasini mumkun eden mubarize mekani yaratdi SSRI de psixiatrlari muasir psixiatriyadaki dialoqdan ve onun bir cox yeniliklerinden elece de oz sehvlerinden ayirmayan demir perde Qerb antipsixiatrlarinin eserleri ve esaslandirilmis etirazlari ile tanis olmaq imkaninin da qarsisini alirdi Yalniz 20 ci esrin sonlarinda evvelki onilliklerde aparilan psixi saglamliq sisteminde islahatlarin aparilmasi ile bagli Qerb tecrubesi ile tanis olmaq mumkun oldu Lakin SSRI nin yaratmis oldugu hemin demir perdenin aci neticeleri kecmis sovet olkelerinin bugunku veziyyetinde hele de oz menfi tesirlerini gostermekdedir Bele ki SSRI zamaninda tehsil almis hemin olkelerin psixiatrlari psixoterapevtleri kohnelmis fikirleri musbet netice vermeyen praktikalarini hele de muasir zamanda tetbiq etmeye calisirlar IstinadlarVlasova O A Antipsihiatriya stanovlenie i razvitie Monografiya PDF Moskva Izd vo RGSU Soyuz 2006 ISBN 571390346X Yastrebov V S Organizaciya psihiatricheskoj pomoshi Istoricheskij ocherk Rukovodstvo po psihiatrii 1 Moskva Medicina Pod red A S Tiganova 1999 335 ISBN 5225026761 Antipsihiatriya Minsk Harvest 1998 ISBN 985 433 167 9 2014 04 08 tarixinde arxivlesdirilib Romek E A 3 4 2 Antipsihiatriya borba za prava psihiatricheskih pacientov Romek E A Psihoterapiya rozhdenie nauki i professii PDF Rostov na Donu OOO Mini Tajp 2005 204 223 ISBN 5 98615 006 6 Nimesh G Desai Antipsychiatry Meeting the challenge Indian Journal of Psychiatry 47 4 journal ingilis 2005 Oct Dec doi 10 4103 0019 5545 43048 bad doi 2019 06 26 tarixinde arxivlesdirilib Rissmiller D J Rissmiller JH Evolution of the antipsychiatry movement into mental health consumerism Psychiatric Services 57 journal ingilis 2006 iyun doi 10 1176 appi ps 57 6 863 Glava 1 Kontekst zakonodatelstva po ohrane psihicheskogo zdorovya 7 1 Principy OON po zashite psihicheski bolnyh lic i uluchsheniyu psihiatricheskoj pomoshi Principy PB 1991 g Spravochnik bazovoj informacii VOZ po psihicheskomu zdorovyu pravam cheloveka i zakonodatelstvu PDF Zheneva 2005 13 14 Vlasova O A Antropologicheskie osnovaniya bioetiki Materialy Vserossijskoj nauchnoj konferencii s mezhdunarodnym uchastiem g Tomsk 11 14 oktyabrya 2006 g Tomsk Sibirskij gosudarstvennyj medicinskij universitet 2006 ISBN 5 98591 018 0 Ekzistensial fenomenal ontologiya www academia edu Istifade tarixi 2023 11 15 Kulturnaya antropologiya EUSP rus 2023 05 29 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2023 11 15 Medeni antropologiya cyberleninka ru 2020 03 25 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2023 11 15 Vlasova O A Antipsihiatriya socialnaya teoriya i socialnaya praktika monografiya Moskva Izd dom Vysshej shkoly ekonomiki 2014 ISBN 978 5 7598 1079 7 Antipsihiatriya Chto takoe Antipsihiatriya Ponyatie i opredelenie termina Antipsihiatriya Glossarij Onlajn zhurnal Psychologies www psychologies ru rus 2021 09 25 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2023 11 15 Otkuda vzyalis holodnaya vojna i zheleznyj zanaves DW 10 03 2021 dw com rus 2023 02 07 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2023 11 15 Snitko Mariya Karatelnaya psihiatriya v Dnepre v SSSR lyudej prevrashali v zhivotnyh VIDEO Novini Dnipra Gorsovet rus 2020 08 01 Istifade tarixi 2023 11 15 Xarici kecidler Elmi antipsixiatriya sayti Anti psixiatriya oxuma siyahisi kitablar elifba sirasi ile Critical psychiatry website Articles critical of psychiatry 2012 03 04 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2010 08 16