İranda UNESCO-nun Ümumdünya irsi obyektlərinin siyahısı
Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Elm, Təhsil və Mədəniyyət üzrə ixtisaslaşmış qurumu (UNESCO) Ümumdünya irsi sahələri, 1972-ci ildə qurulan UNESCO-nun Dünya Mədəniyyət Mirasları siyahısında təsvir edildiyi kimi mədəni və ya təbii irs üçün vacib yerlərdir. İran tarixi məkanlarını siyahıya daxil etmək üçün, konvensiyanı 26 fevral 1975-ci ildə qəbul etdi. 2019-cu ilə qədər, İranın iyirmi dörd mədəni və təbii irsi bu siyahıya daxil edilmişdir.
İranda siyahıya alınan ilk üç yer İsfahan Nəqşi Cahan meydanı, Persepolis və Çoğa Zənbil, 1979-cu ildə Fransa, Parisdə təşkil edilən Ümumdünya irsi komitəsinin 3-cü iclasında siyahıya alındı. 2003-cü ildə isə bu siyahıya Təxti Süleyman arxeoloji abidəsi əlavə olundu. Ən son əlavə 2019-cu ildə edilmiş Xəzəryanı Hirkan meşələri idi.
Yazılan ərazilərə əlavə olaraq, İran da təxmini siyahısında 50-dən çox mədəni irsi sadalayır.
Dünya irsi əraziləri
Cədvəl müvafiq sütunun üstündəki hissəsini vuraraq sütuna ; yer, sahə və il sütunları üçün alfasayısal olaraq; yer sütunu üçün tərəf dövlət tərəfindən; və kriteriyalar sütunu üçün meyarlar növünə görə sıralanır. Transsərhəd ərazilər aşağıda sıralanır.
- Ərazi; Ümumdünya irsi komitəsinin rəsmi təyinatına görə adlandırılmışdır
- Yer; şəhər, regional və ya əyalət səviyyəsində və coğrafi koordinatlar
- Kriteriya; Ümumdünya irsi komitəsi tərəfindən təyin olunduğu kimi
- Sahə; hektar və akr ilə. Mövcud, bufer zonasının ölçüsü də qeyd edilmişdir. Dəyər çatışmazlığı UNESCO tərəfindən heç bir məlumatın yayımlanmadığını nəzərdə tutur
- İl; bu müddət ərzində ərazi Ümumdünya İrs siyahısına daxil edildi.
- Təsviri; ərazi haqqında qısa məlumat,siyahıya nə üçün daxil edilməsi səbəbləri ilə
Ərazi | Şəkil | Yer | Kriteriya | Sahəsi Hektar (akr) | İl | Təsviri |
---|---|---|---|---|---|---|
İranın erməni monastır cəmiyyəti | Qərbi Azərbaycan ostanı38°58′44″ şm. e. 45°28′24″ ş. u. | Mədəni: (ii)(iii)(vi) | 129 (320) | 2008 | ||
Bəm qalası | Kirman ostanı29°07′00″ şm. e. 58°22′00″ ş. u. | Mədəni: (ii)(iii)(iv)(v) | — | 2004 | ||
Bisütun kitabəsi | Kirman ostanı34°23′18″ şm. e. 47°26′12″ ş. u. | Mədəni: (ii)(iii) | 187 (460) | 2006 | ||
Məymənd | Kirman ostanı30°10′05″ şm. e. 55°22′32″ ş. u. | Mədəni: (v) | 4,954 (12,240) | 2015 | ||
Kabus abidəsi | Gülüstan ostanı37°15′29″ şm. e. 55°10′08″ ş. u. | Mədəni: (i)(ii)(iii)(iv) | 1 (2.5) | 2012 | ||
Gülüstan sarayı (Tehran) | Tehran35°40′47″ şm. e. 51°25′13″ ş. u. | Mədəni: (ii)(iii)(iv) | 5.3 (13) | 2013 | ||
Dəşti-Lüt | Kirman ostanı və Sistan və Bəlucistan ostanı | Təbii: (vii)(viii) | 2,278,012 (5,629,090) | 2016 | ||
Fars ostanındakı Sasani imperiyasına aid şəhər qalıqları (Bişapur, Firuzabad, Sərvistan) | Fars ostanı | Mədəni: (ii)(iii)(v) | 639.3 (1,580) | 2018 | ||
İsfahanın Cümə Məscidi | İsfahan, İsfahan ostanı | Mədəni: (ii) | 2.0756 (5.129) | 2012 | ||
Nəqşi Cahan meydanı | İsfahan, İsfahan ostanı | Mədəni: (i)(v)(vi) | — | 1979 | ||
Pasarqad | Fars ostanı30°11′38″ şm. e. 53°10′02″ ş. u. | Mədəni: (i)(ii)(iii)(iv) | 160 (400) | 2004 | ||
Persepolis | Fars ostanı29°56′04″ şm. e. 52°53′25″ ş. u. | Mədəni: (i)(iii)(vi) | 12.5 (31) | 1979 | ||
Şahr-e Suxte | Sistan və Bəlucistan ostanı30°35′38″ şm. e. 61°19′40″ ş. u. | Mədəni: (ii)(iii)(iv) | 275 (680) | 2014 | ||
Şeyx Səfi kompleksi | Ərdəbil ostanı38°14′55″ şm. e. 48°17′29″ ş. u. | Mədəni: (i)(ii)(iv) | 2 (4.9) | 2010 | ||
Şüştər Tarixi Su Sistemi | Xuzistan ostanı32°01′07″ şm. e. 48°50′09″ ş. u. | Mədəni: (i)(ii)(v) | 240 (590) | 2009 | ||
Sultaniyə | Zəncan ostanı36°26′07″ şm. e. 48°47′48″ ş. u. | Mədəni: (ii)(iii)(iv) | 790 (2,000) | 2005 | ||
Susa | Xuzistan ostanı32°11′22″ şm. e. 48°15′22″ ş. u. | Mədəni: (i)(ii)(iii)(iv) | 350 (860) | 2015 | ||
Təbriz bazarı | Şərqi Azərbaycan ostanı38°04′53″ şm. e. 46°17′35″ ş. u. | Mədəni: (ii)(iii)(iv) | 29 (72) | 2010 | ||
Təxti Süleyman | Qərbi Azərbaycan ostanı36°36′14″ şm. e. 47°14′06″ ş. u. | Mədəni: (i)(ii)(iii)(iv)(vi) | 10 (25) | 2003 | ||
Çoğa Zənbil | Xuzistan ostanı32°05′00″ şm. e. 48°32′00″ ş. u. | Mədəni: (iii)(iv) | — | 1979 | ||
İran bağları | Bir çox ostanda: (Fars ostanı, Kirman ostanı, Rəzəvi Xorasan ostanı, Yəzd ostanı, Mazandaran ostanı və İsfahan ostanı) | Mədəni: (i)(ii)(iii)(iv)(vi) | 716 (1,770) | 2011 | ||
Kəhriz | Rəzəvi Xorasan ostanı, Cənubi Xorasan ostanı, Yəzd ostanı, Kirman ostanı, Mərkəzi ostanı və İsfahan ostanı | Mədəni: (iii)(iv) | — | 2016 | ||
Yəzd | Yəzd, Yəzd ostanı | Mədəni: (iii)(v) | 195.67 (483.5) | 2017 | ||
Xəzərsahili qarışıq Hirkan meşələri | Gülüstan ostanı, Mazandaran ostanı və Gilan ostanı | Təbii: (ix) | 129,484.74 (319,963.8) | 2019 | Hirkan meşələri, İranın üç ostanının bəzi bölgələrini əhatə etmişdir: Gülüstan ostanı: Qarqan düzünün cənub və cənub-qərb bölgələrinin, eyni zamanda şərq bölgələrinin bir hissəsi Hirkan meşələri ilə əhatə olunmuşdur.. |
İlkin siyahı
Dünya İrsi siyahısına daxil edilmiş ərazilərə əlavə olaraq üzv dövlətlər namizədlik üçün düşünə biləcəkləri yerlərin siyahısını da verə bilərlər. Dünya İrsi siyahısına namizəd olan ərazi,yalnız əvvəlcədən siyahıda göstərildiyi təqdirdə qəbul edilir. 2018-ci ilin fevral ayına qədər, İran, ehtimal olunan siyahısında əlli altı ərazini siyahıya almışdır:
Ad | Şəkil | Yer | Kateqoriya Kriteriya İstinad | Tarix |
---|---|---|---|---|
Əlisədr mağarası | Həmədan ostanı | Təbii (vii)(viii)(ix) 5220 | 09/08/2007 | |
Qaradağ vilayəti | Azərbaycan ostanı | Təbii (vii)(viii)(ix)(x) 5217 | 09/08/2007 | |
İran asbadları (yel dəyirmanı) | Rəzəvi Xorasan ostanı, Sistan və Bəlucistan ostanı | Mədəni (i)(ii)(iv)(v) 6192 | 02/02/2017 | |
Bəstam və Kağan | Mədəni (ii)(iii)(iv) 5198 | 09/08/2007 | ||
Lardakı Qeysəriyyə bazarı | Lar, Fars ostanı | Mədəni (i)(ii)(iii)(vi) 5196 | 09/08/2007 | |
Ələmut qalası | Ələmut kəndi, | Qarışıq (ii)(iv)(v)(vi)(viii) 5206 | 09/08/2007 | |
Dəmavənd | Mazandaran ostanı | Təbii (vii)(viii)(ix)(x) 5278 | 05/02/2008 | |
Firuzabad Ansamblı | Firuzabad, Fars ostanı | Mədəni 893 | 22/05/1997 | |
Ribati Şərəf | Xorasan ostanı | Mədəni (i)(ii)(iii)(iv) 5211 | 09/08/2007 | |
Hamun gölü | Sistan və Bəlucistan ostanı | Təbii (vii)(viii)(ix)(x) 5276 | 05/02/2008 | |
Hara qorunan ərazi | Hörmüzgan ostanı | Təbii (vii)(viii)(ix)(x) 5277 | 05/02/2008 | |
Ekbatan | Həmədan ostanı | Təbii (i)(ii)(iii)(iv) 5272 | 05/02/2008 | |
Qəsri Şirin | Qəsri Şirin şəhristanı, Kirmanşah ostanı | Mədəni 889 | 22/05/1997 | |
Anahita məbədi,Kəngavər | Kəngavər, Kirmanşah ostanı | Mədəni (iii) 5189 | 09/08/2007 | |
İmam Rıza türbəsi | Məşəd, Rəzəvi Xorasan ostanı | Mədəni (i)(ii)(iii)(iv)(vi) 6194 | 02/02/2017 | |
Industrial Heritage of textile in the central Plateau of Iran | İsfahan, Yəzd və Kirman ostanları | Mədəni (i)(ii)(iii)(iv) 6196 | 02/02/2017 | |
İsfahanın Cümə Məscidi | İsfahan ostanı | Mədəni 888 | 22/05/1997 | |
Ciruft | Kirman ostanı | Mədəni (ii)(iii)(v)(vi) 5210 | 09/08/2007 | |
Göy məscid (Təbriz) | Təbriz, Şərqi Azərbaycan ostanı | Mədəni (i)(ii)(iii)(iv) 5202 | 09/08/2007 | |
Kirman Tarixi-Mədəni binası | Kirman ostanı | Mədəni (i)(ii)(iii)(iv)(vi) 5271 | 05/02/2008 | |
Xabr Milli Parkı və Ruçun yasaqlığı | Kirman ostanı | Təbii (vii)(viii)(ix)(x) 5219 | 09/08/2007 | |
Xürrəmabad vadisi | Xürrəmabad, Luristan ostanı | Mədəni (i)(iii)(iv)(v) 5209 | 09/08/2007 | |
Xacə dağı | Zabul (şəhər), Sistan və Bəlucistan ostanı | Mədəni (ii)(iii)(iv) 5184 | 09/08/2007 | |
Nəqşi-Rüstəm və Nəqşi-Rəcəb | Mərvdəşt, Fars ostanı | Mədəni 598 | 22/05/1997 | |
Natural-Historical Complex / Cave of Karaftoo | Kürdüstan ostanı | Qarışıq | 02/02/2017 | |
Persepolis və digər tikililər | Fars ostanı | Mədəni | 09/08/2007 | |
Fars karvansarayı | Rəzəvi Xorasan, İsfahan və Yəzd ostanları | Mədəni | 02/02/2017 | |
Qeşm adası | Hörmüzgan ostanı | Təbii | 09/08/2007 | |
Savalan | Ərdabil ostanı | Təbii 5218 | 09/08/2007 | |
İranın Duz Qübbələri | Fars ostanı, Buşehr ostanı, Hörmüzgan ostanı, Qum and Zəncan ostanları | Təbii | 02/02/2017 | |
Şuş | Əhvazdan 100 km cənuba, Xuzistan ostanı | Mədəni 894 | 22/05/1997 | |
İpək yolu | Xorasan ostanı | Mədəni (i) | 05/02/2008 | |
Tepe Sialk | İsfahan ostanı | Mədəni | 22/05/1997 | |
Taq-e Bostan | Kirmanşah ostanı | Mədəni | 09/08/2007 | |
Tarixi Körpülər Toplusu | Luristan ostanı | Mədəni | 05/02/2008 | |
İzədxast kompleksi | Fars ostanı | Mədəni | 09/08/2007 | |
Uramanat landşaftı | Uramanat kəndi, Kürdüstan ostanı | Mədəni | 09/08/2007 | |
Ramsərin Mədəni-Təbii landşaftı | Ramsər şəhristanı, Mazandaran ostanı | Qarışıq | 09/08/2007 | |
Böyük Qorqan divarı | Gülüstan ostanı | Mədəni | 02/02/2017 | |
Tarixi Masulə şəhəri | Masulə, Gilan ostanı | Mədəni | 09/08/2007 | |
Meybod tarixi şəhəri | Meybod, Yəzd ostanı | Mədəni | 09/08/2007 | |
Bəndər Siraf | Buşehr ostanı | Mədəni (v) | 09/08/2007 | |
Damğan tarixi tikilisi | Simnan ostanı | Mədəni (ii)(iii)(iv)(v) | 09/08/2007 | |
Abyanə tarixi kəndi | Abyanə kəndi, İsfahan ostanı | Mədəni (ii)(iii)(iv) | 09/08/2007 | |
Ağa Bozorq məscidi | İsfahan ostanı, Kaşan | Mədəni (i)(ii)(iii)(iv)(vi) | 09/08/2007 | |
İzə Təbii-Tarixi landşaftı | Xuzistan ostanı | Təbii (i)(ii)(iii)(iv)(v)(vi) | 05/02/2008 | |
İranın Mərkəzi yaylasındakı Fars xanədanı | İsfahan and Yəzd ostanları | Mədəni (ii)(iv)(v)(vi) | 02/02/2017 | |
Kərim xan qalası | Şiraz, Fars ostanları | Mədəni (vi) 5270 | 05/02/2008 | |
Turan Biosfer qoruğu | Simnan ostanı | Təbii (x) 5275 | 05/02/2008 | |
Tus Mədəni landşaftı | Tus, Xorasan ostanı | Mədəni (iii)(iv)(vi) 5203 | 09/08/2007 | |
Trans-İran dəmir yolu | Mazandaran, Tehran və Xuzistan ostanları | Mədəni (ii)(vi) 6195 | 02/02/2017 | |
Tehran Universiteti | Tehran ostanı | Mədəni (ii)(vi) 6201 | 02/02/2017 | |
Zozan | Rəzəvi Xorasan ostanı | Mədəni (ii)(iii)(iv) 5208 | 09/08/2007 |
İstinadlar
- "The World Heritage Convention". UNESCO. İstifadə tarixi: 21 September 2010.
- "Iran". UNESCO. İstifadə tarixi: 30 June 2018.
- "Report of the 3rd Session of the Committee". UNESCO. İstifadə tarixi: 10 August 2016.
- "Report of the 27th Session of the Committee". UNESCO. İstifadə tarixi: 10 August 2016.
- ↑ "Tentative List – Iran". UNESCO. İstifadə tarixi: 10 August 2016.
- "World Heritage List". UNESCO. İstifadə tarixi: 28 May 2010.
- "The Criteria for Selection". UNESCO. İstifadə tarixi: 10 September 2011.
- "Armenian Monastic Ensembles of Iran". UNESCO. İstifadə tarixi: 7 August 2016.
- "Bam and its Cultural Landscape". UNESCO. İstifadə tarixi: 7 August 2016.
- "Bisotun". UNESCO. İstifadə tarixi: 7 August 2016.
- "Cultural Landscape of Maymand". UNESCO. İstifadə tarixi: 7 August 2016.
- "Gonbad-e Qābus". UNESCO. İstifadə tarixi: 7 August 2016.
- "Golestan Palace". UNESCO. İstifadə tarixi: 21 June 2017.
- "Lut Desert". UNESCO. İstifadə tarixi: 7 August 2016.
- "Sassanid Archaeological Landscape of Fars Region". UNESCO. İstifadə tarixi: 30 June 2018.
- "Masjed-e Jāmé of Isfahan". UNESCO. İstifadə tarixi: 7 August 2016.
- "Meidan Emam, Esfahan". UNESCO. İstifadə tarixi: 7 August 2016.
- "Pasargadae". UNESCO. İstifadə tarixi: 7 August 2016.
- "Persepolis". UNESCO. İstifadə tarixi: 7 August 2016.
- "Shahr-e Sukhteh". UNESCO. İstifadə tarixi: 21 August 2017.
- "Sheikh Safi al-din Khānegāh and Shrine Ensemble in Ardabil". UNESCO. İstifadə tarixi: 7 August 2016.
- "Shushtar Historical Hydraulic System". UNESCO. İstifadə tarixi: 7 August 2016.
- "Soltaniyeh". UNESCO. İstifadə tarixi: 7 August 2016.
- "Susa". UNESCO. İstifadə tarixi: 7 August 2016.
- "Tabriz Historic Bazaar Complex". UNESCO. İstifadə tarixi: 7 August 2016.
- "Takht-e Soleyman". UNESCO. İstifadə tarixi: 7 August 2016.
- "Tchogha Zanbil". UNESCO. İstifadə tarixi: 7 August 2016.
- "The Persian Garden". UNESCO. İstifadə tarixi: 7 August 2016.
- "The Persian Qanat". UNESCO. İstifadə tarixi: 7 August 2016.
- "Historic City of Yazd". UNESCO. İstifadə tarixi: 9 July 2017.
- "Hyrcanian forests". UNESCO. İstifadə tarixi: 27 Aug 2019.
- "Tentative Lists". UNESCO. İstifadə tarixi: 7 October 2010.