Alqoritmlərin analizi (ing. Analysis of algorithms) — bir alqoritmin effektivliyini və performansını qiymətləndirmək üçün istifadə olunan metodlardır. Bu analiz alqoritmin işləmə sürətini və resurs tələbatını (məsələn, yaddaş və vaxt sərfiyyatını) təhlil etməyə kömək edir. Əsas məqsəd, alqoritmin xüsusən böyük həcmli məlumatlar üçün nə dərəcədə effektiv olduğunu və hansı hallarda üstünlük təşkil etdiyini müəyyən etməkdir.
Əsas aspektləri
| ]Zaman mürəkkəbliyi
| ]Zaman mürəkkəbliyi (ing. Time Complexity) — alqoritmin həlli üçün tələb olunan vaxtın giriş məlumatlarının ölçüsündən asılı olaraq necə dəyişdiyini təhlil edir. Giriş ölçüsünün artması ilə alqoritmin işləmə müddəti də artar və bu artımı təsvir etmək üçün asimptotik notasiya (böyük "O" notasıyası) istifadə edilir.
Zaman mürəkkəbliyi dərəcələri:
- O(1): Sabit vaxt — alqoritm girişin ölçüsündən asılı olmayaraq eyni vaxtda işləyir. Məsələn, bir siyahıdan elementin mövcudluğunu yoxlamaq.
- O(n): Xətti vaxt — alqoritmin işləmə vaxtı giriş ölçüsünə mütənasibdir. Məsələn, bir siyahıda müəyyən bir elementi axtarmaq.
- O(n²): Kvadrat vaxt — alqoritmin vaxtı giriş ölçüsünün kvadratına görə dəyişir. Məsələn, sadə sıralama (bubble sort) alqoritmi.
- O(log n): Loqaritmik vaxt — alqoritmin vaxtı giriş ölçüsünün logaritminə görə dəyişir. İki hissəli axtarış (binary search) buna bir nümunədir.
Məkan mürəkkəbliyi
| ]Məkan mürəkkəbliyi (ing. Space Complexity) — alqoritmin işlənməsi üçün tələb olunan yaddaş həcmini təsvir edir. Əsas məqsəd alqoritmin giriş ölçüsündən asılı olaraq nə qədər əlavə yaddaş tələb etdiyini müəyyən etməkdir.
Məkan mürəkkəbliyini analiz edərkən əsasən iki əsas yaddaş növü nəzərə alınır:
- Daimi yaddaş: Alqoritmin giriş ölçüsündən asılı olmayaraq tələb olunan yaddaş (məsələn, sabit dəyər üçün dəyişənlər).
- Dinamik yaddaş: Alqoritmin giriş ölçüsünə görə dəyişən yaddaş miqdarı (məsələn, əlavə massivlər və ya məlumat strukturları).
Ən pis hal, orta hal və ən yaxşı hal analizi
| ]Alqoritmin giriş məlumatlarına əsasən müxtəlif hallar üçün effektivliyini təhlil etmək üçün bu üsullar istifadə olunur:
- Ən pis hal analizi: Alqoritmin mümkün olan ən uzun müddətdə çalışdığı haldır. Bu analiz, alqoritmin resurs tələbatının yuxarı həddini müəyyən edir.
- Orta hal analizi: Alqoritmin ortalama halda necə çalışdığını göstərir. Girişlər təsadüfi olduqda alqoritmin performansını təsvir edir.
- Ən yaxşı hal analizi: Alqoritmin mümkün olan ən qısa müddətdə çalışdığı haldır. Bu hal, çox vaxt nəzərə alınmır, çünki alqoritmlərin ümumiyyətlə optimallaşdırılmasında əhəmiyyətli təsir yaratmır.
Asimptotik notasiya
| ]Alqoritmlərin performansını qiymətləndirmək üçün asimptotik notasiya istifadə edilir:
- O-Böyük Notasiya (ing. Big O Notation): Ən pis hal analizini təsvir edir və alqoritmin üst sərhədini göstərir.
- Ω-Böyük Notasiya (ing. Big Omega Notation): Ən yaxşı hal analizini təsvir edir və alqoritmin alt sərhədini göstərir.
- Θ-Böyük Notasiya (ing. Theta Notation): Alqoritmin ortalama performansını və hər iki tərəfdən məhdudlaşdırılmasını göstərir.
Alqoritmlərin effektivlik müqayisəsi
| ]Alqoritmin analizi, müxtəlif alqoritmləri müqayisə edərkən onların performansını dəqiq qiymətləndirməyə imkan verir. Məsələn, sıralama alqoritmlərinin (ing. bubble sort, merge sort, quick sort) zaman mürəkkəbliyi müqayisə edilərək, giriş ölçüsünün böyüklüyünə görə ən uyğun olan alqoritm seçilə bilər.
Təcrübə və teoriyaya əsaslanan analiz
| ]- Teoriyaya əsaslanan analiz: Zaman və məkan mürəkkəbliyinin riyazi yollarla təhlilini ehtiva edir.
- Təcrübəyə əsaslanan analiz: Alqoritmlərin real mühitdə təcrübədən keçirilərək performanslarının analiz edilməsi ilə aparılır.
Alqoritmin analizi proqram təminatı və alqoritm dizaynında mühüm rol oynayır və bu analizlə proqramın effektivliyi artırıla bilər.
İstinadlar
| ]- Juraj Hromkovič. Theoretical computer science: introduction to Automata, computability, complexity, algorithmics, randomization, communication, and cryptography. Springer. 2004. 177–178. ISBN .
- "Knuth: Recent News". 28 avqust 2016. 28 avqust 2016 tarixində orijinalından arxivləşdirilib.
- Cormen, Thomas H., redaktorIntroduction to algorithms (3rd). Cambridge, Mass: MIT Press. 2009. 44–52. ISBN . OCLC 311310321.
- Alfred V. Aho; John E. Hopcroft; Jeffrey D. Ullman. The design and analysis of computer algorithms. Addison-Wesley Pub. Co. 1974. ISBN ., section 1.3
- Examples of the price of abstraction?, cstheory.stackexchange.com
- Giorgio Ausiello. Complexity and approximation: combinatorial optimization problems and their approximability properties. Springer. 1999. 3–8. ISBN .
- . Data structures and network algorithms. SIAM. 1983. 3–7. ISBN .
- Wegener, Ingo, Complexity theory: exploring the limits of efficient algorithms, Berlin, New York: , 2005, səh. 20, ISBN
- . The Art of Computer Programming. Addison-Wesley. 1997.
- . Algorithms in C, Parts 1-4: Fundamentals, Data Structures, Sorting, Searching (3rd). Reading, MA: Addison-Wesley Professional. 1998. ISBN .
-  ; . An Introduction to the Analysis of Algorithms (2nd). Addison-Wesley. 2013. ISBN .- Greene, Daniel A.; Mathematics for the Analysis of Algorithms (Second). Birkhäuser. 1982. ISBN .
 
- ; ; ; . Introduction to Algorithms. Chapter 1: Foundations (Second). Cambridge, MA: MIT Press and McGraw-Hill. 2001. 3–122. ISBN .
Xarici keçidlər
| ]wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Vikipediya azad ensiklopediya Alqoritmlerin analizi ing Analysis of algorithms bir alqoritmin effektivliyini ve performansini qiymetlendirmek ucun istifade olunan metodlardir Bu analiz alqoritmin isleme suretini ve resurs telebatini meselen yaddas ve vaxt serfiyyatini tehlil etmeye komek edir Esas meqsed alqoritmin xususen boyuk hecmli melumatlar ucun ne derecede effektiv oldugunu ve hansi hallarda ustunluk teskil etdiyini mueyyen etmekdir Esas aspektleri span Zaman murekkebliyi span Zaman murekkebliyi ing Time Complexity alqoritmin helli ucun teleb olunan vaxtin giris melumatlarinin olcusunden asili olaraq nece deyisdiyini tehlil edir Giris olcusunun artmasi ile alqoritmin isleme muddeti de artar ve bu artimi tesvir etmek ucun asimptotik notasiya boyuk O notasiyasi istifade edilir Zaman murekkebliyi dereceleri O 1 Sabit vaxt alqoritm girisin olcusunden asili olmayaraq eyni vaxtda isleyir Meselen bir siyahidan elementin movcudlugunu yoxlamaq O n Xetti vaxt alqoritmin isleme vaxti giris olcusune mutenasibdir Meselen bir siyahida mueyyen bir elementi axtarmaq O n Kvadrat vaxt alqoritmin vaxti giris olcusunun kvadratina gore deyisir Meselen sade siralama bubble sort alqoritmi O log n Loqaritmik vaxt alqoritmin vaxti giris olcusunun logaritmine gore deyisir Iki hisseli axtaris binary search buna bir numunedir Mekan murekkebliyi span Mekan murekkebliyi ing Space Complexity alqoritmin islenmesi ucun teleb olunan yaddas hecmini tesvir edir Esas meqsed alqoritmin giris olcusunden asili olaraq ne qeder elave yaddas teleb etdiyini mueyyen etmekdir Mekan murekkebliyini analiz ederken esasen iki esas yaddas novu nezere alinir Daimi yaddas Alqoritmin giris olcusunden asili olmayaraq teleb olunan yaddas meselen sabit deyer ucun deyisenler Dinamik yaddas Alqoritmin giris olcusune gore deyisen yaddas miqdari meselen elave massivler ve ya melumat strukturlari En pis hal orta hal ve en yaxsi hal analizi span Alqoritmin giris melumatlarina esasen muxtelif hallar ucun effektivliyini tehlil etmek ucun bu usullar istifade olunur En pis hal analizi Alqoritmin mumkun olan en uzun muddetde calisdigi haldir Bu analiz alqoritmin resurs telebatinin yuxari heddini mueyyen edir Orta hal analizi Alqoritmin ortalama halda nece calisdigini gosterir Girisler tesadufi olduqda alqoritmin performansini tesvir edir En yaxsi hal analizi Alqoritmin mumkun olan en qisa muddetde calisdigi haldir Bu hal cox vaxt nezere alinmir cunki alqoritmlerin umumiyyetle optimallasdirilmasinda ehemiyyetli tesir yaratmir Asimptotik notasiya span Alqoritmlerin performansini qiymetlendirmek ucun asimptotik notasiya istifade edilir O Boyuk Notasiya ing Big O Notation En pis hal analizini tesvir edir ve alqoritmin ust serhedini gosterir W Boyuk Notasiya ing Big Omega Notation En yaxsi hal analizini tesvir edir ve alqoritmin alt serhedini gosterir 8 Boyuk Notasiya ing Theta Notation Alqoritmin ortalama performansini ve her iki terefden mehdudlasdirilmasini gosterir Alqoritmlerin effektivlik muqayisesi span Alqoritmin analizi muxtelif alqoritmleri muqayise ederken onlarin performansini deqiq qiymetlendirmeye imkan verir Meselen siralama alqoritmlerinin ing bubble sort merge sort quick sort zaman murekkebliyi muqayise edilerek giris olcusunun boyukluyune gore en uygun olan alqoritm secile biler Tecrube ve teoriyaya esaslanan analiz span Teoriyaya esaslanan analiz Zaman ve mekan murekkebliyinin riyazi yollarla tehlilini ehtiva edir Tecrubeye esaslanan analiz Alqoritmlerin real muhitde tecrubeden kecirilerek performanslarinin analiz edilmesi ile aparilir Alqoritmin analizi proqram teminati ve alqoritm dizayninda muhum rol oynayir ve bu analizle proqramin effektivliyi artirila biler Istinadlar span Juraj Hromkovic Theoretical computer science introduction to Automata computability complexity algorithmics randomization communication and cryptography Springer 2004 177 178 ISBN 978 3 540 14015 3 Knuth Recent News 28 avqust 2016 28 avqust 2016 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Cormen Thomas H redaktorIntroduction to algorithms 3rd Cambridge Mass MIT Press 2009 44 52 ISBN 978 0 262 03384 8 OCLC 311310321 Alfred V Aho John E Hopcroft Jeffrey D Ullman The design and analysis of computer algorithms Addison Wesley Pub Co 1974 ISBN 9780201000290 section 1 3 Examples of the price of abstraction cstheory stackexchange com Giorgio Ausiello Complexity and approximation combinatorial optimization problems and their approximability properties Springer 1999 3 8 ISBN 978 3 540 65431 5 Data structures and network algorithms SIAM 1983 3 7 ISBN 978 0 89871 187 5 Wegener Ingo Complexity theory exploring the limits of efficient algorithms Berlin New York 2005 seh 20 ISBN 978 3 540 21045 0 The Art of Computer Programming Addison Wesley 1997 Algorithms in C Parts 1 4 Fundamentals Data Structures Sorting Searching 3rd Reading MA Addison Wesley Professional 1998 ISBN 978 0 201 31452 6 An Introduction to the Analysis of Algorithms 2nd Addison Wesley 2013 ISBN 978 0 321 90575 8 Greene Daniel A Mathematics for the Analysis of Algorithms Second Birkhauser 1982 ISBN 3 7643 3102 X Introduction to Algorithms Chapter 1 Foundations Second Cambridge MA MIT Press and McGraw Hill 2001 3 122 ISBN 0 262 03293 7 Xarici kecidler span Lugetler ve ensiklopediyalarBritannica onlayn Normativ yoxlamaMicrosoft 64731005 InformatikaCihazSxem lovhesi Periferiya qurgulari Inteqral sxem Cip uzerinde sistem Yasil hesablama Elektron dizaynin avtomatlasdirilmasi Cihazin suretlendirilmesiKomputer sistemlerinin teskiliKomputerin arxitekturasi Gomulu sistemlerSebekelerSebeke arxitekturasi Verilenlerin oturulmesi protokollari Sebeke avadanligi Sebeke planlayicisiProqram teminatinin teskiliInterpretator Araliq proqram teminati Virtual masin Emeliyyat sistemiNezeriyye veProqramlasdirma paradiqmasi Proqramlasdirma dili Kompilyator Modellesdirme dili Freymvork Inteqrasiya olunmus inkisaf muhiti Proqram konfiqurasiyasinin idare edilmesi Proqram kitabxanasi RepozitoriyaProqram teminati tertibatiNezaret axini Proqram teminati prosesi Teleblerin tehlili Proqram dizayni Proqram teminati muhendisliyi Proqramlasdirma komandasi Aciq menbeli proqram teminatiAlqoritmler nezeriyyesiHesablama modeli Formal diller Avtomatlasdirma nezeriyyesi Hesablama nezeriyyesi Hesablama murekkebliyi nezeriyyesi Mentiq SemantikaAlqoritmlerAlqoritmin dizayni Alqoritmin analizi Alqoritmik semerelilik Tesadufi alqoritm Hesablama hendesesiHesablama riyaziyyatiDiskret riyaziyyat Ehtimal Statistika Riyazi proqram teminati Informasiya nezeriyyesi Riyazi analiz Ededi analiz Nezeri informatikaInformasiya sistemiVerilenler bazasi idareetme sistemleri Komputer melumatlarinin saxlanmasi Muessise melumat sistemi Cografi informasiya sistemi Qerar qebuledici destek sistemi sistemi Multimedia verilenler bazasi Data mining Elektron kitabxana Komputer platformasi Reqemsal marketinq Umumdunya horumcek toru Informasiya axtarisiKibertehlukesizlikKriptoqrafiya Formal metodlar Mudaxilenin askarlanmasi sistemi Sebeke tehlukesizliyi Informasiya tehlukesizliyi Tetbiq tehlukesizliyiInsan komputer qarsiliqli elaqesiQarsiliqli tesir dizayni Sosial hesablama Her yerde hesablama VizualizasiyaParalel hesablamaSuni intellektTebii dilin emali Komputer gorunusu Avtomatlasdirilmis planlasdirma Optimallasdirma Idareetme nezeriyyesi Suni intellekt felsefesiMasin oyrenmesiQrafikaAnimasiya Render Qrafik prosessor Virtual realliqTetbiqi hesablamaElektron ticaret Hesablama fizikasi Reqemsal senet Kibermuharibe Elektron secki Videooyunlar Metn prosessoru Emeliyyat arasdirmasi Komputer destekli telimKateqoriya Esaslari Vikianbar Kateqoriya Alqoritmlerin analizi


