Azərbaycanca
Deutsch
日本語
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
United State
Blek–Şoulz opsion qiymət modeli (ing. Black–Scholes Option Pricing Model, OPM) — Avropa opsionlarının nəzəri qiymətini müəyyən edən model, əgər əsas aktiv bazarda alınıb-satılırsa, onda onun üzərindəki qiyməti artıq bazarın özü tərəfindən dolayısı ilə müəyyən edilir. Bu model praktikada geniş şəkildə istifadə edilmişdir və digər şeylərlə yanaşı, varrantlar, konvertasiya edilə bilən qiymətli kağızlar da daxil olmaqla bütün törəmə alətləri qiymətləndirmək və hətta maliyyə cəhətdən asılı olan firmaların kapitalını qiymətləndirmək üçün də istifadə edilə bilər.
Blek — Şoulz modelinə görə, opsionun dəyərinin müəyyən edilməsində əsas element əsas aktivin gözlənilən dəyişkənliyidir. Aktivin dəyişməsindən asılı olaraq onun qiyməti artır və ya azalır ki, bu da birbaşa mütənasib olaraq opsionun dəyərinə birbaşa təsir göstərir. Beləliklə, əgər opsionun dəyəri məlumdursa, bazarın gözlədiyi volatillik səviyyəsini müəyyən etmək mümkündür.
Tarixi
| ]Opsion qiymət modelinin düsturu ilk dəfə 1973-cü ildə və Mayron Şoulz tərəfindən "The Pricing of Opsions and Corporate Pasifities" kitabında işlənib hazırlanmışdır. Onların araşdırmaları , Pol Samuelson, , və tərəfindən əvvəlki işlərə əsaslanır və opsion ticarətinin sürətli böyüməsi dövründə hazırlanmışdır.
Nəzəriyyənin yeddi fərziyyəsi
| ]Blek və Şoulz opsion qiymət modelini əldə etmək üçün aşağıdakı fərziyyələri irəli sürdülər:
- Qiymətli kağızlar (əsas aktiv) davamlı olaraq alqı-satqıya məruz qalır və onların qiymət davranışı məlum parametrlərə malik həndəsi Brown hərəkət modelinə uyğundur (xüsusilə, bu parametrlər opsionun bütün müddəti ərzində sabitdir).
- Opsionun əsas aktivi opsionun müddəti ərzində dividend ödəmir.
- Səhm və ya opsionun alınması və ya satışı ilə bağlı heç bir əməliyyat xərcləri yoxdur.
- Qısamüddətli risksiz faiz dərəcəsi məlumdur və opsionun ömrü boyu sabitdir.
- Qiymətli kağızın istənilən alıcısı onun qiymətinin istənilən hissəsini ödəmək üçün qısamüddətli risksiz faizlə borc ala bilər.
- Qısa satışa məhdudiyyət olmadan icazə verilir və satıcı qısaldılmış təhlükəsizlik üçün bütün nağd pulu bugünkü qiymətlə dərhal alacaq.
- Arbitraj imkanı yoxdur.
Modelin nəticəsi risksiz hedcinq konsepsiyasına əsaslanır. Səhmləri almaq və eyni zamanda həmin səhmlər üzrə çağırış opsionlarını satmaqla, investor səhmlər üzrə mənfəətin opsionlar üzrə itkiləri tam olaraq kompensasiya edəcəyi və əksinə risksiz mövqe qura bilər.
Risksiz edilmiş mövqe, risksiz faiz dərəcəsinə bərabər nisbətdə gəlir əldə etməlidir, əks halda arbitraj imkanı yaranar və bu fürsətdən istifadə etməyə çalışan investorlar opsionun qiymətini modeli ilə müəyyən edilərək tarazlıq səviyyəsinə gətirərlər.
Formulalar
| ]call opsion qiyməti:
- burada
put opsion qiyməti:
burada,
- — call opsion qiyməti;
- — əsas aktivin cari qiyməti (spot);
- standart normal paylanmanın kumulyativ paylanma funksiyasıdır;
- — opsion icra qiyməti (tətil);
- — risksiz faiz dərəcəsi;
- — variantın bitməsinə qədər vaxt;
- — əsas aktivin qaytarılması dəyişkənliyi.
"Yunanlar"
| ]Opsionun qiymətinin (mükafatının) müəyyən dəyərlərdəki dəyişikliyə həssaslığını xarakterizə etmək üçün "yunanlar" adlanan müxtəlif əmsallardan istifadə olunur. Adı yunan əlifbasından gəlir, hərfləri bu əmsalları ifadə edir ("veqa" istisna olmaqla). Blek — Şoulz modeli çərçivəsində "yunanlar" açıq şəkildə hesablanır:
| "Yunan" | Qismən törəmə təmsili | call opsion | put opsion |
|---|---|---|---|
| delta | |||
| qamma | |||
| veqa | |||
| teta | |||
| ro | |||
Diqqətəlayiqdir ki, qamma və veqa düsturları putlar və çağırışlar üçün eynidir, bu, putların və çağırışların paritet nəzəriyyəsinin məntiqi nəticəsidir.
Məsələn, "delta" və "qamma" əmsallarını bilmək opsionunun qiymətindəki (mükafat) dəyişikliyi təxmin etməyə imkan verir. Maliyyə alətinin qiyməti dəyişdikdə opsionun əsasını təşkil edir:
Bu düstur opsion qiymətini Teylor sırasına genişləndirməklə əldə edilir. Eynilə, teta nə qədər böyükdürsə, opsionun vaxt itirilməsi bir o qədər tez olur və s.
İstinadlar
| ]- Roger Lowenstein, "When genious failed" chapter 7 "Bank of volatility", p.124
- Yunan hərfi deyil.
- sözdə əclaf yunan. Bu terminin rus dilinə tərcüməsi yoxdur, mənası odur ki, diferensiasiya düstur alınarkən sabit hesab edilən parametrə görə aparılır. Buna görə də, piç yunanların istifadəsi ticarət və risklərin idarə edilməsində ciddi səhvlərə səbəb ola bilər.
Ədəbiyyat
| ]- Black, Fischer; Myron Scholes. The Pricing of Options and Corporate Liabilities. 81 (Journal of Political Economy). 1973. 637–654.[1]
- Merton, Robert C. Theory of Rational Option Pricing. 4 (Bell Journal of Economics and Management Science). The RAND Corporation. 1973. 141–183.
- John C. Hull. Options, Futures, and Other Derivatives. Prentice Hall. 1997. ISBN .
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Vikipediya azad ensiklopediya Blek Soulz opsion qiymet modeli ing Black Scholes Option Pricing Model OPM Avropa opsionlarinin nezeri qiymetini mueyyen eden model eger esas aktiv bazarda alinib satilirsa onda onun uzerindeki qiymeti artiq bazarin ozu terefinden dolayisi ile mueyyen edilir Bu model praktikada genis sekilde istifade edilmisdir ve diger seylerle yanasi varrantlar konvertasiya edile bilen qiymetli kagizlar da daxil olmaqla butun toreme aletleri qiymetlendirmek ve hetta maliyye cehetden asili olan firmalarin kapitalini qiymetlendirmek ucun de istifade edile biler Blek Soulz modeline gore opsionun deyerinin mueyyen edilmesinde esas element esas aktivin gozlenilen deyiskenliyidir Aktivin deyismesinden asili olaraq onun qiymeti artir ve ya azalir ki bu da birbasa mutenasib olaraq opsionun deyerine birbasa tesir gosterir Belelikle eger opsionun deyeri melumdursa bazarin gozlediyi volatillik seviyyesini mueyyen etmek mumkundur Tarixi span Opsion qiymet modelinin dusturu ilk defe 1973 cu ilde ve Mayron Soulz terefinden The Pricing of Opsions and Corporate Pasifities kitabinda islenib hazirlanmisdir Onlarin arasdirmalari Pol Samuelson ve terefinden evvelki islere esaslanir ve opsion ticaretinin suretli boyumesi dovrunde hazirlanmisdir Nezeriyyenin yeddi ferziyyesi span Blek ve Soulz opsion qiymet modelini elde etmek ucun asagidaki ferziyyeleri ireli surduler Qiymetli kagizlar esas aktiv davamli olaraq alqi satqiya meruz qalir ve onlarin qiymet davranisi melum parametrlere malik hendesi Brown hereket modeline uygundur xususile bu parametrler opsionun butun muddeti erzinde sabitdir Opsionun esas aktivi opsionun muddeti erzinde dividend odemir Sehm ve ya opsionun alinmasi ve ya satisi ile bagli hec bir emeliyyat xercleri yoxdur Qisamuddetli risksiz faiz derecesi melumdur ve opsionun omru boyu sabitdir Qiymetli kagizin istenilen alicisi onun qiymetinin istenilen hissesini odemek ucun qisamuddetli risksiz faizle borc ala biler Qisa satisa mehdudiyyet olmadan icaze verilir ve satici qisaldilmis tehlukesizlik ucun butun nagd pulu bugunku qiymetle derhal alacaq Arbitraj imkani yoxdur Modelin neticesi risksiz hedcinq konsepsiyasina esaslanir Sehmleri almaq ve eyni zamanda hemin sehmler uzre cagiris opsionlarini satmaqla investor sehmler uzre menfeetin opsionlar uzre itkileri tam olaraq kompensasiya edeceyi ve eksine risksiz movqe qura biler Risksiz edilmis movqe risksiz faiz derecesine beraber nisbetde gelir elde etmelidir eks halda arbitraj imkani yaranar ve bu fursetden istifade etmeye calisan investorlar opsionun qiymetini modeli ile mueyyen edilerek tarazliq seviyyesine getirerler Formulalar span call opsion qiymeti C SN d1 Xe rTN d2 displaystyle C SN d 1 Xe rT N d 2 buradad1 ln SX r s22 TsT displaystyle d 1 frac ln frac S X r frac sigma 2 2 T sigma sqrt T d2 d1 sT displaystyle d 2 d 1 sigma sqrt T put opsion qiymeti P Xe rTN d2 SN d1 displaystyle P Xe rT N d 2 SN d 1 burada C displaystyle C call opsion qiymeti S displaystyle S esas aktivin cari qiymeti spot N x displaystyle N x standart normal paylanmanin kumulyativ paylanma funksiyasidir X displaystyle X opsion icra qiymeti tetil r displaystyle r risksiz faiz derecesi T displaystyle T variantin bitmesine qeder vaxt s displaystyle sigma esas aktivin qaytarilmasi deyiskenliyi Yunanlar span Opsionun qiymetinin mukafatinin mueyyen deyerlerdeki deyisikliye hessasligini xarakterize etmek ucun yunanlar adlanan muxtelif emsallardan istifade olunur Adi yunan elifbasindan gelir herfleri bu emsallari ifade edir veqa istisna olmaqla Blek Soulz modeli cercivesinde yunanlar aciq sekilde hesablanir Yunan Qismen toreme temsili call opsion put opsiondelta c S displaystyle frac partial c partial S N d1 displaystyle N d 1 N d1 N d1 1 displaystyle N d 1 N d 1 1 qamma 2c S2 displaystyle frac partial 2 c partial S 2 N d1 SsT displaystyle frac N d 1 S sigma sqrt T veqa c s displaystyle frac partial c partial sigma SN d1 T displaystyle SN d 1 sqrt T teta c t displaystyle frac partial c partial t SN d1 s2T rKe r T N d2 displaystyle frac SN d 1 sigma 2 sqrt T rKe r T N d 2 SN d1 s2T rKe r T N d2 displaystyle frac SN d 1 sigma 2 sqrt T rKe r T N d 2 ro c r displaystyle frac partial c partial r K T e r T N d2 displaystyle K cdot T cdot e r T N d 2 K T e r T N d2 displaystyle K cdot T cdot e r T N d 2 Diqqetelayiqdir ki qamma ve veqa dusturlari putlar ve cagirislar ucun eynidir bu putlarin ve cagirislarin paritet nezeriyyesinin mentiqi neticesidir Meselen delta D displaystyle Delta ve qamma G displaystyle Gamma emsallarini bilmek dc displaystyle delta c opsionunun qiymetindeki mukafat deyisikliyi texmin etmeye imkan verir Maliyye aletinin qiymeti deyisdikde dS displaystyle delta S opsionun esasini teskil edir dc D dS G dS 22 displaystyle delta c approx Delta cdot delta S Gamma frac delta S 2 2 Bu dustur opsion qiymetini c S displaystyle c S Teylor sirasina genislendirmekle elde edilir Eynile teta ne qeder boyukdurse opsionun vaxt itirilmesi bir o qeder tez olur ve s Istinadlar span Roger Lowenstein When genious failed chapter 7 Bank of volatility p 124 Yunan herfi deyil sozde eclaf yunan Bu terminin rus diline tercumesi yoxdur menasi odur ki diferensiasiya dustur alinarken sabit hesab edilen parametre gore aparilir Buna gore de pic yunanlarin istifadesi ticaret ve risklerin idare edilmesinde ciddi sehvlere sebeb ola biler Edebiyyat span Black Fischer Myron Scholes The Pricing of Options and Corporate Liabilities 81 Journal of Political Economy 1973 637 654 1 Merton Robert C Theory of Rational Option Pricing 4 Bell Journal of Economics and Management Science The RAND Corporation 1973 141 183 John C Hull Options Futures and Other Derivatives Prentice Hall 1997 ISBN 0 13 601589 1 Maliyye riski ve maliyye riski menecmentiKateqoriyalarKredit riskiIstehlak krediti riski Suveren kredit riski Hesablasma riski Defolt riski Konsentrasiya riski Kredit derivativi SekuritizasiyaBazar riskiEmtee riski mes Qiymetlendirme riski FX riski Faiz riski Likvidlik riski mes Emeliyyat riskiModel riski Olke riski Siyasi riskDigerIcra riski Menfeet riski Sistemli riskModellesdirilmeBlek Soulz modeli Risksiz faiz Sarp emsali Sortino emsali ve genislendirmeler Esas konsepsiyalarAktivin qiymetlendirilmesi Esas kapital Kapitalin strukturu Korporativ maliyye Diversifikasiya Iqtisadi kopuk Gozlenilen gelir Maliyye musaviri muhendislik qanun risk Fundamental analiz Tehluke Investisiya menecmenti Risk Sigorta daxili Riyazi maliyye Menevi zerer Spekulyasiya Stress testi maliyye Sistemli riskMaliyye iqtisadiyyati Investisiya menecmenti Riyazi maliyye Kateqoriya Opsionlar maliyye