Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
 | Bu məqalə Zaqatala rayonu haqqındadır. Şəhər üçün Zaqatala səhifəsinə baxın. |
Zaqatala rayonu — Azərbaycan Respublikasının Şəki-Zaqatala iqtisadi rayonunda inzibati-ərazi vahidi.
| Rayon | |
| Zaqatala rayonu | |
|---|---|
 | |
|
| |
| Ölkə | |
| Daxildir | Şəki-Zaqatala |
| İnzibati mərkəz | Zaqatala |
| İcra başçısı | Mübariz Əhmədzadə |
| Tarixi və coğrafiyası | |
| Yaradılıb | 8 avqust 1930 |
| Sahəsi |
|
| Əhalisi | |
| Əhalisi |
|
| Rəqəmsal identifikatorlar | |
| ISO kodu | AZ-ZAQ |
| Telefon kodu | 2422 |
| Avtomobil nömrəsi | 62 |
| Rəsmi sayt | |
 | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Etimologiya
Zaqatala sözünün yaranmasına dair ( görə) bir neçə rəvayət vardır. Müasir Zaqatala adı Sakatala (Sak düzü) adının dəyişilmiş formasını təşkil edir. İkinci bir rəvayətə görə isə guya qədim zamanlarda bu ərazi sıx meşələrlə örtülmüş və Zəkəriyyə adlı bir şəxs qıraraq Tala açmış və özünə ev tikmişdir. Həmin ərazini yerli əhali "Zəkəritala", yəni "Zəkəriyyənin talası" (düzü) adlandırmışdır. Sonralar Zəkəritala adlı kənd yaranmış və zaman keçdikdə bu ad öz toponimiyasını dəyişərək Zaqatala olmuşdur.
Tarix
E. ə. VII əsrin əvvəlində Kimmer-Skit dalğaları ilə Ön Asiyaya düşmüş sak tayfaları Albaniyanın ərazisində də məskən salmışlar və bu ərazi Kür çayının sağ sahilindən (Kür-Araz qovşağı daxil olmaqla) Qafqaz dağ ətəklərinə qədərki ərazini tuturdu. Zaqatala rayonu da qədim Qafqaz Albaniyasının ayrılmaz hissəsi olmaqla onun qərbində yerləşirdi. 1803-cü ildə Zaqatala qəzası Rusiyanın tərkibinə daxil olmuşdur. 1830-cu ildə Zaqatala qalası tikilmiş, 1840-cı ildən Zaqatalaya şəhər statusu verilmişdir.
Zaqatala inzibati rayonu isə 8 avqust 1930-cu ildə təşkil edilmişdir.
Coğrafiya
Zaqatala rayonu Azərbaycan Respublikasının şimal-qərbində, Böyük Qafqaz sıra dağlarının cənub yamacları Qanıx-Əyriçay vadisində yerləşir. Cənubdan Gürcüstan Respublikası, şimaldan Dağıstan Respublikası, qərbdən və şərqdən Azərbaycan Respublikasının Balakən və Qax rayonları ilə həmsərhəddir. Mərkəzi Zaqatala şəhəridir. Şəhər dəniz səviyyəsindən 535 metr hündürlükdə, Azərbaycan Respublikasının paytaxtı olan Bakı şəhərindən 445 km aralıda, Tala çayının sahilində, Yevlax-Balakən şose yolunun üzərində, nəhəng İpək yolunun üstündə, vaxtı ilə Şərqin ən böyük ticarət mərkəzlərindən (bazarlarından) olan "Əskibazarın" (yer adı tamamilə öyrənilməmişdir) 25–30 km-də, Böyük Qafqaz silsiləsinin cənub ətəyində yerləşir. Ərazisi 1348 km².-dir.
Relyef
Relyefi şimalda və şimal-şərqdə dağlıq, cənub və cənub-qərbdə düzənlikdir. Hündürlüyü düzənlik hissədə təqribən 200–600 m, dağlıq hissədə 3648 m-ədəkdir (Quton dağı). Düzənlik hissədə Antropogen, dağlıq hissədə isə Yura və Təbaşir çöküntüləri yayılmışdır. Polimetal və gil yataqları var.
Rayonda ən uca nöqtə Quton dağıdır. (3648 m).
Rayon ərazisindən 7 çay axır (Qanıx (Alazan), Katex, Tala, Muxax, Bəkməz və s.). Çaylar Qanıx çayı hövzəsinə aiddir. Əsasən, allüvial çəmən, qonur, dağ-meşə, çimli dağ-çəmən torpaqları yayılmışdır. Dağlıq hissədə meşələr geniş sahə tutur.
İqlim
Rütubətli subtropik iqlimə malikdir. İqlimi düzənlik və dağətəyi hissədə mülayim isti, yüksək dağlıqda soyuqdur. Orta temperatur yanvarda yüksək dağlıq hissədə −10 °C-dən, düzənlik hissədə l°C-yədək, iyulda müvafiq olaraq 5-dən 24 °C-yədəkdir. İllik yağıntı 600–1600 mm-dir.
Flora və fauna
Zaqatala ərazisinin təqribən yarısını meşələr tutur. Onlar əsasən dağlarda və dağətəyi bölgədə yerləşir. Zaqatala rayonunun florası müxtəlif qiymətli ağac növləri ilə zəngindir – şabalıd, qoz, fındıq, palıd, vələs, qarağac və s.
Heyvanları: bəbir, nəcib maral, dağkeçisi, köpgər (qarapaça), daşlıq dələsi, meşə dələsi, çöl-donuzu (qaban), ayı, canavar, vaşaq, meşəpişiyi, dovşan və s. Quşları: ular, qartal, qırqovul, tetra, kəklik, , , turac, dolaşa, bülbül və s.
1929-cu ildə Baş Qafqaz dağlarının cənub yamaclarında yaradılan Zaqatala dövlət təbiət qoruğunun çox hissəsi rayonun ərazisindədir.
Təbii ehtiyatlar
Avtomobil və dəmir yolları
- Xaldan-Göybulaq-Zaqatala avtomobil yolu — dövlət əhəmiyyətli avtomobil yolu, 3-cü kateqoriya;
- Zaqatala-Balakən avtomobil yolu — uzunluğu 7 km dövlət əhəmiyyətli, 3-cü kateqoriyalı yol;
- Zaqatala-Muğanlı avtomobil yolu — cəmi uzunluğu 26 km. Ondan:
- Dəmir yoluna kimi olan 9 km dövlət əhəmiyyətli, 3-cü kateqoriya;
- Dəmir yolundan Alazan çayına kimi 17 km yerli əhəmiyyətli, 4-cü yoldur.
- Şəki-Zaqatala avtomobil yolu — cəmi uzunluğu 15 km. Dövlət əhəmiyyətlidir, 3-cü kateqoriyalıdır;
- Dəmir yolu — uzunluğu 22,3 km. Dövlət əhəmiyyətlidir.
İnzibati bölgü və yerli idarəetmə
Rayona Zaqatala şəhəri, Qazangül, Əliabad qəsəbələri və Aşağı Tala, Yeni Suvagil, Mosul, Muğanlı, Yuxarı Çardaqlar, Əlibayramlı, Qalal, Qarqay, Əzgilli, Bəhmətli, Kürdəmir, Göyəm, Çökəkoba, Dardoqqaz, Sumaylı, Gözbaraq, Mamrux, Ələsgər, Cimcimax, Danaçı, Aşağı Çardaqlar, Uzunqazmalar, Car, Kebeloba, Axaxdərə, Zilban, Dombabinə, Mamqabinə, Bozbinə, Mücəkbinə, Masqarabinə, Həsənbinə, Xanmədbinə, Yengiyan, Kəpənəkçi, Qandax, Faldarlı, Lahıc, Sabunçu, Maqov, Yolayrıc, Paşan, Hoytala, Vohtala, Əbaəli, Fındıqlı, Mazıx, Qəbizdərə, Uzuntala, Bərətbinə, Çiçibinə, Muxax, Zəyəm, Çobankol, Qımır, Bazar, Yuxarı Tala, Mişleş, Çüdülübinə, Laqodexbinə kəndləri daxildir.
Zaqatala rayonunda 31 bələdiyyə fəaliyyət göstərir. Zaqatala bələdiyyəsi Zaqatala şəhərini əhatə edir. Rayonda elə bələdiyyələr vardır ki, onların tərkibinə bir neçə kənd yaşayış məntəqəsi daxildir.
Zaqatala rayonu rayon icra hakimiyyəti başçısı, onun ərazi icra nümayəndələri və bələdiyyələr tərəfindən idarə olunur. Rayonda 29 icra nümayəndəliyi və 31 bələdiyyə fəaliyyət göstərir. Ümumiyyətlə mövcud olan 31 bələdiyyənin tərkibində 1 şəhər, 1 şəhər tipli qəsəbə və 59 kənd yaşayış məntəqəsi vardır.[]
Əhali
1 yanvar 2012-ci il tarixinə olan rəsmi təxminə əsasən əhalisi 121.394 nəfərdir, əsasən azərbaycanlılardır. Rayonda azərbaycanlılarla bərabər iyirmidən artıq millət və xalqın nümayəndələri (ruslar, ukraynalılar, gürcülər, laklar, avarlar, saxurlar, udinlər, ingiloylar, ləzgilər, tatarlar, yəhudilər, türklər, yunanlar, osetinlər və digərləri) yaşayır.
| Etnik qrup | 1939 sa. | 1959 sa. | 1970 sa. | 1979 sa. | 1999 sa. | 2009 sa. | 2012 r.t. |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Toplam | 45 854 | 47 776 | 69 270 | 79 627 | 107 240 | 118 228 | 121 394 |
| azərbaycanlı | 21 712 | 29 785 | 42 034 | 49 071 | 63 811 | 80 476 | 81 474 |
| avar | 9 958 | 8 878 | 15 240 | 17 592 | 25 835 | 25 578 | 26 402 |
| saxur | 6 021** | 2 603 | 5 697 | 7 728 | 13 114 | 11 203 | 12 788 |
| türk | … | … | … | … | 303 | 303 | 320 |
| rus | 3 754 | 2 229 | 1 661* | 1 213* | 404 | 233 | 210 |
| gürcü | 279 | 178 | 1 785 | 224 | 3 075 | 59 | 27 |
| ləzgi | 1 685 | 2 137 | 1 014 | 2 218 | 313 | 50 | 71 |
| ukraynalı | 268 | … | * | * | 50 | … | 7 |
| tatar | … | … | 59 | 56 | 32 | 11 | 15 |
| erməni | 1 459 | 1 234 | 1 038 | 884 | 1 | … | … |
| kürd | 14 | 11 | 7 | 9 | … | … | 50 |
| yəhudi | 29 | 23 | 13 | 8 | … | … | … |
| alman | 49 | … | … | … | … | … | … |
| talış | 18 | 1 | … | … | … | … | 8 |
| udin | ** | … | 3 | 5 | … | … | … |
| Digər | 1 | 697 | 719 | 622 | 303 | 315 | 22 |
Qeyd : *- Ukrayın və Ruslar birlikdə /**- Saxurlar və digər Dağıstan xalqları /sa.- siyahıya alma /r.t.- 2009-u il sa-nın nəticələri əsasında rəsmi təxmin.
Tanınmış şəxslər
- Şeyx Əhməd Əfəndi — ictimai və din xadimi.
- Balakişi bəy Ərəblinski — Çar Rusiyasının generalı.
- Aslan bəy Qardaşov — 28 may 1918-ci ildə Azəbaycanın müstəqilliyini elan edən Milli Şura üzvlərindən biri.
- Arif Hacılı — Müstəqillik Aktina imza atmış millət vəkili, Müsavat Partiyasının başqanı.
- Faiq Əmirov — Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı.
- Natiq Məmmədov — Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı.
- Valeh Bədəlov — Vətən Müharibəsi Qəhrəmanı.
- Şixamir Qaflanov — Vətən Müharibəsi Qəhrəmanı.
- İsmayıl Səmədov — Vətən Müharibəsi Qəhrəmanı.
- Məsud Əfəndiyev — Almaniyada yaşayan azərbaycanlı riyazıyyatçı, professor. Humboldt mükafatı alan ilk azərbaycanlı
- Qurban Qurbanov — Azərbaycan futbol mütəxəssisi, keçmiş Azərbaycan futbolçusu, əməkdar məşqçi.
İqtisadiyyat
Rayonun iqtisadiyyatının əsasını kənd təsərrüfatı — tütünçülük, baramaçılıq, meyvəçilik, taxılçılıq, heyvandarlıq, həmçinin kənd təsərrüfatı məhsullarının emalı təşkil edir. Rayonda mebel, tikinti, inşaat materialları, yeyinti, yüngül sənayeni inkişaf etdirmək üçün böyük potensial vardır.
Sənaye
Rayonda yeyinti məhsulları kombinatı, fındıq təmizləmə, tütün fermentasiya, efir-yağlar zavodları, tikiş və mebel fabrikləri vardır. Ümumilikdə 71 iri və orta müəssisə fəaliyyət göstərir.
Kənd təsərrüfatı
Rayonda taxılçılıq (xüsusilə də dənlik qarğıdalı), tütünçülük, meyvəçilik (qoz-ləpəli), tərəvəzçilik və çayçılıq inkişaf etmişdir.
Mədəniyyət
Rayonda 143 mədəniyyət ocağı, o cümlədən 81 kitabxana, 36 klub, 27 mədəniyyət evi, 1 xalq teatrı, tarix-diyarşünaslıq muzeyi, uşaq yaradıcılıq mərkəzi, Heydər Əliyev adına Zaqatala Mədəniyyət və İstirahət Parkı, tarix-mədəniyyət qoruğu, 2 muzey fəaliyyət göstərir.
Tarixi və memarlıq abidələri
Rayonun ərazisində Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2 avqust 2001-ci il tarixli 132 saylı qərarına əsasən Dövlət tərəfindən qorunan 100-ə yaxın abidə qeydə alınmışdır.
Bunlardan ən qədimləri Pəriqala, , Çingizqala, Şeytan qalası, Zaqatala qalası və başqalarıdır. Rayonun kənd yerlərində VI–VIII əsrlərdən qalmış 10-dan çox Alban abidələri mövcuddur.
Rayonun Mamrux (Mamrux kilsəsi), Mazıx, Muxax, Qəbizdərə, Yuxarı Tala () və Yuxarı Çardaxlar kəndlərində VI–VIII əsrlərdən qalmış çoxlu Alban abidələri, qalaları vardır ki, maliyyə çətinlikləri üzündən onların yenidən bərpası mümkün olmasa da qismən də olsa qorunması sahəsində müəyyən işlər görülür. Yerlərdə mövcud olan məscidlərin isə hamısında yenidənqurma, bərpa işləri aparılmış, tarixi abidə kimi onların qorunması təmin edilir.
Gözbarax və Qalal kəndlərində XVIII əsrə aid məscidlər, Kebeloba kəndində XV əsrə aid iki qüllə, Mazıx kəndində XII əsrə aid qüllə, Yuxarı Çardaxlar kəndində V əsrə aid Pəriqala, Car kəndində XIV əsrə aid Çingizqala və Zaqatala Tarix-Diyarşünaslıq Muzeyi, Paşan kəndində (XIII əsr) və Axaxdərə kəndindəki Alban qülləsi (XII əsr), rayonun müxtəlif kəndlərində, o cümlədən Əliabad, Mosul və Kəpənəkçi kəndlərində XIX əsrdə tikilmiş məscidlər salamat qalmışdır.
Zaqatala qalası 1830-cu ildə Zaqatala şəhəri ərazisində tikilmişdir. Qalada toplarla təchiz edilmiş güclü qarnizon saxlanılırdı. Zaqatala qalası Çar hakimiyyətinə qarşı bir sıra kəndli çıxışlarının yatırılmasında əsas dayaq məntəqəsi olmuşdur. Çar hakimiyyəti "" zirehli gəmisinin inqilabçı matroslarını Zaqatalaya sürgün etmiş və onlar Zaqatala qalasında yerləşdirilmişdi.
Zaqatala qalası tarixi abidə kimi dövlət tərəfindən qorunur.
Zaqatala qalasında saxlanılan matrosların inqilabi fəaliyyəti barədə yazıçı Qılman İlkin "Qalada üsyan" romanını yazmış və həmin əsər əsasında "Yenilməz batalyon" bədii filmi çəkilmişdir
Son dövrlərdə rayonun ərazisində olan tarixi və memarlıq abidələrinin təmiri və bərpası istiqamətində müəyyən işlər görülmüşdür.
Rayon mərkəzində ümummilli lider Heydər Əliyevin abidəsi ucaldılmışdır.
Din
Rayonda 23 məscid fəaliyyət göstərir.
Turizm
Rayon geniş turizm imkanlarına malikdir. Rayonda 1 mehmanxana, 4 motel fəaliyyət göstərir.
Rayon ərazisində, ekoturizmin inkişafı üçün əvəzsiz, 1839-cu ildə təşkil olunmuş (ərazisi 23800 ha.) Zaqatala Dövlət Qoruğu, Zaqatala şəlaləsi, Xalaxi gölü, Malarasa aşırımı, ölkə və rayon əhəmiyyətli 108 tarix-mədəniyyət abidəsi var.
Təhsil
Rayonda 48 orta, 14 əsas, 4 ibtidai məktəb, 1 humanitar fənlər gimnaziyası, 39 məktəbəqədər uşaq tərbiyə müəssisəsi, 6 məktəbdənkənar müəssisə, BETM-nin Zagatala filiali, 2 ali məktəbin (Azərbaycan Müəllimlər İnstitutunun və Bakı İslam Universitetinin filialları) filialı, 1 kollec, 1 texniki-peşə məktəbi, 1 musiqi məktəbi, uşaq qənclər idman məktəbi, şahmat məktəbi fəaliyyət göstərir.
Səhiyyə
Rayonda 10 xəstəxana, 21 kənd həkim ambulatoriyası, 26 feldşer-mama məntəqəsi fəaliyyət göstərir.
İdman
Zaqatala rayonunda 1 Olimpiya İdman Kompleksi, 3 stadion, 1 üzgüçülük hovuzu, 1 şahmat klubu, 71 sadə, 18 kompleks idman qurğusu, 3 aerobika-trenajor zalı fəaliyyət göstərir.
Kütləvi informasiya vasitələri
Rayonun əsas mətbuat orqanı olan "Zaqatala" qəzeti 1923-cü ilin mart ayının 8-də fəaliyyətə başlamışdır. İlk əvvəllər "Zaqatala kəndçisi" adı ilə nəşr olunan qəzet sonralar "Kolxoza doğru", "Kolxozun səsi", "Bolşevik kolxozu uğrunda", 40 ilə yaxın müddətdə "Qırmızı bayraq", 1991-ci ilin oktyabrından isə "Zaqatala" adı altında fəaliyyətini davam etdirir.
Zaqatala rayon yerli radio verilişləri 1950-ci ildən "Qırmızı bayraq" qəzetinin nəzdində fəaliyyət göstərmişdir. 1975-ci ildən müstəqil redaksiya kimi fəaliyyətə başlamış və fəaliyyət bu günə qədər davam edir. Müstəqil "Aygün" televiziyası isə 1994-cü ildən fəaliyyət göstərir.
Şəkillər
-
![image]()
Çingizqala (Car kəndi) -
![image]()
Cümə məscidi (Car kəndi) -
![image]()
-
![image]()
Həmçinin bax
İstinadlar
- Zaqatala Rayon İcra Hakimiyyəti :Əhalisi [ölü keçid]
- Ethno-Caucasus, Этнодемография Кавказа :Закатальский район (перепись 1939 года) 2012-05-09 at the Wayback Machine
- Ethno-Caucasus, Этнодемография Кавказа :Закатальский район (перепись 1959 года) 2012-05-09 at the Wayback Machine
- Ethno-Caucasus, Этнодемография Кавказа :Закатальский район (перепись 1970 года) 2012-05-27 at the Wayback Machine
- Ethno-Caucasus, Этнодемография Кавказа :Закатальский район (перепись 1979 года) 2012-05-23 at the Wayback Machine
- Population statistics of Eastern Europe :Azerbaijan Republic population and housing census of 1999 Arxivləşdirilib 2015-06-27 at Archive.today
- Azərbaycan Dövlət Statistika Komitəsi :Zaqatala rayonu 2009-11-14 at the Wayback Machine
- Population statistics of Eastern Europe :Azerbaijan Republic population and housing census of 2009 Arxivləşdirilib 2015-06-27 at Archive.today
- "azertag". 2021-01-17 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-09-24.
Xarici keçidlər
- Zaqatala İcra Hakimiyyəti Rəsmi saytı
- Zaqatala.in — Zaqatala Rayonun pulsuz elan saytı
- Zaqatala mənzərələri [ölü keçid]
- Zaqatala Rayon Məhkəməsi 2012-04-13 at the Wayback Machine
- Zaqatala Rayon İcra Hakimiyyəti : Bələdiyyələr [ölü keçid]
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqale Zaqatala rayonu haqqindadir Seher ucun Zaqatala sehifesine baxin Bu adin diger istifade formalari ucun bax Zaqatala deqiqlesdirme Zaqatala rayonu Azerbaycan Respublikasinin Seki Zaqatala iqtisadi rayonunda inzibati erazi vahidi RayonZaqatala rayonu41 33 sm e 46 43 s u Olke AzerbaycanDaxildir Seki ZaqatalaInzibati merkez ZaqatalaIcra bascisi Mubariz EhmedzadeTarixi ve cografiyasiYaradilib 8 avqust 1930Sahesi 1 350 km EhalisiEhalisi 126 900 nef 2017 Reqemsal identifikatorlarISO kodu AZ ZAQTelefon kodu 2422Avtomobil nomresi 62Resmi sayt Vikianbarda elaqeli mediafayllarEtimologiyaZaqatala sozunun yaranmasina dair gore bir nece revayet vardir Muasir Zaqatala adi Sakatala Sak duzu adinin deyisilmis formasini teskil edir Ikinci bir revayete gore ise guya qedim zamanlarda bu erazi six meselerle ortulmus ve Zekeriyye adli bir sexs qiraraq Tala acmis ve ozune ev tikmisdir Hemin erazini yerli ehali Zekeritala yeni Zekeriyyenin talasi duzu adlandirmisdir Sonralar Zekeritala adli kend yaranmis ve zaman kecdikde bu ad oz toponimiyasini deyiserek Zaqatala olmusdur TarixE e VII esrin evvelinde Kimmer Skit dalgalari ile On Asiyaya dusmus sak tayfalari Albaniyanin erazisinde de mesken salmislar ve bu erazi Kur cayinin sag sahilinden Kur Araz qovsagi daxil olmaqla Qafqaz dag eteklerine qederki erazini tuturdu Zaqatala rayonu da qedim Qafqaz Albaniyasinin ayrilmaz hissesi olmaqla onun qerbinde yerlesirdi 1803 cu ilde Zaqatala qezasi Rusiyanin terkibine daxil olmusdur 1830 cu ilde Zaqatala qalasi tikilmis 1840 ci ilden Zaqatalaya seher statusu verilmisdir Zaqatala inzibati rayonu ise 8 avqust 1930 cu ilde teskil edilmisdir CografiyaZaqatala rayonu Azerbaycan Respublikasinin simal qerbinde Boyuk Qafqaz sira daglarinin cenub yamaclari Qanix Eyricay vadisinde yerlesir Cenubdan Gurcustan Respublikasi simaldan Dagistan Respublikasi qerbden ve serqden Azerbaycan Respublikasinin Balaken ve Qax rayonlari ile hemserheddir Merkezi Zaqatala seheridir Seher deniz seviyyesinden 535 metr hundurlukde Azerbaycan Respublikasinin paytaxti olan Baki seherinden 445 km aralida Tala cayinin sahilinde Yevlax Balaken sose yolunun uzerinde neheng Ipek yolunun ustunde vaxti ile Serqin en boyuk ticaret merkezlerinden bazarlarindan olan Eskibazarin yer adi tamamile oyrenilmemisdir 25 30 km de Boyuk Qafqaz silsilesinin cenub eteyinde yerlesir Erazisi 1348 km dir Relyef Relyefi simalda ve simal serqde dagliq cenub ve cenub qerbde duzenlikdir Hundurluyu duzenlik hissede teqriben 200 600 m dagliq hissede 3648 m edekdir Quton dagi Duzenlik hissede Antropogen dagliq hissede ise Yura ve Tebasir cokuntuleri yayilmisdir Polimetal ve gil yataqlari var Rayonda en uca noqte Quton dagidir 3648 m Rayon erazisinden 7 cay axir Qanix Alazan Katex Tala Muxax Bekmez ve s Caylar Qanix cayi hovzesine aiddir Esasen alluvial cemen qonur dag mese cimli dag cemen torpaqlari yayilmisdir Dagliq hissede meseler genis sahe tutur Iqlim Rutubetli subtropik iqlime malikdir Iqlimi duzenlik ve dageteyi hissede mulayim isti yuksek dagliqda soyuqdur Orta temperatur yanvarda yuksek dagliq hissede 10 C den duzenlik hissede l C yedek iyulda muvafiq olaraq 5 den 24 C yedekdir Illik yaginti 600 1600 mm dir Flora ve fauna Zaqatala erazisinin teqriben yarisini meseler tutur Onlar esasen daglarda ve dageteyi bolgede yerlesir Zaqatala rayonunun florasi muxtelif qiymetli agac novleri ile zengindir sabalid qoz findiq palid veles qaragac ve s Heyvanlari bebir necib maral dagkecisi kopger qarapaca dasliq delesi mese delesi col donuzu qaban ayi canavar vasaq mesepisiyi dovsan ve s Quslari ular qartal qirqovul tetra keklik turac dolasa bulbul ve s 1929 cu ilde Bas Qafqaz daglarinin cenub yamaclarinda yaradilan Zaqatala dovlet tebiet qorugunun cox hissesi rayonun erazisindedir Tebii ehtiyatlarAvtomobil ve demir yollariXaldan Goybulaq Zaqatala avtomobil yolu dovlet ehemiyyetli avtomobil yolu 3 cu kateqoriya Zaqatala Balaken avtomobil yolu uzunlugu 7 km dovlet ehemiyyetli 3 cu kateqoriyali yol Zaqatala Muganli avtomobil yolu cemi uzunlugu 26 km Ondan Demir yoluna kimi olan 9 km dovlet ehemiyyetli 3 cu kateqoriya Demir yolundan Alazan cayina kimi 17 km yerli ehemiyyetli 4 cu yoldur Seki Zaqatala avtomobil yolu cemi uzunlugu 15 km Dovlet ehemiyyetlidir 3 cu kateqoriyalidir Demir yolu uzunlugu 22 3 km Dovlet ehemiyyetlidir Inzibati bolgu ve yerli idareetmeRayona Zaqatala seheri Qazangul Eliabad qesebeleri ve Asagi Tala Yeni Suvagil Mosul Muganli Yuxari Cardaqlar Elibayramli Qalal Qarqay Ezgilli Behmetli Kurdemir Goyem Cokekoba Dardoqqaz Sumayli Gozbaraq Mamrux Elesger Cimcimax Danaci Asagi Cardaqlar Uzunqazmalar Car Kebeloba Axaxdere Zilban Dombabine Mamqabine Bozbine Mucekbine Masqarabine Hesenbine Xanmedbine Yengiyan Kepenekci Qandax Faldarli Lahic Sabuncu Maqov Yolayric Pasan Hoytala Vohtala Ebaeli Findiqli Mazix Qebizdere Uzuntala Beretbine Cicibine Muxax Zeyem Cobankol Qimir Bazar Yuxari Tala Misles Cudulubine Laqodexbine kendleri daxildir Zaqatala rayonunda 31 belediyye fealiyyet gosterir Zaqatala belediyyesi Zaqatala seherini ehate edir Rayonda ele belediyyeler vardir ki onlarin terkibine bir nece kend yasayis menteqesi daxildir Zaqatala rayonu rayon icra hakimiyyeti bascisi onun erazi icra numayendeleri ve belediyyeler terefinden idare olunur Rayonda 29 icra numayendeliyi ve 31 belediyye fealiyyet gosterir Umumiyyetle movcud olan 31 belediyyenin terkibinde 1 seher 1 seher tipli qesebe ve 59 kend yasayis menteqesi vardir menbe gosterin Ehali1 yanvar 2012 ci il tarixine olan resmi texmine esasen ehalisi 121 394 neferdir esasen azerbaycanlilardir Rayonda azerbaycanlilarla beraber iyirmiden artiq millet ve xalqin numayendeleri ruslar ukraynalilar gurculer laklar avarlar saxurlar udinler ingiloylar lezgiler tatarlar yehudiler turkler yunanlar osetinler ve digerleri yasayir Zaqatala rayonu ehalisinin milli terkibi Etnik qrup 1939 sa 1959 sa 1970 sa 1979 sa 1999 sa 2009 sa 2012 r t Toplam 45 854 47 776 69 270 79 627 107 240 118 228 121 394azerbaycanli 21 712 29 785 42 034 49 071 63 811 80 476 81 474avar 9 958 8 878 15 240 17 592 25 835 25 578 26 402saxur 6 021 2 603 5 697 7 728 13 114 11 203 12 788turk 303 303 320rus 3 754 2 229 1 661 1 213 404 233 210gurcu 279 178 1 785 224 3 075 59 27lezgi 1 685 2 137 1 014 2 218 313 50 71ukraynali 268 50 7tatar 59 56 32 11 15ermeni 1 459 1 234 1 038 884 1 kurd 14 11 7 9 50yehudi 29 23 13 8 alman 49 talis 18 1 8udin 3 5 Diger 1 697 719 622 303 315 22 Qeyd Ukrayin ve Ruslar birlikde Saxurlar ve diger Dagistan xalqlari sa siyahiya alma r t 2009 u il sa nin neticeleri esasinda resmi texmin Taninmis sexsler Seyx Ehmed Efendi ictimai ve din xadimi Balakisi bey Ereblinski Car Rusiyasinin generali Aslan bey Qardasov 28 may 1918 ci ilde Azebaycanin musteqilliyini elan eden Milli Sura uzvlerinden biri Arif Hacili Musteqillik Aktina imza atmis millet vekili Musavat Partiyasinin basqani Faiq Emirov Azerbaycanin Milli Qehremani Natiq Memmedov Azerbaycanin Milli Qehremani Valeh Bedelov Veten Muharibesi Qehremani Sixamir Qaflanov Veten Muharibesi Qehremani Ismayil Semedov Veten Muharibesi Qehremani Mesud Efendiyev Almaniyada yasayan azerbaycanli riyaziyyatci professor Humboldt mukafati alan ilk azerbaycanli Qurban Qurbanov Azerbaycan futbol mutexessisi kecmis Azerbaycan futbolcusu emekdar mesqci IqtisadiyyatRayonun iqtisadiyyatinin esasini kend teserrufati tutunculuk baramaciliq meyvecilik taxilciliq heyvandarliq hemcinin kend teserrufati mehsullarinin emali teskil edir Rayonda mebel tikinti insaat materiallari yeyinti yungul senayeni inkisaf etdirmek ucun boyuk potensial vardir Senaye Rayonda yeyinti mehsullari kombinati findiq temizleme tutun fermentasiya efir yaglar zavodlari tikis ve mebel fabrikleri vardir Umumilikde 71 iri ve orta muessise fealiyyet gosterir Kend teserrufati Rayonda taxilciliq xususile de denlik qargidali tutunculuk meyvecilik qoz lepeli terevezcilik ve cayciliq inkisaf etmisdir MedeniyyetRayonda 143 medeniyyet ocagi o cumleden 81 kitabxana 36 klub 27 medeniyyet evi 1 xalq teatri tarix diyarsunasliq muzeyi usaq yaradiciliq merkezi Heyder Eliyev adina Zaqatala Medeniyyet ve Istirahet Parki tarix medeniyyet qorugu 2 muzey fealiyyet gosterir Tarixi ve memarliq abideleriRayonun erazisinde Azerbaycan Respublikasi Nazirler Kabinetinin 2 avqust 2001 ci il tarixli 132 sayli qerarina esasen Dovlet terefinden qorunan 100 e yaxin abide qeyde alinmisdir Bunlardan en qedimleri Periqala Cingizqala Seytan qalasi Zaqatala qalasi ve basqalaridir Rayonun kend yerlerinde VI VIII esrlerden qalmis 10 dan cox Alban abideleri movcuddur Rayonun Mamrux Mamrux kilsesi Mazix Muxax Qebizdere Yuxari Tala ve Yuxari Cardaxlar kendlerinde VI VIII esrlerden qalmis coxlu Alban abideleri qalalari vardir ki maliyye cetinlikleri uzunden onlarin yeniden berpasi mumkun olmasa da qismen de olsa qorunmasi sahesinde mueyyen isler gorulur Yerlerde movcud olan mescidlerin ise hamisinda yenidenqurma berpa isleri aparilmis tarixi abide kimi onlarin qorunmasi temin edilir Gozbarax ve Qalal kendlerinde XVIII esre aid mescidler Kebeloba kendinde XV esre aid iki qulle Mazix kendinde XII esre aid qulle Yuxari Cardaxlar kendinde V esre aid Periqala Car kendinde XIV esre aid Cingizqala ve Zaqatala Tarix Diyarsunasliq Muzeyi Pasan kendinde XIII esr ve Axaxdere kendindeki Alban qullesi XII esr rayonun muxtelif kendlerinde o cumleden Eliabad Mosul ve Kepenekci kendlerinde XIX esrde tikilmis mescidler salamat qalmisdir Zaqatala qalasi 1830 cu ilde Zaqatala seheri erazisinde tikilmisdir Qalada toplarla techiz edilmis guclu qarnizon saxlanilirdi Zaqatala qalasi Car hakimiyyetine qarsi bir sira kendli cixislarinin yatirilmasinda esas dayaq menteqesi olmusdur Car hakimiyyeti zirehli gemisinin inqilabci matroslarini Zaqatalaya surgun etmis ve onlar Zaqatala qalasinda yerlesdirilmisdi Zaqatala qalasi tarixi abide kimi dovlet terefinden qorunur Zaqatala qalasinda saxlanilan matroslarin inqilabi fealiyyeti barede yazici Qilman Ilkin Qalada usyan romanini yazmis ve hemin eser esasinda Yenilmez batalyon bedii filmi cekilmisdir Son dovrlerde rayonun erazisinde olan tarixi ve memarliq abidelerinin temiri ve berpasi istiqametinde mueyyen isler gorulmusdur Rayon merkezinde umummilli lider Heyder Eliyevin abidesi ucaldilmisdir DinRayonda 23 mescid fealiyyet gosterir TurizmRayon genis turizm imkanlarina malikdir Rayonda 1 mehmanxana 4 motel fealiyyet gosterir Rayon erazisinde ekoturizmin inkisafi ucun evezsiz 1839 cu ilde teskil olunmus erazisi 23800 ha Zaqatala Dovlet Qorugu Zaqatala selalesi Xalaxi golu Malarasa asirimi olke ve rayon ehemiyyetli 108 tarix medeniyyet abidesi var TehsilRayonda 48 orta 14 esas 4 ibtidai mekteb 1 humanitar fenler gimnaziyasi 39 mektebeqeder usaq terbiye muessisesi 6 mektebdenkenar muessise BETM nin Zagatala filiali 2 ali mektebin Azerbaycan Muellimler Institutunun ve Baki Islam Universitetinin filiallari filiali 1 kollec 1 texniki pese mektebi 1 musiqi mektebi usaq qencler idman mektebi sahmat mektebi fealiyyet gosterir SehiyyeRayonda 10 xestexana 21 kend hekim ambulatoriyasi 26 feldser mama menteqesi fealiyyet gosterir IdmanZaqatala rayonunda 1 Olimpiya Idman Kompleksi 3 stadion 1 uzguculuk hovuzu 1 sahmat klubu 71 sade 18 kompleks idman qurgusu 3 aerobika trenajor zali fealiyyet gosterir Kutlevi informasiya vasiteleriRayonun esas metbuat orqani olan Zaqatala qezeti 1923 cu ilin mart ayinin 8 de fealiyyete baslamisdir Ilk evveller Zaqatala kendcisi adi ile nesr olunan qezet sonralar Kolxoza dogru Kolxozun sesi Bolsevik kolxozu ugrunda 40 ile yaxin muddetde Qirmizi bayraq 1991 ci ilin oktyabrindan ise Zaqatala adi altinda fealiyyetini davam etdirir Zaqatala rayon yerli radio verilisleri 1950 ci ilden Qirmizi bayraq qezetinin nezdinde fealiyyet gostermisdir 1975 ci ilden musteqil redaksiya kimi fealiyyete baslamis ve fealiyyet bu gune qeder davam edir Musteqil Aygun televiziyasi ise 1994 cu ilden fealiyyet gosterir SekillerCingizqala Car kendi Cume mescidi Car kendi Zaqatala Dovlet Tebiet Qorugu Zaqatala qalasiHemcinin baxAzerbaycanin inzibati bolgusuIstinadlarZaqatala Rayon Icra Hakimiyyeti Ehalisi olu kecid Ethno Caucasus Etnodemografiya Kavkaza Zakatalskij rajon perepis 1939 goda 2012 05 09 at the Wayback Machine Ethno Caucasus Etnodemografiya Kavkaza Zakatalskij rajon perepis 1959 goda 2012 05 09 at the Wayback Machine Ethno Caucasus Etnodemografiya Kavkaza Zakatalskij rajon perepis 1970 goda 2012 05 27 at the Wayback Machine Ethno Caucasus Etnodemografiya Kavkaza Zakatalskij rajon perepis 1979 goda 2012 05 23 at the Wayback Machine Population statistics of Eastern Europe Azerbaijan Republic population and housing census of 1999 Arxivlesdirilib 2015 06 27 at Archive today Azerbaycan Dovlet Statistika Komitesi Zaqatala rayonu 2009 11 14 at the Wayback Machine Population statistics of Eastern Europe Azerbaijan Republic population and housing census of 2009 Arxivlesdirilib 2015 06 27 at Archive today azertag 2021 01 17 tarixinde Istifade tarixi 2020 09 24 Xarici kecidlerVikianbarda Zaqatala rayonu ile elaqeli mediafayllar var Zaqatala Icra Hakimiyyeti Resmi sayti Zaqatala in Zaqatala Rayonun pulsuz elan sayti Zaqatala menzereleri olu kecid Zaqatala Rayon Mehkemesi 2012 04 13 at the Wayback Machine Zaqatala Rayon Icra Hakimiyyeti Belediyyeler olu kecid