fbpx
Wikipedia

Quba-Xaçmaz iqtisadi rayonu

Avqust 08, 2021

Quba-Xaçmaz iqtisadi rayonu — Şabran, Xaçmaz, Quba, Qusar və Siyəzən inzibati rayonlarını əhatə etməklə Azərbaycanın şimal-şərq hissəsində yerləşir. Quba-Xaçmaz iqtisadi rayonunun ən inkişaf etmiş və önəmli şəhəri Qubadır. Ərazi şimaldan Rusiya Federasiyasının Dağıstan Respublikası, şərqdən Xəzər dənizi, cənub-şərqdən Abşeron, cənubdan Dağlıq Şirvan, cənub-qərbdən isə Şəki-Zaqatala iqtisadi rayonları ilə həmsərhəddir. İqtisadi rayonun ümumi sahəsi 7,66 min km² olmaqla ölkə ərazisinin 8,8 %-ni, təşkil edir. İqtisadi rayon özünəməxsus relyef xüsusiyyətlərinə malikdir. Regionun ərazisi bir-birindən kəskin fərqlənən 4 hündürlük (26 metrdən 4466 metrədək) zonasına — düzənliklər, dağətəyi, orta dağlıq və yüksək dağlıq zonalarına ayrılır. Regionun iqlim şəraiti də bu zonalara müvafiq olaraq müxtəlifdir. Düzənlik zona üçün isti iqlim xarakterikdirsə, dağlıq zona soyuq-rütübətli və soyuq iqlim şəraitinə malikdir.

Quba-Xaçmaz iqtisadi rayonu

Region əhalisinin ümumi sayı 527,7 min nəfər olmaqla ölkə əhalisinin 5,5 %-ni, təşkil edir. Əhalinin 33,4 faizi şəhərlərdə, 66,6 faizi kəndlərdə yaşayır. İqtisadi rayonda əhalinin orta sıxlığı hər kv km.-də 76 nəfər təşkil edir. Rayonun relyef-iqlim xüsusiyyətlərindən asılı olaraq əhali əsasən Xəzər dənizinin sahillərində yerləşən düzənlik ərazilərdə məskunlaşmışdır. Ən çox şəhər əhalisi Siyəzən rayonunda (66%), kənd əhalisi isə Quba rayonunda (80,5%) cəmlənmişdir (2015-ci ilin statistik məlumatına görə).

Təbii sərvətləri

Quba-Xaçmaz iqtisadi rayonunun əsas təbii sərvətləri neft, təbii qaz, yanar şist, qum, çınqıl, gildir. İqtisadi rayon sıx çay şəbəkəsinə və bol su ehtiyatlarına malikdir. İqtisadi rayonun ərazisinin 10–11 %-i meşələrdə örtülmüşdür. Quba-Xaçmaz iqtisadi rayonu mühüm kurort-sanatoriya regionlarından biri olmaqla zəngin təbii-rekreasiya ehtiyatlarına malikdir. Siyəzən rayonunda Qalaaltı mineral suyu əsasında kurort fəaliyyət göstərir. Neft (Siyəzən), çınqıl, qum, gil, mineral sular (Qubada Xaltan, Cimi, Xaşı, Siyəzəndə Qalaaltı) var. Azərbayacanda ən cox neft qaz çıxarılan rayonlardan biri Siyəzəndir. Orta Dağlığın istirahət və balneoloji imkanları turizmin inkişafına geniş imkan yaradır. Nabran-Yalama kurort zonası respublika əhəmiyyətli turizm bazasıdır.

Quba– Xaçmaz bölgəsi şaquli zonallıq üzrə dağlıq, dağətəyi və düzən yarımbölgəyə ayrılır. Bu yarımbölgələrin hər birinin torpaq – iqlim şəraiti meyvə bitkilərinin becərilməsi üçün əlverişlidir. Lakin bu bölgədə bağların əsas hissəsi dağətəyi yarımbölgədə yerləşdirilmişdir. Dağlıq yarımbölgənin torpaqları isə əsasən örüş yeri kimi istifadə olunur. Burada mövcud olan bağlar isə pərakəndə şəkildə geniş qida sahəsi verilmiş intensiv sistemli bağlardır. Bununla belə məlumdur ki, dağlıq zonada meyvə bitkilərinin intensiv əsaslarla becərilməsi imkanları böyük olması ilə yanaşı burada meyvələrin tərkibindəki quru maddənin, şəkərin, turşuluğun, C vitaminin miqdarı da xeyli artıq olur.

İqtisadiyyatı

Regionun iqtisadiyyatının əsasını kənd təsərrüfatı təşkil edir. Bu sahə əsasən tərəvəz və meyvə istehsalı üzrə ixtisaslaşmışdır. Bundan başqa, Şabran, Siyəzən, Xaçmaz rayonlarında üzüm, Qusarda kartof yetişdirilir. İqtisadi rayonun əhali məskunlaşan hər yerində taxıl əkilir. İqtisadi rayonun düzənlik ərazisində maldarlıq, dağətəyi və dağlıq zonasında isə qoyunçuluq inkişaf etmişdir. Siyəzən, Çarxı və Şabranda quşçuluq kompleksləri mövcuddur.

Rayon iqtisadiyyatının sahə strukturunda kənd təssərufatının inkişafı, eyni zamanda, emal sənaye sahələrinin-yüngül və yeyinti sənayesinin inkişafına təkan vermişdir. Rayonun aqrar-sənaye kompleksinin əsasını meyvə-tərəvəz konservi istehsalı (Xaçmaz, Xudat, Quba), balıq emalı (Xudat), xalça toxuçuluğu (Quba, Xaçmaz, Qusar, Qonaqkənd, Pirəbədil) sahələri təşkil edir. Xaçmazda və Şabranda taxıl və süd məhsulları emal edilir. Neft və qaz hasilatı (Siyazən), elektrotexnika zavodu (Quba), metal qırıntılarının emalı (Xaçmaz) iqtisadi rayonun ağır sənayesinin əsasını təşkil edir. Quba, Siyəzən və Xaçmazda kərpic zavodları, tara müəssisələri var.

Nəqliyyat şəbəkəsi

Quba-Xaçmaz iqtisadi rayonu çox əlverişli nəqliyyat-coğrafi mövqeyə malikdir. İqtisadi rayon ərazisindən keçən dəmir yolu, avtomobil yolları, magistral neft, qaz və su kəmərləri, telekommunikasiya xətləri ölkənin nəqliyyat-iqtisadi əlaqələrinin inkişafında mühüm rola malikdir. Respublika üzrə ümumi dəmir yolunun 7,4%-i iqtisadi rayonunun payına düşür. Ərazidə dəmir yolunun ümumi uzunluğu 123 km olub, 62 km-i və ya 50,5%-i Şabran və Siyəzən, 61 km-i və ya 49,5%-i isə Xaçmaz inzibati rayonunun payına düşür. Regionda avtomobil nəqliyyatı dəmir yolu nəqliyyatından sonra ikinci yeri tutur. İqtisadi rayonda avtomobil yollarının ümumi uzunluğu 1883 km təşkil edir ki, bu da respublika üzrə ümumi avtomobil yollarının 7,9%-i deməkdir. Azərbaycanı Rusiya ilə birləşdirən kommunikasiya xətləri də bu regiondan keçir.

Quba-Xaçmaz iqtisadi-coğrafi rayonunda nəqliyyat baxımından magistral dəmir və avtomobil yollarının olması, həmçinin dənizə birbaşa çıxış əldə etməsi regionda təsərrüfatı intensivləşdirmək, rayondaxili və rayonlararası iqtisadi əlaqələri inkişaf etdirmək üçün çox əlverişli imkanlar yaradır. Ərazinin dağlıq şəraitə malik olmasına baxmayaraq əhalinin məskunlaşmasında, şəhər və kənd yaşayış məntəqələrinin formalaşmasında nəqliyyat əsas amillərdən biri kimi böyük əhəmiyyət kəsb edir. Bununla yanaşı, nəqliyyat həm də iqtisadi-coğrafi rayonun daxili və xarici iqtisadi əlaqələrinin inkişaf etməsinə əlverişli şərait yaradır.

Dəmir yolu nəqliyyatı

Quba-Xaçmaz iqtisadi-coğrafi rayonunun rayondaxili və xarici iqtisadi əlaqələrinin inkişaf etdirilməsində dəmir yolu mühüm rol oynayır. Bakı-Rostov magistral dəmir yolu xəttinin iqtisadi-coğrafi rayon ərazisindən keçən ümumi uzunluğu 123 km-dir ki, bu da respublika üzrə ümumi dəmir yollarının 7,4%-i deməkdir. Ərazidə dəmir yolunun ümumi uzunluğu 62 km-i və ya 50,5%-i Şabran və Siyəzən, 61 km-i və ya 49,5%-i Xaçmaz inzibati rayonunun payına düşür [Məmmədov Z.S., 2002]. Dəmir yolu ilə yük və sərnişin daşınmanın intensivliyinə görə region respublikanın digər iqtisadi-coğrafi rayonlarından üstündür. Ərazidə Şabran, Sarvan, Qızıl-Burun, Zarat, Siyəzən, Gilgilçay, Xaçmaz, Xudat və Yalama stansiyaları fəaliyyət göstərir.

Müasir dövrdə "Tarixi İpək Yolu"nun "Şimal" nəqliyyat dəhlizinin bu ərazidən keçməsi bölgədə dəmir yoluna olan tələbləri artırmış, daşınan yüklərin miqdarı isə çoxalmışdır. Bununla əlaqədar dəmir yolunda beynəlxalq standartlara uyğun olaraq tikinti və təmir işlərinin aparılması, yük vaqonlarında yükvurma və boşaltma əməliyyatlarının mexanikləşdirilməsi üçün məqsədyönlü tədbirlərin görülməsi tələb olunur [İmrani Z.T., 2008].

Son illər dəmir yolu nəqliyyatında infrastrukturun müasir tələblərə uyğun yenidən qurulması üçün zəruri tədbirlərin həyata keçirilməsi məqsədilə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti "Azərbaycan Respublikasında dəmir yolu nəqliyyat sisteminin 2010–2014-cü illərdə inkişafına dair Dövlət Proqramı"nı təsdiq edilmişdir. Proqramda dəmir yolu nəqliyyat sisteminin daha da inkişaf etdirilməsi, əhalinin və iqtisadiyyatın dəmir yolu nəqliyyatı xidmətlərinə olan tələbatlarının ödənilməsi, daşımaların təhlükəsizliyi, onun infrastrukturunun yeniləşdirilməsi, ölkəmizin ərazisindən keçən nəqliyyat dəhlizlərinin rəqabət qabiliyyətinin yüksəldilməsi, tranzit daşımaların həcminin artırılması, dəmir yolu sahəsi üçün kadrların hazırlanması və s. məsələlər qeyd olunmuşdur.

Avtomobil nəqliyyatı

Quba-Xaçmaz iqtisadi-coğrafi rayonu üzrə yük və sərnişinlərin daşınmasında avtomobil nəqliyyatı dəmir yolu nəqliyyatından sonra ikinci yeri tutur. Avtomobil nəqliyyatı ərazi daxilində yüklər və sərnişinlərin daşınması əməliyyatlarını yerinə yetirməklə yanaşı daxili və xarici iqtisadi əlaqələrin inkişafında da olduqca böyük əhəmiyyət kəsb edir. İqtisadi-coğrafi rayonda avtomobil yollarının ümumi uzunluğu təşkil edir ki, bu da respublika üzrə ümumi avtomobil yollarının 7,9%-i deməkdir. Quruluşuna görə isə avtomobil yolları respublika və yerli əhəmiyyətli yollara ayrılır. Regionun avtomobil yollarının 871 km-i respublika, 1012 km-i isə yerli əhəmiyyətli yolların payına düşür (cədvəl 3.14).

İqtisadi-coğrafi rayonda avtomobil yollarının dərəcələrinə görə bölgüsü, km. [Z.S.Məmmədova (2002) görə]

İnzibati rayonlar Ümumi avtomobil yolları Xüsusi çəkisi, %-lə Respublika əhəmiyyətli avtomobil yolları Xüsusi çəkisi, %-lə Yerli əhəmiyyətli avtomobil yolları Xüsusi çəkisi, %-lə
Qusar 420 22,3 152 17,4 268 26,4
Xaçmaz 475 25,2 293 33,6 182 17,9
Quba 664 35,3 302 34,6 362 35,7
Şabran 200 10,6 90 10,3 110 10,8
Siyəzən 124 6,6 34 4,1 90 9,2
İqtisadi-coğrafi rayon 1883 100 871 100 1012 100

Respublika əhəmiyyətli avtomobil yolları inzibati və iqtisadi-coğrafi rayonlar arasında iqtisadi əlaqələrin inkişafında mühüm rol oynayır. Həmçinin "Şimal" magistral dəhlizinin tədqiq etdiyimiz ərazidən keçməsi iqtisadi-coğrafi rayon ərazisində fəaliyyət göstərən magistral avtomobil yollarının örtük quruluşunun müasir tələblər səviyyəsində qurulmasını tələb edir.

Yerli əhəmiyyətli avtomobil yolları isə kənd yaşayış məntəqələri ilə rayon mərkəzləri, xammal sahələri və emal müəssisələri arasında iqtisadi əlaqələrin yaranmasında müsbət rol oynayır. Onlar həmçinin regionun sosial-iqtisadi inkişafında, sərnişin və yüklərin daşınmasında da mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Onu da qeyd etmək lazımdır ki, yerli əhəmiyyətli yolların texniki vəziyyəti müasir tələblərə cavab vermir. Bu da yollar dağ kəndlərində yaşayan əhalinin rayon mərkəzlərinə gediş-gəlişini çətinləşdirir və qış aylarının müəyyən vaxtlarında bu kəndlər ilə əlaqələr kəsilir (cədvəl 3.15).

İqtisadi-coğrafi rayon üzrə avtomobil yollarının texniki vəziyyəti. [Z.S.Məmmədova (2012) görə]

İnzibati rayonlar Avtomobil yollarının uzunluğu, km-lə O cümlədən
Asfalt-beton örtüklü Qara asfalt örtüklü çınqıl örtüklü qrunt yollar
Quba 664 91 60 432 81
Qusar 420 40 58 302 20
Xaçmaz 475 6 105 364 -
Şabran 200 60 36 80 24
Siyəzən 124 30 46 34 14
Cəmi 1883 227 305 1212 139

Ümumi avtomobil yollarının 227 km-i asfalt-beton, 305 km-i qara örtüklü, 1212 km-i çınqıl, 139 km-i isə torpaq yollardır. Avtomobil nəqliyyatı vasitələrinin hərəkətini yüksək dərəcədə təmin edən asfalt örtüklü yollar əsasən Quba və Şabran rayonlarında, qara örtüklü yollar Xaçmaz rayonunda, çınqıl və qrunt yolları isə Quba, Xaçmaz və Qusar rayonlarında cəmləşmişdir.

Quba-Xaçmaz iqtisadi-coğrafi rayonunda avtomobil yollarının ərazi üzrə təminatında da müəyyən fərqləndirici cəhətlər vardır. Belə ki, iqtisadi-coğrafi rayonda uzunluğunda olan avtomobil yollarının 35,2%-nin Quba rayonunun payına düşməsinə baxmayaraq, ərazinin avtomobil yolları ilə təmin olunmasında Qusar rayonu (hər 100 km2 əraziyə ), hər min nəfərə düşən avtomobil yollarının uzunluğuna görə isə Siyəzən rayonu () daha üstündür.

2012-ci ilin statistik məlumatlarına görə, avtomobil nəqliyyatı vasitəsilə 3808 min ton yük, 57664 min sərnişin daşınmışdır [Azərbaycanın nəqliyyatı. 2013]. 2005-ci il ilə müqayisədə yük və sərnişin daşınmada, həmçinin yük və sərnişin dövriyyəsində artım müşahidə olunmuşdur (cədvəl 3.16.). Lakin qeyd etmək lazımdır ki, iqtisadi-coğrafi rayonda avtomobil nəqliyyatının yüksək səviyyədə inkişafını təmin etmək üçün mövcud avtomobil yollarında təmir və bərpa işlərinin aparılmasına ehtiyac duyulur. Cədvəl 3.16.

İqtisadi-coğrafi rayonda ümumi nəqliyyat göstəriciləri

Avtomobil nəqliyyatı ilə yük daşınması, min ton 2355 2802 3518 3808
Yük dövriyyəsi, mln.ton/km 212,2 271,4 345,1 374,3
Avtomobil nəqliyyatı ilə sərnişin daşınması, min nəfər 37117 42726 53642 57664
Sərnişin dövriyyəsi, mln sərnişin/km 269,1 326,7 397,3 423,8
Avtomobillərin sayı cəmi, ədəd

o cümlədən:

18204 21839 23076 25318
Yük avtomobilləri 4129 5052 4608 4856
Avtobuslar 816 809 716 665
Sərnişin minik 12524 15437 17484 19529
Şəxsi minik 12292 15120 17166 19201
Xüsusi təyinatlı avtomobil 265 291 226 209
Digər avtomobillər 470 250 42 59

[Azərbaycanın regionları- 2012].

Boru kəməri nəqliyyatı

İqtisadi-coğrafi rayonun nəqliyyat sektorunda fəaliyyət göstərən nəqliyyat növlərindən biri də boru kəməri nəqliyyatıdır. Bu sahə istər rayon mərkəzləri, istərsə də kənd yaşayış məntəqələrinin maye yanacağa olan tələbatının ödənilməsində mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Regionun əhalisinin sosial-iqtisadi həyat şəraitinin və iqtisadi inkişafının yüksəldilməsində qaz kəmərləri xüsusi rola malikdir. Ərazidə olan qaz kəmərlərinin 38%-i orta təzyiqli, 62%-i isə aşağı təzyiqlidir. Yüksək təzyiqli qaz kəmərləri əsasən iri şəhərlərdə və sənaye mərkəzlərində yerləşdiyindən regionda yüksək təzyiqli qaz kəmərləri yoxdur. İri yaşayış məntəqələri (şəhərlər) ilə bərabər kəndlərdə də qazlaşdırmanın aparılması vacibdir. Bu da regionun sosial-iqtisadi inkişafına, əhalinin sosial şəraitinin yüksəldilməsinə təsir göstərən amillərdən biri kimi qiymətləndirilir. Həmçinin, ərazidə fəaliyyət göstərən Bakı-Novorassiysk boru kəməri vasitəsilə Xəzərdə hasil edilən neftin bir hissəsi ixrac edilir.

İqtisadi-coğrafi rayon üzrə nəqliyyatın müasir təhlili göstərir ki, nəqliyyat növlərinin inkişafı və təkmilləşdirilməsi regionun təbii ehtiyat mənbələrindən səmərəli istifadə olunmasına, sosial-iqtisadi problemlərin, rayondaxili və rayonlararası iqtisadi əlaqələrin səmərəli həllinə, əhaliyə göstərilən xidmətlərin artırılmasına zəmin yaradan amillərdən biri kimi qiymətləndirilir.

Sosial infrastrukturu

Regionun sosial-iqtisadi inkişafında, bu ərazilərdə məskunlaşan əhalinin bir çox sosial-mədəni tələbatının (səhiyyə, elmi-mədəni, təhsil) ödənilməsində rayonun sosial infrastrukturu mühüm rol oynayır. İqtisadi rayonda kütləvi kitabxana, teatr, xəstəxana və digər sosial infrastruktur obyektləri mövcuddur.

Turizm imkanları

Ətraf ərazilərdə Beşbarmaq qayası məşhurdur (dəniz səviyyəsindən 540 m). Qayanın üst hissəsində "Xıdırzində" piri yerləşir.

Ətraf ərazidəki insanlar buranı tez-tez ziyarət edirlər.Vəlvələçay üzərində yerləşən Afurca şəlaləsi 75–80 metr hündürlükdən axır və turizmə yararlı ərazi hesab olunur. Qoşanohur gölü Quba rayonunda Babaçayın sağ qolu Lağlağırçayın mənbəyində (2450 m) yerləşir. Noyabrın sonlarındn aprelin əvvəllərinə qədər donsa da, yayda çox gözəl mənzərəsi olur. Şabran rayonunda yerləşən Ağzıbirçala gölü su quşlarının ovu məqsədilə yararlıdır. Qusr rayonunda yerləşən Bənövşə gölü də diqqətəlayiq yerlərdəndir. Gölün ətrafında meşəlik, bənövşəliklər və böyürtkənliklər var.

Qubadakı Xaltan, Xaşı, Cimi, Balbulaq, Şabrandakı Qalaaltı mineral bulaqları müalicəvi əhəmiyyətə malikdir.

Qusardakı Ləzə, Qubadakı Xınalıq və Qırmızı qəsəbə (yahudilər məskunlaşıb) etnoturizm üçün yararlıdır.

Mənbə

  1. Azərbaycan Respublikasının Coğrafiyası, III cild, Regional Coğrafiya, Bakı, 2015. səh 400 (İmrani Z.T.)

Avqust 08, 2021
quba, xaçmaz, iqtisadi, rayonu, şabran, xaçmaz, quba, qusar, siyəzən, inzibati, rayonlarını, əhatə, etməklə, azərbaycanın, şimal, şərq, hissəsində, yerləşir, inkişaf, etmiş, önəmli, şəhəri, qubadır, ərazi, şimaldan, rusiya, federasiyasının, dağıstan, respublik. Quba Xacmaz iqtisadi rayonu Sabran Xacmaz Quba Qusar ve Siyezen inzibati rayonlarini ehate etmekle Azerbaycanin simal serq hissesinde yerlesir Quba Xacmaz iqtisadi rayonunun en inkisaf etmis ve onemli seheri Qubadir Erazi simaldan Rusiya Federasiyasinin Dagistan Respublikasi serqden Xezer denizi cenub serqden Abseron cenubdan Dagliq Sirvan cenub qerbden ise Seki Zaqatala iqtisadi rayonlari ile hemserheddir Iqtisadi rayonun umumi sahesi 7 66 min km olmaqla olke erazisinin 8 8 ni teskil edir Iqtisadi rayon ozunemexsus relyef xususiyyetlerine malikdir Regionun erazisi bir birinden keskin ferqlenen 4 hundurluk 26 metrden 4466 metredek zonasina duzenlikler dageteyi orta dagliq ve yuksek dagliq zonalarina ayrilir Regionun iqlim seraiti de bu zonalara muvafiq olaraq muxtelifdir Duzenlik zona ucun isti iqlim xarakterikdirse dagliq zona soyuq rutubetli ve soyuq iqlim seraitine malikdir Quba Xacmaz iqtisadi rayonu Region ehalisinin umumi sayi 527 7 min nefer olmaqla olke ehalisinin 5 5 ni teskil edir Ehalinin 33 4 faizi seherlerde 66 6 faizi kendlerde yasayir Iqtisadi rayonda ehalinin orta sixligi her kv km de 76 nefer teskil edir Rayonun relyef iqlim xususiyyetlerinden asili olaraq ehali esasen Xezer denizinin sahillerinde yerlesen duzenlik erazilerde meskunlasmisdir En cox seher ehalisi Siyezen rayonunda 66 kend ehalisi ise Quba rayonunda 80 5 cemlenmisdir 2015 ci ilin statistik melumatina gore Mundericat 1 Tebii servetleri 2 Iqtisadiyyati 3 Neqliyyat sebekesi 3 1 Demir yolu neqliyyati 3 2 Avtomobil neqliyyati 3 3 Boru kemeri neqliyyati 4 Sosial infrastrukturu 5 Turizm imkanlari 6 MenbeTebii servetleri RedakteQuba Xacmaz iqtisadi rayonunun esas tebii servetleri neft tebii qaz yanar sist qum cinqil gildir Iqtisadi rayon six cay sebekesine ve bol su ehtiyatlarina malikdir Iqtisadi rayonun erazisinin 10 11 i meselerde ortulmusdur Quba Xacmaz iqtisadi rayonu muhum kurort sanatoriya regionlarindan biri olmaqla zengin tebii rekreasiya ehtiyatlarina malikdir Siyezen rayonunda Qalaalti mineral suyu esasinda kurort fealiyyet gosterir Neft Siyezen cinqil qum gil mineral sular Qubada Xaltan Cimi Xasi Siyezende Qalaalti var Azerbayacanda en cox neft qaz cixarilan rayonlardan biri Siyezendir Orta Dagligin istirahet ve balneoloji imkanlari turizmin inkisafina genis imkan yaradir Nabran Yalama kurort zonasi respublika ehemiyyetli turizm bazasidir Quba Xacmaz bolgesi saquli zonalliq uzre dagliq dageteyi ve duzen yarimbolgeye ayrilir Bu yarimbolgelerin her birinin torpaq iqlim seraiti meyve bitkilerinin becerilmesi ucun elverislidir Lakin bu bolgede baglarin esas hissesi dageteyi yarimbolgede yerlesdirilmisdir Dagliq yarimbolgenin torpaqlari ise esasen orus yeri kimi istifade olunur Burada movcud olan baglar ise perakende sekilde genis qida sahesi verilmis intensiv sistemli baglardir Bununla bele melumdur ki dagliq zonada meyve bitkilerinin intensiv esaslarla becerilmesi imkanlari boyuk olmasi ile yanasi burada meyvelerin terkibindeki quru maddenin sekerin tursulugun C vitaminin miqdari da xeyli artiq olur Iqtisadiyyati RedakteRegionun iqtisadiyyatinin esasini kend teserrufati teskil edir Bu sahe esasen terevez ve meyve istehsali uzre ixtisaslasmisdir Bundan basqa Sabran Siyezen Xacmaz rayonlarinda uzum Qusarda kartof yetisdirilir Iqtisadi rayonun ehali meskunlasan her yerinde taxil ekilir Iqtisadi rayonun duzenlik erazisinde maldarliq dageteyi ve dagliq zonasinda ise qoyunculuq inkisaf etmisdir Siyezen Carxi ve Sabranda qusculuq kompleksleri movcuddur Rayon iqtisadiyyatinin sahe strukturunda kend tesserufatinin inkisafi eyni zamanda emal senaye sahelerinin yungul ve yeyinti senayesinin inkisafina tekan vermisdir Rayonun aqrar senaye kompleksinin esasini meyve terevez konservi istehsali Xacmaz Xudat Quba baliq emali Xudat xalca toxuculugu Quba Xacmaz Qusar Qonaqkend Pirebedil saheleri teskil edir Xacmazda ve Sabranda taxil ve sud mehsullari emal edilir Neft ve qaz hasilati Siyazen elektrotexnika zavodu Quba metal qirintilarinin emali Xacmaz iqtisadi rayonun agir senayesinin esasini teskil edir Quba Siyezen ve Xacmazda kerpic zavodlari tara muessiseleri var Neqliyyat sebekesi RedakteQuba Xacmaz iqtisadi rayonu cox elverisli neqliyyat cografi movqeye malikdir Iqtisadi rayon erazisinden kecen demir yolu avtomobil yollari magistral neft qaz ve su kemerleri telekommunikasiya xetleri olkenin neqliyyat iqtisadi elaqelerinin inkisafinda muhum rola malikdir Respublika uzre umumi demir yolunun 7 4 i iqtisadi rayonunun payina dusur Erazide demir yolunun umumi uzunlugu 123 km olub 62 km i ve ya 50 5 i Sabran ve Siyezen 61 km i ve ya 49 5 i ise Xacmaz inzibati rayonunun payina dusur Regionda avtomobil neqliyyati demir yolu neqliyyatindan sonra ikinci yeri tutur Iqtisadi rayonda avtomobil yollarinin umumi uzunlugu 1883 km teskil edir ki bu da respublika uzre umumi avtomobil yollarinin 7 9 i demekdir Azerbaycani Rusiya ile birlesdiren kommunikasiya xetleri de bu regiondan kecir Quba Xacmaz iqtisadi cografi rayonunda neqliyyat baximindan magistral demir ve avtomobil yollarinin olmasi hemcinin denize birbasa cixis elde etmesi regionda teserrufati intensivlesdirmek rayondaxili ve rayonlararasi iqtisadi elaqeleri inkisaf etdirmek ucun cox elverisli imkanlar yaradir Erazinin dagliq seraite malik olmasina baxmayaraq ehalinin meskunlasmasinda seher ve kend yasayis menteqelerinin formalasmasinda neqliyyat esas amillerden biri kimi boyuk ehemiyyet kesb edir Bununla yanasi neqliyyat hem de iqtisadi cografi rayonun daxili ve xarici iqtisadi elaqelerinin inkisaf etmesine elverisli serait yaradir Demir yolu neqliyyati Redakte Quba Xacmaz iqtisadi cografi rayonunun rayondaxili ve xarici iqtisadi elaqelerinin inkisaf etdirilmesinde demir yolu muhum rol oynayir Baki Rostov magistral demir yolu xettinin iqtisadi cografi rayon erazisinden kecen umumi uzunlugu 123 km dir ki bu da respublika uzre umumi demir yollarinin 7 4 i demekdir Erazide demir yolunun umumi uzunlugu 62 km i ve ya 50 5 i Sabran ve Siyezen 61 km i ve ya 49 5 i Xacmaz inzibati rayonunun payina dusur Memmedov Z S 2002 Demir yolu ile yuk ve sernisin dasinmanin intensivliyine gore region respublikanin diger iqtisadi cografi rayonlarindan ustundur Erazide Sabran Sarvan Qizil Burun Zarat Siyezen Gilgilcay Xacmaz Xudat ve Yalama stansiyalari fealiyyet gosterir Muasir dovrde Tarixi Ipek Yolu nun Simal neqliyyat dehlizinin bu eraziden kecmesi bolgede demir yoluna olan telebleri artirmis dasinan yuklerin miqdari ise coxalmisdir Bununla elaqedar demir yolunda beynelxalq standartlara uygun olaraq tikinti ve temir islerinin aparilmasi yuk vaqonlarinda yukvurma ve bosaltma emeliyyatlarinin mexaniklesdirilmesi ucun meqsedyonlu tedbirlerin gorulmesi teleb olunur Imrani Z T 2008 Son iller demir yolu neqliyyatinda infrastrukturun muasir teleblere uygun yeniden qurulmasi ucun zeruri tedbirlerin heyata kecirilmesi meqsedile Azerbaycan Respublikasinin Prezidenti Azerbaycan Respublikasinda demir yolu neqliyyat sisteminin 2010 2014 cu illerde inkisafina dair Dovlet Proqrami ni tesdiq edilmisdir Proqramda demir yolu neqliyyat sisteminin daha da inkisaf etdirilmesi ehalinin ve iqtisadiyyatin demir yolu neqliyyati xidmetlerine olan telebatlarinin odenilmesi dasimalarin tehlukesizliyi onun infrastrukturunun yenilesdirilmesi olkemizin erazisinden kecen neqliyyat dehlizlerinin reqabet qabiliyyetinin yukseldilmesi tranzit dasimalarin hecminin artirilmasi demir yolu sahesi ucun kadrlarin hazirlanmasi ve s meseleler qeyd olunmusdur Avtomobil neqliyyati Redakte Quba Xacmaz iqtisadi cografi rayonu uzre yuk ve sernisinlerin dasinmasinda avtomobil neqliyyati demir yolu neqliyyatindan sonra ikinci yeri tutur Avtomobil neqliyyati erazi daxilinde yukler ve sernisinlerin dasinmasi emeliyyatlarini yerine yetirmekle yanasi daxili ve xarici iqtisadi elaqelerin inkisafinda da olduqca boyuk ehemiyyet kesb edir Iqtisadi cografi rayonda avtomobil yollarinin umumi uzunlugu teskil edir ki bu da respublika uzre umumi avtomobil yollarinin 7 9 i demekdir Qurulusuna gore ise avtomobil yollari respublika ve yerli ehemiyyetli yollara ayrilir Regionun avtomobil yollarinin 871 km i respublika 1012 km i ise yerli ehemiyyetli yollarin payina dusur cedvel 3 14 Iqtisadi cografi rayonda avtomobil yollarinin derecelerine gore bolgusu km Z S Memmedova 2002 gore Inzibati rayonlar Umumi avtomobil yollari Xususi cekisi le Respublika ehemiyyetli avtomobil yollari Xususi cekisi le Yerli ehemiyyetli avtomobil yollari Xususi cekisi leQusar 420 22 3 152 17 4 268 26 4Xacmaz 475 25 2 293 33 6 182 17 9Quba 664 35 3 302 34 6 362 35 7Sabran 200 10 6 90 10 3 110 10 8Siyezen 124 6 6 34 4 1 90 9 2Iqtisadi cografi rayon 1883 100 871 100 1012 100Respublika ehemiyyetli avtomobil yollari inzibati ve iqtisadi cografi rayonlar arasinda iqtisadi elaqelerin inkisafinda muhum rol oynayir Hemcinin Simal magistral dehlizinin tedqiq etdiyimiz eraziden kecmesi iqtisadi cografi rayon erazisinde fealiyyet gosteren magistral avtomobil yollarinin ortuk qurulusunun muasir telebler seviyyesinde qurulmasini teleb edir Yerli ehemiyyetli avtomobil yollari ise kend yasayis menteqeleri ile rayon merkezleri xammal saheleri ve emal muessiseleri arasinda iqtisadi elaqelerin yaranmasinda musbet rol oynayir Onlar hemcinin regionun sosial iqtisadi inkisafinda sernisin ve yuklerin dasinmasinda da muhum ehemiyyet kesb edir Onu da qeyd etmek lazimdir ki yerli ehemiyyetli yollarin texniki veziyyeti muasir teleblere cavab vermir Bu da yollar dag kendlerinde yasayan ehalinin rayon merkezlerine gedis gelisini cetinlesdirir ve qis aylarinin mueyyen vaxtlarinda bu kendler ile elaqeler kesilir cedvel 3 15 Iqtisadi cografi rayon uzre avtomobil yollarinin texniki veziyyeti Z S Memmedova 2012 gore Inzibati rayonlar Avtomobil yollarinin uzunlugu km le O cumledenAsfalt beton ortuklu Qara asfalt ortuklu cinqil ortuklu qrunt yollarQuba 664 91 60 432 81Qusar 420 40 58 302 20Xacmaz 475 6 105 364 Sabran 200 60 36 80 24Siyezen 124 30 46 34 14Cemi 1883 227 305 1212 139Umumi avtomobil yollarinin 227 km i asfalt beton 305 km i qara ortuklu 1212 km i cinqil 139 km i ise torpaq yollardir Avtomobil neqliyyati vasitelerinin hereketini yuksek derecede temin eden asfalt ortuklu yollar esasen Quba ve Sabran rayonlarinda qara ortuklu yollar Xacmaz rayonunda cinqil ve qrunt yollari ise Quba Xacmaz ve Qusar rayonlarinda cemlesmisdir Quba Xacmaz iqtisadi cografi rayonunda avtomobil yollarinin erazi uzre teminatinda da mueyyen ferqlendirici cehetler vardir Bele ki iqtisadi cografi rayonda uzunlugunda olan avtomobil yollarinin 35 2 nin Quba rayonunun payina dusmesine baxmayaraq erazinin avtomobil yollari ile temin olunmasinda Qusar rayonu her 100 km2 eraziye her min nefere dusen avtomobil yollarinin uzunluguna gore ise Siyezen rayonu daha ustundur 2012 ci ilin statistik melumatlarina gore avtomobil neqliyyati vasitesile 3808 min ton yuk 57664 min sernisin dasinmisdir Azerbaycanin neqliyyati 2013 2005 ci il ile muqayisede yuk ve sernisin dasinmada hemcinin yuk ve sernisin dovriyyesinde artim musahide olunmusdur cedvel 3 16 Lakin qeyd etmek lazimdir ki iqtisadi cografi rayonda avtomobil neqliyyatinin yuksek seviyyede inkisafini temin etmek ucun movcud avtomobil yollarinda temir ve berpa islerinin aparilmasina ehtiyac duyulur Cedvel 3 16 Iqtisadi cografi rayonda umumi neqliyyat gostericileri Avtomobil neqliyyati ile yuk dasinmasi min ton 2355 2802 3518 3808Yuk dovriyyesi mln ton km 212 2 271 4 345 1 374 3Avtomobil neqliyyati ile sernisin dasinmasi min nefer 37117 42726 53642 57664Sernisin dovriyyesi mln sernisin km 269 1 326 7 397 3 423 8Avtomobillerin sayi cemi eded o cumleden 18204 21839 23076 25318Yuk avtomobilleri 4129 5052 4608 4856Avtobuslar 816 809 716 665Sernisin minik 12524 15437 17484 19529Sexsi minik 12292 15120 17166 19201Xususi teyinatli avtomobil 265 291 226 209Diger avtomobiller 470 250 42 59 Azerbaycanin regionlari 2012 Boru kemeri neqliyyati Redakte Iqtisadi cografi rayonun neqliyyat sektorunda fealiyyet gosteren neqliyyat novlerinden biri de boru kemeri neqliyyatidir Bu sahe ister rayon merkezleri isterse de kend yasayis menteqelerinin maye yanacaga olan telebatinin odenilmesinde muhum ehemiyyet kesb edir Regionun ehalisinin sosial iqtisadi heyat seraitinin ve iqtisadi inkisafinin yukseldilmesinde qaz kemerleri xususi rola malikdir Erazide olan qaz kemerlerinin 38 i orta tezyiqli 62 i ise asagi tezyiqlidir Yuksek tezyiqli qaz kemerleri esasen iri seherlerde ve senaye merkezlerinde yerlesdiyinden regionda yuksek tezyiqli qaz kemerleri yoxdur Iri yasayis menteqeleri seherler ile beraber kendlerde de qazlasdirmanin aparilmasi vacibdir Bu da regionun sosial iqtisadi inkisafina ehalinin sosial seraitinin yukseldilmesine tesir gosteren amillerden biri kimi qiymetlendirilir Hemcinin erazide fealiyyet gosteren Baki Novorassiysk boru kemeri vasitesile Xezerde hasil edilen neftin bir hissesi ixrac edilir Iqtisadi cografi rayon uzre neqliyyatin muasir tehlili gosterir ki neqliyyat novlerinin inkisafi ve tekmillesdirilmesi regionun tebii ehtiyat menbelerinden semereli istifade olunmasina sosial iqtisadi problemlerin rayondaxili ve rayonlararasi iqtisadi elaqelerin semereli helline ehaliye gosterilen xidmetlerin artirilmasina zemin yaradan amillerden biri kimi qiymetlendirilir 1 Sosial infrastrukturu RedakteRegionun sosial iqtisadi inkisafinda bu erazilerde meskunlasan ehalinin bir cox sosial medeni telebatinin sehiyye elmi medeni tehsil odenilmesinde rayonun sosial infrastrukturu muhum rol oynayir Iqtisadi rayonda kutlevi kitabxana teatr xestexana ve diger sosial infrastruktur obyektleri movcuddur Turizm imkanlari RedakteEtraf erazilerde Besbarmaq qayasi meshurdur deniz seviyyesinden 540 m Qayanin ust hissesinde Xidirzinde piri yerlesir Etraf erazideki insanlar burani tez tez ziyaret edirler Velvelecay uzerinde yerlesen Afurca selalesi 75 80 metr hundurlukden axir ve turizme yararli erazi hesab olunur Qosanohur golu Quba rayonunda Babacayin sag qolu Laglagircayin menbeyinde 2450 m yerlesir Noyabrin sonlarindn aprelin evvellerine qeder donsa da yayda cox gozel menzeresi olur Sabran rayonunda yerlesen Agzibircala golu su quslarinin ovu meqsedile yararlidir Qusr rayonunda yerlesen Benovse golu de diqqetelayiq yerlerdendir Golun etrafinda meselik benovselikler ve boyurtkenlikler var Qubadaki Xaltan Xasi Cimi Balbulaq Sabrandaki Qalaalti mineral bulaqlari mualicevi ehemiyyete malikdir Qusardaki Leze Qubadaki Xinaliq ve Qirmizi qesebe yahudiler meskunlasib etnoturizm ucun yararlidir Menbe Redakte Azerbaycan Respublikasinin Cografiyasi III cild Regional Cografiya Baki 2015 seh 400 Imrani Z T Menbe https az wikipedia org w index php title Quba Xacmaz iqtisadi rayonu amp oldid 6087398, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.