fbpx
Wikipedia

Onore de Balzak

Avqust 03, 2021

Onore de Balzak (20 may 1799 — 18 avqust 1850) — XIX əsr görkəmli fransız yazıçı-dramaturqu. Adı tarixdə 100 ən çox öyrənilmiş şəxsiyyətlər siyahısına daxil edilib.

Onore de Balzak
fr. Honoré de Balzac
Doğum tarixi
Doğum yeri Tur, Fransa
Vəfat tarixi (51 yaşında)
Vəfat yeri
Vəfat səbəbi qanqren
Dəfn yeri
Vətəndaşlığı
Təhsili
Fəaliyyəti roman yazıçısı, ədəbiyyat tənqidçisi, yazıçı, nasir, jurnalist, incəsənət tənqidçisi[d], esseist, dramaturq
Fəaliyyət illəri 1829-cu ildən
Əsərlərinin dili fransız
İstiqamət ədəbi realizm
Janr realizm
Onore de Balzak Vikimənbədə
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Yaradıcılığı

Qərbi Avropa realizminin zirvəsi Onore de Balzak hesab edilir. Onun ən məşhur əsəri — "Bəşəri komediya" və ya "İnsan komediyası" (La Comédie humaine) adlı epopeyada fransız həyatının bütün sahələri 143 kitabda əks etdirilməli idi. O, bütün gücünü sərf edərək 90 roman və novella yazdı. Bu epopeyaya "Şaqren dərisi", "Yevgeniya Qrande", "Qorio ata", "Sezar Biroto", "İtirilmiş illüziyalar" Vadidəki Zambaq və digər romanlar daxildir.

Yazdığı yüzdən artıq roman və pyesləri birlikdə "İnsan komediyası" (La Comédie humaine) adı altında tanınır. Bu əsərlər toplusu və ya seriyası 1815-ci ildə Napoleon Bonapart Fransasının süqutundan sonrakı dövr fransız cəmiyyətinin, xüsusilə də burjua təbəqəsinin komik-satirik mənzərəsini canlandırır.

Digər fransız yazıçısı Qustav Flober ilə birgə Avropa ədəbiyyatında realizm məktəbinin əsasını qoymuşdur. Balzakın pyesləri bir qayda olaraq oxucuda gülüş doğurmaqla yanaşı, aydın ifadə olunmuş rəngarəng obrazlar və pərdələrdəki hər bir səhnənin nəfis təsviri tamaşaçıda xüsusi maraq oyadır.

Adı tarixdə 100 ən çox öyrənilmiş şəxsiyyətlər siyahısına daxil edilib. Balzakın əsərləri bəşəriyyətin bədii inkişafında irəliyə doğru nəhəng bir addımdır. İlhamın, istedadın, yaradıcı təxəyyülün qüdrəti etibarı ilə o, Nizami Gəncəvi, Aligyeri Dante, Vilyam Şekspir, Lev Tolstoy kimi sənətkarlarla bir cərgədə dayanır. Yüz əlli ildən çoxdur ki, onun şəxsiyyəti, zəmanəsi, dünyagörüşü, fövqəladə həcmə və dəyərə malik olan bədii irsi ətrafında gedən mübahisələr səngimək bilmir. Realist sənətin, dünya mədəniyyətinin ən mütərəqqi ənənələrinin varisi olan sosialist bədii fikrinin inkişafını Balzaksız təsəvvür etmək olmaz. Balzak, bütün Avropanı lərzəyə gətirən 1789-1794-cü illər burjua inqilabından sonra yaranan mühitdə yetişmişdir. O, Fransada Napoleonun hakimiyyəti, mütləqiyyət üsuli-idarəsinin bərpası və yenidən devrilməsi, 1830-cu il iyul inqilabı ilə əlaqədar hadisələrin, 1848-ci il inqilabını yetişdirən ictimai-siyasi çaxnaşmaların bilavasitə şahidi olmuşdur. Nə Balzakı, nə də onun yaradıcılığını fransız xalqının bu əzəmətli, eyni zamanda keşməkeşli illərdə qazandığı siyasi-inqilabi təcrübədən, tərəqqidən ayrı təsəvvür etmək olmaz. Balzak, bunsuz öz nəhəng epopeyasını, Fransanın ilk burjua inqilabından sonrakı əlli illik tarixinin bədii ensiklopediyası olan "Bəşəri komediya"sını yarada, qüdrətli xalq yazıçısına çevrilə bilməzdi. Fransız xalqının 1789-1794-cü illər inqilabı ilə nəticələnən və bütün Avropanı ayağa qaldıran qüdrətli siyasi fəallığı, gücü, cismani və mənəvi yüksəlişi Balzakın fəlsəfi-əxlaqi, ədəbi-estetik görüşlərinin, bədii şücaətinin dayağı, zəmini olmuşdur. Bunsuz Balzak fransız tənqidi realizminin zirvəsi, həqiqətin əsl carçısı ola bilməzdi. Fransız, o cümlədən Avropa tənqidi realizminin ən parlaq dövrünün Balzakın yazıb-yaratdığı, təşəkkül tapdığı 20-40-cı illərə təsadüf etməsi də həmin dayaq, zəminlə bağlıdır.

Bu dayağı bütün varlığı ilə duyan "Bəşəri komediya"nın müəllifi sənət və sənətkar qarşısında çox böyük tələblər qoyurdu. Onun gənc yaşlarından fikri, arzusu sənət aləminin Napoleonu olmaq idi. O, Napoleonun xırda heykəlinin özülünə bu sözləri həkk etmişdi: "Onun qılıncla başladığını mən qələmlə tamamlayacağam". Balzaka görə, sənətkar ömrünü hökmdarları, dünyanın güclərini tərifləməklə zay etməməlidir, o, bilməlidir ki, adi məqam sahibləri qısa bir dövrün, əsl sənətkarlar isə əsrlərin hakimidirlər. O, öz "mən"inin əsiri olan romantiklərdən bədii müşahidənin obyektivliyini, gerçəkliyə sədaqəti əsas götürən realistləri ciddi surətdə fərqləndirir. Valter Skottu ona görə yüksək qiymətləndirir ki, onun yaradıcılığında dünya qalxıb özünə tamaşa etməkdən sanki heyran olub. Sənətkarın ən böyük vəzifəsi və məqsədi bütün cəmiyyətin tarixini əks etdirməkdir. Bunu isə tipik, səciyyəvi surətlərsiz həyata keçirmək olmaz. Hər hansı tipik surət ancaq tipikliyinin gücü sayəsində nəhəng olur. Balzak, öz epopeyasını yazarkən niyyətinin dərin tarixi mündəricəsini gözəl anlayaraq göstərirdi ki, mənim əsərlərimdə tarixçi fransız cəmiyyətinin özü olacaq, mən isə onun katibi sifətində çıxış edəcəyəm. Bu məqsəddə o, ictimai hadisələrin, nəhəng tiplər yığınının, ehtirasların, əhvalatların, ümumi əsasını öyrənmək, aşkar etmək, bu cəmiyyətin həyatının mənzərəsini, bütün tarixçilərin unutduğu bir sahəni — əxlaq və adətlərin tarixini yaratmaq qərarına gəlir. Balzak, həmin əsası ictimai mühərrik adlandırır və onu əks etdirmək üçün heç bir tipi, kişi və qadın xarakterini, heç bir peşəni, məişət formasını, ictimai zümrəni, heç bir fransız əyalətini, həmçinin uşaqlığı, qocalığı, yetkinliyi, siyasət, hüquq, hərb aləmini unutmamağı əsas kimi götürür. Uydurulmuş faktları deyil, ətrafda baş verən hadisələri, insan qəlbinin, ictimai münasibətlərin tarixini canlandırmağa qərar verir. Öz coğrafiyası, ailələri, məskənləri, şəraiti, iştirakçıları və faktları, gerbi, zadəganları, burjuaları, rəssamları, kəndliləri, siyasətçiləri, ədabazları, ordusu, bir sözlə, bütöv dünyası olan bir abidə yaratmağı qət edir.

Yuxarıda haqqında danışılan dayaqsız bu nəhəng ədəbi-estetik və fəlsəfi niyyət, bunsuz isə dahi sənətkarın bütün ömrünü həsr etdiyi 97 novelladan, povestdən və romandan ibarət ölməz epopeyası — "Bəşəri komediya" yarana bilməzdi.

Bəşəri komediya

"Bəşəri komediya"nın ilk əsərləri 1829-cu ildə, sonuncular isə 1847-ci ildə yazılmışdır. Epopeya üç hissəyə ayrılır:

"Əxlaqi tədqiqlər"

"Fəlsəfi tədqiqlər"

"Analitik tədqiqlər"

Əxlaqi tədqiqlər öz növbəsində altı bölməyə ayrılır:

1.Xüsusi həyat səhnələri ("Qobsek", "Polkovnik Şaber", "Qorio ata", "Qəyyumluq məsələsi", "Otuz yaşında qadın", "Kəbinsiz ailə", "Allahsızın ibadəti");

2.Əyalət həyatı səhnələri ("Ejen Qrande", "Qədim şeylər muzeyi", "Subayın həyatı", "İtirilmiş xəyallar");

3.Paris həyatının səhnələri ("On üç nəfərin əhvalatı", "Sezar Birotonun əzəmətinin və devrilməsinin tarixi", "Nusingenin evi", "Kurtizanların partlayışı və süqutu", "Façino Kane", "Yoxsul qohumlar", "Xanım de Kadinyanın sirləri");

4.Hərbi həyat səhnələri ("Şuanlar");

5.Siyasi həyat səhnələri ("Şübhəli iş", "Arsinin nümayəndəsi", "Marka");

6.Kənd həyatı səhnələri ("Kəndlilər", "Kənd həkimi", "Kənd rühanisi").

Fəlsəfi tədqiqlərə aşağıdakı əsərlər daxildir:

"Şaqren dərisi", "Məchul şah əsəri", "Uzun ömür iksiri", "Qambara", "Lün Lamber" "Serafita", "Mütləq ünsürün sorağında".

Analitik tədqiqlər iki əsərdən ibarətdir :

"Kəbinin təbiəti", "Ailə həyatının xırda məşəqqətləri".

Balzak özü "Bəşəri komediya"nı "üç-dörd min iştirakçısı olan dram" adlandırmışdır. Əsəri külliyyat halında oxuyan kəs özünü nəhənglər məmləkətinə düşmüş Qulliver kimi hiss edir. Epopeyanın güddüyü niyyət, ondakı qəhrəmanların ehtirasları, iradələri, əməlləri, nifrətləri, sevgiləri, fəth etdikləri zirvələr, düşdükləri girdablar, törətdikləri rəzalət, güvəndikləri əqidə və inam miqyas etibarı ilə o qədər dərin, uca və intəhasızdır ki, adam əsəri oxuduqdan sonra sehirli, sehirli olduğu qədər də gerçək bir aləmə səyahətdən qayıtmış kimi olur. Ancaq Balzak istər mütləqiyyətçilərdən və respublikaçılardan ("Şuanlar"), amansız sələmçilərdən ("Qobsek", "Ejen Qrande" ), burjua əxlaqının qurbanlarından ("Qorio ata", "Kurtizanların parlayışı və süqutu", "İtirilmiş xəyallar"), milyonçulardan ("Ejen Qrande", "Nusingenin evi"), şairlərdən, kəndlilərdən, istər zadəganlardan ("Qədim şeylər muzeyi") yazsın; o, bu mübaliğələrə öz dövründə baş verən mühüm tarixi hadisəni — inqilabdan əvvəlki feodal quruluşunun inqilabdan sonrakı burjua üsuli-idarəsi ilə əvəz olunmasını, köhnə sərvətin yeni, maliyyə kapitalı, feodal əxlaqı və ailə münasibətlərinin burjua əxlaq və ailə qaydaları tərəfindən sıxışdırılıb aradan çıxarılmasını daha obyektiv, daha inandırıcı təsvir etmək üçün əl atır. Bu siyasi-ictimai təbəddülatın şəxsiyyətin və cəmiyyətin, ayrı-ayrı siniflərin və zümrələrin həyatında doğurduğu ümidləri, məyusluğu, kədəri, məzhəkəni, faciəni bəzən qəzəblə, bəzən kinayə, bəzən də təəssüflə seyr edir, zülmə, istismara, haqsızlığa məruz qalanlar üçün çarələr axtarır, amansız ictimai mühərrikin, yəni sərvət, altun, mənfəət və qazanc ehtirasının qurbanı olan bəşərin halına filosofcasına acıyır, onu düz yola çəkməyə çalışır. Canlandırıcı aləm inandırıcı olsun deyə, cəmiyyəti fərdin, fərdi isə cəmiyyətin gözü ilə ölçüb-biçir, burjuaları və zadəganları, zadəganlaşan burjuaların və xalqın dramatik mübarizəsini tipik surətlər vasitəsi ilə tipik şəraitdə canlandırır. Marks və Engels bunu Balzak realizminin mühüm nailiyyəti kimi qiymətləndirmişlər.

Balzakın 30-cu illərdə yaratdığı və "Bəşəri komediya"ya daxil etdiyi əsərlərdə burjua cəmiyyətinin əxlaqının ifşası əsas yer tutur. Sələmçi Qobsek ("Qobsek") mənəvi eybəcərliyin, sərvətə əsaslanan hakimiyyətin törətdiyi rəzalətlərin mənbəyidir. Hamının hamıyla boğuşub-didişdiyi əsrdə yaşayan Qobsek böyük zəka sahbi olsa da, qızıldan başqa heç nəyə inanmır, onun yeganə ehtirası da məhz qızıldır. Hamının müharibədə ölmüş bildiyi zabit Şaber ("Polkovnik Şaber") təsadüfən sağ qalsa da, var dövlətini mənimsəyib başqasına ərə gedən arvadına diriliyini sübut edə bilmir, qobseklər cəmiyyəti onu ələ salır, tanımaqdan vaz keçir.

Kasıb zadəgan ailəsindən çıxmış ağıllı, savadlı və mərifətli Rafael de Valentin ("Şaqren dərisi") sərvət dünyası ilə təmasa girən kimi pozulur, bu dünyanın fəlsəfəsini əxz edən kimi xudbinləşir, dərinin təmsil etdiyi sərvətlə bağlı cah-cəlal, eyş-işrət, intəhasız maddi imkan ehtirasının qurbanı olur.

Keçmiş çəllək ustası Feliks Qrande ("Ejen Qrande") burjua əxlaqının ən səciyyəvi cəhətlərini əks etdirən surət kimi Balzakın mühüm bədii nailiyyətidir. Sərvət dünyasının bu xəsis cəngavərini qazanc ehtirası yırtıcıya döndərir, təbii hisslərini kütləşdirir. Onun xəstə təsəvvürlərində qızıl sikkələri insanlar kimi yaşayır. O, qızılı maddi rifah xatirinə deyil, daha da artırmaq naminə yığır. Qarpaqon, Hacı Qara, Plyuşkin, İuduşka Qolovyov kimi qazancını nə özünə, nə də başqasına sərf etmir. Amansız rəqabət əsasında soyduğu, qarət etdiyi adamların taleyi onu qətiyyən düşündürmür. O, buna qanuni bir şey kimi baxır və bu imkanı yaradan ictimai quruluşu bəyənib, bacardığı qədər müdafiə edir. Çünki onu yetişdirən məhz bu cəmiyyətdir, belə ki, xəsislik Qrandenin anadangəlmə xüsusiyyəti deyil. Onun qızı da bu azara ətrafındakıların təsiri nəticəsində yoluxur.

"Qorio ata" romanı "Bəşəri komediya"nın sütunlarından biridir. Bu əsərdə yazıçı yoxsul tələbələrin, katorqaçıların, müflisləşmiş burjuaların, pozğun və amansız kübar qadınların, fırıldaqçı tacirlərin dolaşdığı mühitdə "ictimai mühərrik"in doğurduğu münasibətləri, insanlara aşıladığı eybəcər əqidəni, yaratdığı mənəvi uçurumu qüdrətlə əks etdirmişdir. Burjua cəmiyyətinin məhsulu olan Qorio ata eyni zamanda onun əxlaqının qurbanıdır. Min bir fırıldaqla sərvət qazanan, bütün varlığını övlad məhəbbətinə qurban verən bu zavallı insan ölüm ayağında boynuna alır ki, pul insana hər şey, hətta övlad bəxş edirmiş. Balzak okean kimi nəhayətsizdir. O — bir dahilik burulğanı, böyük hiddət fırtınası və ehtiraslar tufanıdır.

Balzak Puşkinlə eyni ildə (1799), cəmi iki həftə əvvəl dünyaya gəlib, lakin ondan 13 il çox yaşayıb. Hər iki dahi insan qəlbinin və bəşəri münasibətlərin elə dərinliklərinə nüfuz etməyə cəsarət göstəmişdilər ki, onlara qədər hələ heç kim buna müvəffəq ola bilməmişdi. Balzak öz epopeyasını dahi florensiyalının böyük əsərinə analoji olaraq “Bəşəri komediya” adlandırmaqla Dantenin özünə belə çağırış göndərməkdən çəkinməmişdi. Ancaq elə burası da var ki, eyni əsaslarla bu əsəri “Fövqəladə” (“İnsan qüvvəsindən xaric”) də adlandırmaq olar. Çünki belə bir möhtəşəm yaradıcılıq məhsulunu yaratmağa yalnız bir titanın (qədim yunan əsatirində allahlarla vuruşan nəhəng — tərc.) gücü yetərdi. 

“Bəşəri komediya” yazıçının özünün roman, povest və hekayələrinin geniş silsiləsinə verdiyi ümumi addır. Silsiləyə daxil edilmiş əsərlərin əksəriyyəti Balzakın onlara ümumi birləşdirici ad seçməsindən xeyli əvvəl nəşr olunmuşdu. Yazıçı öz ideyası barədə belə yazırdı: Təxminən otuz il əvvəl başladığım əsəri “Bəşəri komediya” adlandırarkən onun ideyasını izah etməyi, bu ideyanın haradan doğması haqda danışmağı, planı qısaca şərh etməyi, həm də bütün bunları sanki onlara heç bir aidiyyətim yoxmuş kimi ifadə etməyi lazım bilirəm. «…»

“Bəşəri komediya”nın ilkin ideyası qarşımda sanki hansısa bir xəyal kimi, oxşayıb əzizlədiyin, lakin tuta bilmədiyin həyatakeçməz ideyalardan biri kimi canlanırdı; məsxərəçi xülya özünün qadın simasını belə göstərir, fəqət həmin an da qanadlarını açaraq fantaziyalar aləminə uçur. Lakin bir çox digər xəyallar kimi bu xülya da canlandırılır: o, hökmranlıq edir, onun mayası hüdudsuz hakimiyyətdən yoğrulmuşdu və ona tabe olmaq gərəkdir. Bu əsərin yaranması ideyası insanlığın heyvanlar aləmi ilə müqayisəsindən doğdu. «…» Bu baxımdan cəmiyyət təbiətə bənzəyir. Axı cəmiyyəti insanlar yaradır, müvafiq olaraq onun fəaliyyətdə olduğu mühitdə də heyvanlar aləmində movcud olduğu qədər müxtəlif növlər var. Əsgər, fəhlə, məmur, vəkil, sərsəri, alim, dövlət xadimi, tacir, dənizçi, şair, yoxsul kəndli və keşiş arasındakı fərq nə qədər çətin dərk edilsə də, elə canavar, şir, uzunqulaq, qarğa, akula, suiti, qoyun və digərlərini bir-birindən ayıran fərq dəyərindədir. Beləliklə, heyvanlar səltənətinin növləri kimi insan cəmiyyətində də növlər mövcuddur və həmişə də mövcud olacaq."

Əslində, “Bəşəri komediya”nın məşhur “Müqəddimə”sindən gətirilən parçada Balzakın yaradıcılıq metodunun sirlərini açıqlayan əqidəsi öz təcəssümünü tapıb. Nəbatat alimləri və zooloqlar bitki və heyvanlar aləmini sistemləşdirdikləri kimi, o da, insan tipləri və xarakterlərini sistemləşdirirdi. Bu zaman, Balzakın sözlərinə görə, həyatın böyük axınında heyvanlar aləmi (heyvanilik) insanlar aləminə (insaniliyə) nüfuz edir, qarışır. Ehtiras — bütün insanlıq budur! Yazıçı hesab edir ki, insan nə xeyirxahdır, nə qəddar, sadəcə, o, instinktlər və meyillərlə doğulur. Yalnız təbiətin özünün bizə verdiyi materialı mümkün olduqca daha dəqiq təsvir və təlqin etmək qalır. Yazıçı ənənəvi kanonların və hətta təsnifatın formal-məntiqi qaydalarının xilafına “varlığın üç formasını” göstərirdi: kişi, qadın və cansız əşya. Başqa sözlə, insanlar və “onların düşüncələrinin maddi təzahürləri”. Ancaq görünür, elə məhz bu “xilafına” da Balzaka öz roman və povestlərinin təkrarolunmaz dünyasını yaratmağa imkan verdi və bunu heç nə ilə qarışıq salmaq olmaz. Balzakın qəhrəmanlarını da heç kimlə səhv salmaq olmur. “Müəyyən bir dövrün üç min insanı” — yazıçı özü onları fəxrlə belə xarakterizə edirdi.

 Balzakın özünün də istədiyi kimi, “Bəşəri komediya”nın mürəkkəb strukturu var. Hər şeydən əvvəl, o, üç müxtəlif böyük hissəyə ayrılır: “Xislət haqqında etüdlər”, “Fəlsəfi etüdlər” və “Analitik etüdlər”. Əslində isə bütün başlıca və böyük əsərlər (cüzi istisna ilə) birinci hissədə toplanıb.

Balzakın “Qobsek”, “Qorio Ata”, “Ejen Qrande”, “İtirilmiş xəyallar”, “Kurtizankanın dəbdəbə və səfaləti” və s. kimi dahiyanə əsərləri məhz buraya daxildir. “Xislət haqqında etüdlər” də öz növbəsində “səhnələr”ə bölünür: “Özəl həyat səhnələri”, “Əyalət həyatı səhnələri”, “Paris həyatı səhnələri”, “Hərbi həyat səhnələri” və “Kənd həyatı səhnələri”. Bəzi silsilələr tam geniş işlənməmiş qalıb: Balzak “Analitik etüdlər”dən yalnız “Nikahın fiziologiyası”nı, “Hərbi həyat səhnələri”ndən isə macəra romanı “Şuanlar”ı yaza bildi. Halbuki yazıçı nəhəng planlar qurmuşdu. O, Napoleon müharibəsinin bütün panoramasını yaratmaq istəyirdi (çoxcildli, lakin fransız nöqteyi-nəzərindən yazılmış “Hərb və sülh”ü təsəvvürünüzə gətirin).

Balzak özünün böyük əsərinin fəlsəfi statusa malik olduğunu iddia edirdi və hətta orada xüsusi “fəlsəfi hissə” də ayırmışdı. Buraya digər əsərlərlə yanaşı “Lui Lamber”, “Mütləqiyyət axtarışları”, “Gizli şedevr”, “Uzunömürlülük iksiri”, “Serafita” və “fəlsəfi etüdlər” içərisində ən məşhuru “Şaqren dərisi” də daxildir. Ancaq Balzakın dahiliyinə böyük hörmət hissilə qəti və aydın şəkildə demək lazımdır ki, yazıçıdan, sözün əsl mənasında, böyük filosof alınmadı: mənəvi həyatın bu ənənəvi sahəsində onun bilikləri nə qədər geniş olsa da, tamamilə səthi və eklektik (bir-birinə zidd olan fikirləri, nəzəriyyələri prinsipsiz olaraq bir-birilə birləşdirməyə çalışan alim, filosof yaxud siyasətçi — tərc.) səviyyədə idi. Burada qəbahətli heç nə yoxdur. Ələlxüsus da ona görə ki, Balzak özünün bənzərsiz fəlsəfəsini — insan ehtirasları və instinktləri fəlsəfəsini yaratmışdı.

Sonuncular sırasında Balzaka xas ölçülərə görə, ən başlıcası, əlbəttə ki, sahiblənmək instinktidir. Hansı konkret formada təzahür etməsindən asılı olmayaraq: siyasətçilərdə — hakimiyyət hərisliyində; işbazda — qazanc hərisliyində; manyakda — qan, zorakılıq və zülm hərisliyində; kişidə qadın hərisliyində (və əksinə). Sözsüz, Balzak insan meyil və davranıışlarının ən həssas siminə toxunmuşdu. Bu fenomen özünün müxtəlif aspektlərində yazıçının ayrı-ayrı əsərlərində açılıb. Ancaq bir qayda olaraq bütün aspektlər, fokusda olduğu kimi, onların istənilən birində cəmləşmişdi. Bəziləri isə təkrarolunmaz Balzak qəhrəmanlarında təcəssümünü tapıb onların timsalına və mücəssəməsinə çevrilib. Dünya ədəbiyyatının ən məşhur əsərlərindən biri — eyniadlı povestin baş qəhrəmanı Qobsek belədir. 

Qobsekin adı "istismarçı" kimi tərcümə olunur, ancaq məhz fransız vokalizasiyasında o, ümumi ismə çevrilib və qazancın özü naminə qazancın simvoluna çevrilib. Qobsek — kapitalist dahisidir, onun heyranedici duyma qabiliyyəti və insan taleyini amansızcasına tapdalayaraq tam mənasıyla ədəbsizlik və abırsızlıqla öz kapitalını artırmaq bacarığı var. Balzakın özünün də təəccübünə rəğmən, qızılın hakimiyyətini — “ümumilikdə hazırkı cəmiyyətin ruhi-mənəvi mahiyyətini” təcəssüm etdirən fantastik fiqur, sən demə, bu büzüşmüş qoca özü imiş. Lakin adı çəkilən keyfiyyətlər olmadan kapitalist münasibələri də prinsipcə, mövcud ola bilməz. Əks halda bu, tamamilə başqa bir quruluş olacaq. Qobsek — kaptalist mühitinin romantikidir: sələmçi toruna düşənlərin əsl hökmdarına çevrilən insanların bütün məqamlarda ruhunun necə tənəzzül etməsini və çirkinləşməsini seyr etmək ona mənfəətin özü qədər həqiqi zövq verir.

Fəqət Qobsek — həm də pulun hökmran olduğu cəmiyyətin qurbanıdır: o, qadın məhəbbətinin nə olduğunu bilmir, onun zövcəsi və uşaqları yoxdur, o, başqalarına sevinc bəxş etməyin nə olduğunu belə dərk etmir. Onun ardınca göz yaşı və acı, darmadağın edilmiş tale və ölümlər şleyfi (qadın paltarının yerlə sürünən uzun dal ətəyi — tərc.) sürünür. O, çox dövlətlidir, fəqət yarıac-yarıtox bir həyat yaşayır, bir qəpikdən ötrü boğazını çeynəməyə hazırdır. O, mənasız simicliyin canlı mücəssəməsidir. Sələmçi həyata əlvida deyəndən sonra onun ikimərtəbəli evinin qapısı kilidli otağında xeyli çürümüş əşya, iylənib qoxumuş azuqə və sursatlar tapılır: həyatının sonuna yaxın müstəmləkə fırıldaqları ilə məşğul olan Qobsek rüşvət kimi təkcə pul və qiymətli əşyalar deyil, heç əlinin ucu ilə də toxunmadığı, arı sürfələri və kif cücülərinə qonaqlıq vermək üçün qıfıl altda gizlətdiyi hər cür delikateslər də alırdı. Balzakın povesti — siyasi iqtisad dərsliyi deyil. Yazıçı kapitalist gerçəkliyinin amansız dünyasını personajlar və onların içərisində olduqları situasiyaların realist təsviri vasitəsilə yaradır. Lakin dahi sənətkarın əli ilə cızılmış portret və təsvirlər olmadan həmin gerçək dünya haqqında təsəvvürlərimiz natamam və yoxsul olardı. Budur, elə həmin Qobsekin xrestomatik xarakteristikası:

Mənim sələmçimin çallaşmış kül rəngli saçları tamamilə dümdüz, həmişə səliqə ilə daranmış idi. Üz cizgiləri Taleyranınkı kimi donuq və soyuq idi, sanki tuncdan tökülmüşdü. Safsar (xəzlik heyvan — tərc.) kimi kiçik və sarı, demək olar ki, kirpiksiz gözləri parlaq işığa tab gətirə bilmirdi. Odur ki, o, gözlərini didilmiş kartuzun (qabağı günlüklü furajka, papaq — tərc.) böyük günlüyü ilə qoruyurdu. Çopurlardan kələ-kötür olmuş uzun bununun iti ucu burğuya oxşayırdı, dodaqları isə Rembrandt və Metsanın rəsmlərindəki kimyagərlər və köhnə qocalarınkı kimi napnazik idi. Bu insan çox sakit, yumşaq danışırdı, heç vaxt hirslənməzdi. Yaşı əsl tampaca idi «…» Bu, hər gün qurulan hansısa avtomat-insan idi. Əgər kağızın üstü ilə sürüşən məryəmqurduna toxunsaq, o, anidən dayanacaq və donub qalacaq; bax, bu insan da eynən söhbət edərkən qəfildən susar, pəncərə altından keçən fayton və ya arabanın səs-küyü yatanadək gözləyərdi, çünki səsini qaldırmaq istəməzdi. O, Fontenellini örnək alaraq, özündə bütün insani hissləri boğaraq həyat enerjisini qoruyub saxlayıb. Qədimi qum saatındakı qum necə səssizcə axıb tökülürdüsə, onun həyatı da eləcə sakitcə keçmişdi. Hərdən onun qurbanları hiddətlənib qəzəblə qışqırırlar, sonra qəfildən ölü sukutu çökür, sanki mətbəxdə ördək kəsirlər. Bir qəhrəmanın xarakteristikası üçün bir neçə ştrix. Balzakda isə belə qəhrəmanlar minlərlə idi — hər bir romanda onlarla belə obrazlar var idi. O, gecə-gündüz yazırdı. Amma yenə də düşündüklərinin hamısını yarada bilmədi. “Bəşəri komediya” tamamlanmamış qalır. O, müəllifin özünü də yandırıb-yaxır. Cəmi 144 əsər planlaşdırılmışdı, heç 91-i yazılmadı. Əgər belə bir sual verilsə ki, XIX əsrdə Qərbi Avropada ən böyük, qüdrətli və əlçatmaz şəxsiyyət kim idi, cavab tapmaq çətin olmaz! Bu — Balzakdır! Zolya “Bəşəri komediya”nı “Babil qülləsi” ilə müqayisə edirdi. Müqayisə tamamilə məntiqlidir: və əslində, Balzakın siklopik (tək gözü olan nəhəng — tərc.) yaradıcılığında nə isə əzəli-xaotik və bütün hüdudlar dışında nəhəng bir şey var.

Əsərləri

Bəşəri komediya

"Bəşəri komediya" silsilə əsərlər toplusuna ümumilkdə 95 tamamlanmış (hekayələri, romanları və analitik oçerkləri) və 48 natamam (və ya yalnız adları məlum olan) əsərləri daxildir. Buraya 5 teatr pyesi və "Contes drolatiques" adlı məzhəkəli povestlər toplusu (1832-37) daxil deyil.

Bəşəri komediya toplusundan bəzi əsərləri:

  • Qobsek (1830, Balzaka ilk söhrət gətirən əsərlərdən biri)
  • Şaqren dərisi (1831)
  • Ejen Qrande (1833)
  • Qorio ata (text) (1835)
  • Illusions perdues (I, 1837; II, 1839; III, 1843)
  • La Cousine Bette (1846)
  • Splendeurs et misères des courtisanes (1847)
  Vikisitatda Onore de Balzak ilə əlaqədar sitatlar var.
  Vikianbarda Onore de Balzak ilə əlaqəli mediafayllar var.

Pyesləri:

  • Kromvell (1820)
  • Ressources de Quinola (1842)
  • Pamela Jiru (1843)
  • La Marâtre (1848)
  • Mercadet ou le Faiseur (1848)

Mənbə

  1. Резник Р. А. Бальзак Оноре де // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
    <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q17366520"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q17378135"></a>
  2. ↑ Archivio Storico Ricordi — 1808.
    <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q3621644"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:P8732"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:P8290"></a>
  3. A. Henry Le Père Lachaise historique, monumental et biographique — Paris: chez l'auteur, 1852. — P. 103. — 116 səh.
    <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q90"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q15717686"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q15717671"></a>
  4. Mədəniyyət tarixi və nəzəriyyəsi. Ali məktəblər üçün dərslik M.J.MANAFOVA, N.T.ƏFƏNDİYEVA və S.A.ŞAHHÜSEYNOVANIN ümumi redaktəsilə. Bakı: Sabah nəşriyyatı (2008), 2010, 876 səh.[ölü keçid]

Xarici keçidlər

  • Balzak Onore de. Seçilmiş əsərləri /Tərc. edəni. M.Rəfili Bakı : Şərq-Qərb , 2006. 408 s.

Avqust 03, 2021
onore, balzak, 1799, avqust, 1850, əsr, görkəmli, fransız, yazıçı, dramaturqu, adı, tarixdə, çox, öyrənilmiş, şəxsiyyətlər, siyahısına, daxil, edilib, honoré, balzacdoğum, tarixi, 1799doğum, yeri, fransavəfat, tarixi, avqust, 1850, yaşında, vəfat, yeri, paris,. Onore de Balzak 20 may 1799 18 avqust 1850 XIX esr gorkemli fransiz yazici dramaturqu Adi tarixde 100 en cox oyrenilmis sexsiyyetler siyahisina daxil edilib Onore de Balzakfr Honore de BalzacDogum tarixi 20 may 1799Dogum yeri Tur FransaVefat tarixi 18 avqust 1850 51 yasinda Vefat yeri Paris Ikinci Fransa Respublikasi 1 2 2 Vefat sebebi qanqrenDefn yeri Per Lasez qebiristanligi 3 Vetendasligi FransaTehsili Paris Universiteti Boyuk Karl Liseyi d 1816 Paris Universitetinin Huquq fakultesi d 4 yanvar 1819 Fealiyyeti roman yazicisi edebiyyat tenqidcisi yazici nasir jurnalist incesenet tenqidcisi d esseist dramaturqFealiyyet illeri 1829 cu ildenEserlerinin dili fransizIstiqamet edebi realizmJanr realizmOnore de Balzak Vikimenbede Vikianbarda elaqeli mediafayllar Mundericat 1 Yaradiciligi 2 Beseri komediya 3 Eserleri 4 Menbe 5 Xarici kecidlerYaradiciligi RedakteQerbi Avropa realizminin zirvesi Onore de Balzak hesab edilir Onun en meshur eseri Beseri komediya ve ya Insan komediyasi La Comedie humaine adli epopeyada fransiz heyatinin butun saheleri 143 kitabda eks etdirilmeli idi O butun gucunu serf ederek 90 roman ve novella yazdi Bu epopeyaya Saqren derisi Yevgeniya Qrande Qorio ata Sezar Biroto Itirilmis illuziyalar Vadideki Zambaq ve diger romanlar daxildir 4 Yazdigi yuzden artiq roman ve pyesleri birlikde Insan komediyasi La Comedie humaine adi altinda taninir Bu eserler toplusu ve ya seriyasi 1815 ci ilde Napoleon Bonapart Fransasinin suqutundan sonraki dovr fransiz cemiyyetinin xususile de burjua tebeqesinin komik satirik menzeresini canlandirir Diger fransiz yazicisi Qustav Flober ile birge Avropa edebiyyatinda realizm mektebinin esasini qoymusdur Balzakin pyesleri bir qayda olaraq oxucuda gulus dogurmaqla yanasi aydin ifade olunmus rengareng obrazlar ve perdelerdeki her bir sehnenin nefis tesviri tamasacida xususi maraq oyadir Adi tarixde 100 en cox oyrenilmis sexsiyyetler siyahisina daxil edilib Balzakin eserleri beseriyyetin bedii inkisafinda ireliye dogru neheng bir addimdir Ilhamin istedadin yaradici texeyyulun qudreti etibari ile o Nizami Gencevi Aligyeri Dante Vilyam Sekspir Lev Tolstoy kimi senetkarlarla bir cergede dayanir Yuz elli ilden coxdur ki onun sexsiyyeti zemanesi dunyagorusu fovqelade hecme ve deyere malik olan bedii irsi etrafinda geden mubahiseler sengimek bilmir Realist senetin dunya medeniyyetinin en mutereqqi enenelerinin varisi olan sosialist bedii fikrinin inkisafini Balzaksiz tesevvur etmek olmaz Balzak butun Avropani lerzeye getiren 1789 1794 cu iller burjua inqilabindan sonra yaranan muhitde yetismisdir O Fransada Napoleonun hakimiyyeti mutleqiyyet usuli idaresinin berpasi ve yeniden devrilmesi 1830 cu il iyul inqilabi ile elaqedar hadiselerin 1848 ci il inqilabini yetisdiren ictimai siyasi caxnasmalarin bilavasite sahidi olmusdur Ne Balzaki ne de onun yaradiciligini fransiz xalqinin bu ezemetli eyni zamanda kesmekesli illerde qazandigi siyasi inqilabi tecrubeden tereqqiden ayri tesevvur etmek olmaz Balzak bunsuz oz neheng epopeyasini Fransanin ilk burjua inqilabindan sonraki elli illik tarixinin bedii ensiklopediyasi olan Beseri komediya sini yarada qudretli xalq yazicisina cevrile bilmezdi Fransiz xalqinin 1789 1794 cu iller inqilabi ile neticelenen ve butun Avropani ayaga qaldiran qudretli siyasi fealligi gucu cismani ve menevi yukselisi Balzakin felsefi exlaqi edebi estetik goruslerinin bedii sucaetinin dayagi zemini olmusdur Bunsuz Balzak fransiz tenqidi realizminin zirvesi heqiqetin esl carcisi ola bilmezdi Fransiz o cumleden Avropa tenqidi realizminin en parlaq dovrunun Balzakin yazib yaratdigi tesekkul tapdigi 20 40 ci illere tesaduf etmesi de hemin dayaq zeminle baglidir Bu dayagi butun varligi ile duyan Beseri komediya nin muellifi senet ve senetkar qarsisinda cox boyuk telebler qoyurdu Onun genc yaslarindan fikri arzusu senet aleminin Napoleonu olmaq idi O Napoleonun xirda heykelinin ozulune bu sozleri hekk etmisdi Onun qilincla basladigini men qelemle tamamlayacagam Balzaka gore senetkar omrunu hokmdarlari dunyanin guclerini teriflemekle zay etmemelidir o bilmelidir ki adi meqam sahibleri qisa bir dovrun esl senetkarlar ise esrlerin hakimidirler O oz men inin esiri olan romantiklerden bedii musahidenin obyektivliyini gercekliye sedaqeti esas goturen realistleri ciddi suretde ferqlendirir Valter Skottu ona gore yuksek qiymetlendirir ki onun yaradiciliginda dunya qalxib ozune tamasa etmekden sanki heyran olub Senetkarin en boyuk vezifesi ve meqsedi butun cemiyyetin tarixini eks etdirmekdir Bunu ise tipik seciyyevi suretlersiz heyata kecirmek olmaz Her hansi tipik suret ancaq tipikliyinin gucu sayesinde neheng olur Balzak oz epopeyasini yazarken niyyetinin derin tarixi mundericesini gozel anlayaraq gosterirdi ki menim eserlerimde tarixci fransiz cemiyyetinin ozu olacaq men ise onun katibi sifetinde cixis edeceyem Bu meqsedde o ictimai hadiselerin neheng tipler yigininin ehtiraslarin ehvalatlarin umumi esasini oyrenmek askar etmek bu cemiyyetin heyatinin menzeresini butun tarixcilerin unutdugu bir saheni exlaq ve adetlerin tarixini yaratmaq qerarina gelir Balzak hemin esasi ictimai muherrik adlandirir ve onu eks etdirmek ucun hec bir tipi kisi ve qadin xarakterini hec bir peseni meiset formasini ictimai zumreni hec bir fransiz eyaletini hemcinin usaqligi qocaligi yetkinliyi siyaset huquq herb alemini unutmamagi esas kimi goturur Uydurulmus faktlari deyil etrafda bas veren hadiseleri insan qelbinin ictimai munasibetlerin tarixini canlandirmaga qerar verir Oz cografiyasi aileleri meskenleri seraiti istirakcilari ve faktlari gerbi zadeganlari burjualari ressamlari kendlileri siyasetcileri edabazlari ordusu bir sozle butov dunyasi olan bir abide yaratmagi qet edir Yuxarida haqqinda danisilan dayaqsiz bu neheng edebi estetik ve felsefi niyyet bunsuz ise dahi senetkarin butun omrunu hesr etdiyi 97 novelladan povestden ve romandan ibaret olmez epopeyasi Beseri komediya yarana bilmezdi Beseri komediya Redakte Beseri komediya nin ilk eserleri 1829 cu ilde sonuncular ise 1847 ci ilde yazilmisdir Epopeya uc hisseye ayrilir Exlaqi tedqiqler Felsefi tedqiqler Analitik tedqiqler Exlaqi tedqiqler oz novbesinde alti bolmeye ayrilir 1 Xususi heyat sehneleri Qobsek Polkovnik Saber Qorio ata Qeyyumluq meselesi Otuz yasinda qadin Kebinsiz aile Allahsizin ibadeti 2 Eyalet heyati sehneleri Ejen Qrande Qedim seyler muzeyi Subayin heyati Itirilmis xeyallar 3 Paris heyatinin sehneleri On uc neferin ehvalati Sezar Birotonun ezemetinin ve devrilmesinin tarixi Nusingenin evi Kurtizanlarin partlayisi ve suqutu Facino Kane Yoxsul qohumlar Xanim de Kadinyanin sirleri 4 Herbi heyat sehneleri Suanlar 5 Siyasi heyat sehneleri Subheli is Arsinin numayendesi Marka 6 Kend heyati sehneleri Kendliler Kend hekimi Kend ruhanisi Felsefi tedqiqlere asagidaki eserler daxildir Saqren derisi Mechul sah eseri Uzun omur iksiri Qambara Lun Lamber Serafita Mutleq unsurun soraginda Analitik tedqiqler iki eserden ibaretdir Kebinin tebieti Aile heyatinin xirda meseqqetleri Balzak ozu Beseri komediya ni uc dord min istirakcisi olan dram adlandirmisdir Eseri kulliyyat halinda oxuyan kes ozunu nehengler memleketine dusmus Qulliver kimi hiss edir Epopeyanin gudduyu niyyet ondaki qehremanlarin ehtiraslari iradeleri emelleri nifretleri sevgileri feth etdikleri zirveler dusdukleri girdablar toretdikleri rezalet guvendikleri eqide ve inam miqyas etibari ile o qeder derin uca ve intehasizdir ki adam eseri oxuduqdan sonra sehirli sehirli oldugu qeder de gercek bir aleme seyahetden qayitmis kimi olur Ancaq Balzak ister mutleqiyyetcilerden ve respublikacilardan Suanlar amansiz selemcilerden Qobsek Ejen Qrande burjua exlaqinin qurbanlarindan Qorio ata Kurtizanlarin parlayisi ve suqutu Itirilmis xeyallar milyonculardan Ejen Qrande Nusingenin evi sairlerden kendlilerden ister zadeganlardan Qedim seyler muzeyi yazsin o bu mubaligelere oz dovrunde bas veren muhum tarixi hadiseni inqilabdan evvelki feodal qurulusunun inqilabdan sonraki burjua usuli idaresi ile evez olunmasini kohne servetin yeni maliyye kapitali feodal exlaqi ve aile munasibetlerinin burjua exlaq ve aile qaydalari terefinden sixisdirilib aradan cixarilmasini daha obyektiv daha inandirici tesvir etmek ucun el atir Bu siyasi ictimai tebeddulatin sexsiyyetin ve cemiyyetin ayri ayri siniflerin ve zumrelerin heyatinda dogurdugu umidleri meyuslugu kederi mezhekeni facieni bezen qezeble bezen kinaye bezen de teessufle seyr edir zulme istismara haqsizliga meruz qalanlar ucun careler axtarir amansiz ictimai muherrikin yeni servet altun menfeet ve qazanc ehtirasinin qurbani olan beserin halina filosofcasina aciyir onu duz yola cekmeye calisir Canlandirici alem inandirici olsun deye cemiyyeti ferdin ferdi ise cemiyyetin gozu ile olcub bicir burjualari ve zadeganlari zadeganlasan burjualarin ve xalqin dramatik mubarizesini tipik suretler vasitesi ile tipik seraitde canlandirir Marks ve Engels bunu Balzak realizminin muhum nailiyyeti kimi qiymetlendirmisler Balzakin 30 cu illerde yaratdigi ve Beseri komediya ya daxil etdiyi eserlerde burjua cemiyyetinin exlaqinin ifsasi esas yer tutur Selemci Qobsek Qobsek menevi eybecerliyin servete esaslanan hakimiyyetin toretdiyi rezaletlerin menbeyidir Haminin hamiyla bogusub didisdiyi esrde yasayan Qobsek boyuk zeka sahbi olsa da qizildan basqa hec neye inanmir onun yegane ehtirasi da mehz qizildir Haminin muharibede olmus bildiyi zabit Saber Polkovnik Saber tesadufen sag qalsa da var dovletini menimseyib basqasina ere geden arvadina diriliyini subut ede bilmir qobsekler cemiyyeti onu ele salir tanimaqdan vaz kecir Kasib zadegan ailesinden cixmis agilli savadli ve merifetli Rafael de Valentin Saqren derisi servet dunyasi ile temasa giren kimi pozulur bu dunyanin felsefesini exz eden kimi xudbinlesir derinin temsil etdiyi servetle bagli cah celal eys isret intehasiz maddi imkan ehtirasinin qurbani olur Kecmis cellek ustasi Feliks Qrande Ejen Qrande burjua exlaqinin en seciyyevi cehetlerini eks etdiren suret kimi Balzakin muhum bedii nailiyyetidir Servet dunyasinin bu xesis cengaverini qazanc ehtirasi yirticiya donderir tebii hisslerini kutlesdirir Onun xeste tesevvurlerinde qizil sikkeleri insanlar kimi yasayir O qizili maddi rifah xatirine deyil daha da artirmaq namine yigir Qarpaqon Haci Qara Plyuskin Iuduska Qolovyov kimi qazancini ne ozune ne de basqasina serf etmir Amansiz reqabet esasinda soydugu qaret etdiyi adamlarin taleyi onu qetiyyen dusundurmur O buna qanuni bir sey kimi baxir ve bu imkani yaradan ictimai qurulusu beyenib bacardigi qeder mudafie edir Cunki onu yetisdiren mehz bu cemiyyetdir bele ki xesislik Qrandenin anadangelme xususiyyeti deyil Onun qizi da bu azara etrafindakilarin tesiri neticesinde yoluxur Qorio ata romani Beseri komediya nin sutunlarindan biridir Bu eserde yazici yoxsul telebelerin katorqacilarin muflislesmis burjualarin pozgun ve amansiz kubar qadinlarin firildaqci tacirlerin dolasdigi muhitde ictimai muherrik in dogurdugu munasibetleri insanlara asiladigi eybecer eqideni yaratdigi menevi ucurumu qudretle eks etdirmisdir Burjua cemiyyetinin mehsulu olan Qorio ata eyni zamanda onun exlaqinin qurbanidir Min bir firildaqla servet qazanan butun varligini ovlad mehebbetine qurban veren bu zavalli insan olum ayaginda boynuna alir ki pul insana her sey hetta ovlad bexs edirmis Balzak okean kimi nehayetsizdir O bir dahilik burulgani boyuk hiddet firtinasi ve ehtiraslar tufanidir Balzak Puskinle eyni ilde 1799 cemi iki hefte evvel dunyaya gelib lakin ondan 13 il cox yasayib Her iki dahi insan qelbinin ve beseri munasibetlerin ele derinliklerine nufuz etmeye cesaret gostemisdiler ki onlara qeder hele hec kim buna muveffeq ola bilmemisdi Balzak oz epopeyasini dahi florensiyalinin boyuk eserine analoji olaraq Beseri komediya adlandirmaqla Dantenin ozune bele cagiris gondermekden cekinmemisdi Ancaq ele burasi da var ki eyni esaslarla bu eseri Fovqelade Insan quvvesinden xaric de adlandirmaq olar Cunki bele bir mohtesem yaradiciliq mehsulunu yaratmaga yalniz bir titanin qedim yunan esatirinde allahlarla vurusan neheng terc gucu yeterdi Beseri komediya yazicinin ozunun roman povest ve hekayelerinin genis silsilesine verdiyi umumi addir Silsileye daxil edilmis eserlerin ekseriyyeti Balzakin onlara umumi birlesdirici ad secmesinden xeyli evvel nesr olunmusdu Yazici oz ideyasi barede bele yazirdi Texminen otuz il evvel basladigim eseri Beseri komediya adlandirarken onun ideyasini izah etmeyi bu ideyanin haradan dogmasi haqda danismagi plani qisaca serh etmeyi hem de butun bunlari sanki onlara hec bir aidiyyetim yoxmus kimi ifade etmeyi lazim bilirem Beseri komediya nin ilkin ideyasi qarsimda sanki hansisa bir xeyal kimi oxsayib ezizlediyin lakin tuta bilmediyin heyatakecmez ideyalardan biri kimi canlanirdi mesxereci xulya ozunun qadin simasini bele gosterir feqet hemin an da qanadlarini acaraq fantaziyalar alemine ucur Lakin bir cox diger xeyallar kimi bu xulya da canlandirilir o hokmranliq edir onun mayasi hududsuz hakimiyyetden yogrulmusdu ve ona tabe olmaq gerekdir Bu eserin yaranmasi ideyasi insanligin heyvanlar alemi ile muqayisesinden dogdu Bu baximdan cemiyyet tebiete benzeyir Axi cemiyyeti insanlar yaradir muvafiq olaraq onun fealiyyetde oldugu muhitde de heyvanlar aleminde movcud oldugu qeder muxtelif novler var Esger fehle memur vekil serseri alim dovlet xadimi tacir denizci sair yoxsul kendli ve kesis arasindaki ferq ne qeder cetin derk edilse de ele canavar sir uzunqulaq qarga akula suiti qoyun ve digerlerini bir birinden ayiran ferq deyerindedir Belelikle heyvanlar seltenetinin novleri kimi insan cemiyyetinde de novler movcuddur ve hemise de movcud olacaq Eslinde Beseri komediya nin meshur Muqeddime sinden getirilen parcada Balzakin yaradiciliq metodunun sirlerini aciqlayan eqidesi oz tecessumunu tapib Nebatat alimleri ve zooloqlar bitki ve heyvanlar alemini sistemlesdirdikleri kimi o da insan tipleri ve xarakterlerini sistemlesdirirdi Bu zaman Balzakin sozlerine gore heyatin boyuk axininda heyvanlar alemi heyvanilik insanlar alemine insaniliye nufuz edir qarisir Ehtiras butun insanliq budur Yazici hesab edir ki insan ne xeyirxahdir ne qeddar sadece o instinktler ve meyillerle dogulur Yalniz tebietin ozunun bize verdiyi materiali mumkun olduqca daha deqiq tesvir ve telqin etmek qalir Yazici enenevi kanonlarin ve hetta tesnifatin formal mentiqi qaydalarinin xilafina varligin uc formasini gosterirdi kisi qadin ve cansiz esya Basqa sozle insanlar ve onlarin dusuncelerinin maddi tezahurleri Ancaq gorunur ele mehz bu xilafina da Balzaka oz roman ve povestlerinin tekrarolunmaz dunyasini yaratmaga imkan verdi ve bunu hec ne ile qarisiq salmaq olmaz Balzakin qehremanlarini da hec kimle sehv salmaq olmur Mueyyen bir dovrun uc min insani yazici ozu onlari fexrle bele xarakterize edirdi Balzakin ozunun de istediyi kimi Beseri komediya nin murekkeb strukturu var Her seyden evvel o uc muxtelif boyuk hisseye ayrilir Xislet haqqinda etudler Felsefi etudler ve Analitik etudler Eslinde ise butun baslica ve boyuk eserler cuzi istisna ile birinci hissede toplanib Balzakin Qobsek Qorio Ata Ejen Qrande Itirilmis xeyallar Kurtizankanin debdebe ve sefaleti ve s kimi dahiyane eserleri mehz buraya daxildir Xislet haqqinda etudler de oz novbesinde sehneler e bolunur Ozel heyat sehneleri Eyalet heyati sehneleri Paris heyati sehneleri Herbi heyat sehneleri ve Kend heyati sehneleri Bezi silsileler tam genis islenmemis qalib Balzak Analitik etudler den yalniz Nikahin fiziologiyasi ni Herbi heyat sehneleri nden ise macera romani Suanlar i yaza bildi Halbuki yazici neheng planlar qurmusdu O Napoleon muharibesinin butun panoramasini yaratmaq isteyirdi coxcildli lakin fransiz noqteyi nezerinden yazilmis Herb ve sulh u tesevvurunuze getirin Balzak ozunun boyuk eserinin felsefi statusa malik oldugunu iddia edirdi ve hetta orada xususi felsefi hisse de ayirmisdi Buraya diger eserlerle yanasi Lui Lamber Mutleqiyyet axtarislari Gizli sedevr Uzunomurluluk iksiri Serafita ve felsefi etudler icerisinde en meshuru Saqren derisi de daxildir Ancaq Balzakin dahiliyine boyuk hormet hissile qeti ve aydin sekilde demek lazimdir ki yazicidan sozun esl menasinda boyuk filosof alinmadi menevi heyatin bu enenevi sahesinde onun bilikleri ne qeder genis olsa da tamamile sethi ve eklektik bir birine zidd olan fikirleri nezeriyyeleri prinsipsiz olaraq bir birile birlesdirmeye calisan alim filosof yaxud siyasetci terc seviyyede idi Burada qebahetli hec ne yoxdur Elelxusus da ona gore ki Balzak ozunun benzersiz felsefesini insan ehtiraslari ve instinktleri felsefesini yaratmisdi Sonuncular sirasinda Balzaka xas olculere gore en baslicasi elbette ki sahiblenmek instinktidir Hansi konkret formada tezahur etmesinden asili olmayaraq siyasetcilerde hakimiyyet herisliyinde isbazda qazanc herisliyinde manyakda qan zorakiliq ve zulm herisliyinde kiside qadin herisliyinde ve eksine Sozsuz Balzak insan meyil ve davraniislarinin en hessas simine toxunmusdu Bu fenomen ozunun muxtelif aspektlerinde yazicinin ayri ayri eserlerinde acilib Ancaq bir qayda olaraq butun aspektler fokusda oldugu kimi onlarin istenilen birinde cemlesmisdi Bezileri ise tekrarolunmaz Balzak qehremanlarinda tecessumunu tapib onlarin timsalina ve mucessemesine cevrilib Dunya edebiyyatinin en meshur eserlerinden biri eyniadli povestin bas qehremani Qobsek beledir Qobsekin adi istismarci kimi tercume olunur ancaq mehz fransiz vokalizasiyasinda o umumi isme cevrilib ve qazancin ozu namine qazancin simvoluna cevrilib Qobsek kapitalist dahisidir onun heyranedici duyma qabiliyyeti ve insan taleyini amansizcasina tapdalayaraq tam menasiyla edebsizlik ve abirsizliqla oz kapitalini artirmaq bacarigi var Balzakin ozunun de teeccubune regmen qizilin hakimiyyetini umumilikde hazirki cemiyyetin ruhi menevi mahiyyetini tecessum etdiren fantastik fiqur sen deme bu buzusmus qoca ozu imis Lakin adi cekilen keyfiyyetler olmadan kapitalist munasibeleri de prinsipce movcud ola bilmez Eks halda bu tamamile basqa bir qurulus olacaq Qobsek kaptalist muhitinin romantikidir selemci toruna dusenlerin esl hokmdarina cevrilen insanlarin butun meqamlarda ruhunun nece tenezzul etmesini ve cirkinlesmesini seyr etmek ona menfeetin ozu qeder heqiqi zovq verir Feqet Qobsek hem de pulun hokmran oldugu cemiyyetin qurbanidir o qadin mehebbetinin ne oldugunu bilmir onun zovcesi ve usaqlari yoxdur o basqalarina sevinc bexs etmeyin ne oldugunu bele derk etmir Onun ardinca goz yasi ve aci darmadagin edilmis tale ve olumler sleyfi qadin paltarinin yerle surunen uzun dal eteyi terc surunur O cox dovletlidir feqet yariac yaritox bir heyat yasayir bir qepikden otru bogazini ceynemeye hazirdir O menasiz simicliyin canli mucessemesidir Selemci heyata elvida deyenden sonra onun ikimertebeli evinin qapisi kilidli otaginda xeyli curumus esya iylenib qoxumus azuqe ve sursatlar tapilir heyatinin sonuna yaxin mustemleke firildaqlari ile mesgul olan Qobsek rusvet kimi tekce pul ve qiymetli esyalar deyil hec elinin ucu ile de toxunmadigi ari surfeleri ve kif cuculerine qonaqliq vermek ucun qifil altda gizletdiyi her cur delikatesler de alirdi Balzakin povesti siyasi iqtisad dersliyi deyil Yazici kapitalist gercekliyinin amansiz dunyasini personajlar ve onlarin icerisinde olduqlari situasiyalarin realist tesviri vasitesile yaradir Lakin dahi senetkarin eli ile cizilmis portret ve tesvirler olmadan hemin gercek dunya haqqinda tesevvurlerimiz natamam ve yoxsul olardi Budur ele hemin Qobsekin xrestomatik xarakteristikasi Menim selemcimin callasmis kul rengli saclari tamamile dumduz hemise seliqe ile daranmis idi Uz cizgileri Taleyraninki kimi donuq ve soyuq idi sanki tuncdan tokulmusdu Safsar xezlik heyvan terc kimi kicik ve sari demek olar ki kirpiksiz gozleri parlaq isiga tab getire bilmirdi Odur ki o gozlerini didilmis kartuzun qabagi gunluklu furajka papaq terc boyuk gunluyu ile qoruyurdu Copurlardan kele kotur olmus uzun bununun iti ucu burguya oxsayirdi dodaqlari ise Rembrandt ve Metsanin resmlerindeki kimyagerler ve kohne qocalarinki kimi napnazik idi Bu insan cox sakit yumsaq danisirdi hec vaxt hirslenmezdi Yasi esl tampaca idi Bu her gun qurulan hansisa avtomat insan idi Eger kagizin ustu ile surusen meryemqurduna toxunsaq o aniden dayanacaq ve donub qalacaq bax bu insan da eynen sohbet ederken qefilden susar pencere altindan kecen fayton ve ya arabanin ses kuyu yatanadek gozleyerdi cunki sesini qaldirmaq istemezdi O Fontenellini ornek alaraq ozunde butun insani hissleri bogaraq heyat enerjisini qoruyub saxlayib Qedimi qum saatindaki qum nece sessizce axib tokulurduse onun heyati da elece sakitce kecmisdi Herden onun qurbanlari hiddetlenib qezeble qisqirirlar sonra qefilden olu sukutu cokur sanki metbexde ordek kesirler Bir qehremanin xarakteristikasi ucun bir nece strix Balzakda ise bele qehremanlar minlerle idi her bir romanda onlarla bele obrazlar var idi O gece gunduz yazirdi Amma yene de dusunduklerinin hamisini yarada bilmedi Beseri komediya tamamlanmamis qalir O muellifin ozunu de yandirib yaxir Cemi 144 eser planlasdirilmisdi hec 91 i yazilmadi Eger bele bir sual verilse ki XIX esrde Qerbi Avropada en boyuk qudretli ve elcatmaz sexsiyyet kim idi cavab tapmaq cetin olmaz Bu Balzakdir Zolya Beseri komediya ni Babil qullesi ile muqayise edirdi Muqayise tamamile mentiqlidir ve eslinde Balzakin siklopik tek gozu olan neheng terc yaradiciliginda ne ise ezeli xaotik ve butun hududlar disinda neheng bir sey var Eserleri RedakteBeseri komediya Beseri komediya silsile eserler toplusuna umumilkde 95 tamamlanmis hekayeleri romanlari ve analitik ocerkleri ve 48 natamam ve ya yalniz adlari melum olan eserleri daxildir Buraya 5 teatr pyesi ve Contes drolatiques adli mezhekeli povestler toplusu 1832 37 daxil deyil Beseri komediya toplusundan bezi eserleri Qobsek 1830 Balzaka ilk sohret getiren eserlerden biri Saqren derisi 1831 Ejen Qrande 1833 Qorio ata text 1835 Illusions perdues I 1837 II 1839 III 1843 La Cousine Bette 1846 Splendeurs et miseres des courtisanes 1847 Vikisitatda Onore de Balzak ile elaqedar sitatlar var Vikianbarda Onore de Balzak ile elaqeli mediafayllar var Pyesleri Kromvell 1820 Ressources de Quinola 1842 Pamela Jiru 1843 La Maratre 1848 Mercadet ou le Faiseur 1848 Menbe Redakte Reznik R A Balzak Onore de Bolshaya sovetskaya enciklopediya v 30 t pod red A M Prohorova 3 e izd M Sovetskaya enciklopediya 1969 lt a href https wikidata org wiki Track Q17366520 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q17378135 gt lt a gt 1 2 Archivio Storico Ricordi 1808 lt a href https wikidata org wiki Track Q3621644 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track P8732 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track P8290 gt lt a gt A Henry Le Pere Lachaise historique monumental et biographique Paris chez l auteur 1852 P 103 116 seh lt a href https wikidata org wiki Track Q90 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q15717686 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q15717671 gt lt a gt Medeniyyet tarixi ve nezeriyyesi Ali mektebler ucun derslik M J MANAFOVA N T EFENDIYEVA ve S A SAHHUSEYNOVANIN umumi redaktesile Baki Sabah nesriyyati 2008 2010 876 seh olu kecid Xarici kecidler RedakteBalzak Onore de Secilmis eserleri Terc edeni M Refili Baki Serq Qerb 2006 408 s Menbe https az wikipedia org w index php title Onore de Balzak amp oldid 5906729, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.