Təqti(ərəb.تقطع fasilə, bölgü) və yaxud misradaxili bölgü misra daxilindəki fasilələrdir.
Ritm bütün dillərdə qafiyə ilə yanaşı poeziyanın əsas və universal əlamətidir. Heca, əruz və müxtəlif xalqlarda olan ağ (sillabik) şeir də ritmə əsaslanır. Milli dillərdə poetik ritmin xüsusiyyətləri bu dillərin fonetik quruluşu, saitlərin və sonor samitlərin uzun ya qısa tələffüzünə əsaslanır. Türk dillərində ümumiyyətlə saitlər hamısı qısadır. Ona görə də türk dillərindəki heca vəzninin ritmikliyi misraların təqtilərə bölünməsindən yaranır. Heca təqtiləri. Təqtilər şeir misrasında daxili ritmin tərkib ünsürləridir. Heca vəznində təqti müəyyən sayda hecalardan sonra verilən durğulara (ritmik fasiləyə) əsaslanır. Məsələn 11 hecalıq qoşmada təqtilər 6+5 , 4+4+3 və s. ola bilir.
Çərşənbə günündə, (6) çeşmə başında (5) Gözüm bir alagöz (6) xanıma düşdü. (5)
Dindirirəm (4) danışmırsan, (4) gülmürsən, (3) Xəbər alıb (4) əhvalımı (4) bilmirsən. (3) (Aşıq Ələsgər)
Yeddi hecalıdan 16 hecalıya qədər bütün şeir formalarımda misraları təqtilərə bölmək mümkündür və bununla şeirşünaslıq elmi məşğul olur. Folklorda misraların təqtilərə sabit bölünməsi mütləq bir tələbdir. Yazılı poeziyada bu forma tələbi müəyyən hallarda pozula da bilir. Şeir misralarının təqtilərə bölünməsi bütün dillərdə poeziyanın və onun əsas ünsürü olan poetik misraların başlıca əlamətidir. Əruzda təqtilərə təfilə deyilir. Hər dildə təqtini bildirən müvafiq termin vardır və bu müvafiq dillərin poetikasına aiddir. Məsələn, sillabik vəzn adlandırılan şeir ölçülərində çox zaman misranın ritmi ancaq sintaktik təqtilər üzərində qurulur və saitlərin üzərinə düşən vurğu burada əsas rol oynayır. Məsələn, rus şeirində işlənən sillabik vəzn belədir. Səməd VurğunA.S.Puşkinin “Yevgeni Onegin” romanını tərcümə edəndə rus sillabik təqtilərini Azərbaycan dilində də ustalıqla saxlamış və şeirimizdə orijinal bir hadisə yaratmışdır. Bu ona görə mümkün olmuşdur ki, əslində Azərbaycan dilində də uzun saitlər yoxdur (alınma sözlər istisna olmaqla). Unudulmaz şair Mikayıl Müşfiqin, Süleyman Rüstəmin də bir sıra şeirləri sillabik vəzndən istifadə edilərək yazılmışdır. “Yenə o bağ olaydı”, “Küləklər”, “Çapayev” və s. nümunələr bu qəbildəndir.
Heca vəznində bölgü bütöv söz prinsipinə əsaslanır, yəni misradakı hər hansı bir sözü hissələrə parçalamaq olmaz. Bu qaydaya görə, söz bütövlükdə hər hansı bir bölgünün tərkibində olmalıdır.
İstinadlar
Əliyev R. Ədəbiyyat nəzəriyyəsi. Bakı: Mütərcim, 2008. s. 272
Avqust 12, 2021
misradaxili, bölgü, təqti, ərəb, تقطع, fasilə, bölgü, yaxud, misradaxili, bölgü, misra, daxilindəki, fasilələrdir, ritm, bütün, dillərdə, qafiyə, ilə, yanaşı, poeziyanın, əsas, universal, əlamətidir, heca, əruz, müxtəlif, xalqlarda, olan, sillabik, şeir, ritmə. Teqti ereb تقطع fasile bolgu ve yaxud misradaxili bolgu misra daxilindeki fasilelerdir Ritm butun dillerde qafiye ile yanasi poeziyanin esas ve universal elametidir Heca eruz ve muxtelif xalqlarda olan ag sillabik seir de ritme esaslanir Milli dillerde poetik ritmin xususiyyetleri bu dillerin fonetik qurulusu saitlerin ve sonor samitlerin uzun ya qisa teleffuzune esaslanir Turk dillerinde umumiyyetle saitler hamisi qisadir Ona gore de turk dillerindeki heca vezninin ritmikliyi misralarin teqtilere bolunmesinden yaranir Heca teqtileri Teqtiler seir misrasinda daxili ritmin terkib unsurleridir Heca vezninde teqti mueyyen sayda hecalardan sonra verilen durgulara ritmik fasileye esaslanir Meselen 11 hecaliq qosmada teqtiler 6 5 4 4 3 ve s ola bilir Cersenbe gununde 6 cesme basinda 5 Gozum bir alagoz 6 xanima dusdu 5 Dindirirem 4 danismirsan 4 gulmursen 3 Xeber alib 4 ehvalimi 4 bilmirsen 3 Asiq Elesger Yeddi hecalidan 16 hecaliya qeder butun seir formalarimda misralari teqtilere bolmek mumkundur ve bununla seirsunasliq elmi mesgul olur Folklorda misralarin teqtilere sabit bolunmesi mutleq bir telebdir Yazili poeziyada bu forma telebi mueyyen hallarda pozula da bilir Seir misralarinin teqtilere bolunmesi butun dillerde poeziyanin ve onun esas unsuru olan poetik misralarin baslica elametidir Eruzda teqtilere tefile deyilir Her dilde teqtini bildiren muvafiq termin vardir ve bu muvafiq dillerin poetikasina aiddir Meselen sillabik vezn adlandirilan seir olculerinde cox zaman misranin ritmi ancaq sintaktik teqtiler uzerinde qurulur ve saitlerin uzerine dusen vurgu burada esas rol oynayir Meselen rus seirinde islenen sillabik vezn beledir Semed Vurgun A S Puskinin Yevgeni Onegin romanini tercume edende rus sillabik teqtilerini Azerbaycan dilinde de ustaliqla saxlamis ve seirimizde orijinal bir hadise yaratmisdir Bu ona gore mumkun olmusdur ki eslinde Azerbaycan dilinde de uzun saitler yoxdur alinma sozler istisna olmaqla Unudulmaz sair Mikayil Musfiqin Suleyman Rustemin de bir sira seirleri sillabik veznden istifade edilerek yazilmisdir Yene o bag olaydi Kulekler Capayev ve s numuneler bu qebildendir 1 Heca vezninde bolgu butov soz prinsipine esaslanir yeni misradaki her hansi bir sozu hisselere parcalamaq olmaz Bu qaydaya gore soz butovlukde her hansi bir bolgunun terkibinde olmalidir Istinadlar Redakte Eliyev R Edebiyyat nezeriyyesi Baki Mutercim 2008 s 272Menbe https az wikipedia org w index php title Misradaxili bolgu amp oldid 3112196, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
