Maddə — materiyanın bir mövcudluq forması olub, sahədən fərqli olaraq , fiziki kütləyə malikdir. Maddə elementar hissəciklərdən ibarətdir. Maddədən cisimlər əmələ gəlir. Maddələr molekullardan, molekullar isə atomlardan yaranmışlar.Onları xüsusi mikroskoplarla görmək olar. Sahə maddədən fərqli olaraq kəsilməzliyə malikdir. Məsələn, elektromaqnit, qravitasiya sahələri, elementar hissəciklərin dalğavari sahələri və s. Maddə ilə sahə ayrı-ayrı hissəciklərdən ibarətdir. Onların fərqləndirilməsi maddi dünya haqqında təsəvvürlərin genişləndirilməsinə gətirib çıxardı.
Su - geniş yayılmış kimyəvi maddə
Maddələr sıxlığa malikdir, fiziki sahənin isə bu xarakteristikası yoxdur.
Maddələrin xassəsi
Maddələr tərkibi, quruluşu və xassələrinə görə bir-birindən fərqlənirlər. Müxtəlif maddələri fərqləndirən və onların oxşarlığını müəyyən edən əlamətlərə maddələrin xassəsi deyilir. maddələr iki cəhətdən xarakterizə olunur - fiziki və kimyəvi. Maddənin aqreqat halı, rəngi, iyi, dadı, sıxlığı, istiliyi və elektriki keçirmə qabiliyyəti, ərimə və qaynama temperaturu və s. onun fiziki xassələrini, maddənin çevrilməsi, yaxud başqa maddələrlə reaksiyaya daxil olması isə kimyəvi xassələrini müəyyən edir.
Maddənin xüsusiyyətləri
Maddələri bir çox xüsusiyyətlərinə görə təsnif edirlər Məsələn:
1.Aqreqat halına görə . Maddələrin 4 aqreqat halı var: bərk, maye, qaz, plazma.
a)Bərk maddələri təşkil edən molekullar çox sıx yerləşdiyinə görə bərk halda olan maddələrin formaları da, həcmləri də sabitdir. Qızıl, gümüş, dəmir, alüminium, nikel, almaz, qalay, mis və s bərk maddələrdir.
b)Mayeləri təşkil edən molekullar isə dağınıq yerləşiblər. Ona görə də mayelər yerləşdikləri mühitin formasını alırlar. Lakin onların həcmi sabitdir. Su, brom, aseton, civə, sirkə, spirt və s mayelərə misaldır.
c)Qazları təşkil edən molekulların arasındakı məsafə özlərindən qat-qat böyükdür. Onlar xaotik hərəkət edirlər. Hidrogen, oksigen, helium,azot, ozon, karbon və s qaz halında olan maddələrdir.
2.Saf maddələr və qarışıqlar Maddələr tərkibinə görə 2 yerə bölünürlər:
a)Bəsit maddə - eyni element atomlarından ibarət olan maddələrə deyilir. Azot, oksigen, hidrogen, karbon, fosfor, almaz, qalay, kükürd, qızıl, nikel, qrafit, gümüş, civə və s bəsit maddələrdir. Hər hansı bir kimyəvi elementin bir və ya bir neçə bəsit maddə əmələ gətirməsi allotropiya, əmələ gələn maddələr isə allotropik şəkildəyişmələr adlanır. Ona görə də bəsit maddələrin sayı kimyəvi elementlərin sayından çoxdur.
b)Mürəkkəb maddə - bir neçə element atomlarından ibarətdir. Su, xörək duzu, aseton, spirt, şəkər, yağ və s bunlara aiddir. Bütün üzvi maddələr mürəkkəb maddələrdir.
Maddənin 4 aqreqat halı var: bərk, maye, qaz və plazma. Bütün maddələrdə molekullar var. Molekullar atomların birləşməsindən yaranıblar. Atom və molekullar daim hərəkət edirlər və molekullar arasında itələmə, cəzbetmə qarşılıqlı təsirləri mövcuddur.
Bərk. Bərk maddələri təşkil edən molekullar nizamlı düzülüşə malikdir. Onlar bir-birlərindən uzaqlaşa bilmirlər. Ona görə də bərk cisimlər forma və həcmlərini saxlaya bilirlər. Həm də onlarda diffuziya həddən artıq ləng gedir. Bərk maddələrin sıxma dərəcəsi 90°dir. Qızıl, gümüş, qrafit, mis, sink, almaz, qalay, nikel və s. bərk maddələrdir.
Maye. Mayelər xüsusi formaya malik olmurlar. Onlar yerləşdiyi mühitin formasını alırlar. Ancaq bunun da bir səbəbi var: mayelərin molekulları yerlərini sərbəst dəyişirlər. Ona görə də mayelərdə forma dəyişkən, həcm isə sabitdir. Mayenin sıxma dərəcəsi 70-80°-dir. Su, kerosin, spirt, civə, sirkə və s. Mayelərdə diffuziya asanlıqla gedir.
Qaz. Qazları təşkil edən molekullar xaotik hərəkət edirlər. Qazlar yerləşdiyi mühitdə həcmlərini saxlaya bilmirlər. Ümumiyyətlə, bu maddələrdə nə forma, nə də həcm sabit deyil. Hidrogen, oksigen, karbon, azot və s.bu halda olan maddələrdir.
Plazma. Plazma ionlaşmış maddədir. Günəş, alov və ulduzlar plazmadır. Ən az yayılan maddə halıdır.
İstinadlar
Abbasov, Vaqif; Məhərrəmov, Abel (2000). Ümumi kimyanın əsasları. Bakı: Azərbaycan Ensiklopediyası NPB. səh. səh. 6. ISBN5-9600-275. (#accessdate_missing_url)
Avqust 02, 2021
maddə, materiyanın, mövcudluq, forması, olub, sahədən, fərqli, olaraq, fiziki, kütləyə, malikdir, elementar, hissəciklərdən, ibarətdir, dən, cisimlər, əmələ, gəlir, lər, molekullardan, molekullar, isə, atomlardan, yaranmışlar, onları, xüsusi, mikroskoplarla, g. Madde materiyanin bir movcudluq formasi olub saheden ferqli olaraq fiziki kutleye malikdir Madde elementar hisseciklerden ibaretdir 1 Maddeden cisimler emele gelir Maddeler molekullardan molekullar ise atomlardan yaranmislar Onlari xususi mikroskoplarla gormek olar Sahe maddeden ferqli olaraq kesilmezliye malikdir Meselen elektromaqnit qravitasiya saheleri elementar hisseciklerin dalgavari saheleri ve s Madde ile sahe ayri ayri hisseciklerden ibaretdir Onlarin ferqlendirilmesi maddi dunya haqqinda tesevvurlerin genislendirilmesine getirib cixardi Su genis yayilmis kimyevi madde Maddeler sixliga malikdir fiziki sahenin ise bu xarakteristikasi yoxdur Mundericat 1 Maddelerin xassesi 2 Maddenin xususiyyetleri 3 Maddenin tesnifati 4 Maddenin aqreqat hallari 5 IstinadlarMaddelerin xassesi RedakteMaddeler terkibi qurulusu ve xasselerine gore bir birinden ferqlenirler Muxtelif maddeleri ferqlendiren ve onlarin oxsarligini mueyyen eden elametlere maddelerin xassesi deyilir maddeler iki cehetden xarakterize olunur fiziki ve kimyevi Maddenin aqreqat hali rengi iyi dadi sixligi istiliyi ve elektriki kecirme qabiliyyeti erime ve qaynama temperaturu ve s onun fiziki xasselerini maddenin cevrilmesi yaxud basqa maddelerle reaksiyaya daxil olmasi ise kimyevi xasselerini mueyyen edir Maddenin xususiyyetleri RedakteMaddeleri bir cox xususiyyetlerine gore tesnif edirler Meselen 1 Aqreqat halina gore Maddelerin 4 aqreqat hali var berk maye qaz plazma a Berk maddeleri teskil eden molekullar cox six yerlesdiyine gore berk halda olan maddelerin formalari da hecmleri de sabitdir Qizil gumus demir aluminium nikel almaz qalay mis ve s berk maddelerdir b Mayeleri teskil eden molekullar ise daginiq yerlesibler Ona gore de mayeler yerlesdikleri muhitin formasini alirlar Lakin onlarin hecmi sabitdir Su brom aseton cive sirke spirt ve s mayelere misaldir c Qazlari teskil eden molekullarin arasindaki mesafe ozlerinden qat qat boyukdur Onlar xaotik hereket edirler Hidrogen oksigen helium azot ozon karbon ve s qaz halinda olan maddelerdir 2 Saf maddeler ve qarisiqlar Maddeler terkibine gore 2 yere bolunurler a Saf maddeler sabit fiziki xasselere malik olan maddelere saf maddeler deyilir Qizil gumus mis qrafit soda almaz xorek duzu azot karbon oksigen ve s saf maddelerdir b Qarisiqlar 2 ve daha artiq saf maddeden ibaret olan sistemlere qarisiqlar deyilir Su neft spirt qum hava mermer tebasir tunc burunc ve s qarisiqlardir 3 Besit ve murekkeb maddeler a Besit madde eyni element atomlarindan ibaret olan maddelere deyilir Azot oksigen hidrogen karbon fosfor almaz qalay kukurd qizil nikel qrafit gumus cive ve s besit maddelerdir Her hansi bir kimyevi elementin bir ve ya bir nece besit madde emele getirmesi allotropiya emele gelen maddeler ise allotropik sekildeyismeler adlanir Ona gore de besit maddelerin sayi kimyevi elementlerin sayindan coxdur b Murekkeb madde bir nece element atomlarindan ibaretdir Su xorek duzu aseton spirt seker yag ve s bunlara aiddir Butun uzvi maddeler murekkeb maddelerdir Murekkeb maddelere basqa sozle kimyevi birlesmeler deyilir Maddenin tesnifati RedakteMaddenin aqreqat hallari RedakteMaddenin 4 aqreqat hali var berk maye qaz ve plazma Butun maddelerde molekullar var Molekullar atomlarin birlesmesinden yaraniblar Atom ve molekullar daim hereket edirler ve molekullar arasinda iteleme cezbetme qarsiliqli tesirleri movcuddur Berk Berk maddeleri teskil eden molekullar nizamli duzuluse malikdir Onlar bir birlerinden uzaqlasa bilmirler Ona gore de berk cisimler forma ve hecmlerini saxlaya bilirler Hem de onlarda diffuziya hedden artiq leng gedir Berk maddelerin sixma derecesi 90 dir Qizil gumus qrafit mis sink almaz qalay nikel ve s berk maddelerdir Maye Mayeler xususi formaya malik olmurlar Onlar yerlesdiyi muhitin formasini alirlar Ancaq bunun da bir sebebi var mayelerin molekullari yerlerini serbest deyisirler Ona gore de mayelerde forma deyisken hecm ise sabitdir Mayenin sixma derecesi 70 80 dir Su kerosin spirt cive sirke ve s Mayelerde diffuziya asanliqla gedir Qaz Qazlari teskil eden molekullar xaotik hereket edirler Qazlar yerlesdiyi muhitde hecmlerini saxlaya bilmirler Umumiyyetle bu maddelerde ne forma ne de hecm sabit deyil Hidrogen oksigen karbon azot ve s bu halda olan maddelerdir Plazma Plazma ionlasmis maddedir Gunes alov ve ulduzlar plazmadir En az yayilan madde halidir Istinadlar Redakte Abbasov Vaqif Meherremov Abel 2000 Umumi kimyanin esaslari Baki Azerbaycan Ensiklopediyasi NPB seh seh 6 ISBN 5 9600 275 accessdate missing url Menbe https az wikipedia org w index php title Madde amp oldid 5921447, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
