fbpx
Wikipedia

IV Mehmed

IV. Mehmed və ya Ovçu Mehmed (d. 2 yanvar 1642İstanbul – ö. 6 yanvar 1693Ədirnə) — 19. Osmanlı padşahı və 98. İslam xəlifəsidir. Atasının taxtdan devrilməsi nəticəsində 1648-ci ildə 6 yaşında sultan elan edildi. Tez-tez ova çıxması ona ovçu ləqəbini qazandırmışdır. 39 illik səltənəti ilə I. Süleymandan sonra ən uzun müddətli hakimiyyəti ilə seçilir.

IV Mehmed
محمد رابع
Sələfi İbrahim
Xələfi II Süleyman
Şəxsi məlumatlar
Doğum tarixi
Doğum yeri İstanbul, Osmanlı imperiyası
Vəfat tarixi (51 yaşında)
Vəfat yeri Validə Turhan Sultan türbəsi, Yeni Məscid
Dəfn yeri
Atası İbrahim
Anası Turhan Xədicə Sultan
Həyat yoldaşı
Uşağı

 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Dönəmində bir çox memarlıq işləri görüldü. 60 ildir inşaatı bitməyən Yeni Məscid külliyəsi məhz bu dövrdə tamamlanmışdır. 1658-1680 müddətində RumeliAnadolu hisarları təmir edilmişdir. Misir bazarı, Hünkar qəsri, Körpülü külliyəsi, Safranbolu Körpülü Mehmed Paşa Məscidi, Vəzirkörpü Fazil Əhməd Paşa külliyəsi, İncəsu Mərzifonlu Qara Mustafa Paşa Məscidi və karvansarayı məhz bu dövrdə inşa edilmişdir.

Həyatı

Taxta çıxışı

2 yanvar 1642 tarixində Osmanlı ənənəsində müqəddəs hesab olunan cümə axşamı günü İstanbulda dünyaya gəlmişdir. Atası Sultan İbrahim, anası Turhan Xədicə Sultandır. Ova çıxmağı sevdiyi üçün “Ovçu” ləqəbiylə anılır. Uşaqlığı sarayda keçmişdir. Bu illərdə Şami Yusif və Şami Hüseyn Əfəndilər tərəfindən tərbiyə edildi. Atasının dövlət məsələlərindəki səriştəsizliyi səbəbilə nənəsi Kösəm Sultanın, dövlət adamlarının və yeniçərilərin müdaxiləsi ilə 8 avqust 1648 tarixində hələ 6 yaşında ikən Osmanlı taxtına çıxdı. Yalnız şeyxülislamın, sədrəzəmin və vəzirlərin iştirakıyla keçirilən cülus mərasimindən sonra nənəsiylə birlikdə baş bostançıya təslim edildi. Bir həftə sonra 16 avqustda Əyyub Sultan məscidində şeyxülislam Əbdürrəhim Əfəndinin əlindən qılınc qurşandı. Cülus bəxşişi məsələsi isə başda Cindar Hüseyn Əfəndi olmaqla, Sultan İbrahim dövrünün nüfuzlu şəxslərindən alınan məbləğlərin hesabına həll edildi.

Səltənəti

Səltənətinin ilk günlərində, tərəfdarları tərəfindən yenidən taxta çıxarılmaq istənilən atası Sultan İbrahim dövlət adamlarının və yeniçərilərin ittifaqı ilə öldürüldü. Yaşının az olması səbəbilə səltənətinin ilk səkkiz ilində dövlət idarəsi nənəsi Kösəm Sultanın, anası Turhan Sultanın və onların tərəfdarlarının əlində cəmləşdi və ölkə böyük bir çalxantı dövrü yaşadı. Yeniçərisipahilərə arxalanan Kösəm Sultanla sədrəzəm Sofu Mehmed Paşa arasındakı rəqabət, sipahilərin gecikən ülufələri, yeddi ildən bir baş tutan çıxmaların (bax: Əndərun) gecikməsi və yeniçəri ocağının nüfuzunun artması kimi məsələlərin nəticəsində 25 oktyabr 1648 tarixində Sultanəhməd məscidi hadisəsi baş verdi. Atmeydanında (indiki Sultanəhməd meydanı) toplanan və Sultan İbrahimin qətlinə etiraz edən sipahilərlə saray ağalarının üsyanı, yeniçərilər üzərində güclü nüfuzu olan Qara Murad ağa və Qoca Muslihiddin ağa tərəfindən yatırıldı. Ancaq bu dəfə dövlət idarəsi yeniçəri ağalarının əlinə keçdi. Yuxarıda adı çəkilən ağalarla yanaşı, Bektaş ağa və Qaraçavuş ağanın nüfuzları getdikcə artdı. Kösəm Sultanla müttəfiq olan yeniçəri ağaları Osmanlı donanmasının Venesiyaya məğlub olmasını bəhanə edərək Sofu Mehmed Paşasədarətdən uzaqlaşdırdı. Bununla Kösəm Sultan ən güclü düşmənlərindən birini aradan qaldırmış oldu. Böyük validənin tövsiyəsi və baş münəccim Hüseyn Əfəndinin məsləhəti ilə Qara Murad ağa sədrəzəm təyin edildi.

O əsnada Sivas, AntepAfyon ərazilərində bəzi qoçular baş qaldırmışdı. Qara Murad Paşa qismən də olsa, bunların qarşısını ala bildi. Buna baxmayaraq Kösəm Sultanınyeniçəri ağalarının dövlət işlərinə qarışmasından narazı idi. Şeyxülislam Əbdürrəhim Əfəndiİstanbul qazısı olan oğlu Mehmed Əfəndi isə dəbdəbəli həyat tərzləri ilə əhalinin nifrətini qazanmışdılar. Bu ərəfədə ülufələrini ala bilməyən sipahilərin başlatdığı üsyan isə İstanbul və Qalata səmtindəki tacirlərdən toplanan icbari vergilərin hesabına yatırıldı. Bu əsnada Sultan Mehmedin və özündən 3 ay kiçik qardaşı Şahzadə Süleymanın sünnət mərasimi baş tutmuş (21 oktyabr 1649), Krit adasında Avstriyalılarla gedən müharibədə Osmanlı ordusu ağır itkilər verməyə başlamışdı. Yeniçəri ağalarının ona qarşı yeni bir üsyan tərtib etdiyini öyrənən Qara Murad Paşa isə “Bir memlekette dört vezîriâzam olmaz” (“Bir dövlətdə dörd sədrəzəm olmaz”) deyərək sədarətdən çəkildi və yerinə Mələk Əhməd Paşa gətirildi (5 avqust 1650). Yeniçəri ağalarının əlində oyuncağa çevrilən yeni sədrəzəmin dövründə isə xəzinə olduqca pis vəziyyətdə idi. Yeniçəri ağaları isə tam əyarlı pulları özlərinə ayırıb, əskik əyarlı sikkələri ülufə olaraq əsgərlərə paylayırdılar. Buna görə də ölkədə böyük miqyaslı inflyasiya meydana gəldi.

Bütün bu hadisələr cərəyan edərkən 10 yaşındakı Sultan Mehmed Əndərun ağalarının nəzarətində saray bağçalarında, keçirilən ov mərasimlərində vaxt keçirirdi. Dövrün fanatik dindar zümrəsi olan Qazızadəlilərin isə sarayda nüfuzu güclü idi. Bu zümrəyə mənsub olan Üstüvani Mehmed Əfəndi isə padşah şeyxi ünvanı almışdı. Bu illərdə baş tutan ən önəmli məsələ isə gələcəkdə Sultan Mehmed üçün asılılıq halını alan ov mərasimləri idi. Krit adasındakı məğlubiyyətlər və Paros adası yaxınlığında Venesiyalılarla baş tutan döyüşdən sonra Çanaqqala boğazının itirilməsi nəticəsində ticarət tənəzzülə uğramışdı. Dövlət idarəsi Kösəm Sultanın pula həris olan adamlarının əlində iflic olmuş, yüksək dərəcəli inflyasiya və rüşvətin səbəb olduğu qarışıqlıqlar İstanbuldakı tacirlərin və əhalinin ayaqlanmasına səbəb oldu. Əhali, aralarına şeyxülislam Qaraçələbizadə Əbdüləziz Əfəndini də alaraq saraya yürümüş, Sultan Mehmed ayaq divanına çıxmağa məcbur qalmışdı. Paytaxtın hər yerində elan edilən fərmanla, bundan sonra qanunsuz vergilərin yığılmayacağı və Mələk Əhməd Paşanın sədarətdən alınacağı bildirildi. Bu fərmanla və yeniçərilərin də köməyilə şəhərdəki iğtişaşlar tamamilə yatırıldı. Yaxın adamı və qızının kürəkəni olan Siyavuş Paşasədarətə gətirərək vəziyyəti öz lehinə dəyişən Kösəm Sultanın isə saraydakı düşmənləri getdikcə artmağa başlamışdı. Bu əleyhdarların başında isə saray ağalarının dəstəyini arxasına alan kiçik validə Turhan Sultan var idi. Saraydakı siyasi tarazlığın pozulduğunu anlayan Kösəm Sultan isə həm rəqiblərindən azad olmaq, həm də anası daha saf oln Şahzadə Süleymanı taxta çıxarmaq üçün Sultan Mehmedi taxtdan endirməyə cəhd etdi. Ancaq bu planını icra etmədən 2 sentyabr 1651 tarixində saray ağaları tərəfindən öldürüldü. Yaxın adamları olan yeniçəri ağaları isə ard-arda ələ keçirilərək aradan qaldırıldı.

Kösəm Sultanın ardından dövlət idarəsi Validə Turhan Sultan və saray ağalarının əlində cəmləndi. Yeni mərhələnin ilk önəmli hadisəsi isə Darüssəadə ağası Uzun Süleyman ağa ilə düşmən olan sədrəzəm Siyavuş Paşanın sədarətdən alınması oldu. Yerinə gətirilən Gürcü Mehmed Paşanın səriştəsizliyinin ardından yerinə Xocazadə Məsud Əfəndinin tövsiyəsilə Tarhuncu Əhməd Paşa gətirildi (20 iyun 1652). Əhməd Paşa gömrük, mətbəx və donanma xərclərini azaldaraq maliyyə vəziyyətini nisbətən yaxşılaşdırdı. Büdcə kəsrinin qarşısını almaq üçün dövlət adamlarından toplanan əlavə vergilər səbəbilə özünə düşmən qazanan Əhməd Paşa yaxın adamı olan Bahai Mehmed Əfəndini şeyxülislamlığa gətirməklə vəziyyəti öz lehinə çevirdi. Yeni vergilər xüsusilə Üsküdar əhalisinin və sipahilərin etirazına səbəb oldu və nəticədə Əhməd Paşa gözdən düşdü. 1652-ci ilin noyabrında çıxan böyük yanğın isə İstanbuləhalisinin vəziyyətini daha da pisləşdirdi. Sarayda çevriliş tərtib etməsi şayəsi yayılan Əhməd Paşa isə 21 mart 1653 tarixində öldürüldü və yerinə kaptan-ı dərya Dərviş Mehmed Paşa gətirildi.

Yeni sədrəzəmin dövründə isə İstanbulda ərzaq qiymətləri olduqca yüksəldi. Kaptan-ı dərya Qara Murad Paşa idarəsindəki Osmanlı donanması isə Çanaqqala boğazında qələbə qazanmış, boğaz yenidən Osmanlıların əlinə keçmişdi. Ticarət yolunun bərpa edilməsi ilə paytaxtda iqtisadi vəziyyət normallaşdı, sədrəzəm Dərviş Mehmed Paşanın iflic olmasının ardından isə həm Anadoludakı Cəlalilərin aradan qaldırılması, həm də İstanbuldakı qoçuların yatırılması üçün sədarət möhürü Hələb bəylərbəyi İbşir Mustafa Paşaya göndərildi. Uzun müddət İstanbula gəlməyən İbşir Mustafa Paşa bu vəzifədə 6 ay qalmış, Anadoludan gətirdiyi əsgərlərin İstanbuldakı sipahiyeniçərilərlə birləşməsi və əsas rəqibi olan Qara Murad Paşanın tərtibi ilə qətlə yetirilmişdi. Yerinə ikinci dəfə bu vəzifəyə gətirilən Qara Murad Paşa ordunun nizamsızlığı və maliyyə problemləri səbəbilə qısa zamanda vəzifədən istehfa etdi. Xələfi Süleyman Paşa isə əsgərlərin ülufəsini əskik əyarlı sikkələrlə verməyə cəhd etmiş, nəticədə ayaqlanan yeniçəri qoçuları Atmeydanında toplanaraq saray ağalarının aradan qaldırılmasını tələb etdi. Yeniçərilərin təzyiqi ilə Sultan Mehmed tələb edilən saray ağalarını təslim etdi (4 mart 1656). Bu şəxslərin cəsədləri Sultanəhməd meydanındakı çinar ağaclarına asıldı. Bu səbəblə Osmanlı tarixində bu hadisə Vaka-i vakvakiye, yəni Çinar hadisəsi adlanır. Hadisənin ardından sədrəzəmliyə əvvəlcə Zurnazən Mustafa Paşa, daha sonra Siyavuş Paşa, onun ölümündən sonra isə Boynuyaralı Mehmed Paşa gətirildi. Bu sədrəzəmin dövründə isə Çanaqqala boğazını yenidən işğal edən Venesiyalılar Bozca ada, Limni və Semandrek adalarını işğal etdi. Kaptan-ı dərya Kənan Paşanın 26 iyun 1656 tarixində Venesiya donanmasına məğlub olması isə İstanbula təhlükə altında qoydu. Venesiyalıların paytaxta hücum etməsindən çəkinən Mehmed Paşa dərhal şəhərin sahilboyu divarları üzərindəki evləri dağıdaraq bərpa etmiş, bununla şəhərdə qarışıqlıqlar başlamışdı. Xəzinənin dolması üçün “imdadiyə” adlı vergi təsis edən Mehmed Paşa bu vergidən də ümid etdiyi gəliri əldə edə bilmədi. Sultan Mehmed topladığı məşvərət məclisində şəxsən səfərə qatılmaq istədiyini bildirmiş, ancaq sədrəzəm tərəfindən bu təklifin qarşısı alınmışdır. O əsnada Sultan Mehmedin yerinə qardaşı Şahzadə Süleymanın taxta çıxarılması ilə bağlı tərtib edilən sui-qəsdin üstü açılmış, bu tərtibin yaradıcı olan şeyxülislam Xocazadə Məsud Əfəndi Bursaya sürgün edilərək burada öldürülmüşdü. Sədarətə isə memar Qasım ağanın tövsiyəsi və Validə Turhan Sultan tərəfindən qəbul edilən bəzi şərtlərlə Körpülü Mehmed Paşa gətirildi (15 sentyabr 1656).

Artıq davamlı olaraq Ədirnədə yaşamağa başlayan Sultan Mehmed bu illərdə Moreya və Tesalya bölgələrinə qədər uzanan ov mərasimlərinə qatılırdı. Körpülü Mehmed Paşa əvvəlcə üsyan edən sipahi qoçularını və xəyanət edən Rum patriarxını aradan qaldırdı. Onun sədarəti dövründə dövlə daxildə və xaricdə əvvəlki gücünü bərpa etməyə başladı. Venesiyalılar məğlub edilərək Çanaqqala boğazından çıxarıldı və boğaza yaxın adalar ələ keçirildi. Ərdəldə baş verən hadisələr isə Osmanlının lehinə həll edildi. Abxaz Həsən Paşa rəhbərliyində Anadoluda çıxan böyük üsyan yatırıldı. 24 iyul 1660 tarixində baş tutan böyük yanğın İstanbulun böyük bir qismini külə çevirdi. Şəhərdə qıtlıq və epidemiya yayıldı. Ertəsi il, 63 ildir ki, inşası yarım qalan Yeni məscid külliyəsinin tamamlanma işləri başlandı. Bu əsnada bəzi yəhudi məhəllələri qarşılığı ödənilərək dağıdıldı. 30 oktyabr 1661 tarixində özünün tövsiyəsilə Mehmed Paşanın yerinə keçən böyük oğlu Fazil Əhməd Paşanın sədarət illərində isə Osmanlı dövləti xaricdə uğur qazanmağa başladı. Fazil Əhməd Paşa Osmanlı dövlətinin gücünü dənizdə VenesiyaFransaya, Orta Avropada Lehistana və Avstriyaya qarşı göstərə bildi. Uyvar qalasının fəthi 1664-cü ildə Avstriya ilə bağlanan 20 illik Vasvar sülhü ilə tamamlandı. 1669-cu ildə Kandiye qalasının alınması ilə 25 ildir davam edən Krit məsələsi həll edildi.

Ata-oğul iki sədrəzəmin təxminən 20 illik sədarətləri dövründə daha çox ordunun irəlilədiyi istiqamətlərdə ova çıxan Sultan Mehmed demək olar ki, dövlət işlərindən tamamilə uzaqlaşmış, İstanbula isə illərdir ayaq basmamışdı. Bəzi tarixçilərə görə, sankı bir kəndə çevrilən İstanbul 24 iyul 1665 tarixində Topqapı sarayında çıxan yanğınla daha da dağıldı. Həmin il Yeni məscid ibadətə açıldı. Sultan Mehmed Fazil Əhməd Paşanın Kandiye mühasirəsi əsnasında Moreyada gözlədi. 5 iyun 1672 tarixində möhtəşəm bir mərasimlə Kamaniçe səfərinə çıxan padşah aramsız yağan yağışlara baxmayaraq qalanın önlərinə qədər gəlmiş, qalaya yaxın bir yüksəklikdə çadırını quraraq mühasirəni izləmişdir. Hətta döyüş əsnasında libasını dəyişərək əsgərlərin arasına qarışdığı da rəvayət olunur. Fəthindən sonra bir neçə gün qalanı gəzən Sultan Mehmed buradakı bəzi kilsələri məscidə çevirmiş, Bucaş sülhündən sonra isə Ədirnəyə dönmüşdür.

Səltənətinin böyük bir qismini ov üçün səmərəli olan Ədirnədə keçirən Sultan Mehmed dövründə şəhər keçmişdəki möhtəşəm günlərini yaşayır, dövlət buradan idarə edilirdi. Lehistan kralının Bucaş sülhünün şərtlərini pozmasının ardından padşah 7 avqust 1673 tarixində orduyla birlikdə ikinci dəfə Lehistan səfərinə qatıldı. Sülh şərtlərinin təmin edilməsi qarşılığında hücum edilməyəcəyi bardə Lehistan kralına məktub göndərən Sultan Mehmed, Hotin qalasının itirilməsinə baxmayaraq hava şəraitinin pisləşməsi səbəbilə Babadağa çəkildi və burada qışladı. Həmin ilin iyununda rusların Ukrayna kazaklarına hücum etməsi səbəbilə səfərin istiqaməti dəyişdirildi. Bu əsnada Hotin qalasının geri alındığı xəbəri gəldi və Sultan Mehmed Ədirnəyə döndü. 26 may 1675-ci ildə Ədirnədə oğulları Şahzadə MustafaŞahzadə Əhməd üçün möhtəşəm bir sünnət mərasimi keçirdi. Bu mərasim əsnasında qızları Xədicə SultanGülsüm Sultanları da evləndirmişdir. Osmanlı-Lehistan müharibəsi Zuravno qalası yaxınlığında gedən toqquşmaların ardından Lehistan kralının şərtləri qəbul etməsilə başa çatdı (noyabr 1676). Səfər əsnasında xəstələnərək geri dönən Fazil Əhməd Paşanın vəfatının ardından Körpülü ailəsindən razı qalan Sultan Mehmedin istəyi ilə bu ailənin tərbiyəsini alan Mərzifonlu Mustafa Paşa sədarətə gətirildi. Sultan Mehmed 1677-1678 qışını İstanbulda keçirdi.

Mərzifonlu Mustafa Paşanın dövründə Ukrayna kazaklarının rəhbəri olan Doroneşko Osmanlı himayəsinə girmiş, ancaq daha sonra rus çarına dəstək verdiyi üçün ilk Osmanlı-rus müharibəsi baş tutmuşdur. 1678-ci ildə orduyla birlikdə Çehrin səfərinə çıxan Sultan Mehmed Dunay çayını keçmədi, Silistrədə qalaraq ova çıxdı. Ertəsi il yenidən orduyla birlikdə İstanbula qayıtdı. 1680-ci ildə rusların müharibəyə hazırlaşmasının ardından yeni bir səfər başladı və padşah Ədirnəyə qədər orduyla birlikdə irəlilədi. Rus çarının sülh təklif etməsiylə o yayı Ədirnədə keçirdi. Ruslarla 20 illik sülh bağlandı. Bu sülhün bağlandığı əsnada sədrəzəmin xarici siyasətdəki sərt mövqeyinə padşahın qarışmadığı görülür. Belə ki, Trablusqərb əyalətinin Fransa ilə münasibətlərinin korlanması, nəticədə Fransız donanmasının Saqqız adasına hücum etməsi nəticəsində sədrəzəmin sərt mövqeyi nəticəsində Fransa tərəfin döyüş təzminatı ödəməyi qəbul etdi. Böyük bir qələbəyə adını yazmaq istəyən Mərzifonlu Mustafa Paşa əsas hədəf olaraq Vyana şəhərini seçdi. Osmanlılara bağlı Orta Macarıstan kralı İmre Tökölini Avstriyalılara qarşı müdafiə edən Mərzifonlu Mustafa Paşa Sultan Mehmedin xəbəri olmadan Vyana şəhərini mühasirəyə aldı. Ordu ilə birlikdə yola çıxan padşah Belqradda qaldı. Mühasirədəki məğlubiyyəti eşitdikdən sonra isə Ədirnəyə qayıtdı ancaq sədrəzəmə olan dəstəyini davam etdirdi. Buna baxmayaraq Mərzifonlu Mustafa Paşa, mərkəzdəki düşmənləri Darüssəadə ağası Yusif ağa, baş miraxur Sarı Süleyman ağasədarət naibi Qara İbrahim Paşanın təsiriylə çox keçmədən Belqradda edam edildi. Bu uğursuz mühasirə başda Macarıstan olmaqla, bir çox yerin əldən çıxmasına səbəb oldu. Yeni sədrəzəm Qara İbrahim Paşa isə sərdar deyildi. Buna görə də, səfərə yeniçəri ağası Bəkri Mustafa ağanı göndərərək özü Belqradda qaldı. Bir neçə qala istisna olmaqla, bütün Macarıstan əldən çıxdı. Əvvəlcə Avstriyayla başlayan müharibə, Lehistan, VenesiyaRusiyanın da qatılmasıyla səlib yürüşünə çevrildi.

Sultan Mehmed isə bütün bunlara baxmayaraq ov mərasimlərinə davam edirdi. Anasının vəfatından (1683) sonra ətrafındakı səriştəsiz insanların təsiriylə yanlış qərarlar almağa davam edirdi. Vyana məğlubiyyətinin ardından başlayan dövr şübhəsiz ki, Sultan Mehmed səltənətinin ən qaranlıq dövrüdür. Avstriyalılar tərəfindən məğlub edilən Osmanlı ordusu Kamaniçe və Boğdan cəbhələrində polyak qüvvələrinə qalib gəldi. Ancaq ertəsi il müttəfiq donanması Dalmasiya və Moreyanı ələ keçirdi. Venesiyaya Genuya, Papa, İspaniya, FlorensiyaMalta donanmaları dəstək verirdi. Qərb qüvvələrinin təsiriylə ayaqlanan yunanlar isə ciddi məsələ halına gəlmişdi. Moreya sərdarı Şahin Mustafa Paşa yunan üsyanı ilə məşğul olarkən iki qala da itirildi. 1685-ci ildə Moreya tamamilə itirildi.

Taxtdan endirilməsi

Ölkə torpaqları cənubdan və şimaldan itirilməsinə Sultan Mehmedin bu qədər etinasız yanaşması əhalinin etirazlarına səbəb olmuşdu. Asılılıq halını alan ov mərasimlərindən geri qalmayan Sultan Mehmed artıq üləma zümrəsinin də narazılığına səbəb olmuşdu. Budin qalasının itirilməsindən (2 sentyabr 1686) sonra əhalinin ayaqlanması nəticəsində ovdan əl çəkdiyini elan edən Sultan Mehmed haqqındakı bu düşüncələrə son qoya bilmədi.

Moxac məğlubiyyətinin (avqust 1687) ardından ülufələrini ala bilməyən əsgərlər sərdar-ı əkrəm Süleyman Paşaya qarşı ayaqlandılar. Körpülü Mehmed Paşanın kürəkəni olan Abxaz Siyavuş Paşasədrəzəm elan edən əsgərlər Sultan Mehmedi taxtdan endirmək üçün dərhal İstanbula doğru yola düşdülər. Ordudakı bu vəziyyət Avstriyalıların rahat şəkildə irəliləməsinə səbəb oldu. Səltənətini itirmək üzrə olan Sultan Mehmed sədarət möhürün ordudan gizlədərək İstanbula gətirən Süleyman Paşanı edam edərək kəlləsini orduya göndərdi. Bundan başqa ov adətini tərgitdiyini də elan etsə də, artıq çox gec idi. Sədarət naibi Rəcəb Paşanın vasitəçiliyi ilə ordunu dayandırmaq istədi. Sədrəzəm Siyavuş Paşa şeyxülislam Mehmed Əmin Əfəndi ilə xəbərləşərək Şahzadə Süleymanın taxta çıxarılmasına qərar verildiyini bildirdi. Mehmed Əmin Əfəndi üləma zümrəsi ilə keçirdiyi məclisdə başqa çarənin qalmadığını başa düşdü və təsdiq qərarını Siyavuş Paşaya yolladı. Ardından Siyavuş Paşa, Silivri7 noyabr 1687 günü yeniçəri ağaları ilə məclis keçirdi və bunu İstanbulda olan sədarət naibi Körpülüzadə Mustafa Paşaya bildirdi. Öldürülməkdən qorxan Sultan Mehmed isə yerinə oğlu Şahzadə Mustafanın taxta çıxarılmasını istəyirdi. Ertəsi gün başda şeyxülislam olmaqla, vəzirləri, yüksək rütbəli yeniçəri ağalarını Aya Sofya məscidində toplayan Mustafa Paşa ordudan göndərilən qərarı bildirdi. Bunun ardından II Süleymanın taxta çıxarılması qərarlaşdırıldı. Sultan Mehmed isə 2 oğluyla birlikdə sarayın Şimşirlik otaqlarına həbs olundu. Bir müddət burada ciddi müşahidə altında saxlanıldı. II Süleyman 1689-cu idə Macarıstan səfərinə çıxarkən Ədirnəyə gətirildi və digər qardaşı II Əhmədin səltənətinə şahid oldu. 6 yanvar 1693-cü ildə sevimli şəhəri Ədirnədə 51 yaşında vəfat etdi.cənazəsi İstanbula gətirilərək anası Turhan Sultanın Yeni məscid yaxınlığındakı türbəsinə dəfn olundu.

Osmanlı tarixinin ən mühüm dövrlərində hakimiyyətdə olan, ancaq təsirli rol oynaya bilməyən Sultan Mehmedin ova olan bağlılığında və dövlət işlərinə etinasız yanaşmasında kiçik yaşlarda taxta çıxmasının rolu böyükdür. Bu səbəblə mükəmməl təhsil ala bilməmiş, ətrafındakı cahil saray ağalarının iqtidar oyunları əsnasında ciddi nəzarət altında saxlanılmışdı. Baş memar Qasım ağanın tövsiyəsilə Validə Turhan Sultan tərəfindən sədarətə gətirilən Körpülü Mehmed Paşa ilə başlayan Körpülülər dövrü ilə daha da geri plana düşən Sultan Mehmed anasının vəfatından sonrakı son 4 ildə daha da uğursuzluqlara düçar olmuşdu. Oğulları Şahzadə MustafaƏhmədin dünyaya gəlişindən sonra qardaşlarını ənənəyə uyğun olaraq edam etdirmək istəsə də, anasının buna mane olduğu rəvayət edilir.

 
IV.Mehmed, Jacob Koppmayer(1640-1701)

Ailəsi

Hərəmxanası

Oğlan uşaqları

Qız uşaqları

Mənbə

  • Kâtib Çelebi, Fezleke, II, 329 vd.;
  • Nevzat Kaya, Karaçelebizâde Abdülaziz Efendi’nin Zeyl-i Ravzatü’l-ebrâr’ı (doktora tezi, 1990), İÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü, tür.yer.;
  • Mehmed Halîfe, Târîh-i Gılmânî (haz. Ertuğrul Oral, doktora tezi, 2000), MÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü, tür.yer.;
  • Evliya Çelebi, Seyahatnâme, I, 275, 276, 343 vd., 387;
  • Behcetî Hüseyin, Mi‘râcü’z-zafer, Süleymaniye Ktp., Esad Efendi, nr. 2368;
  • Vuslatî, Gazânâme-i Çehrin (nşr. Mustafa İsen), Ankara 2003;
  • Abdurrahman Abdi Paşa Vekāyi‘nâme’si (haz. Fahri Çetin Derin, doktora tezi, 1993), İÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü;
  • Mehmed Necâti, Târîh-i Feth-i Yanık, TSMK, Revan Köşkü, nr. 1308;
  • Mustafa Zühdî, Târîh-i Uyvâr, İÜ Ktp., TY, nr. 2488;
  • Mühürdar Hasan Ağa, Cevâhirü’t-tevârîh, Köprülü Ktp., Ahmed Paşa, nr. 231, tür.yer.;
  • J. Thévenot, 1655-1656’da Türkiye (trc. Nuray Yıldız), İstanbul 1978;
  • De la Croix, Mémoires, Paris 1684, tür.yer.;
  • Devize, Historia de Mahomet IV, Paris 1688;
  • J. B. Tavernier, Topkapı Sarayında Yaşam (trc. Perran Üstündağ), İstanbul 1984, tür.yer.;
  • Hezârfen Hüseyin Efendi, Tenkīhu’t-tevârîh-i Mülûk, Süleymaniye Ktp., Hekimoğlu Ali Paşa, nr. 732, tür.yer.;
  • Eremya Çelebi Kömürciyan, İstanbul Tarihi: XVII. Asırda İstanbul (trc. H. D. Andreasyan, nşr. Kevork Pamukciyan), İstanbul 1988, s. 132-133, 180, 199, 200, 245, 253, 254, 276, 282, 291-294;
  • A. Galland, İstanbul’a Ait Günlük Anılar: 1672-1673 (trc. Nahid Sırrı Örik), Ankara 1987, I-II, tür.yer.;
  • Nâbî, Târîh-i Kamaniçe (Fetihnâme-i Kamaniçe), İstanbul 1281;
  • Hacı Ali Efendi, Târîh-i Kamaniçe, Süleymaniye Ktp., Lala İsmail, nr. 308;
  • Naîmâ, Târih, IV, 7-8, 251 vd.;
  • Defterdar Sarı Mehmed Paşa, Zübde-i Vekāyiât, 1656-1684 (haz. Abdülkadir Özcan), Ankara 1995, s. 1-253;
  • Silâhdar, Târih, I, 2 vd.;
  • D. Kantemir, Osmanlı İmparatorluğunun Yükseliş ve Çöküş Tarihi (trc. Özdemir Çobanoğlu), Ankara 1979-80, II, 169 vd.;
  • Şeyhî, Vekāyiu’l-fuzalâ, I, 135-136, 178 vd., 265-266;
  • Râşid, Târih, I, tür.yer.;
  • Behcetî Seyyid İbrâhim, Silsiletü’l-Âsafiyye, Köprülü Ktp., Ahmed Paşa, nr. 212, tür.yer.;
  • Ricaut, Histoire de l’état présent de l’Empire Ottoman, Paris 1743, II, tür.yer.;
  • a.mlf., Histoire des trois derniers empereurs des turcs, depuis 1624 jusqu’à 1677, Paris 1883, tür.yer.;
  • Îsâzâde Tarihi (haz. Ziya Yılmazer), İstanbul 1996;
  • Ayvansarâyî, Vefeyât-ı Selâtîn, s. 5;
  • a.mlf., Mecmûa-i Tevârîh (haz. Fahri Ç. Derin - Vahid Çabuk), İstanbul 1985, tür.yer.;
  • Hammer, HEO, XII, tür.yer.;
  • a.mlf. (Atâ Bey), X, 122 vd.;
  • Ahmed Refik [Altınay], Felâket Seneleri: 1094-1110, İstanbul 1332, tür.yer.;
  • a.mlf., Kadınlar Saltanatı, İstanbul 1332, tür.yer.;
  • Danişmend, Kronoloji, III, 412-464;
  • Uzunçarşılı, Osmanlı Tarihi, III/1, s. 240-494;
  • Özdemir Nutku, IV. Mehmet’in Edirne Şenliği, Ankara 1972;
  • Çağatay Uluçay, Padişahların Kadınları ve Kızları, Ankara 1980, s. 65-70;
  • Cavid Baysun, “Mehmed IV”, İA, VII, 547-557;
  • J. H. Kramers, “Mehemmed IV”, EI² (Fr.), VI, 974-975.

Xarici keçidlər

IV Mehmed
Doğum: 2 yanvar 1642 Vəfat: 6 yanvar 1693
Hakimiyyət titulları
Sələfləri 
I İbrahim
 
Osmanlı İmperiyası (دولت عالیه عثمانی) Sultanı

8 avqust 1648-8 noyabr 1687
Xələfləri 
II Süleyman
Sünni İslam titulları
Sələfləri 
I İbrahim
 
İslam Xəlifəsi (خلافة إسلامية)
Xələfləri 
II Süleyman

mehmed, məqalənin, sonunda, mənbə, siyahısı, ancaq, mətndaxili, mənbələr, heç, kifayət, qədər, istifadə, edilmədiyi, üçün, bəzi, məlumatların, mənbəsi, bilinmir, lütfən, mənbələri, uyğun, şəkildə, mətnin, daxilində, yerləşdirərək, məqalənin, təkmilləşdirilməsi. Bu meqalenin sonunda menbe siyahisi var ancaq metndaxili menbeler hec ve ya kifayet qeder istifade edilmediyi ucun bezi melumatlarin menbesi bilinmir Lutfen menbeleri uygun sekilde metnin daxilinde yerlesdirerek meqalenin tekmillesdirilmesine komek edin IV Mehmed ve ya Ovcu Mehmed d 2 yanvar 1642 Istanbul o 6 yanvar 1693 Edirne 19 Osmanli padsahi ve 98 Islam xelifesidir Atasinin taxtdan devrilmesi neticesinde 1648 ci ilde 6 yasinda sultan elan edildi Tez tez ova cixmasi ona ovcu leqebini qazandirmisdir 39 illik selteneti ile I Suleymandan sonra en uzun muddetli hakimiyyeti ile secilir IV Mehmedمحمد رابع19 cu Osmanli sultani Padsah 8 avqust 1648 8 noyabr 1687Selefi IbrahimXelefi II SuleymanSexsi melumatlarDogum tarixi 2 yanvar 1642Dogum yeri Istanbul Osmanli imperiyasiVefat tarixi 6 yanvar 1693 51 yasinda Vefat yeri Valide Turhan Sultan turbesi Yeni MescidDefn yeri IstanbulAtasi IbrahimAnasi Turhan Xedice SultanHeyat yoldasi Emetullah Rabiye Gulnus SultanSiyavus SultanUsagi II MustafaIII EhmedXedice Sultan IV Mehmedin qizi Vikianbarda elaqeli mediafayllarDoneminde bir cox memarliq isleri goruldu 60 ildir insaati bitmeyen Yeni Mescid kulliyesi mehz bu dovrde tamamlanmisdir 1658 1680 muddetinde Rumeli ve Anadolu hisarlari temir edilmisdir Misir bazari Hunkar qesri Korpulu kulliyesi Safranbolu Korpulu Mehmed Pasa Mescidi Vezirkorpu Fazil Ehmed Pasa kulliyesi Incesu Merzifonlu Qara Mustafa Pasa Mescidi ve karvansarayi mehz bu dovrde insa edilmisdir Mundericat 1 Heyati 1 1 Taxta cixisi 1 2 Selteneti 1 3 Taxtdan endirilmesi 2 Ailesi 2 1 Heremxanasi 2 2 Oglan usaqlari 2 3 Qiz usaqlari 3 Menbe 4 Xarici kecidlerHeyati RedakteTaxta cixisi Redakte 2 yanvar 1642 tarixinde Osmanli enenesinde muqeddes hesab olunan cume axsami gunu Istanbulda dunyaya gelmisdir Atasi Sultan Ibrahim anasi Turhan Xedice Sultandir Ova cixmagi sevdiyi ucun Ovcu leqebiyle anilir Usaqligi sarayda kecmisdir Bu illerde Sami Yusif ve Sami Huseyn Efendiler terefinden terbiye edildi Atasinin dovlet meselelerindeki seristesizliyi sebebile nenesi Kosem Sultanin dovlet adamlarinin ve yenicerilerin mudaxilesi ile 8 avqust 1648 tarixinde hele 6 yasinda iken Osmanli taxtina cixdi Yalniz seyxulislamin sedrezemin ve vezirlerin istirakiyla kecirilen culus merasiminden sonra nenesiyle birlikde bas bostanciya teslim edildi Bir hefte sonra 16 avqustda Eyyub Sultan mescidinde seyxulislam Ebdurrehim Efendinin elinden qilinc qursandi Culus bexsisi meselesi ise basda Cindar Huseyn Efendi olmaqla Sultan Ibrahim dovrunun nufuzlu sexslerinden alinan mebleglerin hesabina hell edildi Selteneti Redakte Seltenetinin ilk gunlerinde terefdarlari terefinden yeniden taxta cixarilmaq istenilen atasi Sultan Ibrahim dovlet adamlarinin ve yenicerilerin ittifaqi ile olduruldu Yasinin az olmasi sebebile seltenetinin ilk sekkiz ilinde dovlet idaresi nenesi Kosem Sultanin anasi Turhan Sultanin ve onlarin terefdarlarinin elinde cemlesdi ve olke boyuk bir calxanti dovru yasadi Yeniceri ve sipahilere arxalanan Kosem Sultanla sedrezem Sofu Mehmed Pasa arasindaki reqabet sipahilerin geciken ulufeleri yeddi ilden bir bas tutan cixmalarin bax Enderun gecikmesi ve yeniceri ocaginin nufuzunun artmasi kimi meselelerin neticesinde 25 oktyabr 1648 tarixinde Sultanehmed mescidi hadisesi bas verdi Atmeydaninda indiki Sultanehmed meydani toplanan ve Sultan Ibrahimin qetline etiraz eden sipahilerle saray agalarinin usyani yeniceriler uzerinde guclu nufuzu olan Qara Murad aga ve Qoca Muslihiddin aga terefinden yatirildi Ancaq bu defe dovlet idaresi yeniceri agalarinin eline kecdi Yuxarida adi cekilen agalarla yanasi Bektas aga ve Qaracavus aganin nufuzlari getdikce artdi Kosem Sultanla muttefiq olan yeniceri agalari Osmanli donanmasinin Venesiyaya meglub olmasini behane ederek Sofu Mehmed Pasani sedaretden uzaqlasdirdi Bununla Kosem Sultan en guclu dusmenlerinden birini aradan qaldirmis oldu Boyuk validenin tovsiyesi ve bas muneccim Huseyn Efendinin mesleheti ile Qara Murad aga sedrezem teyin edildi O esnada Sivas Antep ve Afyon erazilerinde bezi qocular bas qaldirmisdi Qara Murad Pasa qismen de olsa bunlarin qarsisini ala bildi Buna baxmayaraq Kosem Sultanin ve yeniceri agalarinin dovlet islerine qarismasindan narazi idi Seyxulislam Ebdurrehim Efendi ve Istanbul qazisi olan oglu Mehmed Efendi ise debdebeli heyat terzleri ile ehalinin nifretini qazanmisdilar Bu erefede ulufelerini ala bilmeyen sipahilerin baslatdigi usyan ise Istanbul ve Qalata semtindeki tacirlerden toplanan icbari vergilerin hesabina yatirildi Bu esnada Sultan Mehmedin ve ozunden 3 ay kicik qardasi Sahzade Suleymanin sunnet merasimi bas tutmus 21 oktyabr 1649 Krit adasinda Avstriyalilarla geden muharibede Osmanli ordusu agir itkiler vermeye baslamisdi Yeniceri agalarinin ona qarsi yeni bir usyan tertib etdiyini oyrenen Qara Murad Pasa ise Bir memlekette dort veziriazam olmaz Bir dovletde dord sedrezem olmaz deyerek sedaretden cekildi ve yerine Melek Ehmed Pasa getirildi 5 avqust 1650 Yeniceri agalarinin elinde oyuncaga cevrilen yeni sedrezemin dovrunde ise xezine olduqca pis veziyyetde idi Yeniceri agalari ise tam eyarli pullari ozlerine ayirib eskik eyarli sikkeleri ulufe olaraq esgerlere paylayirdilar Buna gore de olkede boyuk miqyasli inflyasiya meydana geldi Butun bu hadiseler cereyan ederken 10 yasindaki Sultan Mehmed Enderun agalarinin nezaretinde saray bagcalarinda kecirilen ov merasimlerinde vaxt kecirirdi Dovrun fanatik dindar zumresi olan Qazizadelilerin ise sarayda nufuzu guclu idi Bu zumreye mensub olan Ustuvani Mehmed Efendi ise padsah seyxi unvani almisdi Bu illerde bas tutan en onemli mesele ise gelecekde Sultan Mehmed ucun asililiq halini alan ov merasimleri idi Krit adasindaki meglubiyyetler ve Paros adasi yaxinliginda Venesiyalilarla bas tutan doyusden sonra Canaqqala bogazinin itirilmesi neticesinde ticaret tenezzule ugramisdi Dovlet idaresi Kosem Sultanin pula heris olan adamlarinin elinde iflic olmus yuksek dereceli inflyasiya ve rusvetin sebeb oldugu qarisiqliqlar Istanbuldaki tacirlerin ve ehalinin ayaqlanmasina sebeb oldu Ehali aralarina seyxulislam Qaracelebizade Ebduleziz Efendini de alaraq saraya yurumus Sultan Mehmed ayaq divanina cixmaga mecbur qalmisdi Paytaxtin her yerinde elan edilen fermanla bundan sonra qanunsuz vergilerin yigilmayacagi ve Melek Ehmed Pasanin sedaretden alinacagi bildirildi Bu fermanla ve yenicerilerin de komeyile seherdeki igtisaslar tamamile yatirildi Yaxin adami ve qizinin kurekeni olan Siyavus Pasani sedarete getirerek veziyyeti oz lehine deyisen Kosem Sultanin ise saraydaki dusmenleri getdikce artmaga baslamisdi Bu eleyhdarlarin basinda ise saray agalarinin desteyini arxasina alan kicik valide Turhan Sultan var idi Saraydaki siyasi tarazligin pozuldugunu anlayan Kosem Sultan ise hem reqiblerinden azad olmaq hem de anasi daha saf oln Sahzade Suleymani taxta cixarmaq ucun Sultan Mehmedi taxtdan endirmeye cehd etdi Ancaq bu planini icra etmeden 2 sentyabr 1651 tarixinde saray agalari terefinden olduruldu Yaxin adamlari olan yeniceri agalari ise ard arda ele kecirilerek aradan qaldirildi Kosem Sultanin ardindan dovlet idaresi Valide Turhan Sultan ve saray agalarinin elinde cemlendi Yeni merhelenin ilk onemli hadisesi ise Darusseade agasi Uzun Suleyman aga ile dusmen olan sedrezem Siyavus Pasanin sedaretden alinmasi oldu Yerine getirilen Gurcu Mehmed Pasanin seristesizliyinin ardindan yerine Xocazade Mesud Efendinin tovsiyesile Tarhuncu Ehmed Pasa getirildi 20 iyun 1652 Ehmed Pasa gomruk metbex ve donanma xerclerini azaldaraq maliyye veziyyetini nisbeten yaxsilasdirdi Budce kesrinin qarsisini almaq ucun dovlet adamlarindan toplanan elave vergiler sebebile ozune dusmen qazanan Ehmed Pasa yaxin adami olan Bahai Mehmed Efendini seyxulislamliga getirmekle veziyyeti oz lehine cevirdi Yeni vergiler xususile Uskudar ehalisinin ve sipahilerin etirazina sebeb oldu ve neticede Ehmed Pasa gozden dusdu 1652 ci ilin noyabrinda cixan boyuk yangin ise Istanbulehalisinin veziyyetini daha da pislesdirdi Sarayda cevrilis tertib etmesi sayesi yayilan Ehmed Pasa ise 21 mart 1653 tarixinde olduruldu ve yerine kaptan i derya Dervis Mehmed Pasa getirildi Yeni sedrezemin dovrunde ise Istanbulda erzaq qiymetleri olduqca yukseldi Kaptan i derya Qara Murad Pasa idaresindeki Osmanli donanmasi ise Canaqqala bogazinda qelebe qazanmis bogaz yeniden Osmanlilarin eline kecmisdi Ticaret yolunun berpa edilmesi ile paytaxtda iqtisadi veziyyet normallasdi sedrezem Dervis Mehmed Pasanin iflic olmasinin ardindan ise hem Anadoludaki Celalilerin aradan qaldirilmasi hem de Istanbuldaki qocularin yatirilmasi ucun sedaret mohuru Heleb beylerbeyi Ibsir Mustafa Pasaya gonderildi Uzun muddet Istanbula gelmeyen Ibsir Mustafa Pasa bu vezifede 6 ay qalmis Anadoludan getirdiyi esgerlerin Istanbuldaki sipahi ve yenicerilerle birlesmesi ve esas reqibi olan Qara Murad Pasanin tertibi ile qetle yetirilmisdi Yerine ikinci defe bu vezifeye getirilen Qara Murad Pasa ordunun nizamsizligi ve maliyye problemleri sebebile qisa zamanda vezifeden istehfa etdi Xelefi Suleyman Pasa ise esgerlerin ulufesini eskik eyarli sikkelerle vermeye cehd etmis neticede ayaqlanan yeniceri qoculari Atmeydaninda toplanaraq saray agalarinin aradan qaldirilmasini teleb etdi Yenicerilerin tezyiqi ile Sultan Mehmed teleb edilen saray agalarini teslim etdi 4 mart 1656 Bu sexslerin cesedleri Sultanehmed meydanindaki cinar agaclarina asildi Bu sebeble Osmanli tarixinde bu hadise Vaka i vakvakiye yeni Cinar hadisesi adlanir Hadisenin ardindan sedrezemliye evvelce Zurnazen Mustafa Pasa daha sonra Siyavus Pasa onun olumunden sonra ise Boynuyarali Mehmed Pasa getirildi Bu sedrezemin dovrunde ise Canaqqala bogazini yeniden isgal eden Venesiyalilar Bozca ada Limni ve Semandrek adalarini isgal etdi Kaptan i derya Kenan Pasanin 26 iyun 1656 tarixinde Venesiya donanmasina meglub olmasi ise Istanbula tehluke altinda qoydu Venesiyalilarin paytaxta hucum etmesinden cekinen Mehmed Pasa derhal seherin sahilboyu divarlari uzerindeki evleri dagidaraq berpa etmis bununla seherde qarisiqliqlar baslamisdi Xezinenin dolmasi ucun imdadiye adli vergi tesis eden Mehmed Pasa bu vergiden de umid etdiyi geliri elde ede bilmedi Sultan Mehmed topladigi mesveret meclisinde sexsen sefere qatilmaq istediyini bildirmis ancaq sedrezem terefinden bu teklifin qarsisi alinmisdir O esnada Sultan Mehmedin yerine qardasi Sahzade Suleymanin taxta cixarilmasi ile bagli tertib edilen sui qesdin ustu acilmis bu tertibin yaradici olan seyxulislam Xocazade Mesud Efendi Bursaya surgun edilerek burada oldurulmusdu Sedarete ise memar Qasim aganin tovsiyesi ve Valide Turhan Sultan terefinden qebul edilen bezi sertlerle Korpulu Mehmed Pasa getirildi 15 sentyabr 1656 Artiq davamli olaraq Edirnede yasamaga baslayan Sultan Mehmed bu illerde Moreya ve Tesalya bolgelerine qeder uzanan ov merasimlerine qatilirdi Korpulu Mehmed Pasa evvelce usyan eden sipahi qocularini ve xeyanet eden Rum patriarxini aradan qaldirdi Onun sedareti dovrunde dovle daxilde ve xaricde evvelki gucunu berpa etmeye basladi Venesiyalilar meglub edilerek Canaqqala bogazindan cixarildi ve bogaza yaxin adalar ele kecirildi Erdelde bas veren hadiseler ise Osmanlinin lehine hell edildi Abxaz Hesen Pasa rehberliyinde Anadoluda cixan boyuk usyan yatirildi 24 iyul 1660 tarixinde bas tutan boyuk yangin Istanbulun boyuk bir qismini kule cevirdi Seherde qitliq ve epidemiya yayildi Ertesi il 63 ildir ki insasi yarim qalan Yeni mescid kulliyesinin tamamlanma isleri baslandi Bu esnada bezi yehudi mehelleleri qarsiligi odenilerek dagidildi 30 oktyabr 1661 tarixinde ozunun tovsiyesile Mehmed Pasanin yerine kecen boyuk oglu Fazil Ehmed Pasanin sedaret illerinde ise Osmanli dovleti xaricde ugur qazanmaga basladi Fazil Ehmed Pasa Osmanli dovletinin gucunu denizde Venesiya ve Fransaya Orta Avropada Lehistana ve Avstriyaya qarsi gostere bildi Uyvar qalasinin fethi 1664 cu ilde Avstriya ile baglanan 20 illik Vasvar sulhu ile tamamlandi 1669 cu ilde Kandiye qalasinin alinmasi ile 25 ildir davam eden Krit meselesi hell edildi Ata ogul iki sedrezemin texminen 20 illik sedaretleri dovrunde daha cox ordunun irelilediyi istiqametlerde ova cixan Sultan Mehmed demek olar ki dovlet islerinden tamamile uzaqlasmis Istanbula ise illerdir ayaq basmamisdi Bezi tarixcilere gore sanki bir kende cevrilen Istanbul 24 iyul 1665 tarixinde Topqapi sarayinda cixan yanginla daha da dagildi Hemin il Yeni mescid ibadete acildi Sultan Mehmed Fazil Ehmed Pasanin Kandiye muhasiresi esnasinda Moreyada gozledi 5 iyun 1672 tarixinde mohtesem bir merasimle Kamanice seferine cixan padsah aramsiz yagan yagislara baxmayaraq qalanin onlerine qeder gelmis qalaya yaxin bir yukseklikde cadirini quraraq muhasireni izlemisdir Hetta doyus esnasinda libasini deyiserek esgerlerin arasina qarisdigi da revayet olunur Fethinden sonra bir nece gun qalani gezen Sultan Mehmed buradaki bezi kilseleri mescide cevirmis Bucas sulhunden sonra ise Edirneye donmusdur Seltenetinin boyuk bir qismini ov ucun semereli olan Edirnede keciren Sultan Mehmed dovrunde seher kecmisdeki mohtesem gunlerini yasayir dovlet buradan idare edilirdi Lehistan kralinin Bucas sulhunun sertlerini pozmasinin ardindan padsah 7 avqust 1673 tarixinde orduyla birlikde ikinci defe Lehistan seferine qatildi Sulh sertlerinin temin edilmesi qarsiliginda hucum edilmeyeceyi barde Lehistan kralina mektub gonderen Sultan Mehmed Hotin qalasinin itirilmesine baxmayaraq hava seraitinin pislesmesi sebebile Babadaga cekildi ve burada qisladi Hemin ilin iyununda ruslarin Ukrayna kazaklarina hucum etmesi sebebile seferin istiqameti deyisdirildi Bu esnada Hotin qalasinin geri alindigi xeberi geldi ve Sultan Mehmed Edirneye dondu 26 may 1675 ci ilde Edirnede ogullari Sahzade Mustafa ve Sahzade Ehmed ucun mohtesem bir sunnet merasimi kecirdi Bu merasim esnasinda qizlari Xedice Sultan ve Gulsum Sultanlari da evlendirmisdir Osmanli Lehistan muharibesi Zuravno qalasi yaxinliginda geden toqqusmalarin ardindan Lehistan kralinin sertleri qebul etmesile basa catdi noyabr 1676 Sefer esnasinda xestelenerek geri donen Fazil Ehmed Pasanin vefatinin ardindan Korpulu ailesinden razi qalan Sultan Mehmedin isteyi ile bu ailenin terbiyesini alan Merzifonlu Mustafa Pasa sedarete getirildi Sultan Mehmed 1677 1678 qisini Istanbulda kecirdi Merzifonlu Mustafa Pasanin dovrunde Ukrayna kazaklarinin rehberi olan Doronesko Osmanli himayesine girmis ancaq daha sonra rus carina destek verdiyi ucun ilk Osmanli rus muharibesi bas tutmusdur 1678 ci ilde orduyla birlikde Cehrin seferine cixan Sultan Mehmed Dunay cayini kecmedi Silistrede qalaraq ova cixdi Ertesi il yeniden orduyla birlikde Istanbula qayitdi 1680 ci ilde ruslarin muharibeye hazirlasmasinin ardindan yeni bir sefer basladi ve padsah Edirneye qeder orduyla birlikde ireliledi Rus carinin sulh teklif etmesiyle o yayi Edirnede kecirdi Ruslarla 20 illik sulh baglandi Bu sulhun baglandigi esnada sedrezemin xarici siyasetdeki sert movqeyine padsahin qarismadigi gorulur Bele ki Trablusqerb eyaletinin Fransa ile munasibetlerinin korlanmasi neticede Fransiz donanmasinin Saqqiz adasina hucum etmesi neticesinde sedrezemin sert movqeyi neticesinde Fransa terefin doyus tezminati odemeyi qebul etdi Boyuk bir qelebeye adini yazmaq isteyen Merzifonlu Mustafa Pasa esas hedef olaraq Vyana seherini secdi Osmanlilara bagli Orta Macaristan krali Imre Tokolini Avstriyalilara qarsi mudafie eden Merzifonlu Mustafa Pasa Sultan Mehmedin xeberi olmadan Vyana seherini muhasireye aldi Ordu ile birlikde yola cixan padsah Belqradda qaldi Muhasiredeki meglubiyyeti esitdikden sonra ise Edirneye qayitdi ancaq sedrezeme olan desteyini davam etdirdi Buna baxmayaraq Merzifonlu Mustafa Pasa merkezdeki dusmenleri Darusseade agasi Yusif aga bas miraxur Sari Suleyman aga ve sedaret naibi Qara Ibrahim Pasanin tesiriyle cox kecmeden Belqradda edam edildi Bu ugursuz muhasire basda Macaristan olmaqla bir cox yerin elden cixmasina sebeb oldu Yeni sedrezem Qara Ibrahim Pasa ise serdar deyildi Buna gore de sefere yeniceri agasi Bekri Mustafa agani gondererek ozu Belqradda qaldi Bir nece qala istisna olmaqla butun Macaristan elden cixdi Evvelce Avstriyayla baslayan muharibe Lehistan Venesiya ve Rusiyanin da qatilmasiyla selib yurusune cevrildi Sultan Mehmed ise butun bunlara baxmayaraq ov merasimlerine davam edirdi Anasinin vefatindan 1683 sonra etrafindaki seristesiz insanlarin tesiriyle yanlis qerarlar almaga davam edirdi Vyana meglubiyyetinin ardindan baslayan dovr subhesiz ki Sultan Mehmed seltenetinin en qaranliq dovrudur Avstriyalilar terefinden meglub edilen Osmanli ordusu Kamanice ve Bogdan cebhelerinde polyak quvvelerine qalib geldi Ancaq ertesi il muttefiq donanmasi Dalmasiya ve Moreyani ele kecirdi Venesiyaya Genuya Papa Ispaniya Florensiya ve Malta donanmalari destek verirdi Qerb quvvelerinin tesiriyle ayaqlanan yunanlar ise ciddi mesele halina gelmisdi Moreya serdari Sahin Mustafa Pasa yunan usyani ile mesgul olarken iki qala da itirildi 1685 ci ilde Moreya tamamile itirildi Taxtdan endirilmesi Redakte Olke torpaqlari cenubdan ve simaldan itirilmesine Sultan Mehmedin bu qeder etinasiz yanasmasi ehalinin etirazlarina sebeb olmusdu Asililiq halini alan ov merasimlerinden geri qalmayan Sultan Mehmed artiq ulema zumresinin de naraziligina sebeb olmusdu Budin qalasinin itirilmesinden 2 sentyabr 1686 sonra ehalinin ayaqlanmasi neticesinde ovdan el cekdiyini elan eden Sultan Mehmed haqqindaki bu dusuncelere son qoya bilmedi Moxac meglubiyyetinin avqust 1687 ardindan ulufelerini ala bilmeyen esgerler serdar i ekrem Suleyman Pasaya qarsi ayaqlandilar Korpulu Mehmed Pasanin kurekeni olan Abxaz Siyavus Pasani sedrezem elan eden esgerler Sultan Mehmedi taxtdan endirmek ucun derhal Istanbula dogru yola dusduler Ordudaki bu veziyyet Avstriyalilarin rahat sekilde irelilemesine sebeb oldu Seltenetini itirmek uzre olan Sultan Mehmed sedaret mohurun ordudan gizlederek Istanbula getiren Suleyman Pasani edam ederek kellesini orduya gonderdi Bundan basqa ov adetini tergitdiyini de elan etse de artiq cox gec idi Sedaret naibi Receb Pasanin vasiteciliyi ile ordunu dayandirmaq istedi Sedrezem Siyavus Pasa seyxulislam Mehmed Emin Efendi ile xeberleserek Sahzade Suleymanin taxta cixarilmasina qerar verildiyini bildirdi Mehmed Emin Efendi ulema zumresi ile kecirdiyi meclisde basqa carenin qalmadigini basa dusdu ve tesdiq qerarini Siyavus Pasaya yolladi Ardindan Siyavus Pasa Silivride 7 noyabr 1687 gunu yeniceri agalari ile meclis kecirdi ve bunu Istanbulda olan sedaret naibi Korpuluzade Mustafa Pasaya bildirdi Oldurulmekden qorxan Sultan Mehmed ise yerine oglu Sahzade Mustafanin taxta cixarilmasini isteyirdi Ertesi gun basda seyxulislam olmaqla vezirleri yuksek rutbeli yeniceri agalarini Aya Sofya mescidinde toplayan Mustafa Pasa ordudan gonderilen qerari bildirdi Bunun ardindan II Suleymanin taxta cixarilmasi qerarlasdirildi Sultan Mehmed ise 2 ogluyla birlikde sarayin Simsirlik otaqlarina hebs olundu Bir muddet burada ciddi musahide altinda saxlanildi II Suleyman 1689 cu ide Macaristan seferine cixarken Edirneye getirildi ve diger qardasi II Ehmedin seltenetine sahid oldu 6 yanvar 1693 cu ilde sevimli seheri Edirnede 51 yasinda vefat etdi cenazesi Istanbula getirilerek anasi Turhan Sultanin Yeni mescid yaxinligindaki turbesine defn olundu Osmanli tarixinin en muhum dovrlerinde hakimiyyetde olan ancaq tesirli rol oynaya bilmeyen Sultan Mehmedin ova olan bagliliginda ve dovlet islerine etinasiz yanasmasinda kicik yaslarda taxta cixmasinin rolu boyukdur Bu sebeble mukemmel tehsil ala bilmemis etrafindaki cahil saray agalarinin iqtidar oyunlari esnasinda ciddi nezaret altinda saxlanilmisdi Bas memar Qasim aganin tovsiyesile Valide Turhan Sultan terefinden sedarete getirilen Korpulu Mehmed Pasa ile baslayan Korpululer dovru ile daha da geri plana dusen Sultan Mehmed anasinin vefatindan sonraki son 4 ilde daha da ugursuzluqlara ducar olmusdu Ogullari Sahzade Mustafa ve Ehmedin dunyaya gelisinden sonra qardaslarini eneneye uygun olaraq edam etdirmek istese de anasinin buna mane oldugu revayet edilir IV Mehmed Jacob Koppmayer 1640 1701 Ailesi RedakteHeremxanasi Redakte Emetullah Rabiye Gulnus Sultan Siyavus Sultan Afife Sultan o 1688 Rabiye Sultan Kaniye Sultan Gulbeyaz Xatun Ruqiye Xatun Cahansah Xatun Durriye Xatun Gulnar Xatun Novruz XatunOglan usaqlari Redakte Sahzade Selim II Mustafa III Ehmed Sahzade Beyazid d 14 dekabr 1675 o sentyabr 1728 Emetullah Gulnus Sultandan dogulub Sahzade Mahmud d 31 dekabr 1678 o yanvar 1679 Afife Sultandan dogulub Sahzade Suleyman d 13 fevral 1681 o 1685 Kaniye Sultandan dogulub Sahzade Ibrahim d 1665 o 1666 Afife Sultandan dogulub Qiz usaqlari Redakte Xedice Sultan Gulsum Sultan Fatma Sultan Safiye Sultan Gulbeyaz Xatundan dogulub 1687 ci ilde Qasim Mustafa Pasa ile evlendirilmisdir Menbe RedakteKatib Celebi Fezleke II 329 vd Nevzat Kaya Karacelebizade Abdulaziz Efendi nin Zeyl i Ravzatu l ebrar i doktora tezi 1990 IU Sosyal Bilimler Enstitusu tur yer Mehmed Halife Tarih i Gilmani haz Ertugrul Oral doktora tezi 2000 MU Sosyal Bilimler Enstitusu tur yer Evliya Celebi Seyahatname I 275 276 343 vd 387 Behceti Huseyin Mi racu z zafer Suleymaniye Ktp Esad Efendi nr 2368 Vuslati Gazaname i Cehrin nsr Mustafa Isen Ankara 2003 Abdurrahman Abdi Pasa Vekayi name si haz Fahri Cetin Derin doktora tezi 1993 IU Sosyal Bilimler Enstitusu Mehmed Necati Tarih i Feth i Yanik TSMK Revan Kosku nr 1308 Mustafa Zuhdi Tarih i Uyvar IU Ktp TY nr 2488 Muhurdar Hasan Aga Cevahiru t tevarih Koprulu Ktp Ahmed Pasa nr 231 tur yer J Thevenot 1655 1656 da Turkiye trc Nuray Yildiz Istanbul 1978 De la Croix Memoires Paris 1684 tur yer Devize Historia de Mahomet IV Paris 1688 J B Tavernier Topkapi Sarayinda Yasam trc Perran Ustundag Istanbul 1984 tur yer Hezarfen Huseyin Efendi Tenkihu t tevarih i Muluk Suleymaniye Ktp Hekimoglu Ali Pasa nr 732 tur yer Eremya Celebi Komurciyan Istanbul Tarihi XVII Asirda Istanbul trc H D Andreasyan nsr Kevork Pamukciyan Istanbul 1988 s 132 133 180 199 200 245 253 254 276 282 291 294 A Galland Istanbul a Ait Gunluk Anilar 1672 1673 trc Nahid Sirri Orik Ankara 1987 I II tur yer Nabi Tarih i Kamanice Fetihname i Kamanice Istanbul 1281 Haci Ali Efendi Tarih i Kamanice Suleymaniye Ktp Lala Ismail nr 308 Naima Tarih IV 7 8 251 vd Defterdar Sari Mehmed Pasa Zubde i Vekayiat 1656 1684 haz Abdulkadir Ozcan Ankara 1995 s 1 253 Silahdar Tarih I 2 vd D Kantemir Osmanli Imparatorlugunun Yukselis ve Cokus Tarihi trc Ozdemir Cobanoglu Ankara 1979 80 II 169 vd Seyhi Vekayiu l fuzala I 135 136 178 vd 265 266 Rasid Tarih I tur yer Behceti Seyyid Ibrahim Silsiletu l Asafiyye Koprulu Ktp Ahmed Pasa nr 212 tur yer Ricaut Histoire de l etat present de l Empire Ottoman Paris 1743 II tur yer a mlf Histoire des trois derniers empereurs des turcs depuis 1624 jusqu a 1677 Paris 1883 tur yer Isazade Tarihi haz Ziya Yilmazer Istanbul 1996 Ayvansarayi Vefeyat i Selatin s 5 a mlf Mecmua i Tevarih haz Fahri C Derin Vahid Cabuk Istanbul 1985 tur yer Hammer HEO XII tur yer a mlf Ata Bey X 122 vd Ahmed Refik Altinay Felaket Seneleri 1094 1110 Istanbul 1332 tur yer a mlf Kadinlar Saltanati Istanbul 1332 tur yer Danismend Kronoloji III 412 464 Uzuncarsili Osmanli Tarihi III 1 s 240 494 Ozdemir Nutku IV Mehmet in Edirne Senligi Ankara 1972 Cagatay Ulucay Padisahlarin Kadinlari ve Kizlari Ankara 1980 s 65 70 Cavid Baysun Mehmed IV IA VII 547 557 J H Kramers Mehemmed IV EI Fr VI 974 975 Xarici kecidler RedakteIV MehmedOsmanli sulalesiDogum 2 yanvar 1642 Vefat 6 yanvar 1693Hakimiyyet titullariSelefleri I Ibrahim Osmanli Imperiyasi دولت عالیه عثمانی Sultani8 avqust 1648 8 noyabr 1687 Xelefleri II SuleymanSunni Islam titullariSelefleri I Ibrahim Islam Xelifesi خلافة إسلامية Xelefleri II SuleymanMenbe https az wikipedia org w index php title IV Mehmed amp oldid 6012338, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.