fbpx
Wikipedia

Fransa azərbaycanlıları

Avqust 07, 2021


Fransa azərbaycanlıları — tarixi Azərbaycandan kənarda yaşayan etnik azərbaycanlıların təşkil etdiyi Azərbaycan diasporunun Fransada yaşayan hissəsinin adı. 2012-ci ilə olan məlumata əsasən Fransada 70 min nəfərə yaxın miliyyəti azərbaycanlı olan şəxs yaşayır. Azərbaycanlıların Fransa ilə ilkin təmasları XIX əsrin sonlarına yaxın başlamışdır. Azərbaycan Demokratik Respublikası 1919-cu ildə 100 nəfərə yaxın tələbəni dövlət hesabına təhsil almaq üçün Avropa ölkələrinə, onlardan 42 nəfərini müxtəlif ixtisaslar üçün Fransaya göndərmişdir. Azərbaycan Demokratik Respublikasının SSRİ dönəmində məhdud səviyyədə davam edən əlaqələr Azərbaycanın 1991-ci ildə ikinci dəfə müstəqilliyini əldə etməsinin ardından yenidən inkişaf etməyə başlamışdır. Bu gün azərbaycanlılar əsasən Fransada paytaxt Paris şəhərində, Elzas bölgəsində, Bordo, Marsel və Kann kimi böyük şəhərlərdə yaşamaqdadırlar.

İlkin qarşılıqlı əlaqələr

Fransa ilə Azərbaycan arasında ilkin qarşılıqlı əlaqələrin tarixi XIII əsrə dayanır. Həmin dövrdə müxtəlif fransız səyyahların Azərbaycan və digər qonşu dövlətlərin ərazilərinə səfər məqsədi ilə səyahətlər etmələri məlumdur. Fransiskanlar təriqətindən olan və Fransanın şimalında yerləşən, departamentdən gəlmiş katolik rahib Vilyam Rubrok, 1254-cü ildə Şamaxı şəhərinə gələrək bir müddət burada qalmışdır. Fransız səyyahların Azərbaycana səfər etməkdə əsas başlıca məqsədləri dini missionerlik fəalliyət ilə məşğul olmaq və əsasən həmin zaman mövcud olmuş dövlətlərlə diplomatik-siyasi münsaibətlər yaratmaqdan ibarət idi. Katolik Kilsəsinin Qafqaz bölgəsi üzrə əsas missiyonerlərindən olan fransız Zhurden Catali de Severak 1320-ci ildə Bakı, Gəncə və Şamaxı kimi şəhərlərə səfərlər etmişdir. XV–XVI əsrlərdə də dini zəmində missionerlik fəaliyyətləri davam etdi, lakin bu dövrdən etibarən fransız missiyonerlərlə yanaşı Azərbaycana fransız səyyahlar və diplomatlarda gəlməyə başladılar.

 
AXC tərəfindən Fransaya təhsil almağa göndərilən cümhuriyyət tələbələri bir qismi (Paris, 1920)

Fransa və Azərbaycan arasında elmi-ədəbi əlaqələrinin yaranmasında fransız şərqşünaslarının mühüm rolu olmuşdur. Azərbaycan haqqında ilk sanballı məlumat fransız şərqşünası Jan Şardenin 1711-ci ildə Hollandiyanın paytaxtı Amsterdamda dərc etdirdiyi "Cənab Cəngavərin İrana və Şərqin digər yerlərinə səyahəti" əsərində öz əksini tapmışdı. Jan Şarden Azərbaycan sözünün mümkün etimologiyası barədə məlumat vermişdir. Bu məlumat qərbli bir alim tərəfindən verilən ilk şərh hesab olunur. Kitabda şərqşünas tərəfindən Naxçıvan şəhəri və Nəsrəddin Tusi barədə də məlumatlar verilir. Fransada Azərbaycanla bağlı yazılan əsərlərdən biri də Nader Xanıkovun "Asiya" jurnalında 1864–1865-ci illərdə çap etdirdiyi "Xaqani haqqında memuar" məqaləsidir. Məqalədə müəllif tərəfindən Əfzələddin Xaqaninin həyat və yaradıcılığı barədə məlumatlar və eyni zamanda şifahi xalq ədəbiyyatından parçalar verilmişdir. Mirzə Fətəli Axundov tərəfindən yazılan əsərlərin fransız şərqşünaslar tərəfindən XIX əsrin sonunda və XX əsrin əvvəllərində fransız dilinə tərcümə edilməsi, Fransa cəmiyyətində Azərbaycana olan marağı artırmışdır.

 
Azərbaycan nümayəndə heyəti Paris Sülh Konfransında (Paris, Klardiye oteli. 1919)

1858–1859-cu illərdə Fransız ədəbiyyatının görkəmli nümayəndələrindən olan Aleksandr Dümanın Qafqaz səfəri baş tutur. Moskva, Kazan, Həştərxan kimi şəhərlərlə yanaşı Nuxa, Quba və Bakını da gəzən yazar öz gördüklərini 1859-cu ildə Parisdə "Qafqaz səfəri" adlı kitabında təsvir edir. XIX əsrdə Azərbaycana gəlmiş fransız səyyahlarından biri də Jül Löklerk idi. O, məşhur coğrafiyaşünas-alim olmuşdur. Qafqazı və Orta Asiyanı gəzdikdən sonra yazdığı "Qafqazdan Altay dağlarına" adlı əsəri 1890-cı ildə Parisin "Libreri Plon" nəşriyyatında çap edilmiş və fransız oxucularının böyük marağına səbəb olmuşdur. Qafqazda və eləcə də Azərbaycanda olmuş digər fransız səyyahları da öz əsərlərində xalqın adətlərini, mədəniyyət tarixinin müxtəlif aspektləri ilə bağlı öz fikirlərini bildirmişdilər. XIX əsrin son illərinə yaxın Azərbaycana M.Eşvald, A.Frakün, D.Monperen kimi fransız səyyahları da səfər etmişdir.

Fransızların Azərbaycanda növbəti ciddi fəaliyyəti özünü Bakı və onun ətraf kəndlərinin ərazilərində yaşanan neft bumu zamanı göstərməkdədir. Fransız sərmayeçiləri olan Rotşildlər ailəsi Azərbaycana gələrək burada neftin emal edilməsi və satışı ilə məşğul olmağa başlayırlar. 1883-cü il 16 may tarixində Bakıda Xəzər – Qara dəniz neft sənayesi və ticarət cəmiyyəti adlı şirkət təsis olunur. Fransanın Rotşild qardaşlar bankına tabe olan şirkət Bakının Balaxanı, Sabunçu, Ramana kəndlərində neft emalı ilə məşğul olurdu. Qısa zamanda neft emalını genişləndirən şirkət 1889-cu ildə 30 mln pud neft emal edir. İncəsənət və mənədəniyyət kimi sahələrdə məhdud formada fəaliyyət göstərən fransızlar XX əsrin əvvəllərində Bakıda əsasən neft və bank sahəsində çalışırdılar.

AXC dönəmi

 
Əlimərdan bəy Topçubaşovun Parisdə yaşadığı evin qarşısında qoyulmuş xatirə lövhəsi.

1918-ci ildə Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti yaradılması ilə Azərbaycan-Fransa münasibətlərii rəsmən yaranmağa və inkişaf etməyə başlayır. Azərbaycan nümayəndə heyətinin Fransaya ilk rəsmi səfəri 1919-cu ildə Paris şəhərində keçirilən Paris Sülh Konfransı zamanı baş tutur. Əlimərdan bəy Topçubaşovun rəhbərliyi ilə Fransaya səfər edən qrupun əsas məqsədlərindən biri Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin müstəqilliyinin de-facto səviyyədə dünyanın aparacı dövlətləri tərəfindən tanınması olmuşdur. 1919-cu ilin 28 mayında Azərbaycan nümayəndə heyəti ilə dönəmin ABŞ prezidenti Vudro Vilson arasında görüş keçirilir. Keçirilən görüşdə Vudro Vilsona Azərbaycan Xalq Cümhuriyətinin yaranma tarixi, onun 1 il müddətində keçdiyi inkişaf yolu və Qafqazda olan vəziyyət barədə məlumatlar verilir.

Azərbaycan nümayəndə heyəti tərəfindən keçirilən sülh konfransı müddətində Paris sülh konfransına Qafqaz Azərbaycanı sülh nümayəndəliyinin tələbləri adlı kitabça ingilis və fransız dillərinə tərcümə edilərək çap edilir və tədbir iştirakçılarına paylanılır. Paris Sülh Konfransının Azərbaycan və Gürcüstanla bağlı olan qərarlarına əsasən Paris Sülh Konfransını Ali Şurası tərəfindən bu iki ölkənin müstəqillikləri de-fakto tanınır. Tərəflər arasında əldə edilən razılığa əsasən Azərbaycanda və eyni zamanda Avropa ölkələrində qarşılıqlı nümayəndəliklər fəaliyyət göstərməli və əməkdaşlıq perspektivlikləri dəyərləndirilməli idi. Paris Sülh Konfransında əldə edilən diplomatik uğurun nəticəsi olaraq, 1920-ci ilin əvvəllərində Bakıda Fransanın nümayəndəliyi açılır.

Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin maliyyə yardımı ilə 100 nəfərə yaxın tələbə Avropa ölkələrinə təhsil almağa göndərilir. Göndərilən tələbələrdən 42 nəfəri Fransanın müxtəlif şəhərlərində təhsil almışdılar. Cümhuriyyət tələbələri olaraq adlandırılan tələbələrdən: Abbas Atamalıbəyov, Abbas bəy Muradov, Aslan bəy Vəzirov, Balağa Ağayev, Bayram Hacıyev, Cəbrayıl Rəhimov, Əjdər bəy Axundov, Mirzeynalabdin Mirqasımzadə, Miri bəy Vəzirov, Məmmədrəşid Bosnalızadə, Mustafa bəy Vəkilov, İsrafil Əşrəfov, Rəşid bəy Topçubaşov, Zaur bəy Daqirov, Teymur bəy Aslanov, Zeynalabdin Hüseynov və Xaspolad bəy Hacıyev Paris Universitetində təhsil almışdılar.

Cümhuriyyətin süqutunun ardından Fransada təhsil alan azərbaycanlı tələbələrdən bir çoxu siyasi motivlərə görə Azərbaycana qayıda bilməmiş və Fransada qalmışdır. Fransada qalanlar arasında Paris Sülh Konfransında Azərbaycan nümayəndə heyətinin rəhbəri kimi çıxış etmiş Əlimərdan bəy Topçubaşov və oğlu Rəşid bəy Topçubaşovda olmuşdur. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti dövründə Fətəli xan Xoyskinin 1918-ci il dekabrın 26-da təşkil etdiyi III hökumət kabinetində Ticarət və Sənaye naziri vəzifəsini icra etmiş Mirzə Əsədullayevdə Azərbaycanda yeni yaradılmış sovet hakimiyyətinin siyasi təzyiqlərindən qaçaraq Parisə mühacirət etmişdir. Cümhuriyyətinin istilasından sonra I Əkinçilik və Əmək naziri Əkbər ağa Şeyxülislamovda ömrünün sonuna kimi Paris şəhərində yaşamaq məcburiyyətində qalan Azərbaycan ziyalılarından idi.

II Dünya müharibəsi dönəmi

  Əsas məqalə: Əhmədiyyə Cəbrayılov
 
Bir qrup azərbaycanlı legioner döyüşdə ələ keçirdikləri qənimətlə — fransız partizanlarının bayrağı ilə birlikdə. (Fransa, Müriyak, 1944)

II Dünya müharibəsi zamanı 600 minə yaxın azərbaycanlı aparılan hərbi əməliyyatlarda iştirak etmişdir. SSRİ ordusunun tərkibində nasist ordularına qarşı aparılan döyüşlərin bir digər hissəsini partizan mübarizəsi təşkil edirdi. Azərbaycanlı partizanlar əsasən Almaniya və İtaliya ərazilərində aparılan döyüşlərdə iştirak edirdilər. Triest şəhərində Vermaxt qüvvələrinə qarşı sabotaj əməliyyatları həyata keçirən Mehdi Hüseynzadə qısa zamanda bütün Avropada məşhurlaşır. Mehdi Hüseynzadə ilə yanaşı İtaliya Xalq Müqavimət Hərəkatının iştirakçısı Tahir İsayevdə tanınmış azərbaycanlı partizanlardan olmuşdur.

Fransa ərazisində döyüşən azərbaycanlı partizanlardan ən tanımışı isə Əhmədiyyə Cəbrayılov olmuşdur. Əhmədiyyə Cəbrayılov 1920-ci ildə Şəki rayonunun Oxud kəndində anadan olur. II Dünya müharibəsinin başlamasının ardından könüllü olaraq cəbhəyə yollanır. Orconikidze diyarının Nevinnomıssk şəhərindəki aviasiya məktəbində hazırlıq keçir. Bir neçə ay davam edən kurslardan sonra kiçik leytenant rütbəsi alaraq Moskva yaxınlığında yerləşən 35-ci divizionun 350-ci bombardmançı eskadriliyasına, texniki xidmət sahəsinə təyin olunur. 1942-ci ilin aprelində Ukraynanın Donbas şəhərinə göndərilir və orada 350-ci polkun siyasi rəhbərinin köməkçisi təyin olunur. 1942-ci ilin aprel və ya may ayında onun təyyarəsi Kursk ətrafında vurulur. Almanlar tərəfindən əsir götürüldükdən sonra müxtəlif əsir düşərgələrində saxlanılır.

1943-cü ildə saxlanıldığı həbs düşərgəsindən tabutda gizlənmək yolu ilə qaçmağı bacarır və bundan sonra Əhmədiyyə Cəbrayılovun Fransa Müqavimət Hərəkatı illəri başlamış olur. Qısa zamanda apardığı uğurlu əməliyyatlarla məşhurlaşan Əhmədiyyə Fransada Armed Mişel, Ryus Armed və Хаrqo kimi ləqəbləri ilə tanınır. Nasistlər partizanın başına 10 min marka dəyərində pul mükafatı təyin edirlər. Fransa qarşısında göstərdiyi xidmətlərə görə "Fəxri Legion" ordeni ilə təltif edilən Əhmədiyyə Cəbrayılov 1944-cü ilin 20 avqust tarixində Paris şəhərində Müqavimət Hərəkatının lideri Şarl de Qoll ilə görüşür. Müharibənin başa çatmasının ardından Əhmədiyyə Azərbaycana qayıdır.

Mədəniyyət

 
Arşın mal alan operettasının fransız dilində olan posteri (Paris, 1925)

Azərbaycanlıların Fransada mədəni səviyyədə əlaqələr yaratmasının tarixi əsasən XX əsrdən etibarən başlayır. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin maliyyə dəstəyi ilə Fransa oxumağa göndərilən Cümhuriyyət tələbələri Fransada Azərbaycan mədəniyyətinin təbliğ edilməsinə öncülük etmişdilər. Tələbələr tərəfindən Paris teatır səhnələrində müxtəlif tamaşalar səhnələşdirilmişdir. 1925-ci ildə Parisdə Üzeyir Hacıbəyovun müəllifi olduğu "Arşın mal alan" operettası fransız dilində tamaşaya qoyulur. Digər bir tamaşa isə Parisdə təhsil alan Cümhuriyyət tələbələri tərəfindən hazırlanmışdır. Tamaşa 1925-ci ilin 4 iyun tarixində Femina Teatrında səhnələşdirilmişdir. "Arşın mal alan" operettasını fransız dilinə Üzeyir Hacıbəyovun qardaşı Ceyhun Hacıbəyli tərcümə etmişdir. Parisdə "Azərbaycan" adlı jurnalın nəşr edilməsi də mühüm mədəni hadisələrdən idi. Jurnal Müsavat partiyasının nəşri kimi 1926-cı ilin oktyabrından nəşrə başlamışdı.

Fransada Azərbaycan mədəniyyətinin inkişafında önəmli xidmətləri olan şəxslərdən biridə Ceyhun Hacıbəyli olmuşdur. Bəstəkar Üzeyir Hacıbəyovun qardaşı olan Ceyhun Hacıbəyli 1891-ci ildə Şuşa şəhərində anadan olur. Fəaliyyətini bir müddət Azərbaycanda davam etdirdikdən sonra Fransaya köçür. Ceyhun bəy Fransada yaşayarkən "La Revul du Mond Müsulman, "La Fiqaro" kimi mətbu orqanlarla əməkdaşlıq etmiş, La Revul des Deux Mende adlı jurnallarda çalışmış, Parisdə fransız dilində nəşr olunan Qafqaz" və Münhendə Azərbaycan dilində çıxan "Azərbaycan" jurnalının redaktoru olmuşdur. Azadlıq radiosunun Azərbaycan üzrə olan bölməsinin yaradıcılarından sayılan Ceyhun Hacıbəyli Münhendəki SSRİ-ni Öyrənən Universitetin müxbir üzvü seçilmişdir.

Fransada Azərbaycan mədəniyyəti ilə bağlı olan digər fəaliyyətlərdən biri də İren Məlikovanın adı ilə bağlıdır. Strasburq Universitetinin professoru olan İren Məlikova 1966-cı ildə həmin təhsil ocağında türk şöbəsinin açılmasına nail olur. Eyni zamanda bu dövrlərdə Strasburq şəhərində Turkika adlı jurnal fəaliyyətə başlayır. 1968-ci ildə Çingiz Hüseynovun Mirzə Fətəli Axundov haqqında yazdığı Fətəli fəthi və Məhəmməd, Məmməd, Məmiş adlı kitabları fransız dilinə tərcümə edilərək nəşr edilir. Fransa-Azərbaycan münasibətlərinin inkişafında fransız kommunist yazıcı Anri Barbüsündə müəyyən rolu olmuşdur. Anri Barbüs 1927-ci ildə Azərbaycan SSR-nə etdiyi səfər zamanı Bakı şəhəri ilə tanış olmuş və səfərindən məmnun qalmışdır. Anri Barbüs Bakı haqqında təəssüratlarını özünün Neft ölkəsində adlı əsərində belə təsvir etmişdir:

  Əgər məndən sovet hakimiyyətinin həyata keçirtdiyi, yaratdığı ən təəccüblü, heyranedici işləri haqda soruşsalar, onda mən belə cavab verərdim: Bakıya baxın!  

1989-cu ildə Parisdə Azərbaycan evi adlı mədəniyyət təşkilatının əsası qoyulur. Təşkilatın əsasını qoyanlardan biri də Qədir Süleymanov olmuşdur. Parisdə yaradılan təşkilatın bənzəri isə 2005-ci ildə Strasburq şəhərində yaradılmışdır. 2012-ci ildə Paris şəhərində prezident İlham Əliyev tərəfindən Azərbaycan Mədəniyyət Mərkəzinin açılışı olmuşdur. Mərkəz Fransada Azərbaycan mədəniyyəti ilə bağlı fəaliyyət göstərən ən böyük təşkilat hesab olunur.

Ədəbiyyat

  Əsas məqalələr: Banin və İren Məlikova
 
Banin tərəfindən yazılan Qafqaz günləri romanı.

Fransada Azərbaycanla bağlı ədəbiyyatın yaranması bir neçə ədibin adı ilə bağlıdır. Ceyhun Hacıbəylinin "Azərbaycan" adlı jurnalın redaktoru olması fransız cəmiyyətində Azərbaycanla bağlı fundamental ədəbi fikirlərin formalaşmasına zəmin yaradırdı. Fransız ədəbiyyatında Azərbaycan mövzusu XIX əsrin ortalarından etibarən aktual olmağa başladı. Aleksandr Dümanın 1859-cu ildə nəşr edilən "Qafqaz səfəri" adlı əsərində Nuxa, Quba və Bakı kimi şəhərlərin təsvirləri verilir. Fransada yaşamış və fəaliyyət göstərmiş yazıçılardan əsil adı Əsədullayeva Ümmülbanu olan Banini misal göstərmək olar. Banin 1905-ci ildə Bakı şəhərində anadan olub. Banin məşhur Azərbaycan milyonçuları Şəmsi Əsədullayevin və Musa Nağıyevin nəvəsi, Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin Ticarət və Sənaye naziri Mirzə Əsədullayevin qızı olmuşdur. Banin əsərlərində əsasən Azərbaycanla bağlı mövzuların işlənməsinə fikir verirdi. 1945-ci ildə çap edilən və yazıçıya böyük uğur gətirən Qafqaz günləri romanı yazıçının şəxsi bioqrafiyası üzərində qurulub. Romanda Bakının bir çox zəngin ailələri, onlar arasında olan münasibət, bayram və yas mərasimləri, milli adət-ənənələr, zamanın əhval ruhiyyəsi müəllif tərəfindən dəqiqliklə və ustalıqla qələmə alınmışdır. Ömrünün sonuna kimi Paris şəhərində yaşayıb yaradan Banin 1992-ci ildə bu şəhərdə vəfat etmişdir.

Fransada fəaliyyət göstərmiş azərbaycanlı yazıçılardan biri də İren Məlikova olmuşdur. 1917-ci ildə Sankt-Peterburqda ziyalı ailəsində anadan olmuşdur. İren Məlikova Bakıda tanınmış neft sahibkarlarından olan İskəndər bəy Məlikovun qızı idi. Azərbaycanda SSRİ hakimiyyətinin qurulmasının ardından ailəsini əvvəlcə Finlandiya, oradan isə Fransaya aparan İsgəndər bəy Məlikov ömrünün sonuna qədər burada yaşamışdır. Parisdə təhsil alan və daim tarix sahəsini araşdırmağa maraq göstərən İren Məlikova bu sahədə əsərləri olmuş yazıçıların yazıları ilə tanış olur. 1957-ci ildə doktorluq dissertasiyası müdafiə etmiş və gərgin elmi fəaliyyətin ardından Strasburq Universitetinin professoru adına qədər yüksəlmişdir. İren Məlikova 1966-cı ildə həmin təhsil ocağında türk şöbəsinin açılmasına nail olur. Eyni zamanda alimin dəstəyi ilə Strasburq şəhərində "Turkika'"' adlı jurnal fəaliyyətə başlayır. Azərbaycanşünas türkoloq alim kimi bir çox universitetlərin fəxri doktoru ünvanını alan İren Məlikova "Danışmənd dastanı", "Əbumüslüm Xorasani" və "Umur Paşa dastanı" adlı əsərlərin müəllifidir. Yazıcı 2009-cu ildə Parisdə vəfat etmişdir.

Müstəqillik illərindən sonra

  Əsas məqalə: Azərbaycan–Fransa münasibətləri

Azərbaycan 1991-ci ildə ikinci dəfə müstəqilliyini elan etdikdən 4 ay sonra Fransa tərəfindən rəsmən tanınmışdır. 1992-ci ilin 21 fevral tarixində iki dövlət arasında diplomatik əlaqələr yaradıldı. Elə həmin ilin 16 mart tarixində Fransanın Azərbaycanda səfirliyi fəaliyyətə başlamışıdır. Azərbaycanın Fransada səfirliyi isə 1994-cü ilin 20 oktyabr tarixində açılmışıdır. 1993, 1996 və 1997-ci illərdə prezident Heydər Əliyevin Fransaya rəsmi səfərləri baş tutmuşdur. 15 dekabr 2003-cü ildə Fransanın Müdafiə naziri Heydər Əliyevin dəfn mərasimində iştirak etmişdir. Prezident İlham Əliyevin Fransaya ilk səfəri 2004-cü ilin yanvar ayında baş tutmuşdur. Azərbaycan Prezidentləri ilə yanaşı Fransa prezidentləri tərəfindən də Azərbaycana səfərlər həyata keçirilmişdir. Nikolya Sarkozi və Fransua Olland müxtəlif vaxtlarda Bakıda rəsmi səfərlər həyata keçiriblər. Baş tutan qarşılıqlı səfərlər zamanı tərəflər arasında müxtəlif sahələri əhatə edən müqavilələr imzalanmışdır. Hal-hazırda konsulluq məsələləri Azərbaycanın Fransadakı və Fransanın Azərbaycandakı səfirlikləri tərəfindən həyata keçirilir.

Maraq doğuran hadisələr

Azərbaycan cəmiyyətində Fransa mövzusu hər zaman aktual olmuşdur. XIX əsr Azərbaycan ədəbiyyatının nümunələrində Fransa mövzusuna bir neçə dəfə müraciət edilir. 1850-ci ildə yazıçı-dramaturq Mirzə Fətəli Axundov tərəfindən yazılan "Hekayəti Müsyö Jordan Həkimi-Nəbatat və Dərviş Məstəli Şah Cadükuni Məşhur" əsərində Qarabağa səfər edən fransız təbib Müsyö Jordan obrazından söhbət açılır. Əsər əsasında 1976-cı ildə çəkilmiş "Dərviş Parisi partladır" adlı filmdə Azərbaycan kinosunun dəyərli nümunələrindəndir. 1995-ci ildə Vaqif Mustafayev tərəfindən çəkilən "Fransız" filmi isə Avropadan qayıdandan sonra öz milli adət-ənənələrimizə yuxarıdan aşağıya baxan azərbaycanlı haqqındadır. Əlibala (Fərman Şəkili) azərbaycanlı olduğunu danır, fransızca danışmağa başlayır. Onu yola gətirmək üçün hər yola müraciət edirlər, bir xeyri olmur. Sonradan məlum olur ki, Əlibala hələ sünnət olunmayıb. Məcburi sünnət elədikdən sonra Əlibala çevrilib olur müsəlman, azərbaycanlı.

Kinematoqrafiya sahəsi ilə yanaşı idman sahəsində də iki ölkə və xalq arasında qarşılıqlı maraq doğuran münasibətlər olmuşdur. 1995-ci ilin 6 sentyabr tarixində hər iki ölkənin milliləri Oser şəhərində UEFA Avropa Kubokunun 1996-cı il üzrə olan seçmə qrup mərhələsi çərcivəsində qarşılaşmışdır. Meydan sahiblərinin 10–0 hesablı qələbəsi ilə bitən oyun bu günə qədər Azərbaycan milli futbol komandası tarixində qeydə alınmış ən böyük hesablı məğlubiyyət, Fransa milli futbol komandası tarixində isə qeydə alınmış ən böyük hesablı qələbədir.

İki tərəfli maraq doğuran münasibətlərdən biri də təhsil ilə bağlıdır. 2011-ci ildə Fransanın keçmiş Prezidenti Nikola Sarkozinin Bakıya səfəri zamanı Bakı-Fransız liseyinin yaradılması ilə bağlı rəsmi sənəd imzalanmışdır. Liseyin yaradılmasına Heydər Əliyev Fondunun da dəstək vermişdir. Liseyin yaradılmasının əsas məqsədi Azərbaycanda müvəqqəti və daimi yaşayan fransızdilli əcnəbi vətəndaşların və Azərbaycan vətəndaşlarının bu dildə təhsil almalarına geniş imkanlar yaratmaqdır. 2014-cü ildə Azərbaycana rəsmi səfərə gələn Fransa Prezidenti Fransua Olland tədris mərkəzində aparılan tikinti işləri ilə tanış olmuşdur. Bakı-Fransız liseyi Bakının Ağ şəhər yaşayış kompleksində yerləşən "Paris" məhəlləsi adlı səmtdə yaradılmaqdadır.

İstinadlar

  1. Azərbaycan diasporu
  2. Azərbaycan-Fransa əməkdaşlığı: Tarix və müasirlik

Avqust 07, 2021
fransa, azərbaycanlıları, tarixi, azərbaycandan, kənarda, yaşayan, etnik, azərbaycanlıların, təşkil, etdiyi, azərbaycan, diasporunun, fransada, yaşayan, hissəsinin, adı, 2012, ilə, olan, məlumata, əsasən, fransada, nəfərə, yaxın, miliyyəti, azərbaycanlı, olan,. Fransa azerbaycanlilari tarixi Azerbaycandan kenarda yasayan etnik azerbaycanlilarin teskil etdiyi Azerbaycan diasporunun Fransada yasayan hissesinin adi 2012 ci ile olan melumata esasen Fransada 70 min nefere yaxin miliyyeti azerbaycanli olan sexs yasayir Azerbaycanlilarin Fransa ile ilkin temaslari XIX esrin sonlarina yaxin baslamisdir Azerbaycan Demokratik Respublikasi 1919 cu ilde 100 nefere yaxin telebeni dovlet hesabina tehsil almaq ucun Avropa olkelerine onlardan 42 neferini muxtelif ixtisaslar ucun Fransaya gondermisdir 2 Azerbaycan Demokratik Respublikasinin SSRI doneminde mehdud seviyyede davam eden elaqeler Azerbaycanin 1991 ci ilde ikinci defe musteqilliyini elde etmesinin ardindan yeniden inkisaf etmeye baslamisdir Bu gun azerbaycanlilar esasen Fransada paytaxt Paris seherinde Elzas bolgesinde Bordo Marsel ve Kann kimi boyuk seherlerde yasamaqdadirlar Fransa azerbaycanlilari Esedullayev Banin Seyxulislamov Topcubasov Miri bey Vezirov Ceyhun Hacibeyli Fereh Pehlevi Resid beyEmil Selimov Rober Osseyn Nicat Kazimov EhmediyyeIren Melikova Nerimanbeyov Rza Diqqeti Andre OsseynUmumi sayi70 000 1 Yasadigi erazilerParis Elzas Bordo MarselDiliAzerbaycan dilifransiz diliDiniIslam Mundericat 1 Ilkin qarsiliqli elaqeler 2 AXC donemi 3 II Dunya muharibesi donemi 4 Medeniyyet 5 Edebiyyat 6 Musteqillik illerinden sonra 7 Maraq doguran hadiseler 8 IstinadlarIlkin qarsiliqli elaqeler RedakteFransa ile Azerbaycan arasinda ilkin qarsiliqli elaqelerin tarixi XIII esre dayanir Hemin dovrde muxtelif fransiz seyyahlarin Azerbaycan ve diger qonsu dovletlerin erazilerine sefer meqsedi ile seyahetler etmeleri melumdur Fransiskanlar teriqetinden olan ve Fransanin simalinda yerlesen departamentden gelmis katolik rahib Vilyam Rubrok 1254 cu ilde Samaxi seherine gelerek bir muddet burada qalmisdir Fransiz seyyahlarin Azerbaycana sefer etmekde esas baslica meqsedleri dini missionerlik fealliyet ile mesgul olmaq ve esasen hemin zaman movcud olmus dovletlerle diplomatik siyasi munsaibetler yaratmaqdan ibaret idi Katolik Kilsesinin Qafqaz bolgesi uzre esas missiyonerlerinden olan fransiz Zhurden Catali de Severak 1320 ci ilde Baki Gence ve Samaxi kimi seherlere seferler etmisdir XV XVI esrlerde de dini zeminde missionerlik fealiyyetleri davam etdi lakin bu dovrden etibaren fransiz missiyonerlerle yanasi Azerbaycana fransiz seyyahlar ve diplomatlarda gelmeye basladilar AXC terefinden Fransaya tehsil almaga gonderilen cumhuriyyet telebeleri bir qismi Paris 1920 Fransa ve Azerbaycan arasinda elmi edebi elaqelerinin yaranmasinda fransiz serqsunaslarinin muhum rolu olmusdur Azerbaycan haqqinda ilk sanballi melumat fransiz serqsunasi Jan Sardenin 1711 ci ilde Hollandiyanin paytaxti Amsterdamda derc etdirdiyi Cenab Cengaverin Irana ve Serqin diger yerlerine seyaheti eserinde oz eksini tapmisdi Jan Sarden Azerbaycan sozunun mumkun etimologiyasi barede melumat vermisdir Bu melumat qerbli bir alim terefinden verilen ilk serh hesab olunur Kitabda serqsunas terefinden Naxcivan seheri ve Nesreddin Tusi barede de melumatlar verilir Fransada Azerbaycanla bagli yazilan eserlerden biri de Nader Xanikovun Asiya jurnalinda 1864 1865 ci illerde cap etdirdiyi Xaqani haqqinda memuar meqalesidir Meqalede muellif terefinden Efzeleddin Xaqaninin heyat ve yaradiciligi barede melumatlar ve eyni zamanda sifahi xalq edebiyyatindan parcalar verilmisdir Mirze Feteli Axundov terefinden yazilan eserlerin fransiz serqsunaslar terefinden XIX esrin sonunda ve XX esrin evvellerinde fransiz diline tercume edilmesi Fransa cemiyyetinde Azerbaycana olan maragi artirmisdir Azerbaycan numayende heyeti Paris Sulh Konfransinda Paris Klardiye oteli 1919 1858 1859 cu illerde Fransiz edebiyyatinin gorkemli numayendelerinden olan Aleksandr Dumanin Qafqaz seferi bas tutur Moskva Kazan Hesterxan kimi seherlerle yanasi Nuxa Quba ve Bakini da gezen yazar oz gorduklerini 1859 cu ilde Parisde Qafqaz seferi adli kitabinda tesvir edir XIX esrde Azerbaycana gelmis fransiz seyyahlarindan biri de Jul Loklerk idi O meshur cografiyasunas alim olmusdur Qafqazi ve Orta Asiyani gezdikden sonra yazdigi Qafqazdan Altay daglarina adli eseri 1890 ci ilde Parisin Libreri Plon nesriyyatinda cap edilmis ve fransiz oxucularinin boyuk maragina sebeb olmusdur Qafqazda ve elece de Azerbaycanda olmus diger fransiz seyyahlari da oz eserlerinde xalqin adetlerini medeniyyet tarixinin muxtelif aspektleri ile bagli oz fikirlerini bildirmisdiler XIX esrin son illerine yaxin Azerbaycana M Esvald A Frakun D Monperen kimi fransiz seyyahlari da sefer etmisdir Fransizlarin Azerbaycanda novbeti ciddi fealiyyeti ozunu Baki ve onun etraf kendlerinin erazilerinde yasanan neft bumu zamani gostermekdedir Fransiz sermayecileri olan Rotsildler ailesi Azerbaycana gelerek burada neftin emal edilmesi ve satisi ile mesgul olmaga baslayirlar 1883 cu il 16 may tarixinde Bakida Xezer Qara deniz neft senayesi ve ticaret cemiyyeti adli sirket tesis olunur Fransanin Rotsild qardaslar bankina tabe olan sirket Bakinin Balaxani Sabuncu Ramana kendlerinde neft emali ile mesgul olurdu Qisa zamanda neft emalini genislendiren sirket 1889 cu ilde 30 mln pud neft emal edir Incesenet ve menedeniyyet kimi sahelerde mehdud formada fealiyyet gosteren fransizlar XX esrin evvellerinde Bakida esasen neft ve bank sahesinde calisirdilar AXC donemi Redakte Elimerdan bey Topcubasovun Parisde yasadigi evin qarsisinda qoyulmus xatire lovhesi 1918 ci ilde Azerbaycan Xalq Cumhuriyyeti yaradilmasi ile Azerbaycan Fransa munasibetlerii resmen yaranmaga ve inkisaf etmeye baslayir Azerbaycan numayende heyetinin Fransaya ilk resmi seferi 1919 cu ilde Paris seherinde kecirilen Paris Sulh Konfransi zamani bas tutur Elimerdan bey Topcubasovun rehberliyi ile Fransaya sefer eden qrupun esas meqsedlerinden biri Azerbaycan Xalq Cumhuriyyetinin musteqilliyinin de facto seviyyede dunyanin aparaci dovletleri terefinden taninmasi olmusdur 1919 cu ilin 28 mayinda Azerbaycan numayende heyeti ile donemin ABS prezidenti Vudro Vilson arasinda gorus kecirilir Kecirilen gorusde Vudro Vilsona Azerbaycan Xalq Cumhuriyetinin yaranma tarixi onun 1 il muddetinde kecdiyi inkisaf yolu ve Qafqazda olan veziyyet barede melumatlar verilir Azerbaycan numayende heyeti terefinden kecirilen sulh konfransi muddetinde Paris sulh konfransina Qafqaz Azerbaycani sulh numayendeliyinin telebleri adli kitabca ingilis ve fransiz dillerine tercume edilerek cap edilir ve tedbir istirakcilarina paylanilir Paris Sulh Konfransinin Azerbaycan ve Gurcustanla bagli olan qerarlarina esasen Paris Sulh Konfransini Ali Surasi terefinden bu iki olkenin musteqillikleri de fakto taninir Terefler arasinda elde edilen raziliga esasen Azerbaycanda ve eyni zamanda Avropa olkelerinde qarsiliqli numayendelikler fealiyyet gostermeli ve emekdasliq perspektivlikleri deyerlendirilmeli idi Paris Sulh Konfransinda elde edilen diplomatik ugurun neticesi olaraq 1920 ci ilin evvellerinde Bakida Fransanin numayendeliyi acilir Azerbaycan Xalq Cumhuriyyetinin maliyye yardimi ile 100 nefere yaxin telebe Avropa olkelerine tehsil almaga gonderilir Gonderilen telebelerden 42 neferi Fransanin muxtelif seherlerinde tehsil almisdilar Cumhuriyyet telebeleri olaraq adlandirilan telebelerden Abbas Atamalibeyov Abbas bey Muradov Aslan bey Vezirov Balaga Agayev Bayram Haciyev Cebrayil Rehimov Ejder bey Axundov Mirzeynalabdin Mirqasimzade Miri bey Vezirov Memmedresid Bosnalizade Mustafa bey Vekilov Israfil Esrefov Resid bey Topcubasov Zaur bey Daqirov Teymur bey Aslanov Zeynalabdin Huseynov ve Xaspolad bey Haciyev Paris Universitetinde tehsil almisdilar Cumhuriyyetin suqutunun ardindan Fransada tehsil alan azerbaycanli telebelerden bir coxu siyasi motivlere gore Azerbaycana qayida bilmemis ve Fransada qalmisdir Fransada qalanlar arasinda Paris Sulh Konfransinda Azerbaycan numayende heyetinin rehberi kimi cixis etmis Elimerdan bey Topcubasov ve oglu Resid bey Topcubasovda olmusdur Azerbaycan Xalq Cumhuriyyeti dovrunde Feteli xan Xoyskinin 1918 ci il dekabrin 26 da teskil etdiyi III hokumet kabinetinde Ticaret ve Senaye naziri vezifesini icra etmis Mirze Esedullayevde Azerbaycanda yeni yaradilmis sovet hakimiyyetinin siyasi tezyiqlerinden qacaraq Parise muhaciret etmisdir Cumhuriyyetinin istilasindan sonra I Ekincilik ve Emek naziri Ekber aga Seyxulislamovda omrunun sonuna kimi Paris seherinde yasamaq mecburiyyetinde qalan Azerbaycan ziyalilarindan idi II Dunya muharibesi donemi Redakte Esas meqale Ehmediyye Cebrayilov Bir qrup azerbaycanli legioner doyusde ele kecirdikleri qenimetle fransiz partizanlarinin bayragi ile birlikde Fransa Muriyak 1944 II Dunya muharibesi zamani 600 mine yaxin azerbaycanli aparilan herbi emeliyyatlarda istirak etmisdir SSRI ordusunun terkibinde nasist ordularina qarsi aparilan doyuslerin bir diger hissesini partizan mubarizesi teskil edirdi Azerbaycanli partizanlar esasen Almaniya ve Italiya erazilerinde aparilan doyuslerde istirak edirdiler Triest seherinde Vermaxt quvvelerine qarsi sabotaj emeliyyatlari heyata keciren Mehdi Huseynzade qisa zamanda butun Avropada meshurlasir Mehdi Huseynzade ile yanasi Italiya Xalq Muqavimet Herekatinin istirakcisi Tahir Isayevde taninmis azerbaycanli partizanlardan olmusdur Fransa erazisinde doyusen azerbaycanli partizanlardan en tanimisi ise Ehmediyye Cebrayilov olmusdur Ehmediyye Cebrayilov 1920 ci ilde Seki rayonunun Oxud kendinde anadan olur II Dunya muharibesinin baslamasinin ardindan konullu olaraq cebheye yollanir Orconikidze diyarinin Nevinnomissk seherindeki aviasiya mektebinde hazirliq kecir Bir nece ay davam eden kurslardan sonra kicik leytenant rutbesi alaraq Moskva yaxinliginda yerlesen 35 ci divizionun 350 ci bombardmanci eskadriliyasina texniki xidmet sahesine teyin olunur 1942 ci ilin aprelinde Ukraynanin Donbas seherine gonderilir ve orada 350 ci polkun siyasi rehberinin komekcisi teyin olunur 1942 ci ilin aprel ve ya may ayinda onun teyyaresi Kursk etrafinda vurulur Almanlar terefinden esir goturuldukden sonra muxtelif esir dusergelerinde saxlanilir 1943 cu ilde saxlanildigi hebs dusergesinden tabutda gizlenmek yolu ile qacmagi bacarir ve bundan sonra Ehmediyye Cebrayilovun Fransa Muqavimet Herekati illeri baslamis olur Qisa zamanda apardigi ugurlu emeliyyatlarla meshurlasan Ehmediyye Fransada Armed Misel Ryus Armed ve Harqo kimi leqebleri ile taninir Nasistler partizanin basina 10 min marka deyerinde pul mukafati teyin edirler Fransa qarsisinda gosterdiyi xidmetlere gore Fexri Legion ordeni ile teltif edilen Ehmediyye Cebrayilov 1944 cu ilin 20 avqust tarixinde Paris seherinde Muqavimet Herekatinin lideri Sarl de Qoll ile gorusur Muharibenin basa catmasinin ardindan Ehmediyye Azerbaycana qayidir Medeniyyet Redakte Arsin mal alan operettasinin fransiz dilinde olan posteri Paris 1925 Azerbaycanlilarin Fransada medeni seviyyede elaqeler yaratmasinin tarixi esasen XX esrden etibaren baslayir Azerbaycan Xalq Cumhuriyyetinin maliyye desteyi ile Fransa oxumaga gonderilen Cumhuriyyet telebeleri Fransada Azerbaycan medeniyyetinin teblig edilmesine onculuk etmisdiler Telebeler terefinden Paris teatir sehnelerinde muxtelif tamasalar sehnelesdirilmisdir 1925 ci ilde Parisde Uzeyir Hacibeyovun muellifi oldugu Arsin mal alan operettasi fransiz dilinde tamasaya qoyulur Diger bir tamasa ise Parisde tehsil alan Cumhuriyyet telebeleri terefinden hazirlanmisdir Tamasa 1925 ci ilin 4 iyun tarixinde Femina Teatrinda sehnelesdirilmisdir Arsin mal alan operettasini fransiz diline Uzeyir Hacibeyovun qardasi Ceyhun Hacibeyli tercume etmisdir Parisde Azerbaycan adli jurnalin nesr edilmesi de muhum medeni hadiselerden idi Jurnal Musavat partiyasinin nesri kimi 1926 ci ilin oktyabrindan nesre baslamisdi Fransada Azerbaycan medeniyyetinin inkisafinda onemli xidmetleri olan sexslerden biride Ceyhun Hacibeyli olmusdur Bestekar Uzeyir Hacibeyovun qardasi olan Ceyhun Hacibeyli 1891 ci ilde Susa seherinde anadan olur Fealiyyetini bir muddet Azerbaycanda davam etdirdikden sonra Fransaya kocur Ceyhun bey Fransada yasayarken La Revul du Mond Musulman La Fiqaro kimi metbu orqanlarla emekdasliq etmis La Revul des Deux Mende adli jurnallarda calismis Parisde fransiz dilinde nesr olunan Qafqaz ve Munhende Azerbaycan dilinde cixan Azerbaycan jurnalinin redaktoru olmusdur Azadliq radiosunun Azerbaycan uzre olan bolmesinin yaradicilarindan sayilan Ceyhun Hacibeyli Munhendeki SSRI ni Oyrenen Universitetin muxbir uzvu secilmisdir Fransada Azerbaycan medeniyyeti ile bagli olan diger fealiyyetlerden biri de Iren Melikovanin adi ile baglidir Strasburq Universitetinin professoru olan Iren Melikova 1966 ci ilde hemin tehsil ocaginda turk sobesinin acilmasina nail olur Eyni zamanda bu dovrlerde Strasburq seherinde Turkika adli jurnal fealiyyete baslayir 1968 ci ilde Cingiz Huseynovun Mirze Feteli Axundov haqqinda yazdigi Feteli fethi ve Mehemmed Memmed Memis adli kitablari fransiz diline tercume edilerek nesr edilir Fransa Azerbaycan munasibetlerinin inkisafinda fransiz kommunist yazici Anri Barbusunde mueyyen rolu olmusdur Anri Barbus 1927 ci ilde Azerbaycan SSR ne etdiyi sefer zamani Baki seheri ile tanis olmus ve seferinden memnun qalmisdir Anri Barbus Baki haqqinda teessuratlarini ozunun Neft olkesinde adli eserinde bele tesvir etmisdir Eger menden sovet hakimiyyetinin heyata kecirtdiyi yaratdigi en teeccublu heyranedici isleri haqda sorussalar onda men bele cavab vererdim Bakiya baxin 1989 cu ilde Parisde Azerbaycan evi adli medeniyyet teskilatinin esasi qoyulur Teskilatin esasini qoyanlardan biri de Qedir Suleymanov olmusdur Parisde yaradilan teskilatin benzeri ise 2005 ci ilde Strasburq seherinde yaradilmisdir 2012 ci ilde Paris seherinde prezident Ilham Eliyev terefinden Azerbaycan Medeniyyet Merkezinin acilisi olmusdur Merkez Fransada Azerbaycan medeniyyeti ile bagli fealiyyet gosteren en boyuk teskilat hesab olunur Edebiyyat Redakte Esas meqaleler Banin ve Iren Melikova Banin terefinden yazilan Qafqaz gunleri romani Fransada Azerbaycanla bagli edebiyyatin yaranmasi bir nece edibin adi ile baglidir Ceyhun Hacibeylinin Azerbaycan adli jurnalin redaktoru olmasi fransiz cemiyyetinde Azerbaycanla bagli fundamental edebi fikirlerin formalasmasina zemin yaradirdi Fransiz edebiyyatinda Azerbaycan movzusu XIX esrin ortalarindan etibaren aktual olmaga basladi Aleksandr Dumanin 1859 cu ilde nesr edilen Qafqaz seferi adli eserinde Nuxa Quba ve Baki kimi seherlerin tesvirleri verilir Fransada yasamis ve fealiyyet gostermis yazicilardan esil adi Esedullayeva Ummulbanu olan Banini misal gostermek olar Banin 1905 ci ilde Baki seherinde anadan olub Banin meshur Azerbaycan milyonculari Semsi Esedullayevin ve Musa Nagiyevin nevesi Azerbaycan Xalq Cumhuriyyetinin Ticaret ve Senaye naziri Mirze Esedullayevin qizi olmusdur Banin eserlerinde esasen Azerbaycanla bagli movzularin islenmesine fikir verirdi 1945 ci ilde cap edilen ve yaziciya boyuk ugur getiren Qafqaz gunleri romani yazicinin sexsi bioqrafiyasi uzerinde qurulub Romanda Bakinin bir cox zengin aileleri onlar arasinda olan munasibet bayram ve yas merasimleri milli adet eneneler zamanin ehval ruhiyyesi muellif terefinden deqiqlikle ve ustaliqla qeleme alinmisdir Omrunun sonuna kimi Paris seherinde yasayib yaradan Banin 1992 ci ilde bu seherde vefat etmisdir Fransada fealiyyet gostermis azerbaycanli yazicilardan biri de Iren Melikova olmusdur 1917 ci ilde Sankt Peterburqda ziyali ailesinde anadan olmusdur Iren Melikova Bakida taninmis neft sahibkarlarindan olan Iskender bey Melikovun qizi idi Azerbaycanda SSRI hakimiyyetinin qurulmasinin ardindan ailesini evvelce Finlandiya oradan ise Fransaya aparan Isgender bey Melikov omrunun sonuna qeder burada yasamisdir Parisde tehsil alan ve daim tarix sahesini arasdirmaga maraq gosteren Iren Melikova bu sahede eserleri olmus yazicilarin yazilari ile tanis olur 1957 ci ilde doktorluq dissertasiyasi mudafie etmis ve gergin elmi fealiyyetin ardindan Strasburq Universitetinin professoru adina qeder yukselmisdir Iren Melikova 1966 ci ilde hemin tehsil ocaginda turk sobesinin acilmasina nail olur Eyni zamanda alimin desteyi ile Strasburq seherinde Turkika adli jurnal fealiyyete baslayir Azerbaycansunas turkoloq alim kimi bir cox universitetlerin fexri doktoru unvanini alan Iren Melikova Danismend dastani Ebumuslum Xorasani ve Umur Pasa dastani adli eserlerin muellifidir Yazici 2009 cu ilde Parisde vefat etmisdir Musteqillik illerinden sonra Redakte Esas meqale Azerbaycan Fransa munasibetleriAzerbaycan 1991 ci ilde ikinci defe musteqilliyini elan etdikden 4 ay sonra Fransa terefinden resmen taninmisdir 1992 ci ilin 21 fevral tarixinde iki dovlet arasinda diplomatik elaqeler yaradildi Ele hemin ilin 16 mart tarixinde Fransanin Azerbaycanda sefirliyi fealiyyete baslamisidir Azerbaycanin Fransada sefirliyi ise 1994 cu ilin 20 oktyabr tarixinde acilmisidir 1993 1996 ve 1997 ci illerde prezident Heyder Eliyevin Fransaya resmi seferleri bas tutmusdur 15 dekabr 2003 cu ilde Fransanin Mudafie naziri Heyder Eliyevin defn merasiminde istirak etmisdir Prezident Ilham Eliyevin Fransaya ilk seferi 2004 cu ilin yanvar ayinda bas tutmusdur Azerbaycan Prezidentleri ile yanasi Fransa prezidentleri terefinden de Azerbaycana seferler heyata kecirilmisdir Nikolya Sarkozi ve Fransua Olland muxtelif vaxtlarda Bakida resmi seferler heyata keciribler Bas tutan qarsiliqli seferler zamani terefler arasinda muxtelif saheleri ehate eden muqavileler imzalanmisdir Hal hazirda konsulluq meseleleri Azerbaycanin Fransadaki ve Fransanin Azerbaycandaki sefirlikleri terefinden heyata kecirilir Maraq doguran hadiseler RedakteAzerbaycan cemiyyetinde Fransa movzusu her zaman aktual olmusdur XIX esr Azerbaycan edebiyyatinin numunelerinde Fransa movzusuna bir nece defe muraciet edilir 1850 ci ilde yazici dramaturq Mirze Feteli Axundov terefinden yazilan Hekayeti Musyo Jordan Hekimi Nebatat ve Dervis Mesteli Sah Cadukuni Meshur eserinde Qarabaga sefer eden fransiz tebib Musyo Jordan obrazindan sohbet acilir Eser esasinda 1976 ci ilde cekilmis Dervis Parisi partladir adli filmde Azerbaycan kinosunun deyerli numunelerindendir 1995 ci ilde Vaqif Mustafayev terefinden cekilen Fransiz filmi ise Avropadan qayidandan sonra oz milli adet enenelerimize yuxaridan asagiya baxan azerbaycanli haqqindadir Elibala Ferman Sekili azerbaycanli oldugunu danir fransizca danismaga baslayir Onu yola getirmek ucun her yola muraciet edirler bir xeyri olmur Sonradan melum olur ki Elibala hele sunnet olunmayib Mecburi sunnet eledikden sonra Elibala cevrilib olur muselman azerbaycanli Kinematoqrafiya sahesi ile yanasi idman sahesinde de iki olke ve xalq arasinda qarsiliqli maraq doguran munasibetler olmusdur 1995 ci ilin 6 sentyabr tarixinde her iki olkenin millileri Oser seherinde UEFA Avropa Kubokunun 1996 ci il uzre olan secme qrup merhelesi cercivesinde qarsilasmisdir Meydan sahiblerinin 10 0 hesabli qelebesi ile biten oyun bu gune qeder Azerbaycan milli futbol komandasi tarixinde qeyde alinmis en boyuk hesabli meglubiyyet Fransa milli futbol komandasi tarixinde ise qeyde alinmis en boyuk hesabli qelebedir Iki terefli maraq doguran munasibetlerden biri de tehsil ile baglidir 2011 ci ilde Fransanin kecmis Prezidenti Nikola Sarkozinin Bakiya seferi zamani Baki Fransiz liseyinin yaradilmasi ile bagli resmi sened imzalanmisdir Liseyin yaradilmasina Heyder Eliyev Fondunun da destek vermisdir Liseyin yaradilmasinin esas meqsedi Azerbaycanda muveqqeti ve daimi yasayan fransizdilli ecnebi vetendaslarin ve Azerbaycan vetendaslarinin bu dilde tehsil almalarina genis imkanlar yaratmaqdir 2014 cu ilde Azerbaycana resmi sefere gelen Fransa Prezidenti Fransua Olland tedris merkezinde aparilan tikinti isleri ile tanis olmusdur Baki Fransiz liseyi Bakinin Ag seher yasayis kompleksinde yerlesen Paris mehellesi adli semtde yaradilmaqdadir Istinadlar Redakte Azerbaycan diasporu Azerbaycan Fransa emekdasligi Tarix ve muasirlikMenbe https az wikipedia org w index php title Fransa azerbaycanlilari amp oldid 5974378, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.