fbpx
Wikipedia

Eskimoslar

Avqust 21, 2021


Eskimoslar və ya İnuitlər və Yupiklər — Arktika bölgədəki dörd ölkəyə yayılmış olaraq, Şərq Sibir, Alyaska, Kanada və Qrenlandiyada yaşayan və Eskimos-Aleut dil ailəsinin Eskimos dilleri ilə danışan Eskimos-Aleut xalqlarının ən böyük qrupu olan şimal qütb xalqı. Digər qohum xalq Aleutlar hesab olunur.

Eskimoslar
İnyupik eskimos ailəsi
Ümumi sayı
150.000
Yaşadığı ərazilər
Dili

Eskimos-Aleut dil ailəsi
ingilis dili
dan dili
rus dili

Dini

Xristianlıq, Şamanizm

Qohum xalqlar

Aleutlar

Eskomoslar özlərini "iunit" adlandırırlar. "Eskomos" sözü (eskimansiq — «çiy yiyən") hindi qəbilələrindən olanabenaklara və atabasklara aiddir. Eskimoslar Yupik və İnuit olmaq üzere iki ana qrupa ayrılar. Sirenik Yupiklərinin dilləri digər Yupik dillərindən diqqətə çarpan şəkildə fərqlidir və bu fərqliliyə əsasında Menovşçikov (Меновщиков) kimi mütəxəssis dilçilər Sirenik Yupikçəsini Yupik dilləri xaricində dutaraq Sirenik Eskimoscası adı altında Eskimos dillərinin üçüncü ana qolu olaraq təsnif edər.

Ümumi məlumat

Eskimoslar, eskimolar – ABŞ-da (Alyaskada – 47 min 783 nәfәr; 2000), Kanadanın şimalında (50 min 480 nәfәr; 2006), Danimarkada (18 min 563 nәfәr; Qrenlandiya adalarında – tәqribət 50 min nәfәr; 2007) vә RF-dә (Çukot Muxtar Mahalında –1529 nәfәr; 2010) yaşayan etnik birlik. Ümumi sayları tәqribən 170 min nәfәrdir. Eskimos-aleut dil ailәsinә aid dillәri iki qrupa bölünür: inupik (Berinq boğazında Diomid adalarının, Alyaskanın vә Kanadanın, Labrador vә Qrenlandiyanın şimalında qohum dialektlәri) vә Alyaskanın qərb vә cənub - qərbindә, Müqəddəs Lavrenti vә Çukot yarım-adalarında yaşayan әhalinin danışdığı dialektlәrlә birlikdә yupik – üç dildәn ibarәt qrup (mәrkәzi yupik, Sibir yupiki vә suqpiak, yaxud alutiik).

Etnos kimi e.ә. 2-ci minilliyin sonlarında Berinq dәnizi rayonunda tәşәkkül tapmışlar. Eramızın 1-ci minilliyindә Eskimosların әcdadları – Tule mәdәniyyәtinin daşıyıcıları

Çukotda vә Amerikadan Qrenlandiyaya qәdәr Arktika sahillәri boyunca mәkunlaşmışlar.

Eskimoslar 15 etnomәdәni qrupa bölünürlәr: Cәnubi Alyaska -ı (Prins Uilyam körfәzinin sahillәri vә Kadyak a.); dillәrini vә әnәnәvi hәyat tәrzlәrini әn çox qoruyub saxlayan Qәrbi Alyaska Eskimosları; Müqəddəs Lavrenti vә Diomid adalarındakı Eskimoslarda daxil olmaqla Sibir Eskimosları; Norton körfәzindәn ABŞ–Kanada sәrhәdinәdәk olan sahilyanı torpaqlarda vә Alyaskanın şimaldakı daxili rayonlarda yaşayan Şimal- Qәrbi Alyaska Eskimosları; 14-cü әsrin sonu -15-ci әsrin әvvәlindә Kanadanın şimal sahillәrindәki yerli әhali ilә Alyaskanın şimalından gәlmiş nunaliit eskimoslarla qarışıq qrupu olan vә Makenzi çayı mәnsәbindә yaşayan Makenzilər; Kanadanın şimal sahillәrindә, Koroneyşn körfәzi boyu, Banks vә Viktoriya adalarında yaşayan mis Eskimosları (soyuq döymә üsulu ilә xalis misdәn hazırladıqları әmәk alәtlәrinә görә belә adlandırırlar); Şimali Kanadadakı Butiya vә Adeleyd yarım-adalarının sahillәrindә, Kinq Uilyam adalarında vә Bak çayının aşağı axarlarında yaşayan netsilik Eskimosları; onlara yaxın olan Melvill yarım-adada, Baffin Torpağı adalarının bir hissәsindә vә Sauthempton adada yaşayan iqlulik Eskimosları; Hudzon körfәzindәn qərbdә Kanadanın daxili tundrasında yaşayan karibu Eskimosları; Baffin Torpağı adalarının mәrkәzi vә cәnubi hissәsindә yaşayan Baffin Torpağı Eskimosları; 19-cu әsrdә “settlerlәr” (eskimos qadınların ağ dәrili ovçular vә gәlmәlәrlә nikahlarından törәmәlәr) metis qrupunun yaranmasında iştirak etmiş Kvebek Eskimosları vә Lab rador Eskimosları; 17-ci әsrin әvvәllәrindәn Danimarka tәrәfindәn müstәmlәkәlәşmәyә vә xristianlaşdırmaya mәruz qalan Eskimosların әn çoxsaylı qrupu – Qәrbi Qrenlan diya Eskimosları; Yerin әn şimal tәrәfinin aborigenlәri – Qrenlandiyanın şimal-qərbindә yaşayan qütb zonası Eskimosları; digәr Eskimoslardan fәrqli olaraq avropalıların tәsirinә әn gec (19,20-ci әsrlәr) mәruz qalan Şәrqi Qrenlandiya Eskimosları.

Öz tarixlәri boyu Arktikada yaşayış üçün münasib mәdәniyyәt formaları yaratmışlar: dönmә ucluğu olan qarmaq, ov qayığı – kayak, bütöv xәz geyim, yarımqazma vә iqlu (günbәzvarı qar daxma), xörәk bişirmәk, evi işıqlandırmaq vә qızdırmaq, xörәk bişirmәk üçün piylә yanan çıraq vә s. Eskimoslar üçün tayfa tәşkilatının formalaşmaması, 19-cu әsrdә qәbilәlәrin olmaması (ehtimal ki, Berinq dәnizi sahillәrindә yaşayan Eskimoslar istisna olmaqla) sәciyyәvidir. 18-ci әsrdә bir neçә eskimos qrupunun xristianlaşdırılmasına baxmayaraq, Eskimoslar faktiki olaraq animistik tәsәvvürlәrini vә şamanizmi qoruyub saxlamışlar.

Eskimoslarda 5 tәsәrrüfat-mәdәni kompleks müәyyәnlәşdirilir: morj vә balina ovu (Çukot, Müq. Lavrenti a., Alyaskanın şimal-qərb sahillәri, Qәrbi Qrenlandiyanın qәdim әhalisi); suiti ovu (Şimal-Qәrbi vә Şәrqi Qrenlandiya, Kanadanın Arktika arxipelaqı); balıqçılıq (Cәnubi vә Qәrbi Alyaska -ı); karibu maralı ovu (karibu Eskimosları, Alyaskanın şimalında yaşayan Eskimosların bir hissәsi); karibu ovu ilә yanaşı, dәniz ovu (Kanada Eskimoslarının çoxu, Alyaskanın şimalındakı Eskimosların bir qismi). Eskimoslar bazar münasibәtlәrinә cәlb olunduqdan sonra onların әksәriyyәti satış üçün xәzli heyvanların ovuna, Qrenlandiyada isә balıq ovuna keçdilәr. Bir çoxu inşaatda, dәmir filizi vә neft mәdәnlәrindә, Arktika faktoriyalarında vә s. yerlәrdә işlәyirlәr. Qrenlandiyalılarda vә Alyaska Eskimoslarında varlı tәbәqә vә milli ziyalılar meydana gәlmişdir.

20-ci әsrin ortalarında Eskimosların 4 müstәqil etnosiyasi birliyi formalaşdı:

1) Qrenlandiya Eskimosları;

2) Kanada Eskimosları (özlәrini inuit adlandırırlar). 1950-ci illәrdәn Kanada hökumәti yerli әhalinin bir yerә toplanılmasına vә iri qәsәbәlәrin tikintisinә başladı. Dillәrini qoruyub saxlamışlar, ingilis vә fransız dillәri dә yayılmışdır (Kvebek Eskimosları). 19-cu әsrin sonlarından sillabik әlifbaya әsaslanan yazı sisteminә malikdirlәr;

3) Alyaska Eskimoslarının çoxu ingilis dilindә danışırlar, xristianlaşdırılmışlar. 1960-cı illәrdәn iqtisadi vә siyasi hüquqları uğrunda mübarizә aparırlar. Milli-mәdәni birlәşmә meyillәri güclüdür;

4) Asiya (Sibir) Eskimosları – yupiqıt, yaxud yuqıt (özlәrini “insanlar”, “hәqiqi insanlar” adlandırırlar; 1930-cu illәrdәn rәsmi adları “yuitlәr”dir). Dillәri yüpik qrupuna aiddir; Sireniki (Siqinık), Mәrkәzi Sibir (Novoye Çaplino) vә Naukan (Nıvukak) dialektlәri var. Rus dili dә yayılmışdır. 1932-ci ildә Mәrkәzi Sibir dialekti әsasında yazı sistemi tәrtib olunmuşdur. Şimalda Berinq boğazından qərbdә Xaç körfәzinәdәk uzanan Çukot yarım-adalarının sahilyanı әrazilәrindә mәskunlaşmışlar. Əsas qrupları: nıvukakmit (“naukanlılar”), unqaziqmit (“çaplinolular”) vә sireniqmit (“sirenikililәr”).

Əsas әnәnәvi mәşğuliyyәtlәri dәniz heyvanlarının (әsasәn morj vә suiti) ovudur. 19-cu әsrin ortalarınadәk inkişaf etmiş balina ovu sonralar azaldı. Balinaları yataq yerlәrindә, buzun üstündә, yaxud qayıqdan mizraq, nizә vә qarmaqla vururdular. Eskimoslar hәmçinin şimal maralı vә dağ qoçu da ovlayırdılar. 19-cu әsrin ortalarından odlu silahdan istifadә geniş yayılmışdı, tülkü (xüsusilә ağ tülkü) xәzinin satışı artmışdı. Quşovlama üsulları çukot üsullarına (mizraq vә boladan istifadә) oxşar idi. Balıqçılıq vә yığıcılıqla da mәşğul olurdular. Qoşqu itlәri yetişdirirdilәr. Maralçı çukçalar vә ABŞ Eskimosları ilә natural mübadilә aparırlar, müntәzәm olaraq Alyaska vә Müqəddəs Lavrenti adalarına ticari sәfәrlәr edirdilәr. Əsas yemәklәri morj, suiti vә balina әtindәn hazırlanırdı. Maral әti yüksәk qiymәtlәndirilirdi. Ətin yanında bitki yemәyi, dәniz kәlәmi, molyusk verilirdi. 19-cu әsrin ortalarınadәk iri yaşayış mәskәnlәrini tәşkil edәn yarımqazmalarda (nın¢lyu) yaşayırdılar. 17,18-ci әsrlәrdә çukçaların tәsiri ilә әsas qış mәnzillәri maral dәrisi ilә örtülmüş karkaslı yaranqalar (mın¢tıq¢ak) oldu. Onların divarlarını daş vә ya taxtadan hazırlayır, çimlә örtürdülәr. Yay evlәri morj dәrilәri ilә örtülmüş ağac karkaslı, maili dam örtüklü dördbucaqlı evlәrdir. 19-cu әsrin әvvәlinәdәk icma evlәri (bir neçә ailәnin yaşadığı, hәmçinin yığıncaq vә bayramların keçirildiyi böyük yarımqazmalar) qorunub saxlanılmışdı. Əsas nәql. vasitәlәri qışda itlәr qoşulmuş nartalar vә xizәklәr, buz bağlamamış sularda dәridәn qayıqlardır (kaya¢k). Çukot tipli baydaralardan da istifadә edilirdi.

19-cu әsrin sonlarınadәk әnәnәvi bütöv geyim növlәrindәn biri lәlәklәri astar tәrәfindә olan quş dәrilәrindәn tikilmiş kuxlyanka idi. Maralçı çukçalarla aparılan mübadilә nәticәsindә geyimlәr maral xәzindәn dә tikilirdi. Qadın geyiminә çukçalarda olduğu kimi ikiqat xәzdәn kombinezon (k¢alıvaqan) aiddir. Kişi vә qadın yay geyimi nerpa bağırsaqlarından, sonralar isә alınma parçalardan tikilmiş bütöv kamleykadır. Ənәnәvi ayaqqabı kişilәrdә baldıra, qadınlarda isә dizә qәdәr olan xәz untalardır (kamqık). Qadınlar iki hörük hörürdülәr, kişilәr kiçik dairә vә ya bir neçә tel saxlamaqla saçlarını qırxırdılar. Şәkildöydürmә (tatuirlәmә) yayılmışdır. Xәstәlikdәn qorunmaq mәqsәdilә üzlәrinә oxra vә qrafit çәkirdilәr. Eskimosların әnәnәvi dekorativ incәsәnәtinә xәzdәn mozaika, rәngli vәtәri saplarla zamşa üzәrindә tikmә, muncuqla işlәmә, morj dişi üzәrindә oyma aiddir.

Eskimoslarda ata xәtti ilә hesablanan qohumluq, gәlin üçün işlәyib ödәmә ilә patrilokal nikah üstünlük tәşkil edirdi. Baydara sahibindәn vә ona 3–5 yaxın qohumundan ibarәt “baydara artellәri” (anyam ima) mövcud idi. Ovlanmış balıq vә heyvanlar “artelin” üzvlәri arasında bölüşdürülürdü. Əmlak bәrabәrsizliyi yaranmış, bәzәn yaşayış mәskәnlәrinin başçısı (“torpaq sahibi”) olan iri tacirlәr meydana gәlmişlәr.

Eskimoslar xeyirxah vә zәrәrverici ruhlara inanırdılar. Qaranquş dәniz ovunun himayәçisi hesab olunurdu. Kosmoqonik rәvayәtlәrin әsas personajı Quzğundur. Nağılların әsas süjetlәri balina ilә bağlıdır. Əsas mәrasimlәri morj vә balina ovuna hәsr olunmuş bayramlardır. Şamanizm geniş yayılmışdır. 1930-cu illәrdәn -da ovçuluq tәsәrrüfatları tәşkil edilmişdir. Ənәnәvi inancları, şamanlıq, sümük üzәrindә oyma, mahnı vә rәqslәri qorunub saxlanılır. Yazı sisteminin yaranması ilә ziyalılar yetişir. Müasir Eskimoslarda milli özünüdәrkin inkişafı müşahidә olunur.

Təsnifatı

Maraqlı faktlar

  • Eskimoslar soyuduculardan öz qidalarını soyuqdan donmamaq üçün istifadə edirlər.

Avqust 21, 2021
eskimoslar, inuitlər, yupiklər, arktika, bölgədəki, dörd, ölkəyə, yayılmış, olaraq, şərq, sibir, alyaska, kanada, qrenlandiyada, yaşayan, eskimos, aleut, ailəsinin, eskimos, dilleri, ilə, danışan, eskimos, aleut, xalqlarının, böyük, qrupu, olan, şimal, qütb, x. Eskimoslar ve ya Inuitler ve Yupikler Arktika bolgedeki dord olkeye yayilmis olaraq Serq Sibir Alyaska Kanada ve Qrenlandiyada yasayan ve Eskimos Aleut dil ailesinin Eskimos dilleri ile danisan Eskimos Aleut xalqlarinin en boyuk qrupu olan simal qutb xalqi Diger qohum xalq Aleutlar hesab olunur Eskimoslar Inyupik eskimos ailesiUmumi sayi150 000Yasadigi erazilerQrenlandiyaKanadaABS Alyaska Rusiya Cukotka DiliEskimos Aleut dil ailesiingilis dilidan dilirus diliDiniXristianliq SamanizmQohum xalqlarAleutlarEskomoslar ozlerini iunit adlandirirlar Eskomos sozu eskimansiq ciy yiyen hindi qebilelerinden olanabenaklara ve atabasklara aiddir Eskimoslar Yupik ve Inuit olmaq uzere iki ana qrupa ayrilar Sirenik Yupiklerinin dilleri diger Yupik dillerinden diqqete carpan sekilde ferqlidir ve bu ferqliliye esasinda Menovscikov Menovshikov kimi mutexessis dilciler Sirenik Yupikcesini Yupik dilleri xaricinde dutaraq Sirenik Eskimoscasi adi altinda Eskimos dillerinin ucuncu ana qolu olaraq tesnif eder Umumi melumat RedakteEskimoslar eskimolar ABS da Alyaskada 47 min 783 nәfәr 2000 Kanadanin simalinda 50 min 480 nәfәr 2006 Danimarkada 18 min 563 nәfәr Qrenlandiya adalarinda tәqribet 50 min nәfәr 2007 vә RF dә Cukot Muxtar Mahalinda 1529 nәfәr 2010 yasayan etnik birlik Umumi saylari tәqriben 170 min nәfәrdir Eskimos aleut dil ailәsinә aid dillәri iki qrupa bolunur inupik Berinq bogazinda Diomid adalarinin Alyaskanin vә Kanadanin Labrador vә Qrenlandiyanin simalinda qohum dialektlәri vә Alyaskanin qerb vә cenub qerbindә Muqeddes Lavrenti vә Cukot yarim adalarinda yasayan әhalinin danisdigi dialektlәrlә birlikdә yupik uc dildәn ibarәt qrup mәrkәzi yupik Sibir yupiki vә suqpiak yaxud alutiik Etnos kimi e ә 2 ci minilliyin sonlarinda Berinq dәnizi rayonunda tәsәkkul tapmislar Eramizin 1 ci minilliyindә Eskimoslarin әcdadlari Tule mәdәniyyәtinin dasiyicilariCukotda vә Amerikadan Qrenlandiyaya qәdәr Arktika sahillәri boyunca mәkunlasmislar Eskimoslar 15 etnomәdәni qrupa bolunurlәr Cәnubi Alyaska i Prins Uilyam korfәzinin sahillәri vә Kadyak a dillәrini vә әnәnәvi hәyat tәrzlәrini әn cox qoruyub saxlayan Qәrbi Alyaska Eskimoslari Muqeddes Lavrenti vә Diomid adalarindaki Eskimoslarda daxil olmaqla Sibir Eskimoslari Norton korfәzindәn ABS Kanada sәrhәdinәdәk olan sahilyani torpaqlarda vә Alyaskanin simaldaki daxili rayonlarda yasayan Simal Qәrbi Alyaska Eskimoslari 14 cu әsrin sonu 15 ci әsrin әvvәlindә Kanadanin simal sahillәrindәki yerli әhali ilә Alyaskanin simalindan gәlmis nunaliit eskimoslarla qarisiq qrupu olan vә Makenzi cayi mәnsәbindә yasayan Makenziler Kanadanin simal sahillәrindә Koroneysn korfәzi boyu Banks vә Viktoriya adalarinda yasayan mis Eskimoslari soyuq doymә usulu ilә xalis misdәn hazirladiqlari әmәk alәtlәrinә gorә belә adlandirirlar Simali Kanadadaki Butiya vә Adeleyd yarim adalarinin sahillәrindә Kinq Uilyam adalarinda vә Bak cayinin asagi axarlarinda yasayan netsilik Eskimoslari onlara yaxin olan Melvill yarim adada Baffin Torpagi adalarinin bir hissәsindә vә Sauthempton adada yasayan iqlulik Eskimoslari Hudzon korfәzindәn qerbdә Kanadanin daxili tundrasinda yasayan karibu Eskimoslari Baffin Torpagi adalarinin mәrkәzi vә cәnubi hissәsindә yasayan Baffin Torpagi Eskimoslari 19 cu әsrdә settlerlәr eskimos qadinlarin ag dәrili ovcular vә gәlmәlәrlә nikahlarindan torәmәlәr metis qrupunun yaranmasinda istirak etmis Kvebek Eskimoslari vә Lab rador Eskimoslari 17 ci әsrin әvvәllәrindәn Danimarka tәrәfindәn mustәmlәkәlәsmәyә vә xristianlasdirmaya mәruz qalan Eskimoslarin әn coxsayli qrupu Qәrbi Qrenlan diya Eskimoslari Yerin әn simal tәrәfinin aborigenlәri Qrenlandiyanin simal qerbindә yasayan qutb zonasi Eskimoslari digәr Eskimoslardan fәrqli olaraq avropalilarin tәsirinә әn gec 19 20 ci әsrlәr mәruz qalan Sәrqi Qrenlandiya Eskimoslari Oz tarixlәri boyu Arktikada yasayis ucun munasib mәdәniyyәt formalari yaratmislar donmә uclugu olan qarmaq ov qayigi kayak butov xәz geyim yarimqazma vә iqlu gunbәzvari qar daxma xorәk bisirmәk evi isiqlandirmaq vә qizdirmaq xorәk bisirmәk ucun piylә yanan ciraq vә s Eskimoslar ucun tayfa tәskilatinin formalasmamasi 19 cu әsrdә qәbilәlәrin olmamasi ehtimal ki Berinq dәnizi sahillәrindә yasayan Eskimoslar istisna olmaqla sәciyyәvidir 18 ci әsrdә bir necә eskimos qrupunun xristianlasdirilmasina baxmayaraq Eskimoslar faktiki olaraq animistik tәsәvvurlәrini vә samanizmi qoruyub saxlamislar Eskimoslarda 5 tәsәrrufat mәdәni kompleks muәyyәnlәsdirilir morj vә balina ovu Cukot Muq Lavrenti a Alyaskanin simal qerb sahillәri Qәrbi Qrenlandiyanin qәdim әhalisi suiti ovu Simal Qәrbi vә Sәrqi Qrenlandiya Kanadanin Arktika arxipelaqi baliqciliq Cәnubi vә Qәrbi Alyaska i karibu marali ovu karibu Eskimoslari Alyaskanin simalinda yasayan Eskimoslarin bir hissәsi karibu ovu ilә yanasi dәniz ovu Kanada Eskimoslarinin coxu Alyaskanin simalindaki Eskimoslarin bir qismi Eskimoslar bazar munasibәtlәrinә cәlb olunduqdan sonra onlarin әksәriyyәti satis ucun xәzli heyvanlarin ovuna Qrenlandiyada isә baliq ovuna kecdilәr Bir coxu insaatda dәmir filizi vә neft mәdәnlәrindә Arktika faktoriyalarinda vә s yerlәrdә islәyirlәr Qrenlandiyalilarda vә Alyaska Eskimoslarinda varli tәbәqә vә milli ziyalilar meydana gәlmisdir 20 ci әsrin ortalarinda Eskimoslarin 4 mustәqil etnosiyasi birliyi formalasdi 1 Qrenlandiya Eskimoslari 2 Kanada Eskimoslari ozlәrini inuit adlandirirlar 1950 ci illәrdәn Kanada hokumәti yerli әhalinin bir yerә toplanilmasina vә iri qәsәbәlәrin tikintisinә basladi Dillәrini qoruyub saxlamislar ingilis vә fransiz dillәri dә yayilmisdir Kvebek Eskimoslari 19 cu әsrin sonlarindan sillabik әlifbaya әsaslanan yazi sisteminә malikdirlәr 3 Alyaska Eskimoslarinin coxu ingilis dilindә danisirlar xristianlasdirilmislar 1960 ci illәrdәn iqtisadi vә siyasi huquqlari ugrunda mubarizә aparirlar Milli mәdәni birlәsmә meyillәri gucludur 4 Asiya Sibir Eskimoslari yupiqit yaxud yuqit ozlәrini insanlar hәqiqi insanlar adlandirirlar 1930 cu illәrdәn rәsmi adlari yuitlәr dir Dillәri yupik qrupuna aiddir Sireniki Siqinik Mәrkәzi Sibir Novoye Caplino vә Naukan Nivukak dialektlәri var Rus dili dә yayilmisdir 1932 ci ildә Mәrkәzi Sibir dialekti әsasinda yazi sistemi tәrtib olunmusdur Simalda Berinq bogazindan qerbdә Xac korfәzinәdәk uzanan Cukot yarim adalarinin sahilyani әrazilәrindә mәskunlasmislar Esas qruplari nivukakmit naukanlilar unqaziqmit caplinolular vә sireniqmit sirenikililәr Esas әnәnәvi mәsguliyyәtlәri dәniz heyvanlarinin әsasәn morj vә suiti ovudur 19 cu әsrin ortalarinadәk inkisaf etmis balina ovu sonralar azaldi Balinalari yataq yerlәrindә buzun ustundә yaxud qayiqdan mizraq nizә vә qarmaqla vururdular Eskimoslar hәmcinin simal marali vә dag qocu da ovlayirdilar 19 cu әsrin ortalarindan odlu silahdan istifadә genis yayilmisdi tulku xususilә ag tulku xәzinin satisi artmisdi Qusovlama usullari cukot usullarina mizraq vә boladan istifadә oxsar idi Baliqciliq vә yigiciliqla da mәsgul olurdular Qosqu itlәri yetisdirirdilәr Maralci cukcalar vә ABS Eskimoslari ilә natural mubadilә aparirlar muntәzәm olaraq Alyaska vә Muqeddes Lavrenti adalarina ticari sәfәrlәr edirdilәr Esas yemәklәri morj suiti vә balina әtindәn hazirlanirdi Maral әti yuksәk qiymәtlәndirilirdi Etin yaninda bitki yemәyi dәniz kәlәmi molyusk verilirdi 19 cu әsrin ortalarinadәk iri yasayis mәskәnlәrini tәskil edәn yarimqazmalarda nin lyu yasayirdilar 17 18 ci әsrlәrdә cukcalarin tәsiri ilә әsas qis mәnzillәri maral dәrisi ilә ortulmus karkasli yaranqalar min tiq ak oldu Onlarin divarlarini das vә ya taxtadan hazirlayir cimlә orturdulәr Yay evlәri morj dәrilәri ilә ortulmus agac karkasli maili dam ortuklu dordbucaqli evlәrdir 19 cu әsrin әvvәlinәdәk icma evlәri bir necә ailәnin yasadigi hәmcinin yigincaq vә bayramlarin kecirildiyi boyuk yarimqazmalar qorunub saxlanilmisdi Esas nәql vasitәlәri qisda itlәr qosulmus nartalar vә xizәklәr buz baglamamis sularda dәridәn qayiqlardir kaya k Cukot tipli baydaralardan da istifadә edilirdi 19 cu әsrin sonlarinadәk әnәnәvi butov geyim novlәrindәn biri lәlәklәri astar tәrәfindә olan qus dәrilәrindәn tikilmis kuxlyanka idi Maralci cukcalarla aparilan mubadilә nәticәsindә geyimlәr maral xәzindәn dә tikilirdi Qadin geyiminә cukcalarda oldugu kimi ikiqat xәzdәn kombinezon k alivaqan aiddir Kisi vә qadin yay geyimi nerpa bagirsaqlarindan sonralar isә alinma parcalardan tikilmis butov kamleykadir Enәnәvi ayaqqabi kisilәrdә baldira qadinlarda isә dizә qәdәr olan xәz untalardir kamqik Qadinlar iki horuk horurdulәr kisilәr kicik dairә vә ya bir necә tel saxlamaqla saclarini qirxirdilar Sәkildoydurmә tatuirlәmә yayilmisdir Xәstәlikdәn qorunmaq mәqsәdilә uzlәrinә oxra vә qrafit cәkirdilәr Eskimoslarin әnәnәvi dekorativ incәsәnәtinә xәzdәn mozaika rәngli vәtәri saplarla zamsa uzәrindә tikmә muncuqla islәmә morj disi uzәrindә oyma aiddir Eskimoslarda ata xәtti ilә hesablanan qohumluq gәlin ucun islәyib odәmә ilә patrilokal nikah ustunluk tәskil edirdi Baydara sahibindәn vә ona 3 5 yaxin qohumundan ibarәt baydara artellәri anyam ima movcud idi Ovlanmis baliq vә heyvanlar artelin uzvlәri arasinda bolusdurulurdu Emlak bәrabәrsizliyi yaranmis bәzәn yasayis mәskәnlәrinin bascisi torpaq sahibi olan iri tacirlәr meydana gәlmislәr Eskimoslar xeyirxah vә zәrәrverici ruhlara inanirdilar Qaranqus dәniz ovunun himayәcisi hesab olunurdu Kosmoqonik rәvayәtlәrin әsas personaji Quzgundur Nagillarin әsas sujetlәri balina ilә baglidir Esas mәrasimlәri morj vә balina ovuna hәsr olunmus bayramlardir Samanizm genis yayilmisdir 1930 cu illәrdәn da ovculuq tәsәrrufatlari tәskil edilmisdir Enәnәvi inanclari samanliq sumuk uzәrindә oyma mahni vә rәqslәri qorunub saxlanilir Yazi sisteminin yaranmasi ilә ziyalilar yetisir Muasir Eskimoslarda milli ozunudәrkin inkisafi musahidә olunur Tesnifati RedakteEskimos Aleut xalqlari Aleut xalqi Eskimoslar Sirenik eskimoslari Yupik xalqlari Sirenik yupikleri Esl Yupik xalqlari Sibir yupikleri Naukan yupikleri Alyaska yupikleri Nunivak cupikleri Supikler Inuit xalqlari Inyupikler ve ya Alyaska inuitleri Inuitler ve ya Kanada inuitleri Qerbi Kanada inuitleri Serqi Kanada inuitleri Qrenlandiya inuitleriMaraqli faktlar RedakteEskimoslar soyuduculardan oz qidalarini soyuqdan donmamaq ucun istifade edirler Menbe https az wikipedia org w index php title Eskimoslar amp oldid 6077407, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.