fbpx
Wikipedia

Naukan yupikləri


Naukan yupikləriRusiya Federasiyasına tabe olan Çukotka Muxtar Dairəsində Naukan (Посёлок Наукан) ilə Dejnyov (Посёлок Дежнёв) adlı iki kənddə yaşayan və nəsli tükənmək üzrə olan Yupik qolundan bir eskimos xalqıdır.

Naukan yupikləri
Çukotka Muxtar Dairəsində Yupik eskimos coğrafiyası
6 – Çukça rayonu (Чукотский район) və Lavrentiya (Лаврентия; eskimosca Ӄышы) qəsəbəsi. Rayonun şimal-şərqindəki uzantı Naukan kəndidir
4 – Provideniya rayonu (Провиденский район) və Provideniya (Провидения ) qəsəbəsi. Bu rayonun sahillərində Sirenik yupikləri ilə Sibir (Çaplino) yupikləri tapılar.
Yaşadığı ərazilər
Dili

Naukan yupikcəsi
çukça dili
rus dili

Dini

Pravoslavlıq, Şamanizm

Qohum xalqlar

Sibir yupikləri , Sirenik yupikləri , Alyaska yupikləri, İnyupiklər

Təsnifatı

Tarixi

 
Şimal maralına qoşulmuş xizək, (Arxangelsk vilayəti, 1890-1900)

Naukan yupikləri Rusiya ərazisində olan eyni adlı kənddə yaşayırlar. Naukan kəndi 1958-ci ildə köçürülmüşdür.Kənd köçürülənə qədər Avrasiyanın ən şərq nöqtədə yerləşən kəndi idi. Naukan kəndi təxminən 14-cü əsrdə salınmışdır. 1958-ci ildə köçürmədən əvvəl təxminən 400 nəfərin yaşadığı kiçik bir kənd idi. ABŞSSRİ arasında ola biləcək bir döyüş təhlükəsinə görə strateji mövqedə olan kəndin 1954-cü ildə köçürülməsi müzakirə edilirdi. Rəsmi olaraq 20 noyabr 1958-ci ildə Çukça rayonu soveti tərəfindən kəndin köçürülməsinə və ən əsası Naukan yupiklərinin köçünə qərar verildi. Köç etdirilən Naukan ailələri, Çukotka Muxtar Dairəsinin müxtəlif istiqamətlərinə, Uelen (Уэлен), Lavrentiya (Лаврентия), Lorino (Лорино) kənd və qəsəbələrinə yerləşdirilirdilər. Bu gün, Novoye Çaplino (Новое Чаплино), Sireniki (Сиреники) və Uelkal (Уэлькаль) qəsəbələrində də Naukan yupiyi vardır. Bu evakuasiya və köç, Naukan yupiklərinin mədəniyyətlərinin yox olması prosesini sürətləndirmişdir.

Dil

  Əsas məqalə: Naukan yupikcəsi

2005-ci ildə aparılan hesablamalara görə bu dil cəmi 50 tərəfindən istifadə edilir.

İctimai həyat

Qarqi

(Qarqi) İnyupikcə; Çupikcə qaygiq Sibirdə eskimoslar xalqları arasında yalnız Naukan yupikləri tərəfindən istifadə edilən daxma formalı yaşayış yeri.Alyaskada İnyupiklər ilə Yupiklərin tikdiyi formadan istifadə edilir.Qarqilər yalnız kişilər tərəfindən istifadə edilir.

Ovçuluq və yığıcılıq

 
Morj (Somateria mollissima) ; Ayveq
 
Erkək (Amaghullek) və dişi (Amaghullek) ördəklər

Bütün eskimos xalqları kimi Naukan yupikləri də ovçu və yığıcıdır. Bu ovçu və yığıcılığın izləri ay adlarında aşkar şəkildə görünür:

  • Yanvar ayı üçün Nayyughaghhsiq ('suitilərin ağ görünüşlü olduqları ay'),
  • İyun ayı üçün Kigyughvik (əvəlik yığma ayı')

Naukan yupikləri dəniz məməliləri arasında daha çox morj, suiti, ağ ayı ovlayırlar. Çukçalardan şimal maralını əhiləşdirməyi öyrənmişlər.Qütb tülküsüdə ovlanan heyvalar arasında yer alır.

Xarici keçidlər

  • www.kunstkamera.ru Поселок Наукан 2009-02-28 at the Wayback Machine (Naukan kəndinin şəkilləri)

İstinadlar

  1. Rusça Vikipedinin Наукан maddesi
  2. Steven A. Jacobson (2005), History of the Naukan Yupik Eskimo dictionary with implications for a future Siberian Yupik dictionary, Études/Inuit/Studies 29 (1–2):149-161
  3. Qasgimi : In the Qasgi (Yupiklərdə)
  4. Sodhouse (Qaygiq)(Çupiklərdə)

naukan, yupikləri, rusiya, federasiyasına, tabe, olan, çukotka, muxtar, dairəsində, naukan, Посёлок, Наукан, ilə, dejnyov, Посёлок, Дежнёв, adlı, kənddə, yaşayan, nəsli, tükənmək, üzrə, olan, yupik, qolundan, eskimos, xalqıdır, çukotka, muxtar, dairəsində, yup. Naukan yupikleri Rusiya Federasiyasina tabe olan Cukotka Muxtar Dairesinde Naukan Posyolok Naukan ile Dejnyov Posyolok Dezhnyov adli iki kendde yasayan ve nesli tukenmek uzre olan Yupik qolundan bir eskimos xalqidir Naukan yupikleri Cukotka Muxtar Dairesinde Yupik eskimos cografiyasi 6 Cukca rayonu Chukotskij rajon ve Lavrentiya Lavrentiya eskimosca Ӄyshy qesebesi Rayonun simal serqindeki uzanti Naukan kendidir 4 Provideniya rayonu Providenskij rajon ve Provideniya Provideniya qesebesi Bu rayonun sahillerinde Sirenik yupikleri ile Sibir Caplino yupikleri tapilar Yasadigi erazilerRusiya Cukotka Muxtar Dairesi DiliNaukan yupikcesicukca dilirus diliDiniPravoslavliq SamanizmQohum xalqlarSibir yupikleri Sirenik yupikleri Alyaska yupikleri Inyupikler Mundericat 1 Tesnifati 2 Tarixi 3 Dil 4 Ictimai heyat 4 1 Qarqi 5 Ovculuq ve yigiciliq 6 Xarici kecidler 7 IstinadlarTesnifati RedakteEskimos Aleut xalqlari Aleut xalqi Eskimoslar Sirenik eskimoslari Yupik xalqlari Sirenik yupikleri Esl Yupik xalqlari Sibir yupikleri Naukan yupikleri Alyaska yupikleri Nunivak cupikleri Supikler Inuit xalqlari Inyupikler Inuitler ve ya Kanada inuitleri Qerbi Kanada inuitleri Serqi Kanada inuitleri Qrenlandiya inuitleriTarixi Redakte Simal maralina qosulmus xizek Arxangelsk vilayeti 1890 1900 Naukan yupikleri Rusiya erazisinde olan eyni adli kendde yasayirlar Naukan kendi 1958 ci ilde kocurulmusdur Kend kocurulene qeder Avrasiyanin en serq noqtede yerlesen kendi idi Naukan kendi texminen 14 cu esrde salinmisdir 1958 ci ilde kocurmeden evvel texminen 400 neferin yasadigi kicik bir kend idi ABS ve SSRI arasinda ola bilecek bir doyus tehlukesine gore strateji movqede olan kendin 1954 cu ilde kocurulmesi muzakire edilirdi Resmi olaraq 20 noyabr 1958 ci ilde Cukca rayonu soveti terefinden kendin kocurulmesine ve en esasi Naukan yupiklerinin kocune qerar verildi Koc etdirilen Naukan aileleri Cukotka Muxtar Dairesinin muxtelif istiqametlerine Uelen Uelen Lavrentiya Lavrentiya Lorino Lorino kend ve qesebelerine yerlesdirilirdiler Bu gun Novoye Caplino Novoe Chaplino Sireniki Sireniki ve Uelkal Uelkal qesebelerinde de Naukan yupiyi vardir Bu evakuasiya ve koc Naukan yupiklerinin medeniyyetlerinin yox olmasi prosesini suretlendirmisdir 1 Dil Redakte Esas meqale Naukan yupikcesi2005 ci ilde aparilan hesablamalara gore bu dil cemi 50 2 terefinden istifade edilir Ictimai heyat RedakteQarqi Redakte Qarqi Inyupikce 3 Cupikce qaygiq 4 Sibirde eskimoslar xalqlari arasinda yalniz Naukan yupikleri terefinden istifade edilen daxma formali yasayis yeri Alyaskada Inyupikler ile Yupiklerin tikdiyi formadan istifade edilir Qarqiler yalniz kisiler terefinden istifade edilir Ovculuq ve yigiciliq Redakte Morj Somateria mollissima Ayveq Erkek Amaghullek ve disi Amaghullek ordekler Butun eskimos xalqlari kimi Naukan yupikleri de ovcu ve yigicidir Bu ovcu ve yigiciligin izleri ay adlarinda askar sekilde gorunur Yanvar ayi ucun Nayyughaghhsiq suitilerin ag gorunuslu olduqlari ay Iyun ayi ucun Kigyughvik evelik yigma ayi Naukan yupikleri deniz memelileri arasinda daha cox morj suiti ag ayi ovlayirlar Cukcalardan simal maralini ehilesdirmeyi oyrenmisler Qutb tulkusude ovlanan heyvalar arasinda yer alir Xarici kecidler Redaktewww kunstkamera ru Poselok Naukan Arxivlesdirilib 2009 02 28 at the Wayback Machine Naukan kendinin sekilleri Istinadlar Redakte Rusca Vikipedinin Naukan maddesi Steven A Jacobson 2005 History of the Naukan Yupik Eskimo dictionary with implications for a future Siberian Yupik dictionary Etudes Inuit Studies 29 1 2 149 161 Qasgimi In the Qasgi Yupiklerde Sodhouse Qaygiq Cupiklerde Menbe https az wikipedia org w index php title Naukan yupikleri amp oldid 5679990, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.