fbpx
Wikipedia

Şuşanın azad edilməsi

Şuşanın azad edilməsiİkinci Qarabağ müharibəsi zamanı Azərbaycan Silahlı Qüvvələri ilə Ermənistan Silahlı Qüvvələri arasında, Şuşa şəhərinə nəzarəti əldə etmək uğrunda baş vermiş döyüş.

Şuşanın azad edilməsi
İkinci Qarabağ müharibəsi

Döyüşün 8 noyabr 2020-ci ildəki vəziyyəti:

  Ermənistan qüvvələri

  Azərbaycan qüvvələri

  Mübahisəli


(Daha ətraflı xəritə üçün bax: İkinci Qarabağ müharibəsində hərbi vəziyyət.)
Tarix 4 noyabr 2020 (2020-11-04) – 7 noyabr 2020 (2020-11-07) (3 gün)
Yeri Şuşa, Azərbaycan
Nəticəsi Azərbaycanın qələbəsi
 • Azərbaycan Şuşa şəhərini azad edir
 • XankəndiGorus yolu kəsilir
 • Daha sonra atəşkəs müqaviləsi imzalanır
Münaqişə tərəfləri
Komandan(lar)
Tərəflərin qüvvəsi

Azərbaycan mənbələrinə görə:

  • 400 nəfər xüsusi təyinatlı

Ermənistan mənbələrinə görə:

  • 6000 nəfər hərbi qulluqçu

Ermənistan mənbələrinə görə:

  • Müəyyən edilməyib

Azərbaycan mənbələrinə görə:

  • 2000 nəfərdən çox hərbi qulluqçu
Ölənlər və yaralananlar

Azərbaycan mənbələrinə görə:

  • Müəyyən edilməyib

Ermənistan mənbələrinə görə:

  • 200 nəfərdən çox hərbi qulluqçu şəhər ətrafında öldürüldü
  • Onlarla hərbi qulluqçu yaralandı

Ermənistan mənbələrinə görə:

  • 300 nəfərdən çox hərbi qulluqçu öldürüldü
  • Yüzlərlə hərbi qulluqçu itkin düşdü

Azərbaycan mənbələrinə görə:

  • 800 nəfərdən çox hərbi qulluqçu öldürüldü
Ümumi itkilər
* 2000+ nəfərdən çox hərbi qulluqçu öldürüldü (Rusiya mənbələri)
  • ~4500 erməni qaçqın düşdü (Ermənistan mənbələri)
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Şuşa və ətrafındakı dağlıq ərazi Dağlıq Qarabağ bölgəsindəki ən strateji əhəmiyyətli yerlərdən biridir, ümumiyyətlə bölgənin "döyünən ürəyi" adlandırılır. Şəhər XIX əsrin ortalarına qədər regionda yaşayan azərbaycanlı əhalinin mədəni və siyasi mərkəzi sayılırdı. Şuşa işğaldan azad edilənə qədər Erməni Həvari kilsəsinə bağlı Artsax Yeparxiyasının mərkəzi olmuş Qazançı kilsəsi şəhərdə yerləşdiyindən Şuşa ermənilər üçün dini əhəmiyyətə malikdir. Həmçinin, şəhər Dağlıq Qarabağda müdafiə onurğası rolunu oynayır, separatçılar tərəfindən paytaxt elan edilmiş Xankəndi şəhərini strateji Laçın dəhlizi vasitəsilə Ermənistanın Gorus şəhərinə bağlayır. Şuşa şəhəri 1992-ci ildə, Birinci Qarabağ müharibəsi zamanı Ermənistan Silahlı Qüvvələri tərəfindən işğal edilmiş və əksəriyyəti azərbaycanlılardan təşkil olunmuş şəhər əhalisi məcburi köçkün olmuşdur.

Cəbrayıl şəhərindən irəliləyən Azərbaycan qüvvələri oktyabrın ortalarında Hadrut qəsəbəsini ələ keçirmişdir. Onlar daha sonra şimala doğru irəliləyərək meşələri və dağ keçidlərini aşıb, Şuşa rayonuna daxil olmuşdur. Şuşa müharibənin başlanğıcından bəri bombardman altında olmasına baxmayaraq, yalnız 29 oktyabrdan şəhər yaxınlığında lokal döyüşlər başlamışdır. Azərbaycan qoşunları Çanaqçı kəndini işğaldan azad etmiş, ardından da strateji Şuşa–Laçın yolunun bir hissəsinin nəzarətini ələ keçirmişdir ki, erməni qüvvələri sonradan – 4 noyabrda yolu mülki vətəndaşlara bağlamışdır. Fransa mərkəzli "Le Monde" qəzeti erməni separatçılarının bunu inkar etməsinə baxmayaraq, 6 noyabrda döyüşün Azərbaycanın lehinə keçdiyini bildirmişdir.

Azərbaycan Xüsusi Təyinatlı Qüvvələri 7 noyabrda şəhərin qayalıqlarını dırmaşaraq yüngül silah-sursat ilə Şuşaya daxil olmuşdur. Onlar tezliklə erməni qoşunlarını şəhərdən qovmuş və 8 noyabrda Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev Azərbaycan qüvvələrinin Şuşanı işğaldan azad etdiyini bəyan etmişdir, lakin Ermənistan rəhbərliyi bunu təkzib etmişdir. Buna baxmayaraq, ertəsi gün Azərbaycan Müdafiə Nazirliyi şəhərdən video yayımlamış və Şuşanın tamamilə Azərbaycanın nəzarətində olduğunu təsdiqləmişdir. Elə həmin gün Qondarma Dağlıq Qarabağ Respublikasının Prezident Aparatı separatçı qüvvələrin Şuşanın nəzarətini itirdirdiklərini təsdiqləmiş, fəqət sonradan Ermənistan Baş naziri Nikol Paşinyan və Ermənistan Müdafiə Nazirliyi buna zidd olan bəyanatlar yaymışdır. Atəşkəs razılaşmasının imzalanmasından sonra Qondarma Dağlıq Qarabağ Respublikası Prezidenti Arayik Harutyunyan, eləcə də Paşinyan, separatçı qüvvələrin 7 noyabrda şəhərə nəzarəti itirdiyini etiraf etmişdir. Şuşanın işğaldan azad edilməsi müharibənin həlledici anı olmuş və Azərbaycana strateji üstünlük vermişdir. Döyüşdən bir neçə gün sonra Ermənistan məğlubiyyəti qəbul etmiş və Azərbaycan müharibədə qələbə çalmışdır.

Zəmin

Şuşa şəhəri Cənubi Qafqazda yerləşən Dağlıq Qarabağ regionunun ikinci ən böyük şəhəridir. Şəhər 1994-cü ildə Birinci Qarabağ müharibəsinin sona çatmasından bəri Qondarma Dağlıq Qarabağ Respublikasının nəzarətində olmasına baxmayaraq, de-yure Azərbaycan Respublikasının Şuşa rayonunun bir hissəsidir. Şuşa dəniz səviyyəsindən 1300–1600 metr yüksəklikdə, separatçıların paytaxt elan etdikləri Xankəndi şəhərindən təxminən 15 kilometr (9.3 mil) uzaqlıqda yerləşir. İki şəhəri bir vadi ayırır və dağlıq ərazidə yerləşən, Xankəndi üçün bufer zonası olan Şuşa "bütün Dağlıq Qarabağı nəzarətdə saxlamağa imkan yaradan strateji yüksəklik" olaraq xarakterizə edilmişdir. Strateji şəhər həm Azərbaycanda, həm də Ermənistanda xalq arasında "əlçatmaz" dağ qalası adlandırılır. Ermənistanın cənubundakı Sünik mərzində yerləşən Gorus şəhəri ilə Xankəndini birləşdirən açar yol – Laçın dəhlizi Şuşadan keçir. Ermənistanı Dağlıq Qarabağa bağlayan digər əsas yol şimaldan, Kəlbəcər rayonundakı Murovdağ silsiləsindən keçir.

1923-cü ildə, sovet hakimiyyəti dövründə əhalisi əsasən ermənilərdən təşkil olan Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayəti (DQMV) yaradılmış, lakin vilayətin inzibati mərkəzi əsasən azərbaycanlıların yaşadığı Şuşa şəhəri seçilmişdir. 1988-ci ilin fevralında, əksəriyyəti ermənilərdən təşkil olan DQMV hökuməti Azərbaycan SSR-dən ayrılmaq və Ermənistan SSR ilə birləşmək üçün qərar qəbul etmişdir ki, bu da Sovet İttifaqında yaşayan azərbaycanlılarla ermənilər arasında daha geniş etnik və ərazi münaqişəsinə gətirib çıxarmışdır. Sovet İttifaqı 1991-ci ildə süquta uğradıqdan sonra azərbaycanlılar və ermənilər Qarabağ üzərində nəzarəti saxlamaq üçün mübarizə aparmış və döyüşlər 1992-ci ilin əvvəllərində Ermənistan Silahlı Qüvvələrinin iştirakı ilə genişmiqyaslı müharibəyə çevrilmişdir. Dağlıq anklav o vaxta qədər öz müstəqilliyini elan edir və qondarma bir hökumət qurmuşdur. 8 may 1992-ci il tarixində Ermənistan Silahlı Qüvvələri Şuşa şəhərini işğal etmişdir və 1979-cu ildə şəhər əhalisinin 85,5 %-ni təşkil edən azərbaycanlılar məcburi köçkün olmuşdur.

Şəhər həm azərbaycanlılar, həm də ermənilər üçün tarixi, siyasi və mədəni əhəmiyyətə malikdir. Azərbaycanlılar Şuşa şəhərini bölgənin tarixi paytaxtı hesab edirlər və şəhər onlar üçün xüsusi mədəni əhəmiyyət daşıyır. Eyni zamanda, şəhərdə yerləşən və 2020-ci ilə qədər Erməni Həvari kilsəsinin Artsax Yeparxiyasının mərkəzi olan Qazançı kilsəsi ermənilər üçün dini əhəmiyyətə malikdir. 2021-ci ildə Ermənistan Qondarma Dağlıq Qarabağ Respublikasının paytaxtını Şuşaya köçürməyi və burada qanunsuz məskunlaşmanı başa vurmağı planlaşdırırdı. Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev öz çıxışlarında tez-tez şəhərin işğaldan azad edilməsinin müharibənin əsas məqsədlərindən biri kimi xarakterizə etmişdir. O, 16 oktyabrda Türkiyə televiziyasına verdiyi bir müsahibədə "Şuşa olmasa, işimiz yarımçıq qalacaq" demiş, Qondarma Dağlıq Qarabağ Respublikasının Prezidenti Arayik Harutyunyan isə Şuşanı "əcdadlarımızdan bizə miras qalan ən böyük irslərimizdən biri" adlandırmışdır. Şəhərin simvolik əhəmiyyətinə baxmayaraq, Beynəlxalq Böhran Qrupunun azərbaycanlı analitiki Zaur Şiriyev Şuşanın ələ keçirilməsinin hərbi və ya siyasi bir hədəf olub-olmadığının qaranlıq qaldığını qeyd etmişdir. Azərbaycanlı siyasi analitik Fuad Şahbazovun fikrincə, Azərbaycan qüvvələrinin Şuşada qələbə çalması "cəbhədə olan və olmayan azərbaycanlılar üçün mənəvi qələbə kimi qəbul ediləcək" və o güman edir ki, bu da erməni əsgərləri arasında "ciddi demoralizasiya"ya səbəb olacaq.

Döyüşdən əvvəl

27 sentyabr 2020-ci il tarixində de-fakto Ermənistan Silahlı Qüvvələri tərəfindən işğal edilən və Qondarma Dağlıq Qarabağ Respublikası tərəfindən idarə edilən, lakin de-yure Azərbaycanın bir hissəsi olan Qarabağ bölgəsində döyüşlər başlamışdır. Azərbaycan qüvvələri əvvəlcə müvafiq inzibati mərkəzlərini işğaldan azad edərək FüzuliCəbrayıl rayonlarında uğur əldə etmiş, oradan Hadrut qəsəbəsinə doğru irəliləmişdir. 15 oktyabrda Hadrutun ələ keçirilməsindən sonra Azərbaycan qoşunları daha intensiv irəliləməyə, ermənilər isə geri çəkilməyə başlayırlar. Azərbaycan qüvvələri daha sonra ZəngilanQubadlı şəhərlərini işğaldan azad etmişdir. Onlar, həmçinin, Laçına hücuma keçir, meşələri və dağ keçidlərini aşaraq Şuşa rayonuna daxil olurlar.

Müharibənin əvvəlindən Şuşa şəhərinin ara-sıra top atəşinə məruz qalması barədə xəbərlər yayılırdı. Oktyabrın 4-də Azərbaycan ordusunun dəqiq raket zərbəsi ilə Şuşada, müharibədən cəmi bir neçə ay əvvəl separatçı rejimin rəhbəri Araik Arutyunyanın öz “inauqurasiyasını” keçirdiyi Mədəniyyət Evi darmadağın edildi. Zərbə nəticəsində həmin vaxt orada cəmləşən erməni hərbçiləri məhv edilib. Belə ki, zərbə zamanı binada 300-ə yaxın erməni hərbçisinin (sonradan onların Ermənistandan Qarabağa döyüşlərə göndərilən polislər olduğu üzə çıxmışdı) cəmləşdiyi məlum idi. Onların əksəriyyətinin öldüyü və yaralandığı bildirilir. Rəsmi mənbələr orada 20-dən çox polisin öldüyünü, 200-ə yaxınının yaralandığını təsdiq edir. Partlayış nəticəsində binanın damı dağılıb və içəridəkilərin üstünə tökülüb. 8 oktyabrda Şuşadakı Qazançı kilsəsinin bombardman edildiyi və ciddi ziyan gördüyü bildirilmişdir. Azərbaycan tərəfi bu insidentdə hər hansı bir məsuliyyətdən imtina etmişdir. Oktyabr ayı boyunca Şuşanın və eləcə də yaxınlıqdakı kəndlərin Azərbaycan qüvvələri tərəfindən top və raket atəşinə tutulması barədə xəbərlər yayılmış, Azərbaycan tərəfi isə xüsusən də şəhəri atəşə tutması haqqında yayılan xəbərləri təkzib edib. 28 oktyabrda Qondarma Dağlıq Qarabağ Respublikası rəhbərliyi Şuşadan bir neçə kilometr cənub-şərqdə yerləşən Çanaqçı kəndində vəziyyətin "gərgin" olduğunu bildirdi. Ertəsi gün Ermənistan Müdafiə Nazirliyi kənddə toqquşmaların baş verdiyini açıqlamış, Qondarma Dağlıq Qarabağ Respublikası Prezidenti Arayik Harutyunyan isə Azərbaycan qüvvələrinin Şuşadan 5 kilometr (3.1 mil) uzaqlıqda olduğunu etiraf etmişdir. 30 oktyabrda Daşaltı başda olmaqla Şuşa yaxınlığında toqquşmalar baş verib. Elə həmin gün "Abkhazian Network News Agency"nin müxbiri şəhər yaxınlığında böyük partlayışların eşidildiyini qeyd etmişdir. Ertəsi gün Qondarma Dağlıq Qarabağ Respublikası rəhbərliyi Şuşanın yenidən bombardmana məruz qaldığını açıqladı. Noyabrın 2-də Ermənistanın Müdafiə Nazirliyi də yaydığı bəyanatda Şuşa yaxınlığında şiddətli toqquşmaların baş verdiyini bildirib.

Döyüşdən əvvəl, oktyabrın sonları və noyabrın əvvəllərində həm Azərbaycan, həm də Ermənistan bir-birini Şuşa yaxınlığında ağ fosfordan istifadə etməkdə günahlandırmışdır. 30 oktyabrda Qondarma Dağlıq Qarabağ Respublikası rəhbərliyi Azərbaycan qüvvələrini Şuşa yaxınlığındakı meşələri yandırmaq üçün fosfor istifadə etməkdə günahlandırmış, lakin Azərbaycan tərəfi bu iddiaları təkzib etmişdir. Noyabrın 20-də Azərbaycan Baş Prokurorluğu Ermənistan Silahlı Qüvvələrini Şuşa ətrafında kimyəvi sursat istifadə edərək "ətraf mühitə böyük və uzunmüddətli ziyan vurmaqda" ittiham etmiş, bu məsələ barədə cinayət işi açmışdır. Həmçinin, Azərbaycan rəsmiləri Ermənistan Silahlı Qüvvələrinin bölgəyə ağ fosfor daşıdığını bildirmişdir. Ağ fosforun istifadəsi həm Azərbaycanın, həm də Ermənistanın imzalamadığı beynəlxalq müqaviləyə əsasən qadağan olunmuşdur.

Döyüş

Oktyabr ayında Dağlıq Qarabağın cənubunda yerləşən, əvvəllər ermənilərin nəzarətində olan ərazilərin əksəriyyəti üzərində nəzarəti əldə etdikdən sonra Azərbaycan quru qoşunları təmas xəttini keçərək qərbə doğru irəliləməyə başladı. Oktyabr ayının ortalarına qədər Azərbaycan hərbi qüvvələri Ermənistanı Dağlıq Qarabağla birləşdirən Laçın dəhlizinə doğru irəlilədi və ermənilərin nəzarətində olan əsas şəhərlərdən hesab edilən Hadrutu azad etdi. Oktyabrın 22-dək Azərbaycan hücumu ilə Laçın şəhərinə və həyati əhəmiyyət kəsb edən dəhlizə 10 kilometr məsafəyə qədər yaxınlaşdı. Laçın dəhlizini itirməklə Ermənistan Dağlıq Qarabağdakı qüvvələrini təchiz etməkdə çətinliklə üzləşə bilərdi. Cavab olaraq və təzyiqi Laçın dəhlizindən uzaqlaşdırmaq üçün erməni qüvvələri çətin keçilən meşə-dağlıq ərazilərdə hərbi qüvvələrdən istifadə edərək əks-hücumlara başladılar və Azərbaycan qoşunlarının əsas təminat yolları boyunca pusqular qurmağa başladılar. 28-30 oktyabr tarixləri arasında Şuşanı düşməndən azad etmək və şəhərin müdafiəsini yarmaq üçün Azərbaycanın Xüsusi Təyinatlı Qüvvələri əraziyə yeridildi. Bəzi məlumatlara görə, Azərbaycan XTQ qüvvələrinin 400 hərbçisi 5 gün sıx meşələr və keçilməz yarğanlar arasından irəliləyib, ciddi mühafizə olunan Laçın dəhlizindən keçərək ətraf kəndləri mühasirəyə alıblar. Məlumata görə, xüsusi təyinatlılar şəhərə bir çox istiqamətdən və fərqli hədəflərə yaxınlaşmaq üçün yüz nəfərlik qruplara bölünüblər.

Azərbaycan hesablarına görə, həm ərazi, həm də seçilən marşrut nəqliyyat vasitələri üçün uyğun olmadığından Azərbaycan qüvvələri beş gün Şuşa istiqamətində piyada davam etməli idi. Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev daha sonra bunu təkrar vurğulayaraq Azərbaycan əsgərlərinin Şuşa şəhərinə çatmaq üçün yarğanları, meşələri və dağları keçdiklərini qeyd etmişdir. Erməni komandanlığı Azərbaycan qoşunlarına Qırmızı Bazar ətrafında müqavimət göstərməyi hesablamışdı, oradan Şuşakəndə yol gedir, sonra isə həmin yol Şuşaya qalxır. Ermənistan ordusunun Azərbaycan qoşunlarının Şuşaya həmləsini gözlədiyi ikinci istiqamət isə Laçın istiqaməti idi. Lakin Azərbaycan ordusunun komandanlığı öz miqyasına, planına və ardıcıllığına görə misli görünməmiş qərar verir. Şuşaya sıx Qarabağ meşələrindən yeni yol açır. Böyük Tağlar kəndindən meşələrlə Şuşaya, Çanaxçı və Sığnax kəndlərinə doğru 3 gün ərzində 42 kilometr uzunluğunda buldozer və əllə yol açılır. Bununla mühəndis-istehkamçılar ensiz dağ cığırını texnikanın hərəkət edə biləcəyi meşə yoluna çevirdilər. Nəticədə Azərbaycan bölmələri artilleriya qurğularını Çanaxçı ətrafına çəkə bilmişdi. Elə burada da yeni artilleriya dueli başladı. Azərbaycan dağ piyadalarının uğurlu hücumu qəfil pusquya salınmış erməni əsgərlərinin sonuncu müqavimətini də qırdı.

Noyabrın 4-də Ermənistan rəsmiləri döyüşlərin Şuşa yaxınlığında davam etdiyini bildirilmişdir. Azərbaycan qüvvələri Şuşa–Laçın yolununun bir hissəsinin nəzarətini ələ keçirmiş və separatçı rejim sonradan yolu mülki vətəndaşlara bağlamışdır. Sərhədsiz reportyorların verdiyi məlumata görə, beləliklə, 80-ə qədər jurnalist mühasirədə qalmışdır. Ermənistan rəsmiləri 5 noyabr səhəri Şuşanın ağır atəşə tutulduğunu və döyüşlərin ertəsi gün davam etdiyini bildirdi. Azərbaycan hərbçiləri Şuşaya girmək üçün çətin də olsa, qarşı tərəfin ağlına belə gəlməyən sıldırım qayaların olduğu istiqaməti seçdilər, onlar şəhərə qayalıqlara dırmaşmaqla qalxdılar. Erməni ordusu isə bütün gücünü şəhər istiqamətindəki əsas yollara cəmləmişdi. Çünki əsas hücumu bu yollardan gözləyirdi. Lakin Azərbaycan xüsusi təyinatlıları atəş dəstəyi olmadan sıldırım qayalıqlardan qalxdılar və yarğanlardan keçdilər. Oktyabrın 30-da erməni tərəfi döyüşlərin Şuşadan cəmi beş kilometr şərqdə getdiyini açıqladı. Şəhər artıq sentyabr ayının əvvəllərindən bəri ara-sıra top atəşinə tutulmuşdu və bu da şəhər sakinlərinin əksəriyyətinin qonşu Stepanakertə (Xankəndi) qaçmasına səbəb olmuşdu. Müharibənin bu mərhələsində Şuşanın nəhəng dağların əhatəsində - sıldırım qayalar üzərində yerləşməsi səbəbindən müdafiə olunan erməni qüvvələri hələ də taktiki üstünlüyə sahib idilər. Azərbaycan hərbçiləri şəhərə quru yolla yaxınlaşmağa çalışarkən tez-tez artilleriya, raket hücumları və pusqularla üzləşirdilər. Noyabrın 4-ü, axşam saatlarında Azərbaycan ordusunun konvensional piyada qüvvələrinin Şuşanın cənub qayalıqlarının dibindəki Daşaltı kəndinə yaxınlaşan yol uğrunda vuruşduqları barədə xəbərlər gəldi. O günə qədər Azərbaycan tərəfi Şuşanın cənubundakı dağ silsiləsinə və Şuşanı Laçın şəhərinə bağlayan Laçın dəhlizinin əsas hissələrinə nəzarəti təmin etmişdi. Həmçinin Azərbaycan ordusu Ermənistanın Şuşanı əhatə edən müdafiə mövqelərini minaatanlardan atəşə tutmağa başlamışdı. Noyabrın 5-də axşam saatlarında Azərbaycanın xüsusi təyinatlı qüvvələrinin bir qismi əsas yola çatdı və Şuşanın müdafiəsinə kömək etmək istəyən erməni əsgərlərini mühasirəyə ala bildilər. Bu, o demək idi ki, Ermənistandan Şuşaya yardımın gəlməsi artıq mümkün deyildi. Yəni Həkəri çayı üzərindəki əsas körpü də dağıdılmışdı və şəhər ən azı üç əsas istiqamətdən mühasirəyə alınmışdı. Bölgədəki nəzarətin itirildiyini görən Ermənistan hakimiyyəti, Laçın dəhlizini mülki əhalinin üzünə bağladı – 80-ə yaxın xarici reportyor döyüş bölgəsində təcrid vəziyyətində qaldı. Noyabrın 6-da Azərbaycanın ordu birləşmələri şəhərin yaxınlığına çatdı. Ermənistan Milli Təhlükəsizlik Xidmətinin o vaxtkı rəhbəri Argişti Kərəmyan Qarabağdakı vəzifələrinin tamamlandığını qeyd edərək 6 noyabr səhər vaxtlarında Şuşanı tərk etmişdir. Bu xəbərdən bir müddət sonra Azərbaycan qüvvələri Şuşaya daxil oldu. Azərbaycan tərəfi şəhərə girdikdən sonra, ermənilərin müdafiəsinin zəiflədilməsi və ya əks-hücumların qarşısını almaq üçün ətrafda əlavə bloklayıcı mövqelər və pusqu yerləri qurdular. Azərbaycan ordusunun digər bölmələri də eyni vaxtda uğurlu əməliyyat edərək Şuşanın cənubunda yerləşən Daşaltı kəndini tutmaqla Şuşaya gedən əsas yola çıxışı təmin etmişdilər. Ertəsi gün minlərlə erməni Şuşa və Xankəndi şəhərlərindən qaçmış, yollarda tıxac yaranmışdır. 7 noyabrda Ermənistan rəsmiləri Şuşa və Daşaltı yaxınlığında şiddətli döyüşlərin baş verdiyini bildirmiş, eyni zamanda Azərbaycan tərəfinin bir neçə hücumunun dəf edildiyini bildiriblər, lakin Azərbaycan tərəfi bunu təkzib etmişdir və prezident İlham Əliyev Azərbaycan qüvvələrinin şəhərin cənub-şərqində, Xocalı rayonu ərazisində yerləşən QarabulaqBaharlı kəndlərini işğaldan azad etdiklərini açıqlamışdır.

Azərbaycan qüvvələri 7 noyabrda şəhərə daxil olmuşdur. Əlavə olaraq, bir dəstə, Ermənistan tərəfi şəhərə əlavə dəstək göndərməsin deyə, Laçın dəhlizinin qarşısını almış, başqa bir dəstə isə Daşaltını işğaldan azad etdikdən sonra Şuşaya daxil olan qüvvələri atəş dəstəyi ilə təmin etmişdir. Azərbaycanın xüsusi təyinatlıları şəhərə girəndə müdafiə olunan ermənilərlə yaxın məsafədə ağır küçə döyüşlərinə başladılar. Noyabrın 7-də ərazidə hava dumanlı idi. Bu, Azərbaycan tərəfinin havadan kəşfiyyat aparmaq imkanlarını, eləcə də hava zərbə vasitələrindən istifadəsini əhəmiyyətli dərəcədə məhdudlaşdırdı. Əlverişsiz hava şəraiti, həmçinin, “TB2 Bayraktar” pilotsuz uçan aparatlarından istifadəyə də mane olurdu. Belə bir şəraitdə Ermənistan qüvvələri zirehli maşınlarından – T-72 tanklarından və BMP-2 piyadaların döyüş maşınlarından maksimum istifadəni təmin etdi. Noyabrın 7-də səhər 09.00-da Şuşaya Ermənistan tərəfindən İsgəndər ballistik raketi atılmışdı. Raketin hədəfi azərbaycanlı hərbçilər idi. Amma raket Şuşaya yox, şəhərin yaxınlığına, erməni hərbçilərin çox olduğu yerə düşüb.

Əks hücuma baxmayaraq, Azərbaycan qüvvələri öz mövqelərini qorudular. Şuşa meşələrində müdafiə xətti qurdular və ermənilərin üç əks həmləsini dəf etdikdən sonra Şuşa İcra Hakimiyyətinin binasını ələ keçirərək erməni qüvvələrini qovmağa başladılar, şəhərdəki binaları və daha geniş əraziləri təmizlədilər. Şuşa uğrunda döyüşlər nəhayət binadan binaya, yaxın məsafədən aparılırdı. Ermənistan qüvvələri günortadan sonra şəhərdən çıxarılmış və 8 noyabr səhəri Azərbaycan qüvvələri şəhərin kənarında əməliyyatlara davam etmişdir. İlham Əliyev, noyabrın 24-də, rayonun Ermənistan tərəfinin atəşkəs razılaşması çərçivəsində Azərbaycana təhvil verilməsindən sonra Ağdam şəhərinə səfəri zamanı, Azərbaycan əsgərlərinin yüngül silahlarla təchiz edildiyini təsdiqləmiş, onların Şuşa şəhərində ermənilərlə "demək olar, əlbəyaxa döyüş"də olduğunu qeyd etmişdir. Azərbaycan hesablarına görə, ağır artilleriya ilə dəstəklənən Ermənistan qüvvələrinin sayı ən azı 2000 nəfər idi. Erməni mənbələri və rəsmiləri döyüş zamanı Şuşadakı erməni qüvvələrinin sayı barədə heç bir açıqlama verməsə də, Qondarma Dağlıq Qarabağ Respublikası Prezidenti Harutyunyan bölgəyə təxminən 6000 Azərbaycan əsgərinin cəlb olunduğunu irəli sürmüşdür.

 
İlham Əliyev Azərbaycan qüvvələrinin Şuşa şəhərini işğaldan azad etdiyini elan edir. Bakı, Şəhidlər Xiyabanı, 8 noyabr 2020

İlham Əliyev 8 noyabr tarixində, günortadan sonra Azərbaycan qüvvələrinin şəhəri işğaldan azad etdiyi elan etmiş, həmçinin, Azərbaycan Xüsusi Təyinatlı Qüvvələrinin komandiri Hikmət Mirzəyevi də bu münasibətlə təbrik etmişdir. Hadisə yerindəki "İzvestiya" müxbiri prezidentin açıqlamasını təsdiqləsə də, qondarma rejimin rəsmiləri 8 və 9 noyabr tarixlərində şəhərin içində və kənarında döyüşlərin davam etdiyini bildirərək bunu təkzib etmişdir. 8 noyabrda Argişti Kərəmyan Ermənistan Milli Təhlükəsizlik Xidmətinin rəhbəri postundan azad edilmiş və Mikayıl Ambartsumyan tərəfindən əvəz olunmuşdur. 9 noyabrda Azərbaycan Daxili Qoşunları mayoru Zaur Rəhimovun məruzəsi ilə şəhərdən video yayımlamış və Şuşanın tamamilə Azərbaycan Milli Ordusunun nəzarətində olduğunu təsdiq etmişdir. Həmçinin İlham Əliyev Azərbaycan qüvvələrinin şəhərin cənub və şərqindəki Çanaqçı, Sığnaq, Şuşakənd və Daşaltı da daxil olmaqla bir neçə kəndi işğaldan azad etdiklərini açıqlamışdır. Qondarma Dağlıq Qarabağ Respublikası rəhbərliyi daha sonra Şuşa şəhərinə nəzarəti itirdiklərini etiraf edərək Azərbaycan qüvvələrinin Xankəndinə yaxınlaşdığını vurğulamışdır. Lakin Ermənistanın Baş naziri Nikol Paşinyan döyüşün davam etdiyini bildirərək qondarma rejimin bəyanatının əleyhinə mövqe qoymuşdur. Bu iddia daha sonra Ermənistan Müdafiə Nazirliyi və erməni ictimaiyyətini çaxnaşma yaratmamağa çağıran Ermənistan Parlamentinin millət vəkili Nikolay Bağdasaryan tərəfindən təkrar edilmişdir. Bəzi ermənilər qondarma rejimin rəsmilərinin sosial şəbəkə hesablarının hakerlər tərəfindən sındırıldığını və açıqlamalarının həqiqəti əks etdirmədiyini irəli sürmüşdür. Bəzi erməni rəsmiləri və analitikləri də Azərbaycan rəhbərliyini "öz xalqına yalan danışmaqda" günahlandırmışdır. Bununla birlikdə, 10 noyabrda Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin Şuşa şəhərinə nəzarət etdiyini təsdiqləyən atəşkəs razılaşmasının imzalanmasından sonra Paşinyan və Qondarma Dağlıq Qarabağ Respublikası Prezidenti Harutyunyan işğalçı qüvvələrin 7 noyabrda şəhərə nəzarəti itirdiyini etiraf etmişdir.

İtkilər

Noyabr ayının ortalarında Beynəlxalq Qırmızı Xaç Komitəsi Rusiya sülhməramlı qüvvələrinin köməyi ilə hər iki tərəfdən həlak olmuş əsgərlərin cəsədlərini tapmağa və əsirlərin təhvil verilməsi prosesinə başlamışdır. 25 noyabrda rus mənbələri BQXK-nin Şuşa şəhərində ümumilikdə 2,000-dən çox cəsəd tapdığını bildirmişdir.

Azərbaycan

Azərbaycan müharibə dövründə hərbi itkilərini açıqlamamışdır. Dekabrın 3-də Azərbaycan Müdafiə Nazirliyi müharibə boyu şəhid olan Azərbaycan hərbçilərinin ümumi sayını açıqlamış və detalların sonradan veriləcəyini əlavə etmişdir. Bununla birlikdə, Ermənistan rəsmiləri Şuşa yaxınlığında ən azı 200 Azərbaycan əsgərinin öldürüldüyünü iddia etmişdir. Azərbaycan hesablarına görə, yaralanan Azərbaycan hərbçiləri 9 noyabrda təxliyə edilmişdir.

Ermənistan

Ermənistan üçtərəfli razılaşmadan əvvəl döyüşdəki hərbi itkiləri ilə bağlı heç bir məlumat verməmişdir. 6 noyabrda "Le Monde" qəzeti Şuşa uğrunda gedən döyüşlər zamanı yaralanan erməniləri Xankəndi şəhərindəki xəstəxanalara yerləşdirmək üçün daha yer olmadığını qeyd etmişdir. 7 noyabrda Şuşadakı erməni qoşunlarının komandiri Seyran Ohanyanın ağır yaralandığı iddiaları ortaya çıxmışdır, ancaq bu, Ermənistan rəhbərliyi tərəfindən təkzib edilmişdir. Azərbaycan mərkəzli "Azeri Daily" saytı hərbi mənbələrə istinadən 800-dən çox erməni əsgəri cəsədinin Ermənistan tərəfinə təhvil verilməyə hazır olduğunu və Ermənistan Müdafiə Nazirliyinin Azərbaycan tərəfindən bu cəsədləri götürməyi istədiyini iddia etmişdir. Lakin 16 noyabrda Qondarma Dağlıq Qarabağ Prezidenti Arayik Harutyunyan Şuşa şəhərinin kənarından Ermənistan Silahlı Qüvvələrinə məxsus 150 cəsədin tapıldığını və yüzlərlə əsgərin hələ itkin olduğunu, Ermənistan Baş naziri Nikol Paşinyan isə 14–16 noyabr tarixlərində Şuşa yaxınlıqlarından 300-dən çox erməni cəsədinin tapıldığını etiraf etmişdir. 21 noyabrda Qondarma Dağlıq Qarabağ Respublikası rəhbərliyi şəhər yaxınlığında yaralı bir erməni polis məmuru tapdıqlarını açıqlamışdır.

Nəticə

Ətraflı bax: Dağlıq Qarabağ atəşkəs bəyanatı (2020)
 
Azərbaycanın paytaxtı Bakı şəhərində Şuşada qələbəni qeyd edən xalq. 8 noyabr.

Döyüş İkinci Qarabağ müharibəsində həlledici məqam olmuşdur və həm Ermənistan ordusu, həm də daha geniş mənada erməni cəmiyyəti tərəfindən böyük bir zərbə kimi qiymətləndirilir. Döyüşdən iki gün sonra Ermənistanın Baş naziri Nikol Paşinyan Azərbaycanla atəşkəs müqaviləsi imzaladığını elan etmişdir. Ermənistan politoloqu Suren Sarkisyana görə, Şuşanın itirilməsinin nəticələrini dərk etmək ermənilər üçün çətin olmuşdur. Sarkisyan bunun Ermənistan müxalifətindən hakimiyyət dəyişikliyi tələb etməsinə səbəb olacağını da əlavə etmişdir. Müharibədən sonra bir çox erməni Paşinyana qarşı çıxmış, bütün ölkədə şiddətli etirazlar başlamış və Paşinyanın müxalifləri arasında onun Şuşanı "satması" ilə bağlı ümumi iddia yayılmış. Həmçinin, Ermənistanın keçmiş prezidenti Robert Köçəryan Ermənistan hərbi rəhbərliyini Azərbaycan qüvvələrinin Şuşanın yaxınlıqlarına çatmasına mane ola bilməməsinə görə tənqid etmişdir. Köçəryanın iddiasına görə, separatçı qüvvələrin yeni müdafiə xətti qurmaq üçün təqribən iki həftə vaxtı var idi və o vaxtı Qondarma Dağlıq Qarabağ Respublikasının Milli Təhlükəsizlik Şurasının katibi olan Vitali Balasanyan Şuşadakı erməni qüvvələrinə komandanlıq etmək məsuliyyətini boynuna almağı təklif etsə də onun təklifi geri çevrilmişdir. Bir sıra erməni hərbi rəsmiləri Ermənistanın hərbi vəziyyətinin bir çoxunun inandığından daha dəhşətli olduğunu iddia edərək Paşinyanı dəstəkləmişdir. Paşinyan iddialara cavab olaraq, Azərbaycan qüvvələrinin Şuşaya nəzarəti ələ keçirməsindən sonra Xankəndi şəhərinin müdafiəsiz qaldığını, Xankəndiyə nəzarətin də itirilməsindən sonra ƏsgəranXocavənd ərazilərində xidmət edən 20–30 min erməni əsgərinin mühasirədə qalacağını bildirmiş və erməni əsgərlərinin həyatının onun üçün daha vacib olduğunu vurğulamışdır. Qondarma Dağlıq Qarabağ Respublikası Prezidenti Arayik Harutyunyan da xəyanət iddialarına qarşı çıxaraq separatçı qüvvələrinin şəhəri qorumaq üçün yetərli canlı qüvvəyə malik olmadığını qeyd etmişdir. Daha sonra Rusiya Prezidenti Vladimir Putin Azərbaycan qüvvələrinin Şuşaya nəzarəti ələ keçirməsi nəticəsində ermənilər üçün kritik bir vəziyyət yarandığını və Azərbaycanın Xankəndi şəhərini ələ keçirərək daha da irəliləyə biləcəklərini söyləmiş, müharibənin dərhal dayandırılmasının Ermənistan tərəfinin marağında olduğunu bildirmişdir. 3 dekabrda Qondarma Dağlıq Qarabağ Respublikasının Şuşi mərzinin icra başçısı müavini Samvel Arutyunyan qeyd etmişdir ki, döyüş nəticəsində Şuşadan təqribən 4500 erməni məcburi köçkün olmuşdur.

Ermənistandan fərqli olaraq, Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin Şuşanın azad edilməsi barədə verdiyi xəbəri bayraq dalğalandıraraq, mahnı oxuyaraq və avtomobil siqnalları ilə qarşılayan azərbaycanlılar arasında bayram əhval-ruhiyyəsi yaranmışdır. İlham Əliyev və birinci vitse-prezident Mehriban Əliyevanın iştirakı ilə Bakıdakı Birinci Fəxri Xiyabanda çələngqoyma mərasimi keçirilmişdir. Həmçinin, Bakı buxtasındakı gəmilər fit vermiş, Moskva şəhərində yaşayan azərbaycanlılar fişəng nümayişi keçirmiş, AzərbaycanTürkiyə bayraqları ilə bəzədilmiş avtomobillər ABŞ-da, Nyu-Yorkun Bruklin borosunda yolları bəzəmişdir. Ermənilər Şuşanı işğal etmələrini "Dağlarda toy əməliyyatı" adlandırdığından Azərbaycanda bəzi siyasi xadimlər buna istinadən Şuşanın işğaldan azad edilməsini "Dağlarda boşanma" deyə qələmə vermişdir. 2016 Avroviziya Mahnı Müsabiqəsində Azərbaycanı təmsil etmiş azərbaycanlı müğənni Səmra Rəhimli 1 dekabrda "Şuşa, biz qayıtmışıq" adlı bir mahnı buraxmışdır. 27 sentyabr və 10 noyabr tarixləri Azərbaycanda müvafiq olaraq Anım GünüZəfər Günü elan edilmişdir, lakin Zəfər Gününün qeyd edilmə tarixi dəyişdirilərək 8 noyabr təyin edilmişdir, çünki əvvəlki tarix Türkiyədə Mustafa Kamal Atatürkün anım günü ilə üst-üstə düşürdü. 4 dekabr saat 12:00-da Azərbaycanda şəhidləri yad etmək üçün bir dəqiqəlik sükut keçirilmişdir. Bununla əlaqələr ölkədə dövlət bayraqları endirilmiş, gəmilər fit, maşınlar isə siqnal vermişdir. Azərbaycan əsgərləri də Şuşa qalasının qarşısında dayanaraq müharibədə şəhid olanların xatirələrini yad etmişdir.

Atəşkəs razılaşmasının ardından, 13 noyabrda bölgəyə yerləşdirilən Rusiya Silahlı Qüvvələrinə tabe 15-ci əlahiddə sülhməramlı motoatıcı briqadası şəhərin kənarında müşahidə postu qurmuşdur. Rusiya sülhməramlı qüvvələri açıqlamaya əsasən Şuşa şəhərinin daxil olmadığı Laçın dəhlizini də nəzarətə götürmüşdür. Şuşanın şimal girişi olan Gəncə qapısından keçən yolda yerləşən digər bir nəzarət-buraxılış məntəqəsi Azərbaycan hərbçiləri tərəfindən qorunduğu görülmüşdür.

Beynəlxalq reaksiyalar

Noyabrın 8-də İlham Əliyevin Şuşa şəhərinin işğaldan azad edildiyini açıqlamasından sonra, Türkiyə Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan Kocaeli ilində kütləyə müraciət edərkən Azərbaycanı təbrik edərək bunun "işğal edilmiş torpaqların qalan hissəsinin də tezliklə azad ediləcəyinə işarə" olduğuna inandığını bildirmişdir. Türkiyə mühəndisi və müharibə zamanı Azərbaycan tərəfindən geniş şəkildə istifadə edilən "Bayraktar TB2" PUA-sının yaradıcısı olan Səlcuq Bayraqdar da Azərbaycan xalqına təbrik mesajı göndərmişdir. Həmçinin, Türkiyədə vitse-prezident Fuad Oqtay, Milli Müdafiə Nazirliyi, Cümhuriyyət Xalq Partiyasının sədri Kamal Qılıncdaroğlu, iqtidardakı AK Partiyasının müşaviri Ömər Çelik və Prezident Administrasiyasının media və kommunikasiya rəhbəri Fəxrəddin Altun və prezidentin müşaviri İbrahim Kalın Şuşanın azad edilməsi münasibətilə Azərbaycan xalqını təbrik etmişdilər. 9 noyabrda İran millət vəkili Əhməd Əlirzabeygi "Şuşa şəhərinin işğaldan azad edilməsinin ədalətin bərpa olunduğu"nu sübut etdiyini ifadə edərək buna görə "qürurlu və xoşbəxt" olduğunu söyləmişdir. Pakistanın Azərbaycandakı səfiri də azərbaycanlıları təbrik etmişdir. Bakı şəhərində yerləşən Nizami Gəncəvi Beynəlxalq Mərkəzinin üzvləri olan Latviyanın keçmiş prezidenti Vayra Vike-Freyberqa və Qırğızıstanın keçmiş baş naziri Coomart Otorbayev da İlham Əliyevi təbrik etmişdir.

"Şuşanın azad olunmasına görə" medalı

2020-ci il noyabrın 20-də Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisində Vətən Müharibəsində qələbə münasibətilə Azərbaycan Respublikasının orden və medallarının təsis edilməsi ilə əlaqədar "Azərbaycan Respublikasının orden və medallarının təsis edilməsi haqqında" Azərbaycan Respublikasının Qanununda dəyişiklik edilməsi barədə Azərbaycan Respublikası qanununun layihəsi təqdim edilmiş və birinci oxunuşda təsdiqlənmişdir.

Azərbaycan Respublikasının "Şuşanın azad olunmasına görə" medalının əsasnaməsi Azərbaycan Respublikasının 2020-ci il 26 noyabr tarixli Qanunu ilə təsdiq edilmişdir.

Qeydlər

  1. Həmçinin, Şuşanın qurtuluşu, Şuşa döyüşü, Şuşa uğrunda döyüşlər və ya Şuşa əməliyyatı.

İstinadlar

  1. "Նիկոլ Փաշինյանը բացատրեց՝ ինչու ընկավ Շուշին" [Nikol Pashinyan explained why he fell in Shushi] (erməni). 11 noyabr 2020. 1 dekabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 1 dekabr 2020.
  2. Əliyev, İlham (8 noyabr 2020). "Release of the Press Service of the President" (ingilis). Azərbaycan Prezidentinin Administrasiyası. 9 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 8 noyabr 2020.
  3. "Məmmədov Zaur Sabir oğlu Ağcabədi rayonunun Hindarx qəsəbəsində doğulub" [Mammadov Zaur Sabir oglu was born in Hindarkh settlement of Agjabadi region]. Heydar Aliyev Center in Aghjabadi (azərb.). 8 December 2020. 13 December 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 13 December 2020.
  4. "Glory to our heroes!". Turan İnformasiya Agentliyi (ingilis). 15 noyabr 2020. 29 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 noyabr 2020.
  5. "Legendary liberator of Shushi Seyran Ohanyan during these days has become legendary defender of Shushi: MOD representative". Aysor.am (ingilis). 8 noyabr 2020. 9 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 8 noyabr 2020.
  6. "Mediaport: За несколько часов до проникновения диверсионной группы Азербайджана в Шуши Аргишти Кярамян покинул город" [Mediaport: A few hours before the penetration of the Azerbaijani sabotage group into Shushi, Argishti Kyaramyan left the city]. Armenian Report (rus). 5 December 2020. 5 December 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 5 December 2020.
  7. "Şanlı ordumuzun Şuşa əməliyyatı..." [Shusha operation of our glorious army...]. Qafqazinfo (azərb.). 25 noyabr 2020. 29 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 noyabr 2020.
  8. "Qarabağın qəlbi necə azad olundu: 300 spartalının əfsanəsi gerçək oldu Şuşada" [How the heart of Karabakh was liberated: the legend of 300 Spartans came true in Shusha]. Bizim Yol (azərb.). 9 noyabr 2020. 29 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 noyabr 2020.
  9. ""I warned about lack of manpower on October 3", Karabakh President". CivilNet (ingilis). 11 November 2020. 29 November 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 November 2020.
  10. Akopyan, Tatul (18 noyabr 2020). ""Դժբախտ, դժգույն" Շուշիի անկումը. Ինչո՞ւ այսպես եղավ" ["Unfortunate, colorless" The fall of Shushi. Why did this happen?]. CivilNet (erməni). 29 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 noyabr 2020.
  11. "Azerbaijan says 2,783 soldiers killed in Nagorno-Karabakh clashes". Al Jazeera (ingilis). 3 December 2020. 4 December 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 4 December 2020.
  12. "Դավիթ Բաբայանը հայտնում է՝ Շուշիի ուղղությամբ վտանգն այս պահի դրությամբ չեզոքացվել է". Azatutyun (erməni). 30 oktyabr 2020. 29 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 noyabr 2020.
  13. "Пашинян заявил, что наличие погибших опровергает версию сдачи Шуши" [Pashinyan said that the presence of the dead refutes the version of the surrender of Shushi]. Krasnaya Vesna (rus). 16 noyabr 2020. 29 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 noyabr 2020.
  14. "Тела 150 армянских солдат вывезены из окрестностей Шуши" [Bodies of 150 Armenian soldiers removed from the vicinity of Shushi]. Caucasian Knot (rus). 16 noyabr 2020. 29 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 noyabr 2020.
  15. "Операция в Шуше завершена: "Чтобы гореть в аду" — 800 трупов армянских солдат" [Operation in Shusha completed: "To burn in hell" - 800 corpses of Armenian soldiers]. Haqqin.az (rus). 8 noyabr 2020. 29 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 noyabr 2020.
  16. "Карабах завален тысячами трупов: жуткая правда о бойне в НКР от армии России (ФОТО)" [Karabakh littered with thousands of corpses: the terrible truth about the massacre in NKR from the Russian army (PHOTOS)]. Russkaya Vesna (rus). 25 noyabr 2020. 26 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 26 noyabr 2020.
  17. "Около 4500 человек вынуждены были покинуть город Шуши, 650 человек – Карин Так". Aysor.am (rus). 3 dekabr 2020. 5 dekabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 5 dekabr 2020 – Armenian Report vasitəsilə.
  18. "Şuşanın azad edilməsi müharibənin və danışıqların taleyinə necə təsir edəcək?" [How will the liberation of Shusha affect the fate of the war and negotiations?]. BBC Azərbaycanca Xidməti (azərb.). 8 noyabr 2020. 2 dekabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2 dekabr 2020.
  19. "Şuşanın işğaldan azad olunması Qarabağın döyünən ürəyinin xilas edilməsi deməkdir" [The liberation of Shusha means the liberation of the beating heart of Karabakh]. Azərbaycan Dövlət İnformasiya Agentliyi (azərb.). 9 noyabr 2020. 2 dekabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2 dekabr 2020.
  20. "Şuşanın qurtuluşu..." [The Salvation of Shusha...]. Aqreqator.az (azərb.). 9 noyabr 2020. 2 dekabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2 dekabr 2020.
  21. "Dağlıq Qarabağ separatçıları və Paşinyan arasında fikir ixtilafı: nə baş verir?" [Disagreement between Nagorno-Karabakh separatists and Pashinyan: what is happening?]. BBC Azərbaycanca Xidməti (azərb.). 9 noyabr 2020. 29 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 noyabr 2020.
  22. "Շուշիի ճակատամարտի ելքը պարզ կդառնա վաղը. Արծրուն Հովհաննիսյան" [The outcome of the battle of Shushi will be clear tomorrow. Artsrun Ovannisyan]. CivilNet (erməni). 8 noyabr 2020. 2 dekabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2 dekabr 2020.
  23. "Şuşa əməliyyatı: Ordumuzun inanılmaz manevri - Polkovnik" [Operation Shusha: An incredible maneuver of our army - Colonel]. Axar.az (azərb.). 10 noyabr 2020. 29 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 noyabr 2020.
  24. "President Ilham Aliyev: "Operation to liberate Shusha from occupation will have a special place in the world military history"". ONA.az (ingilis). 17 noyabr 2020. 29 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 noyabr 2020.
  25. Farrell, Fransis (12 noyabr 2020). "The battle for Shusha: the cauldron of generational pain at the heart of the Nagorno-Karabakh war". New Eastern Europe (ingilis). 28 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 noyabr 2020.
  26. "Why is Shusha/Shushi so important for Azerbaijanis and Armenians?". JAM News (ingilis). 8 noyabr 2020. 9 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 noyabr 2020.
  27. "Under The Missiles In Stepanakert". Azadlıq Radiosu (ingilis). 14 oktyabr 2020. 2 dekabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2 dekabr 2020.
  28. "Devastation inside Karabakh church hit by rocket". Agence France-Presse (ingilis). 8 oktyabr 2020. 2 dekabr 2020 tarixində arxivləşdirilib – Bangkok Post vasitəsilə.
  29. Kusera, Coşua (8 noyabr 2020). "Fears of civilian exodus rise as Azerbaijan advances in Karabakh". Eurasianet (ingilis). 29 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 noyabr 2020.
  30. "Шуша - цитадель Карабаха: почему она важна для азербайджанцев и армян" [Shusha is the citadel of Karabakh: why is it important for Azerbaijanis and Armenians]. BBC Rusca Xidməti (rus). 7 noyabr 2020. 9 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 8 noyabr 2020.
  31. Kusera, Coşua (29 sentyabr 2020). "As fighting rages, what is Azerbaijan's goal?". EurasiaNet. 4 oktyabr 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 8 noyabr 2020. The Azerbaijani offensive against Armenian forces is its most ambitious since the war between the two sides formally ended in 1994.
  32. Aksenov, Pavel (11 noyabr 2020). "Почему Азербайджан выиграл войну в Карабахе? Отвечают военные эксперты" [Why did Azerbaijan win the war in Karabakh? Military experts answer]. BBC Rusca Xidməti (rus). 28 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 noyabr 2020.
  33. Akopyan, Tatul (17 noyabr 2020). "Շուշին. պատերազմի իմ չգրված նոթատետրից" [Shushi. from my unwritten notebook of war]. CivilNet. 1 dekabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 1 dekabr 2020.
  34. "Azerbaijan says key Karabakh town captured, Armenia says it didn't happen". France24. 8 noyabr 2020. 28 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 noyabr 2020.
  35. "Live updates: Day 39 of war in Nagorno-Karabakh". OC Media (ingilis). 4 noyabr 2020. 2 dekabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2 dekabr 2020.
  36. Sitat səhvi: Yanlış <ref> teqi; lemonde adlı istinad üçün mətn göstərilməyib
  37. "Azerbaijan says it has taken Karabakh's second-largest city, Armenia denies it". Reuters (ingilis). 8 noyabr 2020. 29 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 noyabr 2020.
  38. "Key Town In Nagorno-Karabakh Falls As Azerbaijan Presses Forward in Breakaway Region". RFE/RL (ingilis). 9 noyabr 2020. 29 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 noyabr 2020.
  39. "Ethnic Armenian forces confirm loss of Karabakh's second city, say enemy nearing capital". Reuters (ingilis). 9 noyabr 2020. 29 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 noyabr 2020.
  40. "Live updates: Day 44 of war in Nagorno-Karabakh". OC Media. 9 noyabr 2020. 28 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 noyabr 2020.
  41. Ovannisyan, Nvard; Bağırova, Nailə (9 noyabr 2020). "Fighting rages around strategic city in Nagorno-Karabakh, Armenia says". Reuters. 28 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 noyabr 2020.
  42. "Президент Карабаха заявил, что контроль над Шуши был утрачен 7 ноября" [Karabakh President said control over Shushi was lost on November 7]. Interfax (rus). 10 noyabr 2020. 28 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 noyabr 2020.
  43. Qazançıyan, Siranuş (11 noyabr 2020). "Statement on ending the war in Karabakh not a political document on conflict settlement – Armenian PM". Public Radio of Armenia. 1 dekabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 1 dekabr 2020.
  44. "Şuşa: Azerbaycan lideri Aliyev, Dağlık Karabağ'ın ikinci büyük kentini ele geçirdiklerini açıkladı" [Shusha: Azerbaijani leader Aliyev announced that they have seized the second largest city of Nagorno-Karabakh]. BBC Türkcə Xidməti (türk). 8 noyabr 2020. 2 dekabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2 dekabr 2020.
  45. "Armenia, Azerbaijan and Russia sign Nagorno-Karabakh peace deal". BBC. 10 noyabr 2020. 10 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 noyabr 2020.
  46. Natiqqızı, Ülkər; Lomsadze, Giorgi (10 noyabr 2020). "Joy in Azerbaijan follows victory in Karabakh war". Eurasianet. 10 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 noyabr 2020.
  47. C. Frantsman, Set (11 noyabr 2020). "Azerbaijan's victory in war brings out Israeli flags. Will relations grow?". The Jerusalem Post. 19 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 noyabr 2020.
  48. Bərkər, Mərvə (8 noyabr 2020). "Shusha, more than just a city for Azerbaijanis". Turkish Press (ingilis). 9 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 8 noyabr 2020.
  49. "Azerbaijan says has taken key Karabakh town of Shusha". France24 (ingilis). 8 noyabr 2020. 9 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 8 noyabr 2020.
  50. Hartrik, Adriyan (6 noyabr 2020). "Stepanakert prepares for the last stand". Eurasianet (ingilis). 9 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 7 noyabr 2020.
  51. Qjevori, Elis (30 oktyabr 2020). "Shusha and Lacin: The two towns shaping the Armenia-Azerbaijani conflict". TRT World (ingilis). 9 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 7 noyabr 2020.
  52. "The battle for Shusha Fighting in Nagorno-Karabakh has reached a turning point. Here are the most recent developments in the conflict zone". Meduza.io (ingilis). 7 noyabr 2020. 9 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 7 noyabr 2020.
  53. E. Kramer, Endrü (8 noyabr 2020). "Azerbaijan Claims Capture of Key Town in Nagorno-Karabakh". The New York Times (ingilis). 9 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 noyabr 2020.
  54. "Azerbaijani Forces Close In On Nagorno-Karabakh's 'Unassailable' Mountain Fortress City". Azadlıq Radiosu (ingilis). 5 noyabr 2020. 9 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 8 noyabr 2020.
  55. "Azerbaijani forces advance in Karabakh". Agence France-Presse (ingilis). 7 noyabr 2020. 9 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 7 noyabr 2020 – Bangkok Post vasitəsilə.
  56. "Karabakh: Azerbaijani army nears 'fortress city' Shushi/Shusha". JAMNews (ingilis). 6 noyabr 2020. 9 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 7 noyabr 2020.
  57. Əmirbəyov, Elçin (December 2001). Shusha's Pivotal Role in a Nagorno-Karabagh Settlement // In Shaffer, Brenda (ed.). Policy Brief Number 6. Cambridge, MA: Caspian Studies Program, Harvard University. . 1 September 2006 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 8 noyabr 2020.
  58. Постановление Кавбюро от 4 июля 1921 года. ЦПА ИМЛ, ф. 85, оп. 18, д. 58, л. 17. Постановление от 5 июля: ЦПА ИМЛ, ф. 85, оп. 18, д. 58, л. 18. // Нагорный Карабах в 1918—1923 гг. Сборник документов и материалов [Nagorno-Karabakh in 1918-1923. Collection of documents and materials.] (rus). Yerevan: Publishing house of the Academy of Sciences of Armenia. 1991. səh. 649–650.
  59. Gilbert, Martin (2001). A History of the Twentieth Century: The Concise Edition of the Acclaimed World History (ingilis). New York: Harper Collins. səh. 594. ISBN 0-06-050594-X.
  60. Durç, Uilyam C. (1996). UN Peacekeeping, American Politics, and the Uncivil Wars of the 1990s (ingilis). New York: Palgrave Macmillan. səh. 444. ISBN 0-312-12930-0.
  61. "ШУШИНСКИЙ РАЙОН (1979 г.)" [SHUSHINSKY DISTRICT (1979)] (rus). 28 March 2012 tarixində . İstifadə tarixi: 9 noyabr 2020.
  62. de Vaal, Tomas (2013). Black Garden: Armenia and Azerbaijan Through Peace and War (ingilis). NYU Press. səh. 47. ISBN 9780814785782.
  63. "Dağlık Karabağ lideri Harutyunyan: Azerbaycan güçleri tarihi Şuşa kentinden sadece 5 kilometre uzakta" [Nagorno-Karabakh leader Harutyunyan: Azerbaijani forces only 5 kilometers from the historical city of Shusha]. BBC Türkcə Xidməti (türk). 30 oktyabr 2020. 2 dekabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2 dekabr 2020.
  64. ""Шуша важна для армян всего Закавказья" - политолог Александр Маркаров" ["Shusha is important for the Armenians of the whole Transcaucasia" - political scientist Alexander Markarov]. BBC Rusca Xidməti (rus). 8 noyabr 2020. 29 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 noyabr 2020.
  65. ""Уникальное место в культуре": азербайджанский политолог о Шуше" ["Unique place in culture": Azerbaijani political scientist about Shusha]. BBC Rusca Xidməti (rus). 9 noyabr 2020. 29 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 noyabr 2020.
  66. Hauer, Nil (6 noyabr 2020). "Nagorno-Karabakh conflict will soon face a decisive moment". Arab News (ingilis). 9 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 7 noyabr 2020.
  67. Əli Kərimli Paşinyanla birlikdə Əliyevə qarşı
  68. Kusera, Coşua (30 oktyabr 2020). "Armenia-Azerbaijan fighting nears critical town". Eurasianet (ingilis). 9 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 7 noyabr 2020.
  69. Elliot, Raffi (5 noyabr 2020). "Armenia Fighting Azerbaijan at Gates of Shushi". Armenian Weekly (ingilis). 9 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 7 noyabr 2020.
  70. "Armenia and Azerbaijan fight over disputed Nagorno-Karabakh" (ingilis). BBC. 27 sentyabr 2020. 27 sentyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 15 oktyabr 2020.
  71. Avaliyani, Dimitri (12 oktyabr 2020). "Karabakh: the battle for Hadrut and why it's important". Jam News. 9 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 noyabr 2020.
  72. Roblin, Sebastiyan (26 oktyabr 2020). "Despite Ceasefire, Fate Of The Nagorno-Karabakh May Turn On The Lachin Corridor". Forbes (ingilis). 2 dekabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2 dekabr 2020.
  73. Azərbaycan ordusunun Şuşaya dəqiq raket zərbəsi: onlarla erməni polisi necə məhv oldu
  74. "Nagorno-Karabakh: Armenia accuses Azerbaijan of shelling Shusha cathedral". BBC News. 8 oktyabr 2020. 8 oktyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib.
  75. "Nagorno-Karabakh: Armenia claims cathedral hit by Azerbaijan shelling". Deutsche Welle. 8 oktyabr 2020. 28 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib.
  76. "At night Azerbaijan shells Stepanakert with cluster bombs, 3 injured (VIDEO)". NEWS.am (ingilis). 17 October 2020. 6 December 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 6 December 2020.
  77. "НКР сообщает об обстреле трех сел" [NKR reports shelling of three villages] (rus). BBC Rusca Xidməti. 25 oktyabr 2020. 9 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 25 oktyabr 2020.
  78. "Азербайджанская армия отрицает, что стреляла по Шуше и Степанакерту" [Azerbaijani army denies firing at Shusha and Stepanakert] (rus). BBC Rusca Xidməti. 28 oktyabr 2020. 9 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 oktyabr 2020.
  79. "В Шуше один погибший под обстрелом" [One dead under fire in Shusha]. BBC Rusca Xidməti (rus). 28 oktyabr 2020. 29 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 oktyabr 2020.
  80. "Минобороны Армении сообщает о боях в нескольких километрах от Шуши" [Armenian Defense Ministry reports on battles a few kilometers from Shushi] (rus). BBC Rusca Xidməti. 29 oktyabr 2020. 9 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 oktyabr 2020.
  81. Demuryan, Avet (29 oktyabr 2020). "Azerbaijani forces close in on key town in Nagorno-Karabakh". Associated Press. 30 oktyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 oktyabr 2020.
  82. "Минобороны Армении: Азербайджанские подразделения отброшены от Шуши" [Armenian Defense Ministry: Azerbaijani units were driven back from Shushi]. Eurasia Daily (rus). 30 oktyabr 2020. 29 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 noyabr 2020.
  83. "Бой идет под Шушой" [The battle is underway near Shusha]. BBC Rusca Xidməti (rus). 30 oktyabr 2020. 9 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 6 noyabr 2020.
  84. "Взрывы в районе Степанакерта и Шуши" [Explosions in the area of ​​Stepanakert and Shushi]. BBC Rusca Xidməti (rus). 30 oktyabr 2020. 29 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 noyabr 2020. (#invisible_char)
  85. "Спасательная служба непризнанной Нагорно-Карабахской республики сообщает о новом обстреле Шуши" [The rescue service of the unrecognized Nagorno-Karabakh Republic informs about a new shelling of Shushi.]. BBC Rusca Xidməti (rus). 31 oktyabr 2020. 29 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 noyabr 2020.
  86. "Армянская сторона сообщает о новых погибших и боях под Шушой и Мартуни" [Armenian side informs about new dead and battles near Shusha and Martuni]. BBC Rusca Xidməti (rus). 2 noyabr 2020. 9 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2 noyabr 2020.
  87. "Live updates: Day 35 of Nagorno-Karabakh fighting". OC Media (ingilis). 31 oktyabr 2020. 1 dekabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 1 dekabr 2020.
  88. "Azerbaijan Uses White Phosphorus Munitions in Karabakh". Massis Post. 1 noyabr 2020. 1 dekabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 1 dekabr 2020.
  89. "Baku denies reports on use of white phosphorus munitions in Nagorno-Karabakh". TASS (ingilis). 31 oktyabr 2020. 1 dekabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 1 dekabr 2020.
  90. "Lawsuit on the fact of the use of white phosphorus by Armenians in Karabakh". Turan İnformasiya Agentliyi (ingilis). 20 noyabr 2020. 1 dekabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 1 dekabr 2020.
  91. "Armenia, Azerbaijan trade accusations again after new attacks". Al Jazeera (ingilis). 31 oktyabr 2020. 1 dekabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 1 dekabr 2020.
  92. "Nagorno-Karabakh: Armenia accuses Azerbaijan of using phosphorus bombs". France24 (ingilis). 19 noyabr 2020. 1 dekabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 1 dekabr 2020.
  93. “Xüsusi təyinatlılar dörd qrupa bölündülər və Şuşaya doğru fərqli istiqamətlərdən irəliləməyə başladılar...”
  94. Ahmad, Murad (3 dekabr 2020). ""Şuşaya ermənilərin içindən keçib getdik, xəbərləri olmadı" - XTD üzvü +Video" ["We went to Shusha through Armenians, they didn't know" - SOF member + Video]. Qafqazinfo (azərb.). 5 dekabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 5 dekabr 2020.
  95. "We have destroyed enemy in hand-to-hand battle, crossing ravines, forests, mountains, and liberated Shusha - President Aliyev". Trend İnformasiya Agentliyi (ingilis). 24 noyabr 2020. 29 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 noyabr 2020.
  96. Azərbaycan və Türkiyə bayraqları altından keçən ermənilər
  97. "Главное к вечеру среды" [The main thing by Wednesday evening]. BBC Rusca Xidməti (rus). 4 noyabr 2020. 29 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 noyabr 2020.
  98. "Turkish weapons, 80 stranded journalists – situation in Karabakh, November 5". JAMNews (ingilis). 5 noyabr 2020. 29 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 noyabr 2020.
  99. "Обстрелы Лачина и Шуши" [Shelling of Lachin and Shushi]. BBC Rusca Xidməti (rus). 5 noyabr 2020. 29 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 noyabr 2020.
  100. "Главное к утру четверга, 40-го дня войны" [The main thing by Thursday morning, 40th day of war]. BBC Rusca Xidməti (rus). 5 noyabr 2020. 29 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 noyabr 2020.
  101. "Azerbaijan says it seized Nagorno-Karabakh's 2nd-largest city". Al Jazeera (ingilis). 8 noyabr 2020. 8 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 8 noyabr 2020.
  102. "Nagorno-Karabakh confirms Azerbaijani forces have taken control of key city and nearing region's capital". The Independent (ingilis). 9 noyabr 2020. 6 dekabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 6 dekabr 2020.
  103. "Nagorno-Karabakh Briefing". The Moscow Times (ingilis). 7 noyabr 2020. 29 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 noyabr 2020.
  104. "President for the first time announced liberation of two villages in Khojaly district". Azeri Daily (ingilis). 7 noyabr 2020. 29 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 noyabr 2020.
  105. "Армяне проигрывают решающее сражение в Карабахе: азербайджанские войска вошли в Шушу, самый центр непризнанной республики. Армянское население покидает Карабах" [The Armenians are losing the decisive battle in Karabakh: Azerbaijani troops entered Shusha, the very center of the unrecognized republic. Armenian population leaves Karabakh]. Meduza.io (rus). 8 noyabr 2020. 28 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 8 noyabr 2020.
  106. "Şuşaya "İsgəndər" atmışdıq" - İrəvanda sensasiyalı etiraf - VIDEO
  107. "Как спецназ ВС Азербайджана освобождал Шушу от оккупации. Новости "Москва-Баку" с Анной Немолякиной 9 ноября (видео)" [How the special forces of the Armed Forces of Azerbaijan liberated Shusha from occupation. News "Moscow-Baku" with Anna Nemolyakina on November 9 (video)]. Moscow-Baku (rus). 9 noyabr 2020. 29 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 noyabr 2020.
  108. "Azerbaijan liberates Karabakh's second-largest city occupied by Armenia". Middle East Monitor (ingilis). 8 noyabr 2020. İstifadə tarixi: 9 noyabr 2020.
  109. "В Карабахе сообщили о восьми ракетных ударах Азербайджана по Степанакерту" [Eight missile strikes by Azerbaijan on Stepanakert reported in Karabakh]. İzvestiya (rus). 8 noyabr 2020. 29 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 noyabr 2020.
  110. "Nagorno-Karabakh: Azerbaijan 'takes key town' in Armenia conflict". BBC News (ingilis). 8 noyabr 2020. 8 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 8 noyabr 2020.
  111. Ovannisyan, Nvard; Bağırova, Nailə (9 noyabr 2020). "Armenia reports battles around strategic city in Nagorno-Karabakh". Reuters (ingilis). 5 dekabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 5 dekabr 2020.
  112. "Mikael Hambardzumyan has been appointed acting director of the RA NSS". Iravaban.net (ingilis). 7 noyabr 2020. 5 dekabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 7 dekabr 2020.
  113. "Şuşanın azad olunmasını Prezidentə məruzə edən zabit" [The officer who reported the liberation of Shusha to the President]. Axar.az (azərb.). 18 noyabr 2020. 5 dekabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 5 dekabr 2020.
  114. "Azerbaijani Army liberates 23 more villages from occupation". News.az (ingilis). 9 noyabr 2020. 29 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 noyabr 2020.
  115. "Victorious Azerbaijani Army liberated 48 more villages, 1 settlement and 8 strategic hills from occupation". Azəri Press Agentliyi (ingilis). 9 noyabr 2020. 29 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 noyabr 2020.
  116. "Ethnic Armenians confirm loss of Shusha to Azeri forces". Al Jazeera (ingilis). 9 noyabr 2020. İstifadə tarixi: 28 noyabr 2020.
  117. Ozborn, Endrü; Ovannisyan, Nvard; Bağırova, Nailə (10 noyabr 2020). "Russian peacekeepers deploy to Nagorno-Karabakh after ceasefire deal". Reuters (ingilis). 29 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 noyabr 2020.
  118. "Armenia, Azerbaijan exchange troops' bodies after ceasefire". Al Jazeera. 17 noyabr 2020. 29 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 noyabr 2020.
  119. "Armenia, Azerbaijan Trade Fresh Accusations of Karabakh Shelling". Voice of America (ingilis). 31 oktyabr 2020. 29 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 8 noyabr 2020.
  120. "Colonel-General Seyran Ohanyan wounded in Shusha". Azeri Daily (ingilis). 7 noyabr 2020. 29 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 noyabr 2020.
  121. "Armenia MOD: Ex-minister Seyran Ohanyan is not wounded in Artsakh". News.am (ingilis). 8 noyabr 2020. 29 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 noyabr 2020.
  122. "Շուշիի մոտ փրկվել է վիրավոր ոստիկան, որը վեց օրից ավելի թաքնվել էր անտառում․ Արտակ Բեգլարյան" [A wounded policeman was rescued near Shushi, who had been hiding in the forest for more than six days. Artak Beglaryan]. CivilNet (erməni). 21 noyabr 2020. 1 dekabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 1 dekabr 2020.
  123. "Журналист Марк Григорян: потеря Шуши - это, видимо, потеря Карабаха" [Journalist Mark Grigoryan: the loss of Shushi is, apparently, the loss of Karabakh]. BBC Rusca Xidməti (rus). 8 noyabr 2020. 29 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 noyabr 2020.
  124. "Пашинян заявляет о подписании мирного соглашения" [Pashinyan announces the signing of a peace agreement]. BBC Rusca Xidməti (rus). 10 noyabr 2020. 29 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 noyabr 2020.
  125. "Потерю Шуши армянам будет "очень сложно воспринять" – политолог Сурен Саргсян" [Loss of Shushi will be "very difficult for Armenians to perceive" – ​​political scientist Suren Sargsyan]. BBC Rusca Xidməti (rus). 8 noyabr 2020. 29 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 noyabr 2020. (#invisible_char)
  126. Demuryan, Avet (12 noyabr 2020). "Armenians protest Nagorno-Karabakh truce terms for a 3rd day". Associated Press (ingilis). 16 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 noyabr 2020.
  127. Məclumyan, Ani (18 noyabr 2020). "Putin says Armenia could have stopped the war and kept Shusha". Eurasianet (ingilis). 29 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 noyabr 2020.
  128. "The second president of Armenia: "I am more surprised not by how Shushi was surrendered, but how the Azerbaijanis ended up in its vicinity"". Armenian Report (rus). 5 dekabr 2020. 5 dekabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 5 dekabr 2020.
  129. "Նիկոլ Փաշինյանը՝ եռակողմ հայտարարության ստորագրության չեղարկման, Շուշիի անկման, արտահերթ ընտրությունների մասին" [Nikol Pashinyan on cancellation of signing trilateral statement, fall of Shushi, snap elections] (erməni). 13 noyabr 2020. 1 dekabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 1 dekabr 2020.
  130. "Ամեն ինչ պետք է անենք, որ այս դժվար փորձությունը դառնա ապագայի կարևոր անկյունաքար. Փաշինյան" [We must do everything we can to make this difficult test a cornerstone of the future. Pashinyan] (erməni). 12 noyabr 2020. 1 dekabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 1 dekabr 2020.
  131. "Путин высоко оценил действия Пашиняна в критической для Армении ситуации" [Putin praised Pashinyan's actions in a critical situation for Armenia]. Interfax (rus). 18 noyabr 2020. 29 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 noyabr 2020.
  132. MakKernan, Betan (8 noyabr 2020). "Azerbaijan claims to have captured key city in Nagorno-Karabakh". The Guardian (ingilis). 29 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 noyabr 2020.
  133. "Azerbaijani leader: Forces seize key Nagorno-Karabakh city". Associated Press (ingilis). 8 noyabr 2020. 9 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 noyabr 2020.
  134. "Nagorno-Karabakh: Azerbaijan announces capture of major city". Deutsche Welle (ingilis). 8 noyabr 2020. 29 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 noyabr 2020.
  135. "Ilham Aliyev and First Lady Mehriban Aliyeva have today visited the Honorary Alley and the Alley of Martyrs". President.az (ingilis). Azərbaycan Prezidentinin Administrasiyası. 8 noyabr 2020. 29 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 noyabr 2020.
  136. "Azerbaijan celebrating 'liberation of city of Shusha in Karabakh', Turkish ministers in Baku". JAMNews (ingilis). 8 noyabr 2020. 29 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 noyabr 2020.
  137. "Celebration without the borders: Azerbaijanis celebrated the capture of Shusha in Moscow". Novye İzvestiya (ingilis). 9 noyabr 2020. 29 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 noyabr 2020.
  138. "A car rally for Shusha in New York - Photo". Axar.az (ingilis). 9 noyabr 2020. 29 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 noyabr 2020.
  139. "Вугар Сеидов: "Освободить то, что спрятано в центре - Шушу - это просто фантастика!"" [Vugar Seyidov: "To liberate what is hidden in the center - Shusha - is just fantastic!"]. 1news.az (rus). 9 noyabr 2020. 29 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 noyabr 2020.
  140. ""Şuşa, biz qayıtmışıq" - Video". Qafqazinfo (azərb.). 1 December 2020. 5 December 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 5 December 2020.
  141. "Hər il sentyabrın 27-si Azərbaycanda Anım Günü kimi qeyd olunacaq". BBC Azerbaijani Service (azərb.). 2 December 2020. 4 December 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 4 December 2020.
  142. "10 noyabr - Azərbaycanda Zəfər Günü kimi təsis olunub". BBC Azerbaijani Service (azərb.). 2 December 2020. 4 December 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 4 December 2020.
  143. "Azərbaycanda Zəfər Gününün vaxtı dəyişdirilib". BBC Azerbaijani Service (azərb.). 3 December 2020. 4 December 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 4 December 2020.
  144. "Azerbaijan commemorates bright memory of martyrs with minute of silence (VIDEO)". Trend News Agency (ingilis). 4 December 2020. 4 December 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 4 December 2020.
  145. "Azerbaijan observes minute of silence to honor Martyrs of Patriotic War". Azeri Press Agency (ingilis). 4 December 2020. 4 December 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 4 December 2020.
  146. "İkinci Qarabağ Müharibəsində həlak olanların xatirəsi bir dəqiqəlik sükutla anılıb". BBC Azerbaijani Service (azərb.). 4 December 2020. 4 December 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 4 December 2020.
  147. "Azərbaycan Müdafiə Nazirliyi bildirib ki, müharibədə həlak olanların xatirəsi anılıb". BBC Azerbaijani Service (azərb.). 4 dekabr 2020. 5 dekabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 5 dekabr 2020.
  148. "Azerbaijani troops enter Lachin district in Nagorno-Karabakh". TASS. 30 noyabr 2020. 1 dekabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 1 dekabr 2020.
  149. "Российские миротворцы в Нагорном Карабахе. Фоторепортаж" [Russian peacekeepers in Nagorno-Karabakh. Photo report]. RBK (rus). 13 noyabr 2020. 29 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 noyabr 2020.
  150. "Azerbaijan announces capture of Karabakh's second-largest city, Armenia denies it". Reuters (ingilis). 8 noyabr 2020. 9 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 8 noyabr 2020.
  151. "Şuşa zaferinin kutlandığı Azerbaycan'da gündem Selçuk Bayraktar! 'Milli Kahraman adı verilsin'". Takvim (türk). 9 noyabr 2020. 9 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 noyabr 2020.
  152. Frodsham, Isobel (9 noyabr 2020). "Key battle opens up in Armenia-Azerbaijan war". The Independent (ingilis). 6 dekabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 6 dekabr 2020.
  153. Durukan, Namık (9 noyabr 2020). "Şuşa işgalden kurtarıldı". Milliyet (türk). 29 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 noyabr 2020.
  154. "Liberation of Shusha prove that justice has been restored - Iranian MP". Mena Report (ingilis). 9 noyabr 2020. 9 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 noyabr 2020.
  155. "Pakistan's ambassador to Azerbaijani expresses congratulations on liberation of Shusha". Trend İnformasiya Agentliyi (ingilis). 9 noyabr 2020. 9 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 noyabr 2020.
  156. "Former President of Latvia congratulates President Aliyev on regaining Shusha". Mena Report (ingilis). 10 noyabr 2020. 28 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 noyabr 2020.
  157. Otorbayev, Djoomart (9 noyabr 2020). "From Djoomart Otorbayev, Former Prime Minister of Kyrgyzstan, Member of Nizami Ganjavi International Center". President.az (ingilis). Azərbaycan Prezidentinin Administrasiyası. 28 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 noyabr 2020.
  158. ""Vətən Müharibəsində qələbə münasibətilə" Azərbaycan Respublikasının orden və medallarının təsis edilməsi ilə əlaqədar "Azərbaycan Respublikasının orden və medallarının təsis edilməsi haqqında" Azərbaycan Respublikasının Qanununda dəyişiklik edilməsi barədə Azərbaycan Respublikası qanununun layihəsi haqqında". meclis.gov.az. Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisi. 20 noyabr 2020. 20 noyabr 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 25 dekabr 2020.
  159. "Milli Məclis qələbə münasibətilə orden və medalların təsis olunması layihəsini birinci oxunuşda təsdiqlədi". report.az. 20 noyabr 2020. 20 noyabr 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 25 dekabr 2020.
  160. ""Şuşanın azad olunmasına görə" Azərbaycan Respublikasının medalı haqqında əsasnamə". president.az. 1 dekabr 2020. İstifadə tarixi: 25 dekabr 2020.

şuşanın, azad, edilməsi, ikinci, qarabağ, müharibəsi, zamanı, azərbaycan, silahlı, qüvvələri, ilə, ermənistan, silahlı, qüvvələri, arasında, şuşa, şəhərinə, nəzarəti, əldə, etmək, uğrunda, baş, vermiş, döyüş, ikinci, qarabağ, müharibəsidöyüşün, noyabr, 2020, i. Susanin azad edilmesi 18 19 a Ikinci Qarabag muharibesi zamani Azerbaycan Silahli Quvveleri ile Ermenistan Silahli Quvveleri arasinda Susa seherine nezareti elde etmek ugrunda bas vermis doyus Susanin azad edilmesiIkinci Qarabag muharibesiDoyusun 8 noyabr 2020 ci ildeki veziyyeti Ermenistan quvveleri Azerbaycan quvveleri Mubahiseli Daha etrafli xerite ucun bax Ikinci Qarabag muharibesinde herbi veziyyet Tarix 4 noyabr 2020 2020 11 04 7 noyabr 2020 2020 11 07 3 gun Yeri Susa AzerbaycanNeticesi Azerbaycanin qelebesi Azerbaycan Susa seherini azad edir Xankendi Gorus yolu kesilir Daha sonra ateskes muqavilesi imzalanirMunaqise terefleri Azerbaycan Ermenistan 1 Komandan lar Hikmet Mirzeyev 2 Zaur Memmedov 3 Tehran Mensimov 4 Seyran Ohanyan 5 Argisti Keremyan 6 Tereflerin quvvesiAzerbaycan menbelerine gore 400 nefer xususi teyinatli 7 8 Ermenistan menbelerine gore 6000 nefer herbi qulluqcu 9 Ermenistan menbelerine gore Mueyyen edilmeyib 10 Azerbaycan menbelerine gore 2000 neferden cox herbi qulluqcu 7 Olenler ve yaralananlarAzerbaycan menbelerine gore Mueyyen edilmeyib 11 Ermenistan menbelerine gore 200 neferden cox herbi qulluqcu seher etrafinda olduruldu 12 Onlarla herbi qulluqcu yaralandi 12 Ermenistan menbelerine gore 300 neferden cox herbi qulluqcu olduruldu 13 Yuzlerle herbi qulluqcu itkin dusdu 14 Azerbaycan menbelerine gore 800 neferden cox herbi qulluqcu olduruldu 15 Umumi itkiler 2000 neferden cox herbi qulluqcu olduruldu Rusiya menbeleri 16 4500 ermeni qacqin dusdu Ermenistan menbeleri 17 Vikianbarda elaqeli mediafayllarSusa ve etrafindaki dagliq erazi Dagliq Qarabag bolgesindeki en strateji ehemiyyetli yerlerden biridir umumiyyetle bolgenin doyunen ureyi adlandirilir 18 25 Seher XIX esrin ortalarina qeder regionda yasayan azerbaycanli ehalinin medeni ve siyasi merkezi sayilirdi 26 Susa isgaldan azad edilene qeder Ermeni Hevari kilsesine bagli Artsax Yeparxiyasinin merkezi olmus Qazanci kilsesi 27 seherde yerlesdiyinden Susa ermeniler ucun dini ehemiyyete malikdir 28 Hemcinin seher Dagliq Qarabagda mudafie onurgasi rolunu oynayir separatcilar terefinden paytaxt elan edilmis Xankendi seherini strateji Lacin dehlizi vasitesile Ermenistanin Gorus seherine baglayir 29 Susa seheri 1992 ci ilde Birinci Qarabag muharibesi zamani Ermenistan Silahli Quvveleri terefinden isgal edilmis ve ekseriyyeti azerbaycanlilardan teskil olunmus seher ehalisi mecburi kockun olmusdur 30 Cebrayil seherinden irelileyen 31 Azerbaycan quvveleri oktyabrin ortalarinda Hadrut qesebesini ele kecirmisdir 32 Onlar daha sonra simala dogru irelileyerek meseleri ve dag kecidlerini asib Susa rayonuna daxil olmusdur 33 34 Susa muharibenin baslangicindan beri bombardman altinda olmasina baxmayaraq yalniz 29 oktyabrdan seher yaxinliginda lokal doyusler baslamisdir Azerbaycan qosunlari Canaqci kendini isgaldan azad etmis ardindan da strateji Susa Lacin yolunun bir hissesinin nezaretini ele kecirmisdir ki ermeni quvveleri sonradan 4 noyabrda yolu mulki vetendaslara baglamisdir 35 Fransa merkezli Le Monde qezeti ermeni separatcilarinin bunu inkar etmesine baxmayaraq 6 noyabrda doyusun Azerbaycanin lehine kecdiyini bildirmisdir 36 Azerbaycan Xususi Teyinatli Quvveleri 2 7 noyabrda seherin qayaliqlarini dirmasaraq yungul silah sursat ile Susaya daxil olmusdur 32 Onlar tezlikle ermeni qosunlarini seherden qovmus ve 8 noyabrda Azerbaycan Prezidenti Ilham Eliyev Azerbaycan quvvelerinin Susani isgaldan azad etdiyini beyan etmisdir lakin Ermenistan rehberliyi bunu tekzib etmisdir 37 Buna baxmayaraq ertesi gun Azerbaycan Mudafie Nazirliyi seherden video yayimlamis ve Susanin tamamile Azerbaycanin nezaretinde oldugunu tesdiqlemisdir 25 Ele hemin gun Qondarma Dagliq Qarabag Respublikasinin Prezident Aparati separatci quvvelerin Susanin nezaretini itirdirdiklerini tesdiqlemis 38 39 feqet sonradan Ermenistan Bas naziri Nikol Pasinyan 40 ve Ermenistan Mudafie Nazirliyi buna zidd olan beyanatlar yaymisdir 41 Ateskes razilasmasinin imzalanmasindan sonra Qondarma Dagliq Qarabag Respublikasi Prezidenti Arayik Harutyunyan 42 elece de Pasinyan separatci quvvelerin 7 noyabrda sehere nezareti itirdiyini etiraf etmisdir 43 Susanin isgaldan azad edilmesi muharibenin helledici ani olmus 25 32 ve Azerbaycana strateji ustunluk vermisdir 44 Doyusden bir nece gun sonra Ermenistan meglubiyyeti qebul etmis ve Azerbaycan muharibede qelebe calmisdir 45 46 47 Mundericat 1 Zemin 2 Doyusden evvel 3 Doyus 4 Itkiler 4 1 Azerbaycan 4 2 Ermenistan 5 Netice 6 Beynelxalq reaksiyalar 7 Susanin azad olunmasina gore medali 8 Qeydler 9 IstinadlarZemin RedakteHemcinin bax Birinci Qarabag muharibesi ve Susanin isgali Susa seheri Cenubi Qafqazda yerlesen Dagliq Qarabag regionunun ikinci en boyuk seheridir Seher 1994 cu ilde Birinci Qarabag muharibesinin sona catmasindan beri Qondarma Dagliq Qarabag Respublikasinin nezaretinde olmasina baxmayaraq de yure Azerbaycan Respublikasinin Susa rayonunun bir hissesidir Susa deniz seviyyesinden 1300 1600 metr yukseklikde 48 separatcilarin paytaxt elan etdikleri Xankendi seherinden texminen 15 kilometr 9 3 mil uzaqliqda yerlesir 49 Iki seheri bir vadi ayirir 50 ve dagliq erazide yerlesen Xankendi ucun bufer zonasi olan Susa 18 butun Dagliq Qarabagi nezaretde saxlamaga imkan yaradan strateji yukseklik olaraq xarakterize edilmisdir 51 52 53 Strateji seher hem Azerbaycanda hem de Ermenistanda xalq arasinda elcatmaz dag qalasi adlandirilir 54 Ermenistanin cenubundaki Sunik merzinde yerlesen Gorus seheri ile Xankendini birlesdiren acar yol Lacin dehlizi Susadan kecir 55 Ermenistani Dagliq Qarabaga baglayan diger esas yol simaldan Kelbecer rayonundaki Murovdag silsilesinden kecir 56 1923 cu ilde sovet hakimiyyeti dovrunde ehalisi esasen ermenilerden teskil olan Dagliq Qarabag Muxtar Vilayeti DQMV yaradilmis lakin vilayetin inzibati merkezi esasen azerbaycanlilarin yasadigi 57 Susa seheri secilmisdir 58 1988 ci ilin fevralinda ekseriyyeti ermenilerden teskil olan DQMV hokumeti Azerbaycan SSR den ayrilmaq ve Ermenistan SSR ile birlesmek ucun qerar qebul etmisdir ki 59 bu da Sovet Ittifaqinda yasayan azerbaycanlilarla ermeniler arasinda daha genis etnik ve erazi munaqisesine getirib cixarmisdir Sovet Ittifaqi 1991 ci ilde suquta ugradiqdan sonra azerbaycanlilar ve ermeniler Qarabag uzerinde nezareti saxlamaq ucun mubarize aparmis ve doyusler 1992 ci ilin evvellerinde Ermenistan Silahli Quvvelerinin istiraki ile genismiqyasli muharibeye cevrilmisdir Dagliq anklav o vaxta qeder oz musteqilliyini elan edir ve qondarma bir hokumet qurmusdur 60 8 may 1992 ci il tarixinde Ermenistan Silahli Quvveleri Susa seherini isgal etmisdir ve 1979 cu ilde seher ehalisinin 85 5 ni teskil eden azerbaycanlilar 61 62 mecburi kockun olmusdur 30 Seher hem azerbaycanlilar hem de ermeniler ucun tarixi siyasi ve medeni ehemiyyete malikdir 63 64 65 Azerbaycanlilar Susa seherini bolgenin tarixi paytaxti hesab edirler ve seher onlar ucun xususi medeni ehemiyyet dasiyir 66 Eyni zamanda seherde yerlesen ve 2020 ci ile qeder Ermeni Hevari kilsesinin Artsax Yeparxiyasinin merkezi olan 27 Qazanci kilsesi ermeniler ucun dini ehemiyyete malikdir 28 2021 ci ilde Ermenistan Qondarma Dagliq Qarabag Respublikasinin paytaxtini Susaya kocurmeyi ve burada qanunsuz meskunlasmani basa vurmagi planlasdirirdi 67 Azerbaycan Prezidenti Ilham Eliyev oz cixislarinda tez tez seherin isgaldan azad edilmesinin muharibenin esas meqsedlerinden biri kimi xarakterize etmisdir O 16 oktyabrda Turkiye televiziyasina verdiyi bir musahibede Susa olmasa isimiz yarimciq qalacaq demis 68 Qondarma Dagliq Qarabag Respublikasinin Prezidenti Arayik Harutyunyan ise Susani ecdadlarimizdan bize miras qalan en boyuk irslerimizden biri adlandirmisdir 69 Seherin simvolik ehemiyyetine baxmayaraq Beynelxalq Bohran Qrupunun azerbaycanli analitiki Zaur Siriyev Susanin ele kecirilmesinin herbi ve ya siyasi bir hedef olub olmadiginin qaranliq qaldigini qeyd etmisdir 68 Azerbaycanli siyasi analitik Fuad Sahbazovun fikrince Azerbaycan quvvelerinin Susada qelebe calmasi cebhede olan ve olmayan azerbaycanlilar ucun menevi qelebe kimi qebul edilecek ve o guman edir ki bu da ermeni esgerleri arasinda ciddi demoralizasiya ya sebeb olacaq 18 Doyusden evvel Redakte27 sentyabr 2020 ci il tarixinde de fakto Ermenistan Silahli Quvveleri terefinden isgal edilen ve Qondarma Dagliq Qarabag Respublikasi terefinden idare edilen lakin de yure Azerbaycanin bir hissesi olan Qarabag bolgesinde doyusler baslamisdir 70 Azerbaycan quvveleri evvelce muvafiq inzibati merkezlerini isgaldan azad ederek Fuzuli ve Cebrayil rayonlarinda ugur elde etmis 31 oradan Hadrut qesebesine dogru irelilemisdir 71 15 oktyabrda Hadrutun ele kecirilmesinden sonra Azerbaycan qosunlari daha intensiv irelilemeye ermeniler ise geri cekilmeye baslayirlar Azerbaycan quvveleri daha sonra Zengilan ve Qubadli seherlerini isgaldan azad etmisdir 32 Onlar hemcinin Lacina hucuma kecir 72 meseleri ve dag kecidlerini asaraq Susa rayonuna daxil olurlar 33 34 Muharibenin evvelinden Susa seherinin ara sira top atesine meruz qalmasi barede xeberler yayilirdi Oktyabrin 4 de Azerbaycan ordusunun deqiq raket zerbesi ile Susada muharibeden cemi bir nece ay evvel separatci rejimin rehberi Araik Arutyunyanin oz inauqurasiyasini kecirdiyi Medeniyyet Evi darmadagin edildi Zerbe neticesinde hemin vaxt orada cemlesen ermeni herbcileri mehv edilib Bele ki zerbe zamani binada 300 e yaxin ermeni herbcisinin sonradan onlarin Ermenistandan Qarabaga doyuslere gonderilen polisler oldugu uze cixmisdi cemlesdiyi melum idi Onlarin ekseriyyetinin olduyu ve yaralandigi bildirilir Resmi menbeler orada 20 den cox polisin olduyunu 200 e yaxininin yaralandigini tesdiq edir Partlayis neticesinde binanin dami dagilib ve iceridekilerin ustune tokulub 73 8 oktyabrda Susadaki Qazanci kilsesinin bombardman edildiyi ve ciddi ziyan gorduyu bildirilmisdir 74 Azerbaycan terefi bu insidentde her hansi bir mesuliyyetden imtina etmisdir 75 Oktyabr ayi boyunca Susanin ve elece de yaxinliqdaki kendlerin Azerbaycan quvveleri terefinden top ve raket atesine tutulmasi barede xeberler yayilmis 76 77 Azerbaycan terefi ise xususen de seheri atese tutmasi haqqinda yayilan xeberleri tekzib edib 78 28 oktyabrda Qondarma Dagliq Qarabag Respublikasi rehberliyi Susadan bir nece kilometr cenub serqde yerlesen Canaqci kendinde veziyyetin gergin oldugunu bildirdi 79 Ertesi gun Ermenistan Mudafie Nazirliyi kendde toqqusmalarin bas verdiyini aciqlamis 80 Qondarma Dagliq Qarabag Respublikasi Prezidenti Arayik Harutyunyan ise Azerbaycan quvvelerinin Susadan 5 kilometr 3 1 mil uzaqliqda oldugunu etiraf etmisdir 81 30 oktyabrda Dasalti basda olmaqla 82 Susa yaxinliginda toqqusmalar bas verib 83 Ele hemin gun Abkhazian Network News Agency nin muxbiri seher yaxinliginda boyuk partlayislarin esidildiyini qeyd etmisdir 84 Ertesi gun Qondarma Dagliq Qarabag Respublikasi rehberliyi Susanin yeniden bombardmana meruz qaldigini aciqladi 85 Noyabrin 2 de Ermenistanin Mudafie Nazirliyi de yaydigi beyanatda Susa yaxinliginda siddetli toqqusmalarin bas verdiyini bildirib 86 Doyusden evvel oktyabrin sonlari ve noyabrin evvellerinde hem Azerbaycan hem de Ermenistan bir birini Susa yaxinliginda ag fosfordan istifade etmekde gunahlandirmisdir 87 30 oktyabrda Qondarma Dagliq Qarabag Respublikasi rehberliyi Azerbaycan quvvelerini Susa yaxinligindaki meseleri yandirmaq ucun fosfor istifade etmekde gunahlandirmis 88 lakin Azerbaycan terefi bu iddialari tekzib etmisdir 89 Noyabrin 20 de Azerbaycan Bas Prokurorlugu Ermenistan Silahli Quvvelerini Susa etrafinda kimyevi sursat istifade ederek etraf muhite boyuk ve uzunmuddetli ziyan vurmaqda ittiham etmis bu mesele barede cinayet isi acmisdir 90 Hemcinin Azerbaycan resmileri Ermenistan Silahli Quvvelerinin bolgeye ag fosfor dasidigini bildirmisdir 91 Ag fosforun istifadesi hem Azerbaycanin hem de Ermenistanin imzalamadigi beynelxalq muqavileye esasen qadagan olunmusdur 92 Doyus RedakteOktyabr ayinda Dagliq Qarabagin cenubunda yerlesen evveller ermenilerin nezaretinde olan erazilerin ekseriyyeti uzerinde nezareti elde etdikden sonra Azerbaycan quru qosunlari temas xettini kecerek qerbe dogru irelilemeye basladi Oktyabr ayinin ortalarina qeder Azerbaycan herbi quvveleri Ermenistani Dagliq Qarabagla birlesdiren Lacin dehlizine dogru ireliledi ve ermenilerin nezaretinde olan esas seherlerden hesab edilen Hadrutu azad etdi Oktyabrin 22 dek Azerbaycan hucumu ile Lacin seherine ve heyati ehemiyyet kesb eden dehlize 10 kilometr mesafeye qeder yaxinlasdi Lacin dehlizini itirmekle Ermenistan Dagliq Qarabagdaki quvvelerini techiz etmekde cetinlikle uzlese bilerdi Cavab olaraq ve tezyiqi Lacin dehlizinden uzaqlasdirmaq ucun ermeni quvveleri cetin kecilen mese dagliq erazilerde herbi quvvelerden istifade ederek eks hucumlara basladilar ve Azerbaycan qosunlarinin esas teminat yollari boyunca pusqular qurmaga basladilar 28 30 oktyabr tarixleri arasinda Susani dusmenden azad etmek ve seherin mudafiesini yarmaq ucun Azerbaycanin Xususi Teyinatli Quvveleri eraziye yeridildi Bezi melumatlara gore Azerbaycan XTQ quvvelerinin 400 herbcisi 5 gun six meseler ve kecilmez yarganlar arasindan irelileyib ciddi muhafize olunan Lacin dehlizinden kecerek etraf kendleri muhasireye aliblar Melumata gore xususi teyinatlilar sehere bir cox istiqametden ve ferqli hedeflere yaxinlasmaq ucun yuz neferlik qruplara bolunubler 93 Azerbaycan hesablarina gore hem erazi hem de secilen marsrut neqliyyat vasiteleri ucun uygun olmadigindan Azerbaycan quvveleri bes gun Susa istiqametinde piyada davam etmeli idi 94 Azerbaycan Prezidenti Ilham Eliyev daha sonra bunu tekrar vurgulayaraq Azerbaycan esgerlerinin Susa seherine catmaq ucun yarganlari meseleri ve daglari kecdiklerini qeyd etmisdir 95 Ermeni komandanligi Azerbaycan qosunlarina Qirmizi Bazar etrafinda muqavimet gostermeyi hesablamisdi oradan Susakende yol gedir sonra ise hemin yol Susaya qalxir Ermenistan ordusunun Azerbaycan qosunlarinin Susaya hemlesini gozlediyi ikinci istiqamet ise Lacin istiqameti idi Lakin Azerbaycan ordusunun komandanligi oz miqyasina planina ve ardicilligina gore misli gorunmemis qerar verir Susaya six Qarabag meselerinden yeni yol acir Boyuk Taglar kendinden meselerle Susaya Canaxci ve Signax kendlerine dogru 3 gun erzinde 42 kilometr uzunlugunda buldozer ve elle yol acilir Bununla muhendis istehkamcilar ensiz dag cigirini texnikanin hereket ede bileceyi mese yoluna cevirdiler Neticede Azerbaycan bolmeleri artilleriya qurgularini Canaxci etrafina ceke bilmisdi Ele burada da yeni artilleriya dueli basladi Azerbaycan dag piyadalarinin ugurlu hucumu qefil pusquya salinmis ermeni esgerlerinin sonuncu muqavimetini de qirdi 96 Noyabrin 4 de Ermenistan resmileri doyuslerin Susa yaxinliginda davam etdiyini bildirilmisdir 97 Azerbaycan quvveleri Susa Lacin yolununun bir hissesinin nezaretini ele kecirmis ve separatci rejim sonradan yolu mulki vetendaslara baglamisdir 35 Serhedsiz reportyorlarin verdiyi melumata gore belelikle 80 e qeder jurnalist muhasirede qalmisdir 98 Ermenistan resmileri 5 noyabr seheri Susanin agir atese tutuldugunu 99 ve doyuslerin ertesi gun davam etdiyini bildirdi 100 Azerbaycan herbcileri Susaya girmek ucun cetin de olsa qarsi terefin aglina bele gelmeyen sildirim qayalarin oldugu istiqameti secdiler onlar sehere qayaliqlara dirmasmaqla qalxdilar Ermeni ordusu ise butun gucunu seher istiqametindeki esas yollara cemlemisdi Cunki esas hucumu bu yollardan gozleyirdi Lakin Azerbaycan xususi teyinatlilari ates desteyi olmadan sildirim qayaliqlardan qalxdilar ve yarganlardan kecdiler Oktyabrin 30 da ermeni terefi doyuslerin Susadan cemi bes kilometr serqde getdiyini aciqladi Seher artiq sentyabr ayinin evvellerinden beri ara sira top atesine tutulmusdu ve bu da seher sakinlerinin ekseriyyetinin qonsu Stepanakerte Xankendi qacmasina sebeb olmusdu Muharibenin bu merhelesinde Susanin neheng daglarin ehatesinde sildirim qayalar uzerinde yerlesmesi sebebinden mudafie olunan ermeni quvveleri hele de taktiki ustunluye sahib idiler Azerbaycan herbcileri sehere quru yolla yaxinlasmaga calisarken tez tez artilleriya raket hucumlari ve pusqularla uzlesirdiler Noyabrin 4 u axsam saatlarinda Azerbaycan ordusunun konvensional piyada quvvelerinin Susanin cenub qayaliqlarinin dibindeki Dasalti kendine yaxinlasan yol ugrunda vurusduqlari barede xeberler geldi O gune qeder Azerbaycan terefi Susanin cenubundaki dag silsilesine ve Susani Lacin seherine baglayan Lacin dehlizinin esas hisselerine nezareti temin etmisdi Hemcinin Azerbaycan ordusu Ermenistanin Susani ehate eden mudafie movqelerini minaatanlardan atese tutmaga baslamisdi Noyabrin 5 de axsam saatlarinda Azerbaycanin xususi teyinatli quvvelerinin bir qismi esas yola catdi ve Susanin mudafiesine komek etmek isteyen ermeni esgerlerini muhasireye ala bildiler Bu o demek idi ki Ermenistandan Susaya yardimin gelmesi artiq mumkun deyildi Yeni Hekeri cayi uzerindeki esas korpu de dagidilmisdi ve seher en azi uc esas istiqametden muhasireye alinmisdi Bolgedeki nezaretin itirildiyini goren Ermenistan hakimiyyeti Lacin dehlizini mulki ehalinin uzune bagladi 80 e yaxin xarici reportyor doyus bolgesinde tecrid veziyyetinde qaldi Noyabrin 6 da Azerbaycanin ordu birlesmeleri seherin yaxinligina catdi 93 Ermenistan Milli Tehlukesizlik Xidmetinin o vaxtki rehberi Argisti Keremyan Qarabagdaki vezifelerinin tamamlandigini qeyd ederek 6 noyabr seher vaxtlarinda Susani terk etmisdir 6 Bu xeberden bir muddet sonra Azerbaycan quvveleri Susaya daxil oldu Azerbaycan terefi sehere girdikden sonra ermenilerin mudafiesinin zeifledilmesi ve ya eks hucumlarin qarsisini almaq ucun etrafda elave bloklayici movqeler ve pusqu yerleri qurdular Azerbaycan ordusunun diger bolmeleri de eyni vaxtda ugurlu emeliyyat ederek Susanin cenubunda yerlesen Dasalti kendini tutmaqla Susaya geden esas yola cixisi temin etmisdiler 93 Ertesi gun minlerle ermeni Susa ve Xankendi seherlerinden qacmis 101 29 yollarda tixac yaranmisdir 102 7 noyabrda Ermenistan resmileri Susa ve Dasalti yaxinliginda siddetli doyuslerin bas verdiyini bildirmis eyni zamanda Azerbaycan terefinin bir nece hucumunun def edildiyini bildiribler lakin Azerbaycan terefi bunu tekzib etmisdir 103 ve prezident Ilham Eliyev Azerbaycan quvvelerinin seherin cenub serqinde Xocali rayonu erazisinde yerlesen Qarabulaq ve Baharli kendlerini isgaldan azad etdiklerini aciqlamisdir 104 Azerbaycan quvveleri 7 noyabrda sehere daxil olmusdur 105 Elave olaraq bir deste Ermenistan terefi sehere elave destek gondermesin deye Lacin dehlizinin qarsisini almis basqa bir deste ise Dasaltini isgaldan azad etdikden sonra Susaya daxil olan quvveleri ates desteyi ile temin etmisdir 94 Azerbaycanin xususi teyinatlilari sehere girende mudafie olunan ermenilerle yaxin mesafede agir kuce doyuslerine basladilar Noyabrin 7 de erazide hava dumanli idi Bu Azerbaycan terefinin havadan kesfiyyat aparmaq imkanlarini elece de hava zerbe vasitelerinden istifadesini ehemiyyetli derecede mehdudlasdirdi Elverissiz hava seraiti hemcinin TB2 Bayraktar pilotsuz ucan aparatlarindan istifadeye de mane olurdu Bele bir seraitde Ermenistan quvveleri zirehli masinlarindan T 72 tanklarindan ve BMP 2 piyadalarin doyus masinlarindan maksimum istifadeni temin etdi 93 Noyabrin 7 de seher 09 00 da Susaya Ermenistan terefinden Isgender ballistik raketi atilmisdi Raketin hedefi azerbaycanli herbciler idi Amma raket Susaya yox seherin yaxinligina ermeni herbcilerin cox oldugu yere dusub 106 Eks hucuma baxmayaraq Azerbaycan quvveleri oz movqelerini qorudular Susa meselerinde mudafie xetti qurdular ve ermenilerin uc eks hemlesini def etdikden sonra Susa Icra Hakimiyyetinin binasini ele kecirerek ermeni quvvelerini qovmaga basladilar seherdeki binalari ve daha genis erazileri temizlediler Susa ugrunda doyusler nehayet binadan binaya yaxin mesafeden aparilirdi 93 Ermenistan quvveleri gunortadan sonra seherden cixarilmis ve 8 noyabr seheri Azerbaycan quvveleri seherin kenarinda emeliyyatlara davam etmisdir 7 107 94 Ilham Eliyev noyabrin 24 de rayonun Ermenistan terefinin ateskes razilasmasi cercivesinde Azerbaycana tehvil verilmesinden sonra Agdam seherine seferi zamani Azerbaycan esgerlerinin yungul silahlarla techiz edildiyini tesdiqlemis onlarin Susa seherinde ermenilerle demek olar elbeyaxa doyus de oldugunu qeyd etmisdir 95 Azerbaycan hesablarina gore agir artilleriya ile desteklenen Ermenistan quvvelerinin sayi en azi 2000 nefer idi 7 Ermeni menbeleri ve resmileri doyus zamani Susadaki ermeni quvvelerinin sayi barede hec bir aciqlama vermese de Qondarma Dagliq Qarabag Respublikasi Prezidenti Harutyunyan bolgeye texminen 6000 Azerbaycan esgerinin celb olundugunu ireli surmusdur 9 Ilham Eliyev Azerbaycan quvvelerinin Susa seherini isgaldan azad etdiyini elan edir Baki Sehidler Xiyabani 8 noyabr 2020 Ilham Eliyev 8 noyabr tarixinde gunortadan sonra Azerbaycan quvvelerinin seheri isgaldan azad etdiyi elan etmis 37 108 hemcinin Azerbaycan Xususi Teyinatli Quvvelerinin komandiri Hikmet Mirzeyevi de bu munasibetle tebrik etmisdir 2 Hadise yerindeki Izvestiya muxbiri prezidentin aciqlamasini tesdiqlese de 109 qondarma rejimin resmileri 8 ve 9 noyabr tarixlerinde seherin icinde ve kenarinda doyuslerin davam etdiyini bildirerek bunu tekzib etmisdir 110 111 8 noyabrda Argisti Keremyan Ermenistan Milli Tehlukesizlik Xidmetinin rehberi postundan azad edilmis ve Mikayil Ambartsumyan terefinden evez olunmusdur 112 9 noyabrda Azerbaycan Daxili Qosunlari mayoru Zaur Rehimovun meruzesi ile 113 seherden video yayimlamis ve Susanin tamamile Azerbaycan Milli Ordusunun nezaretinde oldugunu tesdiq etmisdir 25 Hemcinin Ilham Eliyev Azerbaycan quvvelerinin seherin cenub ve serqindeki Canaqci Signaq Susakend ve Dasalti da daxil olmaqla bir nece kendi isgaldan azad etdiklerini aciqlamisdir 114 115 Qondarma Dagliq Qarabag Respublikasi rehberliyi daha sonra Susa seherine nezareti itirdiklerini etiraf ederek 38 39 Azerbaycan quvvelerinin Xankendine yaxinlasdigini vurgulamisdir 116 Lakin Ermenistanin Bas naziri Nikol Pasinyan doyusun davam etdiyini bildirerek qondarma rejimin beyanatinin eleyhine movqe qoymusdur 40 Bu iddia daha sonra Ermenistan Mudafie Nazirliyi 41 ve ermeni ictimaiyyetini caxnasma yaratmamaga cagiran Ermenistan Parlamentinin millet vekili Nikolay Bagdasaryan terefinden tekrar edilmisdir 40 Bezi ermeniler qondarma rejimin resmilerinin sosial sebeke hesablarinin hakerler terefinden sindirildigini ve aciqlamalarinin heqiqeti eks etdirmediyini ireli surmusdur Bezi ermeni resmileri ve analitikleri de Azerbaycan rehberliyini oz xalqina yalan danismaqda gunahlandirmisdir 21 Bununla birlikde 10 noyabrda Azerbaycan Silahli Quvvelerinin Susa seherine nezaret etdiyini tesdiqleyen 117 ateskes razilasmasinin imzalanmasindan sonra Pasinyan 43 ve Qondarma Dagliq Qarabag Respublikasi Prezidenti Harutyunyan isgalci quvvelerin 7 noyabrda sehere nezareti itirdiyini etiraf etmisdir 42 Itkiler RedakteNoyabr ayinin ortalarinda Beynelxalq Qirmizi Xac Komitesi Rusiya sulhmeramli quvvelerinin komeyi ile her iki terefden helak olmus esgerlerin cesedlerini tapmaga ve esirlerin tehvil verilmesi prosesine baslamisdir 118 25 noyabrda rus menbeleri BQXK nin Susa seherinde umumilikde 2 000 den cox cesed tapdigini bildirmisdir 16 Azerbaycan Redakte Azerbaycan muharibe dovrunde herbi itkilerini aciqlamamisdir 119 Dekabrin 3 de Azerbaycan Mudafie Nazirliyi muharibe boyu sehid olan Azerbaycan herbcilerinin umumi sayini aciqlamis ve detallarin sonradan verileceyini elave etmisdir 11 Bununla birlikde Ermenistan resmileri Susa yaxinliginda en azi 200 Azerbaycan esgerinin oldurulduyunu iddia etmisdir 12 Azerbaycan hesablarina gore yaralanan Azerbaycan herbcileri 9 noyabrda texliye edilmisdir 94 Ermenistan Redakte Ermenistan ucterefli razilasmadan evvel doyusdeki herbi itkileri ile bagli hec bir melumat vermemisdir 6 noyabrda Le Monde qezeti Susa ugrunda geden doyusler zamani yaralanan ermenileri Xankendi seherindeki xestexanalara yerlesdirmek ucun daha yer olmadigini qeyd etmisdir 36 7 noyabrda Susadaki ermeni qosunlarinin komandiri Seyran Ohanyanin agir yaralandigi iddialari ortaya cixmisdir 120 ancaq bu Ermenistan rehberliyi terefinden tekzib edilmisdir 121 Azerbaycan merkezli Azeri Daily sayti herbi menbelere istinaden 800 den cox ermeni esgeri cesedinin Ermenistan terefine tehvil verilmeye hazir oldugunu ve Ermenistan Mudafie Nazirliyinin Azerbaycan terefinden bu cesedleri goturmeyi istediyini iddia etmisdir 15 Lakin 16 noyabrda Qondarma Dagliq Qarabag Prezidenti Arayik Harutyunyan Susa seherinin kenarindan Ermenistan Silahli Quvvelerine mexsus 150 cesedin tapildigini ve yuzlerle esgerin hele itkin oldugunu 14 Ermenistan Bas naziri Nikol Pasinyan ise 14 16 noyabr tarixlerinde Susa yaxinliqlarindan 300 den cox ermeni cesedinin tapildigini etiraf etmisdir 13 21 noyabrda Qondarma Dagliq Qarabag Respublikasi rehberliyi seher yaxinliginda yarali bir ermeni polis memuru tapdiqlarini aciqlamisdir 122 Netice RedakteEtrafli bax Dagliq Qarabag ateskes beyanati 2020 Azerbaycanin paytaxti Baki seherinde Susada qelebeni qeyd eden xalq 8 noyabr Doyus Ikinci Qarabag muharibesinde helledici meqam olmusdur ve hem Ermenistan ordusu hem de daha genis menada ermeni cemiyyeti terefinden boyuk bir zerbe kimi qiymetlendirilir 123 Doyusden iki gun sonra Ermenistanin Bas naziri Nikol Pasinyan Azerbaycanla ateskes muqavilesi imzaladigini elan etmisdir 124 Ermenistan politoloqu Suren Sarkisyana gore Susanin itirilmesinin neticelerini derk etmek ermeniler ucun cetin olmusdur Sarkisyan bunun Ermenistan muxalifetinden hakimiyyet deyisikliyi teleb etmesine sebeb olacagini da elave etmisdir 125 Muharibeden sonra bir cox ermeni Pasinyana qarsi cixmis butun olkede siddetli etirazlar baslamis 126 ve Pasinyanin muxalifleri arasinda onun Susani satmasi ile bagli umumi iddia yayilmis 127 Hemcinin Ermenistanin kecmis prezidenti Robert Koceryan Ermenistan herbi rehberliyini Azerbaycan quvvelerinin Susanin yaxinliqlarina catmasina mane ola bilmemesine gore tenqid etmisdir Koceryanin iddiasina gore separatci quvvelerin yeni mudafie xetti qurmaq ucun teqriben iki hefte vaxti var idi ve o vaxti Qondarma Dagliq Qarabag Respublikasinin Milli Tehlukesizlik Surasinin katibi olan Vitali Balasanyan Susadaki ermeni quvvelerine komandanliq etmek mesuliyyetini boynuna almagi teklif etse de onun teklifi geri cevrilmisdir 128 Bir sira ermeni herbi resmileri Ermenistanin herbi veziyyetinin bir coxunun inandigindan daha dehsetli oldugunu iddia ederek Pasinyani desteklemisdir 127 Pasinyan iddialara cavab olaraq Azerbaycan quvvelerinin Susaya nezareti ele kecirmesinden sonra Xankendi seherinin mudafiesiz qaldigini Xankendiye nezaretin de itirilmesinden sonra Esgeran ve Xocavend erazilerinde xidmet eden 20 30 min ermeni esgerinin muhasirede qalacagini bildirmis 129 1 ve ermeni esgerlerinin heyatinin onun ucun daha vacib oldugunu vurgulamisdir 130 Qondarma Dagliq Qarabag Respublikasi Prezidenti Arayik Harutyunyan da xeyanet iddialarina qarsi cixaraq separatci quvvelerinin seheri qorumaq ucun yeterli canli quvveye malik olmadigini qeyd etmisdir 9 Daha sonra Rusiya Prezidenti Vladimir Putin Azerbaycan quvvelerinin Susaya nezareti ele kecirmesi neticesinde ermeniler ucun kritik bir veziyyet yarandigini ve Azerbaycanin Xankendi seherini ele kecirerek daha da irelileye bileceklerini soylemis muharibenin derhal dayandirilmasinin Ermenistan terefinin maraginda oldugunu bildirmisdir 131 3 dekabrda Qondarma Dagliq Qarabag Respublikasinin Susi merzinin icra bascisi muavini Samvel Arutyunyan qeyd etmisdir ki doyus neticesinde Susadan teqriben 4500 ermeni mecburi kockun olmusdur 17 Ermenistandan ferqli olaraq Azerbaycan Prezidenti Ilham Eliyevin Susanin azad edilmesi barede verdiyi xeberi bayraq dalgalandiraraq mahni oxuyaraq ve avtomobil siqnallari ile qarsilayan azerbaycanlilar arasinda bayram ehval ruhiyyesi yaranmisdir 132 133 134 Ilham Eliyev ve birinci vitse prezident Mehriban Eliyevanin istiraki ile Bakidaki Birinci Fexri Xiyabanda celengqoyma merasimi kecirilmisdir 135 Hemcinin Baki buxtasindaki gemiler fit vermis 136 Moskva seherinde yasayan azerbaycanlilar fiseng numayisi kecirmis 137 Azerbaycan ve Turkiye bayraqlari ile bezedilmis avtomobiller ABS da Nyu Yorkun Bruklin borosunda yollari bezemisdir 138 Ermeniler Susani isgal etmelerini Daglarda toy emeliyyati adlandirdigindan Azerbaycanda bezi siyasi xadimler buna istinaden Susanin isgaldan azad edilmesini Daglarda bosanma deye qeleme vermisdir 139 2016 Avroviziya Mahni Musabiqesinde Azerbaycani temsil etmis azerbaycanli mugenni Semra Rehimli 1 dekabrda Susa biz qayitmisiq adli bir mahni buraxmisdir 140 27 sentyabr ve 10 noyabr tarixleri Azerbaycanda muvafiq olaraq Anim Gunu ve Zefer Gunu elan edilmisdir 141 142 lakin Zefer Gununun qeyd edilme tarixi deyisdirilerek 8 noyabr teyin edilmisdir cunki evvelki tarix Turkiyede Mustafa Kamal Ataturkun anim gunu ile ust uste dusurdu 143 4 dekabr saat 12 00 da Azerbaycanda sehidleri yad etmek ucun bir deqiqelik sukut kecirilmisdir 144 145 Bununla elaqeler olkede dovlet bayraqlari endirilmis gemiler fit masinlar ise siqnal vermisdir 146 Azerbaycan esgerleri de Susa qalasinin qarsisinda dayanaraq muharibede sehid olanlarin xatirelerini yad etmisdir 147 Ateskes razilasmasinin ardindan 13 noyabrda bolgeye yerlesdirilen Rusiya Silahli Quvvelerine tabe 15 ci elahidde sulhmeramli motoatici briqadasi seherin kenarinda musahide postu qurmusdur Rusiya sulhmeramli quvveleri aciqlamaya esasen Susa seherinin daxil olmadigi Lacin dehlizini de nezarete goturmusdur 148 Susanin simal girisi olan Gence qapisindan kecen yolda yerlesen diger bir nezaret buraxilis menteqesi Azerbaycan herbcileri terefinden qorundugu gorulmusdur 149 Beynelxalq reaksiyalar Redakte Susanin azad olunmasina gore medaliNoyabrin 8 de Ilham Eliyevin Susa seherinin isgaldan azad edildiyini aciqlamasindan sonra Turkiye Prezidenti Receb Tayyib Erdogan Kocaeli ilinde kutleye muraciet ederken Azerbaycani tebrik ederek bunun isgal edilmis torpaqlarin qalan hissesinin de tezlikle azad edileceyine isare olduguna inandigini bildirmisdir 150 Turkiye muhendisi ve muharibe zamani Azerbaycan terefinden genis sekilde istifade edilen Bayraktar TB2 PUA sinin yaradicisi olan Selcuq Bayraqdar da Azerbaycan xalqina tebrik mesaji gondermisdir 151 Hemcinin Turkiyede vitse prezident Fuad Oqtay Milli Mudafie Nazirliyi Cumhuriyyet Xalq Partiyasinin sedri Kamal Qilincdaroglu iqtidardaki AK Partiyasinin musaviri Omer Celik ve Prezident Administrasiyasinin media ve kommunikasiya rehberi Fexreddin Altun ve prezidentin musaviri Ibrahim Kalin 152 Susanin azad edilmesi munasibetile Azerbaycan xalqini tebrik etmisdiler 153 9 noyabrda Iran millet vekili Ehmed Elirzabeygi Susa seherinin isgaldan azad edilmesinin edaletin berpa olundugu nu subut etdiyini ifade ederek buna gore qururlu ve xosbext oldugunu soylemisdir 154 Pakistanin Azerbaycandaki sefiri de azerbaycanlilari tebrik etmisdir 155 Baki seherinde yerlesen Nizami Gencevi Beynelxalq Merkezinin uzvleri olan Latviyanin kecmis prezidenti Vayra Vike Freyberqa 156 ve Qirgizistanin kecmis bas naziri Coomart Otorbayev da Ilham Eliyevi tebrik etmisdir 157 Susanin azad olunmasina gore medali RedakteEsas meqale Susanin azad olunmasina gore medali2020 ci il noyabrin 20 de Azerbaycan Respublikasinin Milli Meclisinde Veten Muharibesinde qelebe munasibetile Azerbaycan Respublikasinin orden ve medallarinin tesis edilmesi ile elaqedar Azerbaycan Respublikasinin orden ve medallarinin tesis edilmesi haqqinda Azerbaycan Respublikasinin Qanununda deyisiklik edilmesi barede Azerbaycan Respublikasi qanununun layihesi teqdim edilmis 158 ve birinci oxunusda tesdiqlenmisdir 159 Azerbaycan Respublikasinin Susanin azad olunmasina gore medalinin esasnamesi Azerbaycan Respublikasinin 2020 ci il 26 noyabr tarixli Qanunu ile tesdiq edilmisdir 160 Qeydler Redakte Hemcinin Susanin qurtulusu 20 Susa doyusu Susa ugrunda doyusler 21 22 ve ya Susa emeliyyati 23 24 Istinadlar Redakte 1 2 Նիկոլ Փաշինյանը բացատրեց ինչու ընկավ Շուշին Nikol Pashinyan explained why he fell in Shushi ermeni 11 noyabr 2020 1 dekabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 1 dekabr 2020 1 2 3 Eliyev Ilham 8 noyabr 2020 Release of the Press Service of the President ingilis Azerbaycan Prezidentinin Administrasiyasi 9 noyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 8 noyabr 2020 Memmedov Zaur Sabir oglu Agcabedi rayonunun Hindarx qesebesinde dogulub Mammadov Zaur Sabir oglu was born in Hindarkh settlement of Agjabadi region Heydar Aliyev Center in Aghjabadi azerb 8 December 2020 13 December 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 13 December 2020 Glory to our heroes Turan Informasiya Agentliyi ingilis 15 noyabr 2020 29 noyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 29 noyabr 2020 Legendary liberator of Shushi Seyran Ohanyan during these days has become legendary defender of Shushi MOD representative Aysor am ingilis 8 noyabr 2020 9 noyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 8 noyabr 2020 1 2 Mediaport Za neskolko chasov do proniknoveniya diversionnoj gruppy Azerbajdzhana v Shushi Argishti Kyaramyan pokinul gorod Mediaport A few hours before the penetration of the Azerbaijani sabotage group into Shushi Argishti Kyaramyan left the city Armenian Report rus 5 December 2020 5 December 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 5 December 2020 1 2 3 4 Sanli ordumuzun Susa emeliyyati Shusha operation of our glorious army Qafqazinfo azerb 25 noyabr 2020 29 noyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 29 noyabr 2020 Qarabagin qelbi nece azad olundu 300 spartalinin efsanesi gercek oldu Susada How the heart of Karabakh was liberated the legend of 300 Spartans came true in Shusha Bizim Yol azerb 9 noyabr 2020 29 noyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 29 noyabr 2020 1 2 3 I warned about lack of manpower on October 3 Karabakh President CivilNet ingilis 11 November 2020 29 November 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 29 November 2020 Akopyan Tatul 18 noyabr 2020 Դժբախտ դժգույն Շուշիի անկումը Ինչո ւ այսպես եղավ Unfortunate colorless The fall of Shushi Why did this happen CivilNet ermeni 29 noyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 29 noyabr 2020 1 2 Azerbaijan says 2 783 soldiers killed in Nagorno Karabakh clashes Al Jazeera ingilis 3 December 2020 4 December 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 4 December 2020 1 2 3 Դավիթ Բաբայանը հայտնում է Շուշիի ուղղությամբ վտանգն այս պահի դրությամբ չեզոքացվել է Azatutyun ermeni 30 oktyabr 2020 29 noyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 29 noyabr 2020 1 2 Pashinyan zayavil chto nalichie pogibshih oprovergaet versiyu sdachi Shushi Pashinyan said that the presence of the dead refutes the version of the surrender of Shushi Krasnaya Vesna rus 16 noyabr 2020 29 noyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 29 noyabr 2020 1 2 Tela 150 armyanskih soldat vyvezeny iz okrestnostej Shushi Bodies of 150 Armenian soldiers removed from the vicinity of Shushi Caucasian Knot rus 16 noyabr 2020 29 noyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 29 noyabr 2020 1 2 Operaciya v Shushe zavershena Chtoby goret v adu 800 trupov armyanskih soldat Operation in Shusha completed To burn in hell 800 corpses of Armenian soldiers Haqqin az rus 8 noyabr 2020 29 noyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 29 noyabr 2020 1 2 Karabah zavalen tysyachami trupov zhutkaya pravda o bojne v NKR ot armii Rossii FOTO Karabakh littered with thousands of corpses the terrible truth about the massacre in NKR from the Russian army PHOTOS Russkaya Vesna rus 25 noyabr 2020 26 noyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 26 noyabr 2020 1 2 Okolo 4500 chelovek vynuzhdeny byli pokinut gorod Shushi 650 chelovek Karin Tak Aysor am rus 3 dekabr 2020 5 dekabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 5 dekabr 2020 Armenian Report vasitesile 1 2 3 4 Susanin azad edilmesi muharibenin ve danisiqlarin taleyine nece tesir edecek How will the liberation of Shusha affect the fate of the war and negotiations BBC Azerbaycanca Xidmeti azerb 8 noyabr 2020 2 dekabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2 dekabr 2020 Susanin isgaldan azad olunmasi Qarabagin doyunen ureyinin xilas edilmesi demekdir The liberation of Shusha means the liberation of the beating heart of Karabakh Azerbaycan Dovlet Informasiya Agentliyi azerb 9 noyabr 2020 2 dekabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2 dekabr 2020 Susanin qurtulusu The Salvation of Shusha Aqreqator az azerb 9 noyabr 2020 2 dekabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2 dekabr 2020 1 2 Dagliq Qarabag separatcilari ve Pasinyan arasinda fikir ixtilafi ne bas verir Disagreement between Nagorno Karabakh separatists and Pashinyan what is happening BBC Azerbaycanca Xidmeti azerb 9 noyabr 2020 29 noyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 29 noyabr 2020 Շուշիի ճակատամարտի ելքը պարզ կդառնա վաղը Արծրուն Հովհաննիսյան The outcome of the battle of Shushi will be clear tomorrow Artsrun Ovannisyan CivilNet ermeni 8 noyabr 2020 2 dekabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2 dekabr 2020 Susa emeliyyati Ordumuzun inanilmaz manevri Polkovnik Operation Shusha An incredible maneuver of our army Colonel Axar az azerb 10 noyabr 2020 29 noyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 29 noyabr 2020 President Ilham Aliyev Operation to liberate Shusha from occupation will have a special place in the world military history ONA az ingilis 17 noyabr 2020 29 noyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 29 noyabr 2020 1 2 3 4 Farrell Fransis 12 noyabr 2020 The battle for Shusha the cauldron of generational pain at the heart of the Nagorno Karabakh war New Eastern Europe ingilis 28 noyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 28 noyabr 2020 Why is Shusha Shushi so important for Azerbaijanis and Armenians JAM News ingilis 8 noyabr 2020 9 noyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 9 noyabr 2020 1 2 Under The Missiles In Stepanakert Azadliq Radiosu ingilis 14 oktyabr 2020 2 dekabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2 dekabr 2020 1 2 Devastation inside Karabakh church hit by rocket Agence France Presse ingilis 8 oktyabr 2020 2 dekabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Bangkok Post vasitesile 1 2 Kusera Cosua 8 noyabr 2020 Fears of civilian exodus rise as Azerbaijan advances in Karabakh Eurasianet ingilis 29 noyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 29 noyabr 2020 1 2 Shusha citadel Karabaha pochemu ona vazhna dlya azerbajdzhancev i armyan Shusha is the citadel of Karabakh why is it important for Azerbaijanis and Armenians BBC Rusca Xidmeti rus 7 noyabr 2020 9 noyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 8 noyabr 2020 1 2 Kusera Cosua 29 sentyabr 2020 As fighting rages what is Azerbaijan s goal EurasiaNet 4 oktyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 8 noyabr 2020 The Azerbaijani offensive against Armenian forces is its most ambitious since the war between the two sides formally ended in 1994 1 2 3 4 Aksenov Pavel 11 noyabr 2020 Pochemu Azerbajdzhan vyigral vojnu v Karabahe Otvechayut voennye eksperty Why did Azerbaijan win the war in Karabakh Military experts answer BBC Rusca Xidmeti rus 28 noyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 28 noyabr 2020 1 2 Akopyan Tatul 17 noyabr 2020 Շուշին պատերազմի իմ չգրված նոթատետրից Shushi from my unwritten notebook of war CivilNet 1 dekabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 1 dekabr 2020 1 2 Azerbaijan says key Karabakh town captured Armenia says it didn t happen France24 8 noyabr 2020 28 noyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 28 noyabr 2020 1 2 Live updates Day 39 of war in Nagorno Karabakh OC Media ingilis 4 noyabr 2020 2 dekabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2 dekabr 2020 1 2 Sitat sehvi Yanlis lt ref gt teqi lemonde adli istinad ucun metn gosterilmeyib 1 2 Azerbaijan says it has taken Karabakh s second largest city Armenia denies it Reuters ingilis 8 noyabr 2020 29 noyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 29 noyabr 2020 1 2 Key Town In Nagorno Karabakh Falls As Azerbaijan Presses Forward in Breakaway Region RFE RL ingilis 9 noyabr 2020 29 noyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 29 noyabr 2020 1 2 Ethnic Armenian forces confirm loss of Karabakh s second city say enemy nearing capital Reuters ingilis 9 noyabr 2020 29 noyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 29 noyabr 2020 1 2 3 Live updates Day 44 of war in Nagorno Karabakh OC Media 9 noyabr 2020 28 noyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 9 noyabr 2020 1 2 Ovannisyan Nvard Bagirova Naile 9 noyabr 2020 Fighting rages around strategic city in Nagorno Karabakh Armenia says Reuters 28 noyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 28 noyabr 2020 1 2 Prezident Karabaha zayavil chto kontrol nad Shushi byl utrachen 7 noyabrya Karabakh President said control over Shushi was lost on November 7 Interfax rus 10 noyabr 2020 28 noyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 28 noyabr 2020 1 2 Qazanciyan Siranus 11 noyabr 2020 Statement on ending the war in Karabakh not a political document on conflict settlement Armenian PM Public Radio of Armenia 1 dekabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 1 dekabr 2020 Susa Azerbaycan lideri Aliyev Daglik Karabag in ikinci buyuk kentini ele gecirdiklerini acikladi Shusha Azerbaijani leader Aliyev announced that they have seized the second largest city of Nagorno Karabakh BBC Turkce Xidmeti turk 8 noyabr 2020 2 dekabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2 dekabr 2020 Armenia Azerbaijan and Russia sign Nagorno Karabakh peace deal BBC 10 noyabr 2020 10 noyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 29 noyabr 2020 Natiqqizi Ulker Lomsadze Giorgi 10 noyabr 2020 Joy in Azerbaijan follows victory in Karabakh war Eurasianet 10 noyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 29 noyabr 2020 C Frantsman Set 11 noyabr 2020 Azerbaijan s victory in war brings out Israeli flags Will relations grow The Jerusalem Post 19 noyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 29 noyabr 2020 Berker Merve 8 noyabr 2020 Shusha more than just a city for Azerbaijanis Turkish Press ingilis 9 noyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 8 noyabr 2020 Azerbaijan says has taken key Karabakh town of Shusha France24 ingilis 8 noyabr 2020 9 noyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 8 noyabr 2020 Hartrik Adriyan 6 noyabr 2020 Stepanakert prepares for the last stand Eurasianet ingilis 9 noyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 7 noyabr 2020 Qjevori Elis 30 oktyabr 2020 Shusha and Lacin The two towns shaping the Armenia Azerbaijani conflict TRT World ingilis 9 noyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 7 noyabr 2020 The battle for Shusha Fighting in Nagorno Karabakh has reached a turning point Here are the most recent developments in the conflict zone Meduza io ingilis 7 noyabr 2020 9 noyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 7 noyabr 2020 E Kramer Endru 8 noyabr 2020 Azerbaijan Claims Capture of Key Town in Nagorno Karabakh The New York Times ingilis 9 noyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 9 noyabr 2020 Azerbaijani Forces Close In On Nagorno Karabakh s Unassailable Mountain Fortress City Azadliq Radiosu ingilis 5 noyabr 2020 9 noyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 8 noyabr 2020 Azerbaijani forces advance in Karabakh Agence France Presse ingilis 7 noyabr 2020 9 noyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 7 noyabr 2020 Bangkok Post vasitesile Karabakh Azerbaijani army nears fortress city Shushi Shusha JAMNews ingilis 6 noyabr 2020 9 noyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 7 noyabr 2020 Emirbeyov Elcin December 2001 Shusha s Pivotal Role in a Nagorno Karabagh Settlement In Shaffer Brenda ed Policy Brief Number 6 Cambridge MA Caspian Studies Program Harvard University Archived copy 1 September 2006 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 8 noyabr 2020 Postanovlenie Kavbyuro ot 4 iyulya 1921 goda CPA IML f 85 op 18 d 58 l 17 Postanovlenie ot 5 iyulya CPA IML f 85 op 18 d 58 l 18 Nagornyj Karabah v 1918 1923 gg Sbornik dokumentov i materialov Nagorno Karabakh in 1918 1923 Collection of documents and materials rus Yerevan Publishing house of the Academy of Sciences of Armenia 1991 seh 649 650 Gilbert Martin 2001 A History of the Twentieth Century The Concise Edition of the Acclaimed World History ingilis New York Harper Collins seh 594 ISBN 0 06 050594 X Durc Uilyam C 1996 UN Peacekeeping American Politics and the Uncivil Wars of the 1990s ingilis New York Palgrave Macmillan seh 444 ISBN 0 312 12930 0 ShUShINSKIJ RAJON 1979 g SHUSHINSKY DISTRICT 1979 rus 28 March 2012 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 9 noyabr 2020 de Vaal Tomas 2013 Black Garden Armenia and Azerbaijan Through Peace and War ingilis NYU Press seh 47 ISBN 9780814785782 Daglik Karabag lideri Harutyunyan Azerbaycan gucleri tarihi Susa kentinden sadece 5 kilometre uzakta Nagorno Karabakh leader Harutyunyan Azerbaijani forces only 5 kilometers from the historical city of Shusha BBC Turkce Xidmeti turk 30 oktyabr 2020 2 dekabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2 dekabr 2020 Shusha vazhna dlya armyan vsego Zakavkazya politolog Aleksandr Markarov Shusha is important for the Armenians of the whole Transcaucasia political scientist Alexander Markarov BBC Rusca Xidmeti rus 8 noyabr 2020 29 noyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 9 noyabr 2020 Unikalnoe mesto v kulture azerbajdzhanskij politolog o Shushe Unique place in culture Azerbaijani political scientist about Shusha BBC Rusca Xidmeti rus 9 noyabr 2020 29 noyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 29 noyabr 2020 Hauer Nil 6 noyabr 2020 Nagorno Karabakh conflict will soon face a decisive moment Arab News ingilis 9 noyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 7 noyabr 2020 Eli Kerimli Pasinyanla birlikde Eliyeve qarsi 1 2 Kusera Cosua 30 oktyabr 2020 Armenia Azerbaijan fighting nears critical town Eurasianet ingilis 9 noyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 7 noyabr 2020 Elliot Raffi 5 noyabr 2020 Armenia Fighting Azerbaijan at Gates of Shushi Armenian Weekly ingilis 9 noyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 7 noyabr 2020 Armenia and Azerbaijan fight over disputed Nagorno Karabakh ingilis BBC 27 sentyabr 2020 27 sentyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 15 oktyabr 2020 Avaliyani Dimitri 12 oktyabr 2020 Karabakh the battle for Hadrut and why it s important Jam News 9 noyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 9 noyabr 2020 Roblin Sebastiyan 26 oktyabr 2020 Despite Ceasefire Fate Of The Nagorno Karabakh May Turn On The Lachin Corridor Forbes ingilis 2 dekabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2 dekabr 2020 Azerbaycan ordusunun Susaya deqiq raket zerbesi onlarla ermeni polisi nece mehv oldu Nagorno Karabakh Armenia accuses Azerbaijan of shelling Shusha cathedral BBC News 8 oktyabr 2020 8 oktyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Nagorno Karabakh Armenia claims cathedral hit by Azerbaijan shelling Deutsche Welle 8 oktyabr 2020 28 noyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib At night Azerbaijan shells Stepanakert with cluster bombs 3 injured VIDEO NEWS am ingilis 17 October 2020 6 December 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 6 December 2020 NKR soobshaet ob obstrele treh sel NKR reports shelling of three villages rus BBC Rusca Xidmeti 25 oktyabr 2020 9 noyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 25 oktyabr 2020 Azerbajdzhanskaya armiya otricaet chto strelyala po Shushe i Stepanakertu Azerbaijani army denies firing at Shusha and Stepanakert rus BBC Rusca Xidmeti 28 oktyabr 2020 9 noyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 28 oktyabr 2020 V Shushe odin pogibshij pod obstrelom One dead under fire in Shusha BBC Rusca Xidmeti rus 28 oktyabr 2020 29 noyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 29 oktyabr 2020 Minoborony Armenii soobshaet o boyah v neskolkih kilometrah ot Shushi Armenian Defense Ministry reports on battles a few kilometers from Shushi rus BBC Rusca Xidmeti 29 oktyabr 2020 9 noyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 29 oktyabr 2020 Demuryan Avet 29 oktyabr 2020 Azerbaijani forces close in on key town in Nagorno Karabakh Associated Press 30 oktyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 29 oktyabr 2020 Minoborony Armenii Azerbajdzhanskie podrazdeleniya otbrosheny ot Shushi Armenian Defense Ministry Azerbaijani units were driven back from Shushi Eurasia Daily rus 30 oktyabr 2020 29 noyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 29 noyabr 2020 Boj idet pod Shushoj The battle is underway near Shusha BBC Rusca Xidmeti rus 30 oktyabr 2020 9 noyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 6 noyabr 2020 Vzryvy v rajone Stepanakerta i Shushi Explosions in the area of Stepanakert and Shushi BBC Rusca Xidmeti rus 30 oktyabr 2020 29 noyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 29 noyabr 2020 invisible char Spasatelnaya sluzhba nepriznannoj Nagorno Karabahskoj respubliki soobshaet o novom obstrele Shushi The rescue service of the unrecognized Nagorno Karabakh Republic informs about a new shelling of Shushi BBC Rusca Xidmeti rus 31 oktyabr 2020 29 noyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 29 noyabr 2020 Armyanskaya storona soobshaet o novyh pogibshih i boyah pod Shushoj i Martuni Armenian side informs about new dead and battles near Shusha and Martuni BBC Rusca Xidmeti rus 2 noyabr 2020 9 noyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2 noyabr 2020 Live updates Day 35 of Nagorno Karabakh fighting OC Media ingilis 31 oktyabr 2020 1 dekabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 1 dekabr 2020 Azerbaijan Uses White Phosphorus Munitions in Karabakh Massis Post 1 noyabr 2020 1 dekabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 1 dekabr 2020 Baku denies reports on use of white phosphorus munitions in Nagorno Karabakh TASS ingilis 31 oktyabr 2020 1 dekabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 1 dekabr 2020 Lawsuit on the fact of the use of white phosphorus by Armenians in Karabakh Turan Informasiya Agentliyi ingilis 20 noyabr 2020 1 dekabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 1 dekabr 2020 Armenia Azerbaijan trade accusations again after new attacks Al Jazeera ingilis 31 oktyabr 2020 1 dekabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 1 dekabr 2020 Nagorno Karabakh Armenia accuses Azerbaijan of using phosphorus bombs France24 ingilis 19 noyabr 2020 1 dekabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 1 dekabr 2020 1 2 3 4 5 Xususi teyinatlilar dord qrupa bolunduler ve Susaya dogru ferqli istiqametlerden irelilemeye basladilar 1 2 3 4 Ahmad Murad 3 dekabr 2020 Susaya ermenilerin icinden kecib getdik xeberleri olmadi XTD uzvu Video We went to Shusha through Armenians they didn t know SOF member Video Qafqazinfo azerb 5 dekabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 5 dekabr 2020 1 2 We have destroyed enemy in hand to hand battle crossing ravines forests mountains and liberated Shusha President Aliyev Trend Informasiya Agentliyi ingilis 24 noyabr 2020 29 noyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 29 noyabr 2020 Azerbaycan ve Turkiye bayraqlari altindan kecen ermeniler Glavnoe k vecheru sredy The main thing by Wednesday evening BBC Rusca Xidmeti rus 4 noyabr 2020 29 noyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 29 noyabr 2020 Turkish weapons 80 stranded journalists situation in Karabakh November 5 JAMNews ingilis 5 noyabr 2020 29 noyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 29 noyabr 2020 Obstrely Lachina i Shushi Shelling of Lachin and Shushi BBC Rusca Xidmeti rus 5 noyabr 2020 29 noyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 29 noyabr 2020 Glavnoe k utru chetverga 40 go dnya vojny The main thing by Thursday morning 40th day of war BBC Rusca Xidmeti rus 5 noyabr 2020 29 noyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 29 noyabr 2020 Azerbaijan says it seized Nagorno Karabakh s 2nd largest city Al Jazeera ingilis 8 noyabr 2020 8 noyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 8 noyabr 2020 Nagorno Karabakh confirms Azerbaijani forces have taken control of key city and nearing region s capital The Independent ingilis 9 noyabr 2020 6 dekabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 6 dekabr 2020 Nagorno Karabakh Briefing The Moscow Times ingilis 7 noyabr 2020 29 noyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 29 noyabr 2020 President for the first time announced liberation of two villages in Khojaly district Azeri Daily ingilis 7 noyabr 2020 29 noyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 29 noyabr 2020 Armyane proigryvayut reshayushee srazhenie v Karabahe azerbajdzhanskie vojska voshli v Shushu samyj centr nepriznannoj respubliki Armyanskoe naselenie pokidaet Karabah The Armenians are losing the decisive battle in Karabakh Azerbaijani troops entered Shusha the very center of the unrecognized republic Armenian population leaves Karabakh Meduza io rus 8 noyabr 2020 28 noyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 8 noyabr 2020 Susaya Isgender atmisdiq Irevanda sensasiyali etiraf VIDEO Kak specnaz VS Azerbajdzhana osvobozhdal Shushu ot okkupacii Novosti Moskva Baku s Annoj Nemolyakinoj 9 noyabrya video How the special forces of the Armed Forces of Azerbaijan liberated Shusha from occupation News Moscow Baku with Anna Nemolyakina on November 9 video Moscow Baku rus 9 noyabr 2020 29 noyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 29 noyabr 2020 Azerbaijan liberates Karabakh s second largest city occupied by Armenia Middle East Monitor ingilis 8 noyabr 2020 Istifade tarixi 9 noyabr 2020 V Karabahe soobshili o vosmi raketnyh udarah Azerbajdzhana po Stepanakertu Eight missile strikes by Azerbaijan on Stepanakert reported in Karabakh Izvestiya rus 8 noyabr 2020 29 noyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 29 noyabr 2020 Nagorno Karabakh Azerbaijan takes key town in Armenia conflict BBC News ingilis 8 noyabr 2020 8 noyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 8 noyabr 2020 Ovannisyan Nvard Bagirova Naile 9 noyabr 2020 Armenia reports battles around strategic city in Nagorno Karabakh Reuters ingilis 5 dekabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 5 dekabr 2020 Mikael Hambardzumyan has been appointed acting director of the RA NSS Iravaban net ingilis 7 noyabr 2020 5 dekabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 7 dekabr 2020 Susanin azad olunmasini Prezidente meruze eden zabit The officer who reported the liberation of Shusha to the President Axar az azerb 18 noyabr 2020 5 dekabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 5 dekabr 2020 Azerbaijani Army liberates 23 more villages from occupation News az ingilis 9 noyabr 2020 29 noyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 29 noyabr 2020 Victorious Azerbaijani Army liberated 48 more villages 1 settlement and 8 strategic hills from occupation Azeri Press Agentliyi ingilis 9 noyabr 2020 29 noyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 29 noyabr 2020 Ethnic Armenians confirm loss of Shusha to Azeri forces Al Jazeera ingilis 9 noyabr 2020 Istifade tarixi 28 noyabr 2020 Ozborn Endru Ovannisyan Nvard Bagirova Naile 10 noyabr 2020 Russian peacekeepers deploy to Nagorno Karabakh after ceasefire deal Reuters ingilis 29 noyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 29 noyabr 2020 Armenia Azerbaijan exchange troops bodies after ceasefire Al Jazeera 17 noyabr 2020 29 noyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 29 noyabr 2020 Armenia Azerbaijan Trade Fresh Accusations of Karabakh Shelling Voice of America ingilis 31 oktyabr 2020 29 noyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 8 noyabr 2020 Colonel General Seyran Ohanyan wounded in Shusha Azeri Daily ingilis 7 noyabr 2020 29 noyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 29 noyabr 2020 Armenia MOD Ex minister Seyran Ohanyan is not wounded in Artsakh News am ingilis 8 noyabr 2020 29 noyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 29 noyabr 2020 Շուշիի մոտ փրկվել է վիրավոր ոստիկան որը վեց օրից ավելի թաքնվել էր անտառում Արտակ Բեգլարյան A wounded policeman was rescued near Shushi who had been hiding in the forest for more than six days Artak Beglaryan CivilNet ermeni 21 noyabr 2020 1 dekabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 1 dekabr 2020 Zhurnalist Mark Grigoryan poterya Shushi eto vidimo poterya Karabaha Journalist Mark Grigoryan the loss of Shushi is apparently the loss of Karabakh BBC Rusca Xidmeti rus 8 noyabr 2020 29 noyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 29 noyabr 2020 Pashinyan zayavlyaet o podpisanii mirnogo soglasheniya Pashinyan announces the signing of a peace agreement BBC Rusca Xidmeti rus 10 noyabr 2020 29 noyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 29 noyabr 2020 Poteryu Shushi armyanam budet ochen slozhno vosprinyat politolog Suren Sargsyan Loss of Shushi will be very difficult for Armenians to perceive political scientist Suren Sargsyan BBC Rusca Xidmeti rus 8 noyabr 2020 29 noyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 29 noyabr 2020 invisible char Demuryan Avet 12 noyabr 2020 Armenians protest Nagorno Karabakh truce terms for a 3rd day Associated Press ingilis 16 noyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 29 noyabr 2020 1 2 Meclumyan Ani 18 noyabr 2020 Putin says Armenia could have stopped the war and kept Shusha Eurasianet ingilis 29 noyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 29 noyabr 2020 The second president of Armenia I am more surprised not by how Shushi was surrendered but how the Azerbaijanis ended up in its vicinity Armenian Report rus 5 dekabr 2020 5 dekabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 5 dekabr 2020 Նիկոլ Փաշինյանը եռակողմ հայտարարության ստորագրության չեղարկման Շուշիի անկման արտահերթ ընտրությունների մասին Nikol Pashinyan on cancellation of signing trilateral statement fall of Shushi snap elections ermeni 13 noyabr 2020 1 dekabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 1 dekabr 2020 Ամեն ինչ պետք է անենք որ այս դժվար փորձությունը դառնա ապագայի կարևոր անկյունաքար Փաշինյան We must do everything we can to make this difficult test a cornerstone of the future Pashinyan ermeni 12 noyabr 2020 1 dekabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 1 dekabr 2020 Putin vysoko ocenil dejstviya Pashinyana v kriticheskoj dlya Armenii situacii Putin praised Pashinyan s actions in a critical situation for Armenia Interfax rus 18 noyabr 2020 29 noyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 29 noyabr 2020 MakKernan Betan 8 noyabr 2020 Azerbaijan claims to have captured key city in Nagorno Karabakh The Guardian ingilis 29 noyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 29 noyabr 2020 Azerbaijani leader Forces seize key Nagorno Karabakh city Associated Press ingilis 8 noyabr 2020 9 noyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 9 noyabr 2020 Nagorno Karabakh Azerbaijan announces capture of major city Deutsche Welle ingilis 8 noyabr 2020 29 noyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 29 noyabr 2020 Ilham Aliyev and First Lady Mehriban Aliyeva have today visited the Honorary Alley and the Alley of Martyrs President az ingilis Azerbaycan Prezidentinin Administrasiyasi 8 noyabr 2020 29 noyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 29 noyabr 2020 Azerbaijan celebrating liberation of city of Shusha in Karabakh Turkish ministers in Baku JAMNews ingilis 8 noyabr 2020 29 noyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 29 noyabr 2020 Celebration without the borders Azerbaijanis celebrated the capture of Shusha in Moscow Novye Izvestiya ingilis 9 noyabr 2020 29 noyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 29 noyabr 2020 A car rally for Shusha in New York Photo Axar az ingilis 9 noyabr 2020 29 noyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 29 noyabr 2020 Vugar Seidov Osvobodit to chto spryatano v centre Shushu eto prosto fantastika Vugar Seyidov To liberate what is hidden in the center Shusha is just fantastic 1news az rus 9 noyabr 2020 29 noyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 29 noyabr 2020 Susa biz qayitmisiq Video Qafqazinfo azerb 1 December 2020 5 December 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 5 December 2020 Her il sentyabrin 27 si Azerbaycanda Anim Gunu kimi qeyd olunacaq BBC Azerbaijani Service azerb 2 December 2020 4 December 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 4 December 2020 10 noyabr Azerbaycanda Zefer Gunu kimi tesis olunub BBC Azerbaijani Service azerb 2 December 2020 4 December 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 4 December 2020 Azerbaycanda Zefer Gununun vaxti deyisdirilib BBC Azerbaijani Service azerb 3 December 2020 4 December 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 4 December 2020 Azerbaijan commemorates bright memory of martyrs with minute of silence VIDEO Trend News Agency ingilis 4 December 2020 4 December 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 4 December 2020 Azerbaijan observes minute of silence to honor Martyrs of Patriotic War Azeri Press Agency ingilis 4 December 2020 4 December 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 4 December 2020 Ikinci Qarabag Muharibesinde helak olanlarin xatiresi bir deqiqelik sukutla anilib BBC Azerbaijani Service azerb 4 December 2020 4 December 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 4 December 2020 Azerbaycan Mudafie Nazirliyi bildirib ki muharibede helak olanlarin xatiresi anilib BBC Azerbaijani Service azerb 4 dekabr 2020 5 dekabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 5 dekabr 2020 Azerbaijani troops enter Lachin district in Nagorno Karabakh TASS 30 noyabr 2020 1 dekabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 1 dekabr 2020 Rossijskie mirotvorcy v Nagornom Karabahe Fotoreportazh Russian peacekeepers in Nagorno Karabakh Photo report RBK rus 13 noyabr 2020 29 noyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 29 noyabr 2020 Azerbaijan announces capture of Karabakh s second largest city Armenia denies it Reuters ingilis 8 noyabr 2020 9 noyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 8 noyabr 2020 Susa zaferinin kutlandigi Azerbaycan da gundem Selcuk Bayraktar Milli Kahraman adi verilsin Takvim turk 9 noyabr 2020 9 noyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 9 noyabr 2020 Frodsham Isobel 9 noyabr 2020 Key battle opens up in Armenia Azerbaijan war The Independent ingilis 6 dekabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 6 dekabr 2020 Durukan Namik 9 noyabr 2020 Susa isgalden kurtarildi Milliyet turk 29 noyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 29 noyabr 2020 Liberation of Shusha prove that justice has been restored Iranian MP Mena Report ingilis 9 noyabr 2020 9 noyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 9 noyabr 2020 Pakistan s ambassador to Azerbaijani expresses congratulations on liberation of Shusha Trend Informasiya Agentliyi ingilis 9 noyabr 2020 9 noyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 9 noyabr 2020 Former President of Latvia congratulates President Aliyev on regaining Shusha Mena Report ingilis 10 noyabr 2020 28 noyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 28 noyabr 2020 Otorbayev Djoomart 9 noyabr 2020 From Djoomart Otorbayev Former Prime Minister of Kyrgyzstan Member of Nizami Ganjavi International Center President az ingilis Azerbaycan Prezidentinin Administrasiyasi 28 noyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 28 noyabr 2020 Veten Muharibesinde qelebe munasibetile Azerbaycan Respublikasinin orden ve medallarinin tesis edilmesi ile elaqedar Azerbaycan Respublikasinin orden ve medallarinin tesis edilmesi haqqinda Azerbaycan Respublikasinin Qanununda deyisiklik edilmesi barede Azerbaycan Respublikasi qanununun layihesi haqqinda meclis gov az Azerbaycan Respublikasinin Milli Meclisi 20 noyabr 2020 20 noyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 25 dekabr 2020 Milli Meclis qelebe munasibetile orden ve medallarin tesis olunmasi layihesini birinci oxunusda tesdiqledi report az 20 noyabr 2020 20 noyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 25 dekabr 2020 Susanin azad olunmasina gore Azerbaycan Respublikasinin medali haqqinda esasname president az 1 dekabr 2020 Istifade tarixi 25 dekabr 2020 Menbe https az wikipedia org w index php title Susanin azad edilmesi amp oldid 6057493, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.