Çeçenistan (Rus dili: Чече́нская Респу́блика; Çeçen dili: Нохчийн Республика / Noxçiyn Respublika), Rusiya Federasiyası sərhədləri içində, Şimali Qafqazda yerləşən respublika. İçkeriya adıyla da tanınır.
Respublikanın ərazisi 15.3 min kvadrat kilometrdir . Çeçenistanın paytaxtı Qroznıdır, şimal-qərbində Stavropol, şərqdə və cənubda Dağıstan ilə Gürcüstan, qərbdə İnquşetiya yerləşir.
Tarix
Rusiya işğalı
1783-cü ildə imzalanan Georgiyevsk traktatı əsasında Gürcüstan könüllü şəkildə Rusiya imperiyasına daxil olmağa razılıq verir. Gürcüstanda və digər Qafqaz ölkələrində öz hökmranlğını təmin etmək istəyən ruslar bundan istifadə edərək Gürcüstan ətrafındakı digər əraziləri də işğal etməyə başlayırlar. Rusiyanın işğalçılıq müharibəsinə ilk müqavimət göstərən çeçen lideri Şeyx Mənsur olmuşdur. Onun başçılığı altında çeçenlər 6 il (1785-1791) işğala qarşı mübarizə aparsa da sayca çox olan Rusiya ordusu Çeçenistanı işğal edə bildi. Çeçenlər ikinci dəfə Rusiyaya qarşı milliyyətcə avar olan İmam Şamilin başçılığı altında qalxmışdır. Bu mübarizə daha uzunmüddətli olsa da (1834-1859) bu dəfə də uğursuzluğa düçar olmuşdur. Lakin 20-ci əsrin əvvəlində Rusiya imperiyasının zəifləməsi və dağılması ilə bərabər çeçen xalqı yenidən müstəqillik uğrunda mübarizəyə qalxır.
Müstəqillik uğrunda mübarizə
1991-ci ildə SSRİ dağılandan sonra Çeçenistan öz müstəqilliyini elan etdi, amma bu müstəqillik heç bir ölkə tərəfındən tanınmadı. Bununla belə çeçenlər1991-ci ildə keçirilən seçkilərdə general Cövhər Dudayevi özlərinə prezident seçdilər. Rusiya mərkəzi hakimiyyəti bu seçkiləri qeyri-qanuni elan edib onun nəticələrini tanımadı. O vaxtkı Rusiya prezidenti Boris Yeltsin hərbi müdaxilə yoluyla Çeçenistanı mərkəzi hakimiyyətə tabe etdirə bildi. 1992-ci ildə Çeçen-İnquş parlamenti latın əlifbasını rəsmi əlifba kimi qəbul etdi (burada 1927-ci ildə latın əlifbası ərəb əlifbasını əvəz etmiş, 1938-ci ildə isə kiril əlifbasına dəyişdirilmişdi). Bununla bərabər çeçenlər mərkəzi Rusiya hakimiyyətinin təkliflərini rədd etdilər.
1996-cı ildə müharibəyə son qoymaq məqsədiylə Zəlimxan Yandarbiyev ruslarla sülh müqaviləsi imzaladı. Həmin il Aslan Məshədov Çeçenistanın müvəqqəti baş naziri oldu. A. Məshədov 1997-ci ildə keçirilən prezident seçkilərində rəqibi Şamil Basayevi üstələyərək Çeçenistan Respublikasının II prezidenti seçildi. Sülhmeyilli bir siyasətçi olmasına baxmayaraq, o, 2005-ci ildə ruslar tərəfindən qətlə yetirilmişdir. Bundan sonra Argunlu Əbdülxəlil Sadullayev prezident seçilmiş, lakin onun da barışığa və sülhə olan meyillərinə Rusiya 17 iyun2006-cı ildə Ə.Sədullayevi qətlə yetirməklə cavab vermişdir. Bu hadisədən sonra AvropaPutini çox sərt şəkildə qınamış, Çeçenistanı düzgün idarə etmədiyini bildirmişdir. Çeçenistanın indiki prezidenti Ramazan Kadırovdur.
İçkeriya Çeçen Respublikası (Chechen Republic of İchkeria) 1996-cı ildə yaradılmışdır. Öz hüquqlarını və müstəqilliyini tarix boyu bərpa etməyə çalışan çeçen xalqı bu arzusuna ancaq 1996-cı ildə çatmışdır. İçkeriyanın ilk prezidendi mərhum Cövhər Dudayev olmuşdur. O öz arzusuna çatmamış ruslar tərəfindən atılmış mərmi ilə öldürülmüşdür. İçkeriyanın 2-ci prezidenti Aslan Məşədov olmuşdur. Onun hakimiyyəti illərində çeçen xalqı öz istəyi əsasında Şəriət qanunları ilə idarə olunmuşdur. Çeçen xalqının müstəqil dövləti olan İçkeriyanı tanıyan ölkə Gürcüstan, ŞKTR və Əfqanıstan olmuşdur. 1999-cu ildə rusların ölkəyə 2-ci dəfə yürüşü olmuşdur ki, bu dəfə də onlar ölkəni ələ keçirməyə cəhd etməyə çalışırdılar. Şamil Basayev 2006-cı ildə ruslar tərəfindən öldürülmüşdür. Bundan savayı Salman Raduyev həbs olunub ömürlük həbs cəzası alsa da 3 aydan sonra həbsdə öldürülmüş, Zəlimxan Yandarbiyev Qatar dövlətində olarkən rus casusunun maşına qoyduğu bombanın işə düşməsi nəticəsində öldürülmüşdür.
Əhali
Əhalinin siyahıya alınmaları üzrə Çeçenistan Respublikasının əhalisinin etnik dinamikası.
id=17 Ümumrusiya əhalinin siyahıya alınması 2002 qoda<! -- Başlıq botla əlavə edilmişdir -->
Ümumrusiya əhalinin siyahıya alınması 2010-cu il. Əhalinin milli tərkibi üzrə (görə) və regionlar üzrə (görə) genişləndirilmiş siyahılarla rəsmi nəticələr.: baxmaq
RussiaOutdoors – Путешествия по России.
VikianbardaÇeçenistan ilə əlaqəli mediafayllar var.
Avqust 05, 2021
çeçenistan, adın, digər, istifadə, formaları, üçün, republikası, dəqiqləşdirmə, dili, Чече, нская, Респу, блика, çeçen, dili, Нохчийн, Республика, noxçiyn, respublika, rusiya, federasiyası, sərhədləri, içində, şimali, qafqazda, yerləşən, respublika, içkeriya, . Bu adin diger istifade formalari ucun bax Cecenistan Republikasi deqiqlesdirme Cecenistan Rus dili Cheche nskaya Respu blika Cecen dili Nohchijn Respublika Noxciyn Respublika Rusiya Federasiyasi serhedleri icinde Simali Qafqazda yerlesen respublika Ickeriya adiyla da taninir Cecenistancec NohchijchoBayraq d Gerb d 43 24 sm e 45 43 s u Olke Rusiya 1 Inzibati merkez QrozniDovlet Bascisi Ramzan KadirovParlament Sedri Mehemmed DavudovTarixi ve cografiyasiYaradilib 9 yanvar 1993Sahesi 16 165 km 2 Saat qursagi Moskva vaxti d EhalisiEhalisi 1 492 992 nef 2021 3 Resmi dili Cecence ve RuscaReqemsal identifikatorlarISO kodu RU CETelefon kodu 7 871Avtomobil nomresi 20 95Resmi sayt Vikianbarda elaqeli mediafayllarCecenistanda Kazenoy golu Mundericat 1 Cografiya 2 Tarix 2 1 Rusiya isgali 2 2 Musteqillik ugrunda mubarize 3 Ehali 4 Seherler 5 Rayonlar 6 Xarici kecidler 7 istinadlarCografiya RedakteRespublikanin erazisi 15 3 min kvadrat kilometrdir Cecenistanin paytaxti Qroznidir simal qerbinde Stavropol serqde ve cenubda Dagistan ile Gurcustan qerbde Inqusetiya yerlesir Tarix RedakteRusiya isgali Redakte 1783 cu ilde imzalanan Georgiyevsk traktati esasinda Gurcustan konullu sekilde Rusiya imperiyasina daxil olmaga raziliq verir Gurcustanda ve diger Qafqaz olkelerinde oz hokmranlgini temin etmek isteyen ruslar bundan istifade ederek Gurcustan etrafindaki diger erazileri de isgal etmeye baslayirlar Rusiyanin isgalciliq muharibesine ilk muqavimet gosteren cecen lideri Seyx Mensur olmusdur Onun basciligi altinda cecenler 6 il 1785 1791 isgala qarsi mubarize aparsa da sayca cox olan Rusiya ordusu Cecenistani isgal ede bildi Cecenler ikinci defe Rusiyaya qarsi milliyyetce avar olan Imam Samilin basciligi altinda qalxmisdir Bu mubarize daha uzunmuddetli olsa da 1834 1859 bu defe de ugursuzluga ducar olmusdur Lakin 20 ci esrin evvelinde Rusiya imperiyasinin zeiflemesi ve dagilmasi ile beraber cecen xalqi yeniden musteqillik ugrunda mubarizeye qalxir Musteqillik ugrunda mubarize Redakte 1991 ci ilde SSRI dagilandan sonra Cecenistan oz musteqilliyini elan etdi amma bu musteqillik hec bir olke terefinden taninmadi Bununla bele cecenler 1991 ci ilde kecirilen seckilerde general Covher Dudayevi ozlerine prezident secdiler Rusiya merkezi hakimiyyeti bu seckileri qeyri qanuni elan edib onun neticelerini tanimadi O vaxtki Rusiya prezidenti Boris Yeltsin herbi mudaxile yoluyla Cecenistani merkezi hakimiyyete tabe etdire bildi 1992 ci ilde Cecen Inqus parlamenti latin elifbasini resmi elifba kimi qebul etdi burada 1927 ci ilde latin elifbasi ereb elifbasini evez etmis 1938 ci ilde ise kiril elifbasina deyisdirilmisdi Bununla beraber cecenler merkezi Rusiya hakimiyyetinin tekliflerini redd etdiler 1996 ci ilde muharibeye son qoymaq meqsediyle Zelimxan Yandarbiyev ruslarla sulh muqavilesi imzaladi Hemin il Aslan Meshedov Cecenistanin muveqqeti bas naziri oldu A Meshedov 1997 ci ilde kecirilen prezident seckilerinde reqibi Samil Basayevi usteleyerek Cecenistan Respublikasinin II prezidenti secildi Sulhmeyilli bir siyasetci olmasina baxmayaraq o 2005 ci ilde ruslar terefinden qetle yetirilmisdir Bundan sonra Argunlu Ebdulxelil Sadullayev prezident secilmis lakin onun da barisiga ve sulhe olan meyillerine Rusiya 17 iyun 2006 ci ilde E Sedullayevi qetle yetirmekle cavab vermisdir Bu hadiseden sonra Avropa Putini cox sert sekilde qinamis Cecenistani duzgun idare etmediyini bildirmisdir Cecenistanin indiki prezidenti Ramazan Kadirovdur Ickeriya Cecen Respublikasi Chechen Republic of Ichkeria 1996 ci ilde yaradilmisdir Oz huquqlarini ve musteqilliyini tarix boyu berpa etmeye calisan cecen xalqi bu arzusuna ancaq 1996 ci ilde catmisdir Ickeriyanin ilk prezidendi merhum Covher Dudayev olmusdur O oz arzusuna catmamis ruslar terefinden atilmis mermi ile oldurulmusdur Ickeriyanin 2 ci prezidenti Aslan Mesedov olmusdur Onun hakimiyyeti illerinde cecen xalqi oz isteyi esasinda Seriet qanunlari ile idare olunmusdur Cecen xalqinin musteqil dovleti olan Ickeriyani taniyan olke Gurcustan SKTR ve Efqanistan olmusdur 1999 cu ilde ruslarin olkeye 2 ci defe yurusu olmusdur ki bu defe de onlar olkeni ele kecirmeye cehd etmeye calisirdilar Samil Basayev 2006 ci ilde ruslar terefinden oldurulmusdur Bundan savayi Salman Raduyev hebs olunub omurluk hebs cezasi alsa da 3 aydan sonra hebsde oldurulmus Zelimxan Yandarbiyev Qatar dovletinde olarken rus casusunun masina qoydugu bombanin ise dusmesi neticesinde oldurulmusdur Ehali RedakteEhalinin siyahiya alinmalari uzre Cecenistan Respublikasinin ehalisinin etnik dinamikasi Milliyyet 1979 4 il 1989 5 il 2002 6 2010 7 il Cecenler 602 223 60 1 715 306 66 0 1 031 647 93 47 1 206 551 95 08 Ruslar 309 079 30 8 269 130 24 8 40 664 3 68 24 382 1 92 Qumuqlar 7808 0 8 9591 0 9 8883 0 80 12 221 0 96 Avarlar 4793 0 5 6035 0 6 4133 0 37 4864 0 38 Noqaylar 6079 0 6 6885 0 6 3572 0 32 3444 0 27 Tabasaranlar 128 0 01 1656 0 13 Turkler 1662 0 15 1484 0 12 Tatarlar 2134 0 19 1466 0 12 Inquslar 20 855 2 1 25 136 2 3 2914 0 26 1296 0 10 Lezgiler 196 0 02 1261 0 10 Qazaxlar 470 0 04 926 0 07 Darginler 696 0 06 701 0 06 Azerbaycanlilar 226 0 02 696 0 05 Osetinler 230 0 02 585 0 05 Kabardinler 133 0 01 534 0 04 Ermeniler 14 438 1 4 14 666 1 4 424 0 04 514 0 04 Ukraynalilar 11 334 1 1 11 884 1 1 829 0 1 415 0 04 Kistinler 136 0 01 basqalari 25 621 2 56 25 800 2 38 4795 0 43 3757 0 30 milliyeti gostermedi 779 0 07 2515 0 20 cemi 1 002 230 100 1 084 433 100 1 103 686 100 00 1 268 989 100 00 Seherler RedakteQrozni 210 720 nefer 2002 ci il siyahiya almasina esasen 8 Rayonlar RedakteXarici kecidler Redakteistinadlar Redakte Shahraj S M Alekseev S S Sobchak A A i dr Konstituciya Rossijskoj Federacii lt a href https wikidata org wiki Track Q4061728 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q4231499 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q652062 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q123630 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q334294 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q4521357 gt lt a gt http parlamentchr ru republic o respublike https www gks ru storage mediabank PrPopul2021 xls 1979 cu ilin Cecenistan Respublikasinin rayonlari http www ethno kavkaz narod ru rnchechenia html CECEN INQUS ASSR i 1989 cu ilin Cecenistan Respublikasinin rayonlari http www ethno kavkaz narod ru rnchechenia html CECEN INQUS ASSR i id 17 Umumrusiya ehalinin siyahiya alinmasi 2002 qoda lt Basliq botla elave edilmisdir gt Umumrusiya ehalinin siyahiya alinmasi 2010 cu il Ehalinin milli terkibi uzre gore ve regionlar uzre gore genislendirilmis siyahilarla resmi neticeler baxmaq RussiaOutdoors Puteshestviya po Rossii Vikianbarda Cecenistan ile elaqeli mediafayllar var Menbe https az wikipedia org w index php title Cecenistan amp oldid 6043928, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
.svg.html){kind=link}
