İslam memarlığı — islam ölkələrində formalaşmış, fərqli üslublara malik olub dini, mədəni, siyasi xarakter daşıyır. Bu memarlıq nümunələrinə həm dini, həm də dünyəvi müəssisələrin binaları daxildir. İslam memarlığı müxtəlif müsəlman dövlətlərinin ənənələrini özündə cəmləşdirir. Quranın incəsənətin bütün növlərinə, xüsusən memarlığa, böyük təsiri olmuşdur. İslam dünyasının hər bir bölgəsinin memarlığı - Səudiyyə Ərəbistanın, İraqın, Türkiyənin, İranın, Azərbaycanın, Suriyanın, Fələstinin, Misirin, Məqribin, Cənubi İspaniyanın yerli köklərindən yaranırdı. Hər bir islam ölkələrinin özünə məxsus xüsusiyyətləri olmuşdur. Buna görə də Suriyanın abidələri - İraqın və İranın abidələrindən orta əsr Əndəluz-Məqrib reqionundan seçilirdi. Ərəb işğalçıları fəth etdikləri xalqların məbədlərinin (Roma, Yunan və Zərdüştlər məbədlərinin) yerində gözəl məscidlər yaradırdılar.
Məhəmməd peygəmbərin dövründə tikilmiş bir neçə binanı islam memarlığının ilki hesab olunsada, ilk məscid Mədinədə inşa olundu . 632-ci ildə MəkkədəKəbə yenidən bərpa olundu ve rekonstruksiya olundu. İlk vaxtlarda islam memarlığında daha sadə binalar inşa olunardaı, daha çox peğəmbərin evinin forması təkrarlanardı
İslami bina və qurğuların layihələndirilməsinə ilk dəfə olaraq fəlsəfi konsepsiya gətirən Əl-Fərabi olmuşdur. O göstərir ki, bu proses insanın yaşayış tərzinə uyğun ağıllı prinsiplərlə insan bədəninin quruluşu və kosmik vahidlik qanunlarına əsasən qurulur. Əl-Fərabinin “Əlverişli həndəsi əməliyyatlar” əsəri ilahi-gözəl memarlıq nümunələrinin həndəsi əsasını təşkil etmişdir ki, memar Əcəmi də bundan bəhrələnmişdir
Məscid (ərəb dilində ( مسجد ) - "təzim yeri") — İslam dinində müsəlmanlarınAllaha kütləvi və tək ibadətləri üçün nəzərdə tutulmuş memarlıq tikilisi. Məscid namaz qılınan məkanı ifadə edir. Xüsusi ərazidə olan günbəzli və minarəli bina üslubunda tikilir. Bir çox hallarda daxili həyətə malik olur. Minarələrin sayı birdən doqquzacan ola bilər. Daxili ibadət zalının divarları təsvirsiz olmalıdır. Ancaq divarlarda Qurandan ərəb dilində sətirlər yazıla bilər
Məscid Məkkə istiqamətində tikilməlidir. İbadət zalında Məkkə istiqamətindəki divarda mehrab adlanan boşluq olur. Mehrabdan sağda bir qədər yüksəkdə minbər qurulur, oradan vaiz dindarlara xütbə oxuyur, yaxud müraciət edir. Bəzi ölkələrdə məscid yanında mədrəsə də fəaliyyət göstərir.
Məscid tipləri
məhəllə məscidi — gündəlik beşdəfəlik məscid üçün nəzərdə tutulanlar;
müsəllə — açıq meydanlı Qurban bayramıı üşün nəzərdə tutulan ümumşəhər məscidi.
Kompozisiya baxımından məscidlər aşağıdakı tiplərə bölünür:
Frontal kompopzisiyalı məscidlər — Frontal kompozisiyalı məscidlər ancaq vahid baş ox boyunca inkişaf etmiş fəza əlaqalərinə malikdir. Bu məscidlərin bəzi tipi kümbəz örtüklü tirli taxtapuşlu konstruksiyadan asılı olaraq görünüş ifadə edir.
Portal kümbəzli kjompozisiyalı məscidlər — Bu tip məscidlərdə əsas elementlər olaraq kürəvi kümbəzi və portal kompozisiyasını daşıyan kvadrat, yaxud düzbucaqlı prizmatik həcm qəbul edilir. Portal – kümbəzli kompozisiyaya malik məscidlərdə baraban üzərində qaldırılmış kümbəz portalla bərabər nisbətdə ayrılır.
Sütunlu kiompozisiyalı məscidlər — Xristianlığın Bazilik məbədlərindən fərqli olaraq sütunlu məscidlərdən ibadət edənləri mehraba istiqamətləndirən mərkəzi ox olmur. Nizamlı düzülmüş sütunlar bir-birindən bərabər məsafədə yerləşirlər. Dörd sütunlu məscidlərdə “Cənubi Azərbaycanın Ashak şəhərindəki Cümə məscidi” sütunların sayı minimuma qədər azaldılmışdır.
Müsəlman ölkələrində orta və ali təhsil verilən müəssisələrin ümumi adı. Mədrəsə sözü ərəbcə dərs (درس) mənasında işlənir. Mədrəsələrdə dərs deyənlərə müdərris (professor), onların köməkçilərinə "muid" (asistent) deyirlər. Mədrəsədə oxuyanlar "danışmənd", "sohta" və ya "tələbə" adlandırılır.
Mədrəsələrin memarlıq üslubu
Mədrəsələr müsəlman dünyasında daha çox X-XII əsrlərdən sonra tikilməyə başladı. Adətən mədrəsə binası ərazisində məsgid, yataqxana və ümumi dinləmə zalı olardı. Bəzi mədrəsə tipində isə məscid ayırı yerləşərdi.
Xanəgah (fars. خانگاه), (türk.tekke) və ya xangah bir təriqətin bütün təkyələrinin bağlı olduğu və şeyxin yaşadığı təriqətdə ən ali məqamdakı təkyəyə deyilir. Təkyələr əsasən təhsil və tərbiyə məkanları olub ara-sıra məscid vəzifəsini də yerinə yetirirdi. Şeyxin ailəsi ilə birgə qaldığı hissə ümumiyyətlə, təkyəyə bitişik olurdu. Zaman keçdikcə təkyələr memarlıq baxımından da böyük inkişaf yolu keçmişdir. Mükəmməl quruluşlu xanəgahda səmaxana, xəlvətxana, hücrələr-drviş otaqları, kiler-mətbəx, qəhvəxana ocağı, hamam, məscid, axur,şeyx türbələri olur.
Karvanların dayanacaq yeri. Karvansaralar həmçinin müxtəlif ticarət əməliyyatlarını kecirilməsi üçün ən sərfəli obyektlər idi. Ona görə də karvansaralar, bir qayda olaraq, şəhərin qızğın ticarət gedən “qaynar nöqtələrində” tikilirdi. Etnoqrafik materiallardan aydın olur ki, iri karvansarlarda onun daimi xidmətçilərindən başqa, çoxlu çarvadar və hamballar da olmuşdur.
Mavzoleylat.mausoleum — от q.yun.Μαυσωλεῖον; на Востоке: ərəb.مزار — мазар) — məzar üzərində tikilən böyük memarlıq abidəsi, türbə. Xüsusi kamerda ölmüş insanın nəşi yerləşdirilir. Dünyanın yeni yeddi möcüzəsindən biri hesab olunan Tac MahalTəbrizdən gətirilən türk memarlarının yaratdığı bir tikilidir.
Memarlıq üslubları
Fars memarlığı
Fars memarlığı üçün daha çox konusvarı kərpic sütunlar, böyük tağlar xarakterikdir. Adətən belə tağlar bir neçə sütun üzərində dayanır. Tikintidə daha çox ulduzşəkilli və xaçşəkilli piltələrdən istifadə olunurdu
Osmanlı memarlığında Bizans, Suriya və Fars memarlığının təsiri hiss olunur. Bu memarlıq üslubu XV—XVI əsrlərdə Bursa və Ədirnədə ilkin olaraq formalaşdı. Osmanlılar daha çox daxili genişliyə malik tikililər timəkdə mahir idilər. Böyük günbəzlərinin olması osmanlı memarlığının xatakterik cəhətidir. Ümumən Osmanlı memarlığı özündə fərqli üslubları birləşdirir.
Kordobada Böyük məscidinin tikintisi Priney yarımadasında və Şimali Afrikada islam memarlığının əsasını qoydu. Qısa zamanda çox əzmətli memarlıq abidələri bu bölgədə inşa olundu. Əlhambra sarayı, Kordoba məscidi, Kutubiyyə məscidi Məğrib memarlığının inciləri hesab olunur.
Xarakterik memarlıq elementləri
İslam memarlığının əsasını aşağıdakii elementlər təşkil edir.
Günbəz—dairəvi, çoxbucaqlı və ellipsvarı bina və qurğuların üstünü örtmək için istifadə edilən yarım kürə şəklindəki memarlıq və mühəndislik elementi. Günbəz vasitəsilə əlavə dayaqlar qoymadan çəx böyük sahənin üstünü örtmək mümkündür. Vertikal düşən yükdən günbəz konstruksiyalarda sıxılma gərginliyi yaranır və ağırlıq kənar dayaqlara düşür.
İslimi — Yaxın Şərq, o cümlədən Azərbaycan dekorativ-tətbiqi sənətinin bütün sahələrində istifadə edilən yarpağa bənzər bir və ya iki qanadlı naxış elementidir.
Qiblə — ("əks tərəfdə yerləşən") məscidin Kəbəyə yönələn divarı.
Ənəzə ("qüllə") — məscidə girişə yaxın bir yerdə xüsusi qoyulmuş divar, mərmər və ya taxta lövhə, həyətdə mehrab əvəzi.
Minbər — mehrabdan sağda bir qədər yüksəkdə qurulan xüsusi yer. Oradan vaiz dindarlara xütbə oxuyur və ya müraciər edir. Belə qayda xristianlıqdan əvvəlki dini inanclarda da var idi.
Məksurə — Mehrab və minbərin yanında nazik taxta və ya metal lövhə ilə ayrılmış kvadrat ərazi. Yer məsciddə hökmdarın və ya hakimiyyət nümayəndəsinin iştirakı üçündür.
Diqqə — müəzzinlərin dayandığı xüsusi platforma. Müəzzinlər imamın hərəkətlərinin təkrarlayır və dindarların hərəkətlərini yönəldirlər.
Kürsü — Quranın qoyularaq rahat oxunması üçün xüsusi taxta söykənək.
↑ Azərbaycan dilinin izahlı lüğəti. III cild. Bakı, Şərq-Qərb, 2006
. 2016-03-04 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-10-04.
. 2015-06-22 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-10-04.
İngilis dili
Avqust 16, 2021
islam, memarlığı, islam, ölkələrində, formalaşmış, fərqli, üslublara, malik, olub, dini, mədəni, siyasi, xarakter, daşıyır, memarlıq, nümunələrinə, həm, dini, həm, dünyəvi, müəssisələrin, binaları, daxildir, müxtəlif, müsəlman, dövlətlərinin, ənənələrini, özün. Islam memarligi islam olkelerinde formalasmis ferqli uslublara malik olub dini medeni siyasi xarakter dasiyir Bu memarliq numunelerine hem dini hem de dunyevi muessiselerin binalari daxildir Islam memarligi muxtelif muselman dovletlerinin enenelerini ozunde cemlesdirir Quranin incesenetin butun novlerine xususen memarliga boyuk tesiri olmusdur Islam dunyasinin her bir bolgesinin memarligi Seudiyye Erebistanin Iraqin Turkiyenin Iranin Azerbaycanin Suriyanin Felestinin Misirin Meqribin Cenubi Ispaniyanin yerli koklerinden yaranirdi Her bir islam olkelerinin ozune mexsus xususiyyetleri olmusdur Buna gore de Suriyanin abideleri Iraqin ve Iranin abidelerinden orta esr Endeluz Meqrib reqionundan secilirdi Ereb isgalcilari feth etdikleri xalqlarin mebedlerinin Roma Yunan ve Zerdustler mebedlerinin yerinde gozel mescidler yaradirdilar 1 Sultan Ehmed camisi Istanbul Osmanli memarligi Sirvansahlar saray kompleksi Baki Azerbaycan memarligi Mundericat 1 Tarixi 2 Esas xususiyyetleri 2 1 Mescid 2 2 Mescid tipleri 2 3 Medrese 2 3 1 Medreselerin memarliq uslubu 2 4 Xanegah 2 5 Karvansara 2 6 Mavzoley 3 Memarliq uslublari 3 1 Fars memarligi 3 2 Osmanli memarligi 3 3 Mogol memarligi 3 4 Megrib memarligi 4 Xarakterik memarliq elementleri 5 Qalereya 6 Hemcinin bax 7 Istinadlar 8 Ingilis diliTarixi Redakte Kebenin plani Yuxaridan gorunus Mehemmed peygemberin dovrunde tikilmis bir nece binani islam memarliginin ilki hesab olunsada ilk mescid Medinede insa olundu 2 632 ci ilde Mekkede Kebe yeniden berpa olundu ve rekonstruksiya olundu Ilk vaxtlarda islam memarliginda daha sade binalar insa olunardai daha cox pegemberin evinin formasi tekrarlanardi 3 Islami bina ve qurgularin layihelendirilmesine ilk defe olaraq felsefi konsepsiya getiren El Ferabi olmusdur O gosterir ki bu proses insanin yasayis terzine uygun agilli prinsiplerle insan bedeninin qurulusu ve kosmik vahidlik qanunlarina esasen qurulur El Ferabinin Elverisli hendesi emeliyyatlar eseri ilahi gozel memarliq numunelerinin hendesi esasini teskil etmisdir ki memar Ecemi de bundan behrelenmisdir 4 Esas xususiyyetleri RedakteMescid Redakte Esas meqale Mescid Yuxari Govheraga mescidi Mescid ereb dilinde مسجد tezim yeri 5 6 Islam dininde muselmanlarin Allaha kutlevi ve tek ibadetleri ucun nezerde tutulmus memarliq tikilisi Mescid namaz qilinan mekani ifade edir Xususi erazide olan gunbezli ve minareli bina uslubunda tikilir Bir cox hallarda daxili heyete malik olur Minarelerin sayi birden doqquzacan ola biler Daxili ibadet zalinin divarlari tesvirsiz olmalidir Ancaq divarlarda Qurandan ereb dilinde setirler yazila bilerMescid Mekke istiqametinde tikilmelidir Ibadet zalinda Mekke istiqametindeki divarda mehrab adlanan bosluq olur Mehrabdan sagda bir qeder yuksekde minber qurulur oradan vaiz dindarlara xutbe oxuyur yaxud muraciet edir Bezi olkelerde mescid yaninda medrese de fealiyyet gosterir Mescid tipleri Redakte mehelle mescidi gundelik besdefelik mescid ucun nezerde tutulanlar cume mescidi kollektiv sekilde cume namazi ucun nezerde tutulanlar kebire merkezi seher mescidi muselle aciq meydanli Qurban bayramii usun nezerde tutulan umumseher mescidi Kompozisiya baximindan mescidler asagidaki tiplere bolunur Frontal kompopzisiyali mescidler Frontal kompozisiyali mescidler ancaq vahid bas ox boyunca inkisaf etmis feza elaqalerine malikdir Bu mescidlerin bezi tipi kumbez ortuklu tirli taxtapuslu konstruksiyadan asili olaraq gorunus ifade edir Portal kumbezli kjompozisiyali mescidler Bu tip mescidlerde esas elementler olaraq kurevi kumbezi ve portal kompozisiyasini dasiyan kvadrat yaxud duzbucaqli prizmatik hecm qebul edilir Portal kumbezli kompozisiyaya malik mescidlerde baraban uzerinde qaldirilmis kumbez portalla beraber nisbetde ayrilir Sutunlu kiompozisiyali mescidler Xristianligin Bazilik mebedlerinden ferqli olaraq sutunlu mescidlerden ibadet edenleri mehraba istiqametlendiren merkezi ox olmur Nizamli duzulmus sutunlar bir birinden beraber mesafede yerlesirler Dord sutunlu mescidlerde Cenubi Azerbaycanin Ashak seherindeki Cume mescidi sutunlarin sayi minimuma qeder azaldilmisdir 7 Medrese Redakte Buxara Uluqbey medresesi Esas meqale MedreseMuselman olkelerinde orta ve ali tehsil verilen muessiselerin umumi adi Medrese sozu erebce ders درس menasinda islenir Medreselerde ders deyenlere muderris professor onlarin komekcilerine muid asistent deyirler Medresede oxuyanlar danismend sohta ve ya telebe adlandirilir Medreselerin memarliq uslubu Redakte Medreseler muselman dunyasinda daha cox X XII esrlerden sonra tikilmeye basladi Adeten medrese binasi erazisinde mesgid yataqxana ve umumi dinleme zali olardi Bezi medrese tipinde ise mescid ayiri yerleserdi Xanegah Redakte Esas meqale Xanegah Elincecay xanegahi Xanegah fars خانگاه turk tekke ve ya xangah bir teriqetin butun tekyelerinin bagli oldugu ve seyxin yasadigi teriqetde en ali meqamdaki tekyeye deyilir Tekyeler esasen tehsil ve terbiye mekanlari olub ara sira mescid vezifesini de yerine yetirirdi Seyxin ailesi ile birge qaldigi hisse umumiyyetle tekyeye bitisik olurdu Zaman kecdikce tekyeler memarliq baximindan da boyuk inkisaf yolu kecmisdir Mukemmel quruluslu xanegahda semaxana xelvetxana hucreler drvis otaqlari kiler metbex qehvexana ocagi hamam mescid axur seyx turbeleri olur Karvansara Redakte Esas meqale Karvansara Turkiye Sultanxan karvansarayi Karvanlarin dayanacaq yeri Karvansaralar hemcinin muxtelif ticaret emeliyyatlarini kecirilmesi ucun en serfeli obyektler idi Ona gore de karvansaralar bir qayda olaraq seherin qizgin ticaret geden qaynar noqtelerinde tikilirdi Etnoqrafik materiallardan aydin olur ki iri karvansarlarda onun daimi xidmetcilerinden basqa coxlu carvadar ve hamballar da olmusdur Mavzoley Redakte Aqra Tac Mahal Mavzoley lat mausoleum ot q yun Mayswleῖon 8 na Vostoke ereb مزار mazar mezar uzerinde tikilen boyuk memarliq abidesi turbe Xususi kamerda olmus insanin nesi yerlesdirilir Dunyanin yeni yeddi mocuzesinden biri hesab olunan Tac Mahal Tebrizden getirilen turk memarlarinin yaratdigi bir tikilidir Memarliq uslublari RedakteFars memarligi Redakte Fars memarligi ucun daha cox konusvari kerpic sutunlar boyuk taglar xarakterikdir Adeten bele taglar bir nece sutun uzerinde dayanir Tikintide daha cox ulduzsekilli ve xacsekilli piltelerden istifade olunurdu 9 Osmanli memarligi Redakte Esas meqale Osmanli memarligiOsmanli memarliginda Bizans Suriya ve Fars memarliginin tesiri hiss olunur Bu memarliq uslubu XV XVI esrlerde Bursa ve Edirnede ilkin olaraq formalasdi Osmanlilar daha cox daxili genisliye malik tikililer timekde mahir idiler Boyuk gunbezlerinin olmasi osmanli memarliginin xatakterik cehetidir Umumen Osmanli memarligi ozunde ferqli uslublari birlesdirir Osmanli evvelki dovr Erken dovr arxitekturasi ve ya Bursa uslubu Klassik dovr Lale dovru Barok dovru Ampir uslub dovru Tenzimat dovru Mogol memarligi Redakte Esas meqale Mogol memarligiMegrib memarligi Redakte Kordobada Boyuk mescidinin tikintisi Priney yarimadasinda ve Simali Afrikada islam memarliginin esasini qoydu Qisa zamanda cox ezmetli memarliq abideleri bu bolgede insa olundu Elhambra sarayi Kordoba mescidi Kutubiyye mescidi Megrib memarliginin incileri hesab olunur Xarakterik memarliq elementleri RedakteIslam memarliginin esasini asagidakii elementler teskil edir Gunbez dairevi coxbucaqli ve ellipsvari bina ve qurgularin ustunu ortmek icin istifade edilen yarim kure seklindeki memarliq ve muhendislik elementi Gunbez vasitesile elave dayaqlar qoymadan cex boyuk sahenin ustunu ortmek mumkundur Vertikal dusen yukden gunbez konstruksiyalarda sixilma gerginliyi yaranir ve agirliq kenar dayaqlara dusur Minare ereb منارة Azan vermek ucun mescidlerin yaninda ve ya ustunde ucalan qulle 10 Islimi Yaxin Serq o cumleden Azerbaycan dekorativ tetbiqi senetinin butun sahelerinde istifade edilen yarpaga benzer bir ve ya iki qanadli naxis elementidir 11 Qible eks terefde yerlesen mescidin Kebeye yonelen divari Mehrab mescidlerin qible terefindeki divarinda namaz qilarken pisnamazin ve onun ardinca basqa namaz qilanlarin uzlerini cevirdikleri oyuq yer 10 Eneze qulle mescide girise yaxin bir yerde xususi qoyulmus divar mermer ve ya taxta lovhe heyetde mehrab evezi Minber mehrabdan sagda bir qeder yuksekde qurulan xususi yer Oradan vaiz dindarlara xutbe oxuyur ve ya muracier edir Bele qayda xristianliqdan evvelki dini inanclarda da var idi 10 Meksure Mehrab ve minberin yaninda nazik taxta ve ya metal lovhe ile ayrilmis kvadrat erazi Yer mescidde hokmdarin ve ya hakimiyyet numayendesinin istiraki ucundur Diqqe muezzinlerin dayandigi xususi platforma Muezzinler imamin hereketlerinin tekrarlayir ve dindarlarin hereketlerini yoneldirler Kursu Quranin qoyularaq rahat oxunmasi ucun xususi taxta soykenek 12 Qalereya Redakte Mali Boyuk mescid Kordoba mescidi Tac Mahal Buxara mescidi Cinde mescid Qahire I Baybars mescidi Naxcivan Momine Xatun turbesiHemcinin bax RedakteOsmanli memarligi Azerbaycan memarligi Goy mescid Tebriz Istinadlar RedakteBu meqaledeki istinadlar muvafiq istinad sablonlari ile gosterilmelidir http www anl az el Kitab 2013 Azf 271360 pdf Islamskaya arhitektura angl Islamic architecture Islamskaya musulmanskaya arhitektura Islam memarligi ve insaat Bolshaya Sovetskaya Enciklopediya Mechet Bartold V V A D Mihelson Obyasnenie 25000 inostrannyh slov voshedshih v upotreblenie v russkij yazyk s oznacheniem ih kornej 1865 Azerbaycanda islam dininin inkisafi ve dini abidelerin tikintisi olu kecid Slovar russkogo yazyka v 4 h tomah T 2 1999 http www krugosvet ru enc kultura i obrazovanie izobrazitelnoe iskusstvo ISLAMSKAYA MUSULMANSKAYA ARHITEKTURA html 1 2 3 Azerbaycan dilinin izahli lugeti III cild Baki Serq Qerb 2006 Islimi 2016 03 04 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2014 10 04 Arxivlenmis suret 2015 06 22 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2014 10 04 Ingilis dili RedakteMenbe https az wikipedia org w index php title Islam memarligi amp oldid 5958961, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
