fbpx
Wikipedia

Sonsuz meymun teoremi

May 16, 2022

Sonsuz meymun teoremi — bir yazı makinasının düymələrinə sonsuz bir müddət boyunca təsadüfi şəkildə basan bir meymunun müəyyən bir mətni (məsələn Vilyam Şekspirin bütün əsərlərini) demək olar ki tam dəqiq olaraq yaza biləcəyini iddia edən riyaziyyat teoremidir.

Yazı makinasının düymələrinə təsadüfi şəkildə basan bir şimpanze lazımı qədər müddət verilərsə, bu səyin nəticəsində bir vaxt Şekspirin bütün əsərlərini demək olar ki tam dəqiq olaraq yaza bilər.

Burada "meymun" sözü həqiqi bir meymundansa, təsadüfi hərflərdən ibarət olan bir təsadüfi ardıcıllığı sonsuzadək davam etdirə bilən bir obyekti ifadə edir. Teorem çox böyük, amma sonlu bir ədəd xəyal edərək sonsuzluq haqqında fikir yürütmənin risklərinə diqqət çəkir. Bir meymunun Şekspirin Hamleti kimi bir əsəri tamamən eyni formada yaza bilmə ehtimalı o qədər kiçikdir ki, bu hadisənin kainatın yaşı miqdarında bir vaxtda həyata keçmə şansı çox azdır, amma sıfır deyildir.

Teoremin çox və ya sonsuz sayda printer olan versiyaları olduğu kimi, hədəf mətnin böyüklüyü də bütün bir kitabxana ilə tək bir cümlə arasında da dəyişə bilir. Teoremin kökləri Aristotelin 'Yaranma və Dağılma' və Siseronun 'De natura deorum' adlı əsərləri ilə Blez Paskal və Conatan Sviftin düşüncələrinə əsaslanır. .....

Yazı yazan meymunlara olan xüsusi maraq televiziya, radio, musiqi və İnternetdəki bir çox misaldan görünə bilir. 2003-cü ildə altı kəkilli qara meymunla (Macaca nigra) bir sınaq həyata keçirilmişdir, lakin ortaya çıxmış kağız 'S' hərfinin üstünlük təşkil etdiyi beş səhifəlik bir yazı nümunəsi olmuşdur.

Həll

Sübut

Teoremin olduqca başa düşülən bir sübutu vardır. ...

Yazı makinasında 50 düymə olduğu və yazılacaq sözün "meymun" olduğunu güman edək. Düymələrə təsadüfi şəkildə basıldığı nəzərə alınarsa, yazılan ilk hərfin m olma ehtimalı 1/50-dir. Oxşar qayda ilə, ikinci hərfin e olma ehtimalı da 1/50-yə bərabər olacaqdır. Ard-arda yazılan hərflər bir-birindən asılı olmayan hadisələr olduğundan, ilk altı hərfin "meymun" sözünü əmələ gətirdiyi ehtimalı

(1/50) × (1/50) × (1/50) × (1/50) × (1/50) × (1/50) = (1/50)6 = 1/15.625.000.000

olaraq hesablanır. Bu ədəd də 15 milyardda birdən kiçikdir. Eyni səbəblə də yazılacaq sonrakı altı hərfin "meymun" sözünü əmələ gətirməsi ehtimalı da (1/50)6-ya bərabər olacaq və bu hal belə də davam edir.

Yuxarıdakı açıqlamalara əsasən "meymun" sözünün yaranmaması ehtimalı isə 1 − (1/50)6-ya bərabərdir.

Yazı sınaqları asılı olmayan hadisələr olduğundan ilk n sınaqda "meymun" sözünün yaranmama ehtimalı

 

olur.

n artdıqca Xn azalmaqdadır:

  • n = 1.000.000 üçün Xn ≈ 0.9999 (≈ %99.99),
  • n = 10.000.000.000 üçün Xn ≈ 0.53 (≈ %53) və
  • n = 100.000.000.000 üçün də Xn ≈ 0.0017 (≈ %0.17)-dir.

n sonsuza yaxınlaşdıqca Xn sıfıra yaxınlaşır. Beləliklə, n lazımınca böyük seçilərək Xn istənildiyi ölçüdə azaldıla bilinir və "meymun" yazılma ehtimalı 100%-ə yaxınlaşır. Eyni əsaslandırma sonsuz sayda meymundan ən az birinin bir mətni, yazı makinasını demək olar ki xətasız istifadə edə bilən bir insanla eyni müddətdə yaza biləcəyini də göstərir.

Bu halda

 

bərabərliyində Xn, ilk n meymundan heç birinin "meymun" sözünü ilk sınaqda yaza bilməmə ehtimalını göstərməkdədir. Bu ehtimal 100 milyard meymun üçün %0.17-yə düşür və n sonsuzluğa yaxınlaşdıqca da Xn sıfıra yaxınlaşaraq azalır.

Amma ki, fiziki baxımdan mümkün sayda meymunun fiziki baxımdan real bir müddət boyunca yazma sınaqları etdiyi düşünüldüyündə, nəticə yuxarda əldə edilənin tərsi olur. Meymun sayı qavrana bilinən kainatdakı hissəcik sayına (1080) bərabər olsa və hər meymun kainatın yaşının (1020 saniyə) 100 qatı müddət boyunca saniyədə 1000 hərf yazabilsə, əldə edilən mətnin qısa bir kitabın belə tamamən eynisi olma ehtimalı sıfıra yaxındır.

Sonsuz mətnlər

Yuxarda açıqlanan iki nəticə sonlu bir əlifbadan seçilən hərflərin ardıcıllığı olan mətn yığımları kontekstində daha ümumi və sadə bir şəkildə ifadə edilə bilir: .... .... ....

Ehtimallar

Durğu işarələri, boşluq və böyük-kiçik hərf istifadəsi nəzərə alınmazsa, bir meymunun Hamletin ilk hərfini doğru yazma ehtimalı 26-da 1, ilk iki hərfini doğru yazma ehtimalı isə 676 (26 × 26)-da 1-dir. Ehtimal bu cür variantlar artdıqca kiçildiyi üçün, ilk 20 hərfin doğru yazılma ehtimalı

2620 = 19.928.148.895.209.409.152.340.197.376-da (təxminən 2 × 1028-də) 1-ə düşür. Hamletin tam forması düşünüldüyündə ehtimallar o qədər azalır ki, bu qiymətləri sıfırdan ayıra bilmək olduqca çətinləşir. Hamletin tam mətni təxminən 130.000 hərfdən ibarətdir.

Beləliklə, bu mətni ilk sınaqda doğru yazma ehtimalı 3.4 × 10183.946-da 1-dir.

Doğru mətnin ortaya çıxması üçün lazım olan təxmini hərf sayı da 3.4 × 10183.946-dır.

Durğu işarələri də nəzərə alınarsa, bu say 4.4 × 10360.783-ə çatır.

Bütün kainat ilk gündən bu yana yazmaqla məşğul olan meymunlarla doldurulsa belə, Hamlet əsərinin tam ortaya çıxma ehtimalı 10183.800-də 1-dən kiçik olacaqdır. Kittel və Kroemerin deyimiylə "Hamleti yazmaq ehtimalı, bir hadisənin həyata keçməsi reallıq ölçüsündə sıfırdır" və meymunların bu işi əvvəl-axır bacaracaqlarına dair ifadə "çox böyük ədədlər haqqında yalnış nəticələrə sabəb olur."

Tarix

Statistik mexanika

"Daktiloqraf" (yazıçı) meymunları (fransızca: singes dactylographes; fransızca singe sözü primat mənasına uyğundur) əsas götürən forma Emil Borelin 1913-cü ildə yazdığı "Mécanique Statistique et Irréversibilité" (Statistik mexanika və qayıtmazlıq) adlı məqaləsi və 1914-cü ildə yayımlanan "Le Hasard" adlı kitabında yer almışdır. Burada qeyd olunan "meymunlar" həqiqi varlıqları təmsil etməkdən daha çox, çox böyük bir təsadüfi hərf ardıcıllığı əmələ gətirmək üçün istifadə olunan simvolik bir üsulu bildirir. Borelə görə, bir milyon meymunun gündə on saat boyunca yazı yazması halında belə dünyanın ən zəngin kitabxanasında olan kitabların eynilə kopyalanması demək olar ki mümkün deyildir.

Artur Eddinqton The Nature of the Physical World (1928) adlı kitabında Boreli bu formada dəstəkləyir:

'Barmaqlarımı bir yazı makinasının düymələri üzərində gəzdirsəm yaranan uzun hərflər ardıcıllığı başa düşülən bir cümlə əmələ gətirə bilər. Bir meymun ordusu makinalara dayanmadan yüklənsə Britaniya Muzeyindəki bütün kitabları yaza bilərlər. Hə, əlbəttə bu ehtimal bir qab içərisindəki molekulların eyni tərəfdə toplanması ehtimalından yüksəkdir.'

Bütün bu şərhlər çox böyük, lakin sonlu sayda meymunun önəmli bir iş meydana gətirməsinin inanılmaz dərəcədə kiçik ehtimalını müəyyən fiziki hadisələrin baş vermə ehtimalları ilə müqayisə edilməsini müzakirə mövzusu etmişdir. Meymunların müvəffəq olmasından daha az ehtimallı fiziki hadisələrin reallıqda mümkün olmadığı qətiyyətlə deyilə bilər.

Özüllər və "Əskiksiz Kitabxana"

Argentinalı yazıçı Corc Luis Borges 1939-cu ildə yazdığı "The Total Library" (Bütün Kitabxana) adlı məqaləsində sonsuz meymun anlayışını Aristotelin Metafizika adlı əsəri ilə əsaslandırır. Dünyanın atomların təsadüfən mövqe tutmalarından yarandığını düşünən Lefkipposun görüşlərini genişləndirən Aristotel, atomların homogen olduqlarını və əmələ gətirdikləri birləşmələrin sadəcə şəkil, mövqe və sıralamaya bağlı dəyişdiyini vurğulayır. Yunan filosof bu vəziyyəti De Generatione et Corruptione (Yaranma və Dağılma) adlı əsərində tragediya ilə komediyanın eyni atomlardan, yəni (mövcud) hərflərdən əmələ gəlməsi ilə müqayisə etmişdir. Siseronun üç yüz il sonra yayımladığı De natura deorum (Tanrıların Təbiəti) bu atomik baxışa qarşı çıxır:

'Bu baxışı müdafiə edən biri bunu da qəbul etməyə məcbur olacaqdır: Qızıldan və ya hər hansısa bir maddədən düzəldilmiş çox sayda hərf ortaya tökülərsə, bu hərflər elə bir düzülüşə sahib ola bilərlər ki Enniusun illikləri ilə eynilə bərabər olar. Şansın bu sətirlərin birini belə əmələ gətirə bilməsi fikrinə mən şübhə ilə baxaram.'

Borges bu baxışı Blez Paskal və Conatan Sviftdə də təqib etmiş və yaşadığı dövrdə istifadə olunan ifadə formasının dəyişdiyinin şahidi olmuşdur. 1939-cu ildə artıq ən yayılmış forma "hamısı yazı makinasına sahib olan yarım düjün sayda meymunun British Museum-dakı bütün kitabları bir neçə sonsuzluq zaman bölümündə yaza biləcəkləri idi." (Borges "bir ölməz meymunun bu iş üçün kifayət olacağını" da əlavə etmişdir) Bundan başqa, Borges belə bir cəhdin sonuna qədər reallaşdırılması vəziyyətində meydana gələ biləcək "Əskiksiz Kitabxana"nın tərkibini xəyal etməyə başlamışdır:

Bu kitabxanada hər şey yer alırdı. Hər şey... Gələcəyin detallı keçmişi, Eşilosun Misirlilər adlı oyunu, Qanc sularında bir şahinin uçuşunun dəqiq olaraq neçə dəfə əks olunduğunun sayı, Romanın gizli və əsil reallıqları, Novalisin yazmağı planlaşdırdığı ensiklopediyanın bütün cildləri, 14 avqust 1934-cü il səhərə yaxın gördüyüm yuxular, Pier Fermat teoreminin isbatı, Edvin Drodun yazılmamış bölümləri, bu bölümlərin qaramant dilindəki qarşılığı, Berkeleyin zamana aid hazırladığı ancaq yayımlamadığı əksliklər,

Borgesin "Əskiksiz Kitabxana" anlayışı yazıçının 1941-ci tarixli çox oxunan "Babil Kitabxanası" adlı hekayəsinin ana xətlərini əmələ gətirir. Hekayə, bir-birinə bağlı altıbucaqlı bölmələrdən əmələ gələn və əlifbanın bütün hərfləri ilə bəzi durğu işarələrinin birlikdə əmələ gətirdiyi çoxluqdan əldə edilə bilinəcək bütün əsərləri özündə birləşdirən böyük bir kitabxanadan bəhs edir.

Tətbiqlər və tənqidlər

 
Tomas Huksley, adı çəkilən teoremin fərqli bir tətbiqini Samuel Vilberforsla etdiyi müzakirələrdə ortaya atmaqla bəzən yalnış şəkildə əlaqələndirir.

Təkamül

Eddinqtonun rəqibi Ceyms Cins 1931-ci ildə yayımlanan Sirli Kainat adlı kitabında meymun hekayəsini böyük bir ehtimalla Tomas Henri Huksleyə eyham vuraraq bir "Huksley"ə istinad etmişdir. Bu istinadın yalnış olduğu açıqdır.

Həqiqi meymunlar

Primatların davranış tədqiqatçıları Çeney və Seyfart həqiqi meymunların Romeo və Culietta əsərini yaza bilmələri üçün şansa ehtiyacları olduqlarını bildirirlər. İnsanabənzər meymunlar və şimpanzelərdən fərqli olaraq meymunlar bir zehnə sahib olmamaqla bərabər, öz düşüncə, duyğu və inancları ilə başqalarınınkılar arasında bir fərq qoya bilmirlər. Bir meymun tamaşa yazmağı öyrənsə və yaratdığı xarakterlərin davranışlarını təyin edə bilsə belə, onlar bu xarakterlərin zehinlərini sərgiləyə bilməyəcək və ironik bir tragediya yarada bilməyəcəkdir.

İstinadlar və qeydlər

  1. "BBC News"
  2. Richard E. Isaac, The Pleasures of Probability ,1995, ISBN = 038794415X, səh.48–50
  3. Project Gutenbergdən əldə edilə bilinən "Hamlet" mətni 2012-09-20 at the Wayback Machine, 132.680-i əlifba hərfi olmaqla, cəmi 199.749 xarakterdən ibarətdir.
  4. a-dan z-yə (ingilis əlifbasında) bütün hərfləri daxil edəcək şəkildə 130.000 hərfdən ibarət hər hansı bir mətni yazmaq üçün lazım olan hərf sayı təxminən 3.4 × 10183.946-dır.
  5. 26 × 2 (böyük-kiçik hərflər) + 12 (durğu işarələri) = 64 xarakter və buradan, 199749 × log10(64) = 4.4 × 10360.783
  6. ↑ Charles Kittel & Herbert Kroemer, Thermal Physics (2-ci nəşr), 1980, ISBN=0-7167-1088-9, səh.53
  7. Émile Borel, Mécanique Statistique et Irréversibilité, J. Phys. 5e série, 3-cü cild, 1913, səh.189–196}}
  8. Arthur Eddington, The Nature of the Physical World: The Gifford Lectures, Macmillan, 1928, New York, səh.72. ISBN=0-8414-3885-4
  9. Aristotel, De Generatione et Corruptione, 315b14
  10. Marcus Tullius Cicero, De natura deorum, 2.37. Cicero's Tusculan Disputations, Treatises On The Nature Of The Gods, And On The Commonwealth C. D. Yonge, New York, Harper & Brothers Publishers, Franklin Square (1877) adlı əsərdən ingilis dilinə tərcümə - yüklənilə bilən mətn
  11. Thanu Padmanabhan , The dark side of astronomy, Nature, cild = 435, səh. 20–21, il = 2005, doi=10.1038/435020a
  12. Cheney, Dorothy L. & Robert M. Seyfarth, How Monkeys See the World: Inside the Mind of Another Species, University of Chicago Press, 1992, İSBN=0-226-10246-7, səh=253–255

May 16, 2022
sonsuz, meymun, teoremi, yazı, makinasının, düymələrinə, sonsuz, müddət, boyunca, təsadüfi, şəkildə, basan, meymunun, müəyyən, mətni, məsələn, vilyam, şekspirin, bütün, əsərlərini, demək, olar, dəqiq, olaraq, yaza, biləcəyini, iddia, edən, riyaziyyat, teoremid. Sonsuz meymun teoremi bir yazi makinasinin duymelerine sonsuz bir muddet boyunca tesadufi sekilde basan bir meymunun mueyyen bir metni meselen Vilyam Sekspirin butun eserlerini demek olar ki tam deqiq olaraq yaza bileceyini iddia eden riyaziyyat teoremidir Yazi makinasinin duymelerine tesadufi sekilde basan bir simpanze lazimi qeder muddet verilerse bu seyin neticesinde bir vaxt Sekspirin butun eserlerini demek olar ki tam deqiq olaraq yaza biler Burada meymun sozu heqiqi bir meymundansa tesadufi herflerden ibaret olan bir tesadufi ardicilligi sonsuzadek davam etdire bilen bir obyekti ifade edir Teorem cox boyuk amma sonlu bir eded xeyal ederek sonsuzluq haqqinda fikir yurutmenin risklerine diqqet cekir Bir meymunun Sekspirin Hamleti kimi bir eseri tamamen eyni formada yaza bilme ehtimali o qeder kicikdir ki bu hadisenin kainatin yasi miqdarinda bir vaxtda heyata kecme sansi cox azdir amma sifir deyildir Teoremin cox ve ya sonsuz sayda printer olan versiyalari oldugu kimi hedef metnin boyukluyu de butun bir kitabxana ile tek bir cumle arasinda da deyise bilir Teoremin kokleri Aristotelin Yaranma ve Dagilma ve Siseronun De natura deorum adli eserleri ile Blez Paskal ve Conatan Sviftin dusuncelerine esaslanir Yazi yazan meymunlara olan xususi maraq televiziya radio musiqi ve Internetdeki bir cox misaldan gorune bilir 2003 cu ilde alti kekilli qara meymunla Macaca nigra bir sinaq heyata kecirilmisdir lakin ortaya cixmis kagiz S herfinin ustunluk teskil etdiyi bes sehifelik bir yazi numunesi olmusdur 1 Mundericat 1 Hell 1 1 Subut 1 2 Sonsuz metnler 1 3 Ehtimallar 2 Tarix 2 1 Statistik mexanika 2 2 Ozuller ve Eskiksiz Kitabxana 3 Tetbiqler ve tenqidler 3 1 Tekamul 4 Heqiqi meymunlar 5 Istinadlar ve qeydlerHell RedakteSubut Redakte Teoremin olduqca basa dusulen bir subutu vardir Yazi makinasinda 50 duyme oldugu ve yazilacaq sozun meymun oldugunu guman edek Duymelere tesadufi sekilde basildigi nezere alinarsa yazilan ilk herfin m olma ehtimali 1 50 dir Oxsar qayda ile ikinci herfin e olma ehtimali da 1 50 ye beraber olacaqdir Ard arda yazilan herfler bir birinden asili olmayan hadiseler oldugundan ilk alti herfin meymun sozunu emele getirdiyi ehtimali 1 50 1 50 1 50 1 50 1 50 1 50 1 50 6 1 15 625 000 000olaraq hesablanir Bu eded de 15 milyardda birden kicikdir Eyni sebeble de yazilacaq sonraki alti herfin meymun sozunu emele getirmesi ehtimali da 1 50 6 ya beraber olacaq ve bu hal bele de davam edir Yuxaridaki aciqlamalara esasen meymun sozunun yaranmamasi ehtimali ise 1 1 50 6 ya beraberdir Yazi sinaqlari asili olmayan hadiseler oldugundan ilk n sinaqda meymun sozunun yaranmama ehtimali X n 1 1 50 6 n displaystyle X n left 1 frac 1 50 6 right n olur n artdiqca Xn azalmaqdadir n 1 000 000 ucun Xn 0 9999 99 99 n 10 000 000 000 ucun Xn 0 53 53 ve n 100 000 000 000 ucun de Xn 0 0017 0 17 dir n sonsuza yaxinlasdiqca Xn sifira yaxinlasir Belelikle n laziminca boyuk secilerek Xn istenildiyi olcude azaldila bilinir 2 ve meymun yazilma ehtimali 100 e yaxinlasir Eyni esaslandirma sonsuz sayda meymundan en az birinin bir metni yazi makinasini demek olar ki xetasiz istifade ede bilen bir insanla eyni muddetde yaza bileceyini de gosterir Bu halda X n 1 1 50 6 n displaystyle X n left 1 frac 1 50 6 right n beraberliyinde Xn ilk n meymundan hec birinin meymun sozunu ilk sinaqda yaza bilmeme ehtimalini gostermekdedir Bu ehtimal 100 milyard meymun ucun 0 17 ye dusur ve n sonsuzluga yaxinlasdiqca da Xn sifira yaxinlasaraq azalir Amma ki fiziki baximdan mumkun sayda meymunun fiziki baximdan real bir muddet boyunca yazma sinaqlari etdiyi dusunulduyunde netice yuxarda elde edilenin tersi olur Meymun sayi qavrana bilinen kainatdaki hissecik sayina 1080 beraber olsa ve her meymun kainatin yasinin 1020 saniye 100 qati muddet boyunca saniyede 1000 herf yazabilse elde edilen metnin qisa bir kitabin bele tamamen eynisi olma ehtimali sifira yaxindir Sonsuz metnler Redakte Yuxarda aciqlanan iki netice sonlu bir elifbadan secilen herflerin ardicilligi olan metn yigimlari kontekstinde daha umumi ve sade bir sekilde ifade edile bilir Ehtimallar Redakte Durgu isareleri bosluq ve boyuk kicik herf istifadesi nezere alinmazsa bir meymunun Hamletin ilk herfini dogru yazma ehtimali 26 da 1 ilk iki herfini dogru yazma ehtimali ise 676 26 26 da 1 dir Ehtimal bu cur variantlar artdiqca kicildiyi ucun ilk 20 herfin dogru yazilma ehtimali 2620 19 928 148 895 209 409 152 340 197 376 da texminen 2 1028 de 1 e dusur Hamletin tam formasi dusunulduyunde ehtimallar o qeder azalir ki bu qiymetleri sifirdan ayira bilmek olduqca cetinlesir Hamletin tam metni texminen 130 000 herfden ibaretdir 3 Belelikle bu metni ilk sinaqda dogru yazma ehtimali 3 4 10183 946 da 1 dir Dogru metnin ortaya cixmasi ucun lazim olan texmini herf sayi da 3 4 10183 946 dir 4 Durgu isareleri de nezere alinarsa bu say 4 4 10360 783 e catir 5 Butun kainat ilk gunden bu yana yazmaqla mesgul olan meymunlarla doldurulsa bele Hamlet eserinin tam ortaya cixma ehtimali 10183 800 de 1 den kicik olacaqdir Kittel ve Kroemerin deyimiyle Hamleti yazmaq ehtimali bir hadisenin heyata kecmesi realliq olcusunde sifirdir ve meymunlarin bu isi evvel axir bacaracaqlarina dair ifade cox boyuk ededler haqqinda yalnis neticelere sabeb olur 6 Tarix RedakteStatistik mexanika Redakte Daktiloqraf yazici meymunlari fransizca singes dactylographes fransizca singe sozu primat menasina uygundur esas goturen forma Emil Borelin 1913 cu ilde yazdigi Mecanique Statistique et Irreversibilite Statistik mexanika ve qayitmazliq 7 adli meqalesi ve 1914 cu ilde yayimlanan Le Hasard adli kitabinda yer almisdir Burada qeyd olunan meymunlar heqiqi varliqlari temsil etmekden daha cox cox boyuk bir tesadufi herf ardicilligi emele getirmek ucun istifade olunan simvolik bir usulu bildirir Borele gore bir milyon meymunun gunde on saat boyunca yazi yazmasi halinda bele dunyanin en zengin kitabxanasinda olan kitablarin eynile kopyalanmasi demek olar ki mumkun deyildir Artur Eddinqton The Nature of the Physical World 1928 adli kitabinda Boreli bu formada destekleyir Barmaqlarimi bir yazi makinasinin duymeleri uzerinde gezdirsem yaranan uzun herfler ardicilligi basa dusulen bir cumle emele getire biler Bir meymun ordusu makinalara dayanmadan yuklense Britaniya Muzeyindeki butun kitablari yaza bilerler He elbette bu ehtimal bir qab icerisindeki molekullarin eyni terefde toplanmasi ehtimalindan yuksekdir 8 Butun bu serhler cox boyuk lakin sonlu sayda meymunun onemli bir is meydana getirmesinin inanilmaz derecede kicik ehtimalini mueyyen fiziki hadiselerin bas verme ehtimallari ile muqayise edilmesini muzakire movzusu etmisdir Meymunlarin muveffeq olmasindan daha az ehtimalli fiziki hadiselerin realliqda mumkun olmadigi qetiyyetle deyile biler 6 Ozuller ve Eskiksiz Kitabxana Redakte Argentinali yazici Corc Luis Borges 1939 cu ilde yazdigi The Total Library Butun Kitabxana adli meqalesinde sonsuz meymun anlayisini Aristotelin Metafizika adli eseri ile esaslandirir Dunyanin atomlarin tesadufen movqe tutmalarindan yarandigini dusunen Lefkipposun goruslerini genislendiren Aristotel atomlarin homogen olduqlarini ve emele getirdikleri birlesmelerin sadece sekil movqe ve siralamaya bagli deyisdiyini vurgulayir Yunan filosof bu veziyyeti De Generatione et Corruptione Yaranma ve Dagilma adli eserinde tragediya ile komediyanin eyni atomlardan yeni movcud herflerden emele gelmesi ile muqayise etmisdir 9 Siseronun uc yuz il sonra yayimladigi De natura deorum Tanrilarin Tebieti bu atomik baxisa qarsi cixir Bu baxisi mudafie eden biri bunu da qebul etmeye mecbur olacaqdir Qizildan ve ya her hansisa bir maddeden duzeldilmis cox sayda herf ortaya tokulerse bu herfler ele bir duzuluse sahib ola bilerler ki Enniusun illikleri ile eynile beraber olar Sansin bu setirlerin birini bele emele getire bilmesi fikrine men subhe ile baxaram 10 Borges bu baxisi Blez Paskal ve Conatan Sviftde de teqib etmis ve yasadigi dovrde istifade olunan ifade formasinin deyisdiyinin sahidi olmusdur 1939 cu ilde artiq en yayilmis forma hamisi yazi makinasina sahib olan yarim dujun sayda meymunun British Museum daki butun kitablari bir nece sonsuzluq zaman bolumunde yaza bilecekleri idi Borges bir olmez meymunun bu is ucun kifayet olacagini da elave etmisdir Bundan basqa Borges bele bir cehdin sonuna qeder reallasdirilmasi veziyyetinde meydana gele bilecek Eskiksiz Kitabxana nin terkibini xeyal etmeye baslamisdir Bu kitabxanada her sey yer alirdi Her sey Geleceyin detalli kecmisi EsilosunMisirlileradli oyunu Qanc sularinda bir sahinin ucusunun deqiq olaraq nece defe eks olundugunun sayi Romanin gizli ve esil realliqlari Novalisin yazmagi planlasdirdigi ensiklopediyanin butun cildleri 14 avqust 1934 cu il sehere yaxin gorduyum yuxular Pier Fermat teoreminin isbati Edvin Drodun yazilmamis bolumleri bu bolumlerin qaramant dilindeki qarsiligi Berkeleyin zamana aid hazirladigi ancaq yayimlamadigi ekslikler Borgesin Eskiksiz Kitabxana anlayisi yazicinin 1941 ci tarixli cox oxunan Babil Kitabxanasi adli hekayesinin ana xetlerini emele getirir Hekaye bir birine bagli altibucaqli bolmelerden emele gelen ve elifbanin butun herfleri ile bezi durgu isarelerinin birlikde emele getirdiyi coxluqdan elde edile bilinecek butun eserleri ozunde birlesdiren boyuk bir kitabxanadan behs edir Tetbiqler ve tenqidler Redakte Tomas Huksley adi cekilen teoremin ferqli bir tetbiqini Samuel Vilberforsla etdiyi muzakirelerde ortaya atmaqla bezen yalnis sekilde elaqelendirir Tekamul Redakte Eddinqtonun reqibi Ceyms Cins 1931 ci ilde yayimlanan Sirli Kainat adli kitabinda meymun hekayesini boyuk bir ehtimalla Tomas Henri Huksleye eyham vuraraq bir Huksley e istinad etmisdir Bu istinadin yalnis oldugu aciqdir 11 Heqiqi meymunlar RedaktePrimatlarin davranis tedqiqatcilari Ceney ve Seyfart heqiqi meymunlarin Romeo ve Culietta eserini yaza bilmeleri ucun sansa ehtiyaclari olduqlarini bildirirler Insanabenzer meymunlar ve simpanzelerden ferqli olaraq meymunlar bir zehne sahib olmamaqla beraber oz dusunce duygu ve inanclari ile basqalarininkilar arasinda bir ferq qoya bilmirler Bir meymun tamasa yazmagi oyrense ve yaratdigi xarakterlerin davranislarini teyin ede bilse bele onlar bu xarakterlerin zehinlerini sergileye bilmeyecek ve ironik bir tragediya yarada bilmeyecekdir 12 Istinadlar ve qeydler Redakte BBC News Richard E Isaac The Pleasures of Probability 1995 ISBN 038794415X seh 48 50 Project Gutenbergden elde edile bilinen Hamlet metni Arxivlesdirilib 2012 09 20 at the Wayback Machine 132 680 i elifba herfi olmaqla cemi 199 749 xarakterden ibaretdir a dan z ye ingilis elifbasinda butun herfleri daxil edecek sekilde 130 000 herfden ibaret her hansi bir metni yazmaq ucun lazim olan herf sayi texminen 3 4 10183 946 dir 26 2 boyuk kicik herfler 12 durgu isareleri 64 xarakter ve buradan 199749 log10 64 4 4 10360 783 1 2 Charles Kittel amp Herbert Kroemer Thermal Physics 2 ci nesr 1980 ISBN 0 7167 1088 9 seh 53 Emile Borel Mecanique Statistique et Irreversibilite J Phys 5e serie 3 cu cild 1913 seh 189 196 Arthur Eddington The Nature of the Physical World The Gifford Lectures Macmillan 1928 New York seh 72 ISBN 0 8414 3885 4 Aristotel De Generatione et Corruptione 315b14 Marcus Tullius Cicero De natura deorum 2 37 Cicero s Tusculan Disputations Treatises On The Nature Of The Gods And On The Commonwealth C D Yonge New York Harper amp Brothers Publishers Franklin Square 1877 adli eserden ingilis diline tercume yuklenile bilen metn Thanu Padmanabhan The dark side of astronomy Nature cild 435 seh 20 21 il 2005 doi 10 1038 435020a Cheney Dorothy L amp Robert M Seyfarth How Monkeys See the World Inside the Mind of Another Species University of Chicago Press 1992 ISBN 0 226 10246 7 seh 253 255 Menbe https az wikipedia org w index php title Sonsuz meymun teoremi amp oldid 6272228, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.