| Alopekis | |
|---|---|
| |
| Mənşəyi | |
| Ölkə | |
Alopekis (yun. Αλωπεκίς) — Yunanıstan və onun qonşu bölgələrində, xüsusilə Balkan yarımadasında yaşayan kiçikölçülü it növü. Alopekis itləri iti qulaqlara, əyri quyruğa və ikiqat kürkə sahibdir. Bu cins ovçu, gözətçi və sürü idarəetməsi kimi müxtəlif məqsədlər üçün yetişdirilmişdir. Alopekis itlərinə Yunanıstanın müxtəlif bölgələrində, xüsusilə kənd təsərrüfatı və kəndlərə aid ərazilərdə daha çox rast gəlinir. Bu cinsin kritik dərəcədə nəsli tükənməkdədir və indiki dövrdə qalan nümunələrinin sayı məlum deyil.
Alopekis cinsi Beynəlxalq İtçilik Federasiyası tərəfindən tanınmır.
Etimologiyası
| ]Qədim yunan dilindəki "alōpekís" sözü "tülkü və it arasında qarışıq" mənasını verir. Aristofan kimi qədim müəlliflər də bu itləri "Kunalṓpēx" adı ilə təsvir etmişdilər ki, bu da eyni mənanı daşıyır. Alopekis itinin müxtəlif əlavə adları da vardır, bunlara "Alepuditsa", "Alepudoskilo", "Venetaki", "Zaxaroskilo", "Moropa", "Bombis", "Bubudi", "Tsupi" və ya "Tsupaki" və "Fneli"/"Fnoudi" (yerli dialektlərdə) daxildir.
Tarixi
| ]Alopekis itlərinin Yunanıstanda təbliği və əhliləşdirilməsi Mikena dövrü (e.ə. 1750-ci illər) öncəsinə gedib çıxır. İlk təsvirlər Paleolit və Neolit dövrü ilə əlaqələndirilir. Fessaliya bölgəsində tapılan bir daş üzərində Alopekis itinin silueti təsvir edilmişdir və bu əsər nümayiş etdirilir. Bu tapıntı cinsin tarixən eyni dövrə və coğrafi əraziyə aid olduğunu göstərir. Bu, Yunanıstanda tapılan ən qədim it təsviridir. Oxşar bir tapıntı da Rafina bölgəsində tapılmışdır və Erkən Tunc dövrü (e.ə. 2500–2100-cü illər) ilə əlaqəlidir. Qədim yunan klassik müəllifləri, məsələn, Aristotel,Ksenofon və Aristofan bu cinsidən bəhs etmişlər. Ksenofon Alopekisi Yunanıstanın əsas ov itlərindən biri kimi təsvir edir. Qədim müəlliflər, o cümlədən Ksenofon, Alopekisin itlərlə tülkünün qarışığı olduğuna inanıblar.
Sahibsiz Alopekislərin insanlar tərəfindən kütləvi öldürülməsindən sonra bu növün populyasiyası kəskin şəkildə azalmışdır. İndiki dövrdə Alopekis itlərinin kiçik populyasiyaları yalnız Yunanıstanın şimalında mövcuddur. Yunanıstanın yerli cəmiyyətləri bu cinsi qorumaq üçün işlər aparırlar.
Təsviri
| ]Alopekis itləri kiçik, tülkü bənzəri və nisbətən qısa tükə sahibdir. Onların başları üçbucaqlı şəkildədir. İti qulaqları və yarı əyilmiş quyruqları var. Bədənləri boylarından uzun olub, ümumi bədən quruluşları və sümük quruluşları simmetrikdir. Bədənləri möhkəm və əzələlidir, ayaqları qısa deyil. Cins primitiv itlər arasında yer alır. Cinsin ölçüləri, təkamül və süni seçmə vasitəsilə ardıcıl kiçilməni göstərir. Alopekis itləri ortalama 25–30 sm hündürlüyə malikdir və orta çəkisi 4–7 kq arasında dəyişir.
Alopekis itləri adətən nazik və ya incə kürkə sahib olmurlar və alt kürkləri daim qoruyucu və izolyasiyaedici keyfiyyətə malikdir, çünki bu cins kiçik və orta ölçülü, ümumi istifadə üçün nəzərdə tutulmuş bir itdir və çöldə rahatlıqla yaşaya bilmək qabiliyyətinə sahibdir. Kürkə qulluq etmək asandır və onun teksturası və keyfiyyəti itin təmiz qalmasına kömək edir. Alopekis təbii olaraq çox təmizdir və tez-tez və diqqətlə özlərini təmizləyirlər. Bütün rənglər və rəng birləşmələrindən istifadə edərək yetişdirilməsi qəbul edilir, lakin albino (pigmenti olmayan) rənglərə icazə verilmir. Ən çox yayılan rənglər ağ, qara, qəhvəyi və iki rəngin qarışığıdır (ağ və qara, ağ və qəhvəyi ləkələr, qara və ağ, qəhvəyi və qırmızı işarəli).
Temperamenti
| ]Alopekis itləri yoldaş olaraq çox itaətkar, səssiz və sahibinə sadiqdirlər. Bu itlər, adətən, insanlara qarşı çox həssas və dostcanlıdır, lakin eyni zamanda diqqətli və qoruyucu bir xarakterə malikdirlər. Onlar digər kənd təsərrüfatı heyvanlarını qorumaqda çox yaxşıdırlar və uşaqlarla yaxşı münasibət qururlar. Alopekislər həmçinin yaxşı ovçulardır, xüsusilə siçovullar kimi zərərvericilərə qarşı mübarizədə mükəmməldirlər. Bu cinsin itləri yüksək enerji səviyyəsinə sahibdirlər və uzun məsafələri rahatlıqla qət edə bilirlər. Onlar həm şəhər, həm də kənd mühitində uyğunlaşa bilən çox yönlü itlərdir və hər yaşdan olan insanlar üçün uyğun yoldaşlar ola bilərlər.
İstifadəsi
| ]Alopekis itləri Yunanıstanda uzun müddət istifadə olunmuşdur və ənənəvi olaraq siçovul və siçan kimi gəmiricilərin məhv edilməsində, eləcə də quzuların və toyuqların tülkülər, çaqqallar və ilanlardan qorunmasında istifadə olunub. Onların kiçik-orta ölçülü bədənləri, onları yumurtlayan toyuq və ördəklərlə birgə həyətə yerləşdirmək üçün əlverişli edir, həmçinin böyük yunan çoban itləri və mal-qara qoruyan itlərlə yaxşı işləyirlər. Bu cins yaxşı bir gözətçi itidir, lazım olduqda cəsarət və güc göstərərək qoruma təmin edir.
İstinadlar
| ]- "Fédération Cynologique Internationale". www.fci.be. 19 sentyabr 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 20 sentyabr 2023.
- Новости, Р. И. А. "Древнейшая в Греции порода собак алопекис вымирает" [The oldest dog breed in Greece, the Alopekis, is becoming extinct.]. РИА Новости (rus). 11 fevral 2013. 14 sentyabr 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 10 sentyabr 2023.
- "Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, Νεολιθικές Αρχαιότητες" [National Archaeological Museum, Neolithic Antiquities]. National Archeological Museum (yunan). 11 fevral 2017 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 11 may 2013.
- "Αρχαιοελληνική ράτσα σκύλου «ζει και κινδυνεύει»" [Ancient Greek breed of dog "alive and endangered"]. ΤΟ ΒΗΜΑ (yunan). 8 fevral 2013. 21 yanvar 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 11 sentyabr 2023.
- Xenophon. CYNEGETICUS [THE SPORTSMAN ON HUNTING] (qədim yunan). Dakyns, H.G. tərəfindən tərcümə olunub. 10 iyun 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 12 sentyabr 2023.
- Aristotle. Aristotle's History of Animals (qədim yunan). Cresswell, Richard tərəfindən tərcümə olunub. 7 yanvar 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 12 sentyabr 2023.
- Sutter, Nathan B.; Bustamante, Carlos D.; Chase, Kevin; Gray, Melissa M.; Zhao, Keyan; Zhu, Lan; Padhukasahasram, Badri; Karlins, Eric; Davis, Sean; Jones, Paul G.; Quignon, Pascale; Johnson, Gary S.; Parker, Heidi G.; Fretwell, Neale; Mosher, Dana S. "A Single IGF1 Allele Is a Major Determinant of Small Size in Dogs". Science (ingilis). 316 (5821). 6 aprel 2007: 112–115. Bibcode:2007Sci...316..112S. doi:10.1126/science.1137045. ISSN 0036-8075. PMC 2789551. PMID 17412960.
- "Πρότυπο Φυλής Αλωπεκίς" [Alopekis Breed Standard]. Dogpark.gr (yunan). 22 iyul 2020. 8 fevral 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 11 sentyabr 2023.
- Studdert, Virginia P.; Gay, Clive C. Saunders Comprehensive Veterinary Dictionary E-Book (ingilis). Elsevier Health Sciences. 2011. 37. ISBN . 14 sentyabr 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 13 mart 2023.
- "Arxivlənmiş surət". 28 mart 2018 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2 yanvar 2025.
Xarici keçidlər
| ]wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Vikipediya azad ensiklopediya AlopekisMenseyiOlke Yunanistan Vikianbarda elaqeli mediafayllar Alopekis yun Alwpekis Yunanistan ve onun qonsu bolgelerinde xususile Balkan yarimadasinda yasayan kicikolculu it novu Alopekis itleri iti qulaqlara eyri quyruga ve ikiqat kurke sahibdir Bu cins ovcu gozetci ve suru idareetmesi kimi muxtelif meqsedler ucun yetisdirilmisdir Alopekis itlerine Yunanistanin muxtelif bolgelerinde xususile kend teserrufati ve kendlere aid erazilerde daha cox rast gelinir Bu cinsin kritik derecede nesli tukenmekdedir ve indiki dovrde qalan numunelerinin sayi melum deyil Alopekis cinsi Beynelxalq Itcilik Federasiyasi terefinden taninmir Etimologiyasi span Qedim yunan dilindeki alōpekis sozu tulku ve it arasinda qarisiq menasini verir Aristofan kimi qedim muellifler de bu itleri Kunalṓpex adi ile tesvir etmisdiler ki bu da eyni menani dasiyir Alopekis itinin muxtelif elave adlari da vardir bunlara Alepuditsa Alepudoskilo Venetaki Zaxaroskilo Moropa Bombis Bubudi Tsupi ve ya Tsupaki ve Fneli Fnoudi yerli dialektlerde daxildir Tarixi span Alopekis itlerinin Yunanistanda tebligi ve ehlilesdirilmesi Mikena dovru e e 1750 ci iller oncesine gedib cixir Ilk tesvirler Paleolit ve Neolit dovru ile elaqelendirilir Fessaliya bolgesinde tapilan bir das uzerinde Alopekis itinin silueti tesvir edilmisdir ve bu eser numayis etdirilir Bu tapinti cinsin tarixen eyni dovre ve cografi eraziye aid oldugunu gosterir Bu Yunanistanda tapilan en qedim it tesviridir Oxsar bir tapinti da Rafina bolgesinde tapilmisdir ve Erken Tunc dovru e e 2500 2100 cu iller ile elaqelidir Qedim yunan klassik muellifleri meselen Aristotel Ksenofon ve Aristofan bu cinsiden behs etmisler Ksenofon Alopekisi Yunanistanin esas ov itlerinden biri kimi tesvir edir Qedim muellifler o cumleden Ksenofon Alopekisin itlerle tulkunun qarisigi olduguna inaniblar Sahibsiz Alopekislerin insanlar terefinden kutlevi oldurulmesinden sonra bu novun populyasiyasi keskin sekilde azalmisdir Indiki dovrde Alopekis itlerinin kicik populyasiyalari yalniz Yunanistanin simalinda movcuddur Yunanistanin yerli cemiyyetleri bu cinsi qorumaq ucun isler aparirlar Tesviri span Alopekis itleri kicik tulku benzeri ve nisbeten qisa tuke sahibdir Onlarin baslari ucbucaqli sekildedir Iti qulaqlari ve yari eyilmis quyruqlari var Bedenleri boylarindan uzun olub umumi beden quruluslari ve sumuk quruluslari simmetrikdir Bedenleri mohkem ve ezelelidir ayaqlari qisa deyil Cins primitiv itler arasinda yer alir Cinsin olculeri tekamul ve suni secme vasitesile ardicil kicilmeni gosterir Alopekis itleri ortalama 25 30 sm hundurluye malikdir ve orta cekisi 4 7 kq arasinda deyisir Alopekis itleri adeten nazik ve ya ince kurke sahib olmurlar ve alt kurkleri daim qoruyucu ve izolyasiyaedici keyfiyyete malikdir cunki bu cins kicik ve orta olculu umumi istifade ucun nezerde tutulmus bir itdir ve colde rahatliqla yasaya bilmek qabiliyyetine sahibdir Kurke qulluq etmek asandir ve onun teksturasi ve keyfiyyeti itin temiz qalmasina komek edir Alopekis tebii olaraq cox temizdir ve tez tez ve diqqetle ozlerini temizleyirler Butun rengler ve reng birlesmelerinden istifade ederek yetisdirilmesi qebul edilir lakin albino pigmenti olmayan renglere icaze verilmir En cox yayilan rengler ag qara qehveyi ve iki rengin qarisigidir ag ve qara ag ve qehveyi lekeler qara ve ag qehveyi ve qirmizi isareli Temperamenti span Alopekis itleri yoldas olaraq cox itaetkar sessiz ve sahibine sadiqdirler Bu itler adeten insanlara qarsi cox hessas ve dostcanlidir lakin eyni zamanda diqqetli ve qoruyucu bir xaraktere malikdirler Onlar diger kend teserrufati heyvanlarini qorumaqda cox yaxsidirlar ve usaqlarla yaxsi munasibet qururlar Alopekisler hemcinin yaxsi ovculardir xususile sicovullar kimi zerervericilere qarsi mubarizede mukemmeldirler Bu cinsin itleri yuksek enerji seviyyesine sahibdirler ve uzun mesafeleri rahatliqla qet ede bilirler Onlar hem seher hem de kend muhitinde uygunlasa bilen cox yonlu itlerdir ve her yasdan olan insanlar ucun uygun yoldaslar ola bilerler Istifadesi span Alopekis itleri Yunanistanda uzun muddet istifade olunmusdur ve enenevi olaraq sicovul ve sican kimi gemiricilerin mehv edilmesinde elece de quzularin ve toyuqlarin tulkuler caqqallar ve ilanlardan qorunmasinda istifade olunub Onlarin kicik orta olculu bedenleri onlari yumurtlayan toyuq ve ordeklerle birge heyete yerlesdirmek ucun elverisli edir hemcinin boyuk yunan coban itleri ve mal qara qoruyan itlerle yaxsi isleyirler Bu cins yaxsi bir gozetci itidir lazim olduqda cesaret ve guc gostererek qoruma temin edir Istinadlar span Federation Cynologique Internationale www fci be 19 sentyabr 2023 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 20 sentyabr 2023 Novosti R I A Drevnejshaya v Grecii poroda sobak alopekis vymiraet The oldest dog breed in Greece the Alopekis is becoming extinct RIA Novosti rus 11 fevral 2013 14 sentyabr 2023 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 10 sentyabr 2023 E8niko Arxaiologiko Moyseio Neoli8ikes Arxaiothtes National Archaeological Museum Neolithic Antiquities National Archeological Museum yunan 11 fevral 2017 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 11 may 2013 Arxaioellhnikh ratsa skyloy zei kai kindyneyei Ancient Greek breed of dog alive and endangered TO BHMA yunan 8 fevral 2013 21 yanvar 2022 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 11 sentyabr 2023 Xenophon CYNEGETICUS THE SPORTSMAN ON HUNTING qedim yunan Dakyns H G terefinden tercume olunub 10 iyun 2021 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 12 sentyabr 2023 Aristotle Aristotle s History of Animals qedim yunan Cresswell Richard terefinden tercume olunub 7 yanvar 2023 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 12 sentyabr 2023 Sutter Nathan B Bustamante Carlos D Chase Kevin Gray Melissa M Zhao Keyan Zhu Lan Padhukasahasram Badri Karlins Eric Davis Sean Jones Paul G Quignon Pascale Johnson Gary S Parker Heidi G Fretwell Neale Mosher Dana S A Single IGF1 Allele Is a Major Determinant of Small Size in Dogs Science ingilis 316 5821 6 aprel 2007 112 115 Bibcode 2007Sci 316 112S doi 10 1126 science 1137045 ISSN 0036 8075 PMC 2789551 PMID 17412960 Protypo Fylhs Alwpekis Alopekis Breed Standard Dogpark gr yunan 22 iyul 2020 8 fevral 2022 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 11 sentyabr 2023 Studdert Virginia P Gay Clive C Saunders Comprehensive Veterinary Dictionary E Book ingilis Elsevier Health Sciences 2011 37 ISBN 978 0 7020 4744 2 14 sentyabr 2023 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 13 mart 2023 Arxivlenmis suret 28 mart 2018 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2 yanvar 2025 Xarici kecidler span Kateqoriyalar Elifba sirasina gore it cinsleriIt cinsleriGizli kateqoriya Vikipediya Xarici kecidler sablonu bosdur
