fbpx
Wikipedia

Parqalı İbrahim Paşa

Parqalı Məqbul və Məktul İbrahim Paşa (d. 1493, Yunanıstan - ö. 15 mart 1536İstanbul) — I Süleyman dönəmində 27 iyun 1523 - 15 mart 1536 tarixlərində ümumilikdə 12 il 8 ay 16 gün Osmanlı imperiyasının sədrəzəmi olmuş dövlət adamıdır.

Parqalı İbrahim Paşa
روم إبراهيم باشا

Parqalı İbrahim Paşanın qravürası (1648)
Sələfi Piri Mehmed Paşa
Xələfi Ayaz Mehmed Paşa
Şəxsi məlumatlar
Təhsili
Doğum tarixi
Doğum yeri Yunanıstan
Vəfat tarixi
Vəfat yeri
Həyat yoldaşı Xədicə Sultan
Hərbi xidmət
Rütbəsi Paşa
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Həyatı

Saraya gəlişi

Bu gün Yunanıstan torpaqlarında qalan Parqa qəsəbəsində dünyaya gəldiyi və 6 yaşında İstanbula gətirildiyi qəbul edilsə də, bu məlumat dəqiq deyil. Bəzi mənbələrdə II Bəyazid dönəmindəki səfərlər əsnasında ələ keçirilib Kəfədə sancaqbəyi olan Şahzadə Süleymana təqdim olunduğu, bəzilərində isə Parqalı bir gəmiçinin oğlu olaraq türk dənizçilərinə əsir düşdüyü və Manisadakı dul bir qadın tərəfindən satın alınaraq burada sancabəyi olan Şahzadə Süleymana hədiyyə edildiyi qeyd olunur. Bütün bunlar şübhəli olsa da, Şahzadə Süleymanın Manisa sancabəyiliyi dönəmində onun xidmətində olduğu dəqiqdir.

Sürətli yüksəlişi

Ehtimal olunur ki, Manisada ikən Şahzadə Süleymanın ən yaxın adamı olmuş, onun taxta keçməsi ilə gənc sultanla birlikdə İstanbula getmişdir. Padşaha olan yaxınlığı səbəbilə sarayda önəmli vəzifələrdə xidmət göstərdi. 1521 tarixli Belqrad səfərində qapı ağası olaraq iştirak etdi. Səfərə çıxmazdan öncə bütün xərcləri Sultan Süleyman tərəfindən ödənilən Atmeydanındakı sarayının inşası başladı. Padşaha olan bu yaxınlığı nüfuz və gücünün artmasına səbəb oldu. 1522 tarixli Rodos səfərinə qatıldı və səfərin sonunda Piri Mehmed Paşanın vəzifədən alınması ilə saray ənənələrinə zidd olaraq Rumeli bəylərbəyiliyi ilə birlikdə sədrəzəmliyə yüksəldi (27 iyun 1523). Piri Mehmed Paşadan sonra sədarətə gətirilməyi gözləyən ikinci vəzir Əhməd Paşa bu gözlənilməz qərarın ardından divan məclisində önə çıxaraq Misir bəylərbəyiliyinə gətirilmək istədiyini bildirdi. Əhməd Paşapaytaxtdan uzaqlaşdırmaq istəyən İbrahim Paşa bu təklifi qəbul etdi. Ancaq çox keçmədən Əhməd Paşa Misirdəki nizam-intizamı pozdu. Bu əsnada padşahın bacısı ilə evlənən İbrahim Paşa Əhməd Paşa üsyanı səbəbilə pozulan nizam-intizamı qurmaq üçün vəzifələndirildi. Bu səbəblə Misir bəylərbəyi təyin olunan İbrahim Paşa Qahirədə qaldığı müddət ərzində buranın qədim qanunları əsasında yeni bir qanunnamə tərtib etdi (1524). İlk ciddi vəzifəsində uğur qazanan İbrahim Paşanın şöhrəti və gücü daha da artdı. İki il sonra tərtib olunan Macarıstan səfərinin sərdarlığına gətirildi. Moxac Meydan müharibəsindəki qələbədə önəmli rol oynadı. Qələbədən sonra padşahla birlikdə Budin şəhərinə daxil oldu və Budin sarayındakı bəzi heykəlləri paytaxta yollayaraq öz sarayının həyətinə qoydurdu. Bu hərəkəti paytaxt əhalisi arasında etirazlara səbəb oldu. Bu etirazların alovlanmasında paşanın siyasi rəqiblərinin də önəmli rolu oldu. Hətta Misirdə olarkən sarayına yeniçərilər tərəfindən hücum edilməsi də dövlət strukturundakı ani irəliləyişi ilə əlaqələndirilir. Onun ölümündən 17 il sonra İstanbula gələn səyyahlardan biri xalq arasında İbrahim Paşanın kafir qalması və gizli xristian olması barədə gəzən şayələrdən söz açır.

Macarıstan səfərinin ardından Anadoluda şiddətlənən üsyanların yatırılmasında önəmli rol oynadı. İkinci Macarıstan səfərinə çıxılmazdan əvvəl padşah tərəfindən olduqca geniş səlahiyyətlər və həmçinin səraskər rütbəsi verildi . Vyana mühasirəsi ilə nəticələnən bu səfərdən sonra Zapolya Yanoş Macarıstan kralı seçildi və Osmanlı himayəsindəki Macarıstan krallığı təsis olundu. Tamamilə İbrahim Paşa tərəfindən aparılan sülh danışıqları müqavilə ilə nəticələndi. Sülh şərtlərinə görə, adı bir kölə olan İbrahim Paşa Habsburq sülaləsinə mənsub olan Macar kralı Ferdinanda bərabər tutulmuş, bu da Müqəddəs Roma imperiyasında psixoloji təzyiqə səbəb olmuşdur. 1533-cü ildə Avstriya kralına söylədiyi bu fikirlər, onun dövlət daxilində hansı nüfuza sahib olduğunu bir daha sübut edir:

  Bu böyük dövləti mən idarə edirəm. Hər hansı əmr verirəmsə dərhal icra olunur. Yəni bütün qüdrət mənim əlimdədir. Yüksək vəzifələrə təyin olunmaq barədə razılığı mən verirəm, əyalət rəhbərlərini mən təyin edirəm. Böyük hökümdar (Sultan Süleyman Qanuni) hər hansısa bir qərar qəbul edəndə, mənimdə razılığıma gözləyir. Əgər razı deyiləmsə, tərəddüd içərisində qalır, çünki hər şey hərb, sülh, sərvət və qüvvət mənim əlimdədir.  

Nüfuzdan düşməsi

Nüfuz və gücünün pik nöqtəsinə çatan İbrahim Paşa üçün Səfəvilər üzərinə tərtiblənən İraqeyn səfəri dönüş nöqtəsi oldu. Həmişəki kimi, çox böyük rütbə və "səraskər sultan" titulu ilə çıxdığı bu səfər əsnasında əvvəlcə Təbrizə daxil olmuş (6 avqust 1534), ardından padşahın qüvvələri ilə birləşərək Bağdada daxil olmuşdur. Səfər əsnasında düşmənlik etdiyi, olduqca nüfuzlu və varlı bir dövlət adamı olan Dəftərdar İsgəndər Çələbini vəzifədən alaraq Bağdadda gizlicə edam etdirdi. Bu hadisə və özünə sultan titulu götürməsi istər saray əhalisi arasında, istərsə də orduda xoş qarşılanmadı.

İstanbula döndükdən sonra iftar üçün saraya çağırılan İbrahim Paşa 1536-cı ilin 14-15 mart gecəsi heç bir səbəb göstərilmədən boğularaq edam edildi. Saraydan çıxarılan cəsədi Qalata səmti yaxınlığındakı boş bir ərazidə dəfn olundu. Sultan Süleymanın bacısı Xədicə Sultan ilə olan evliliyindən Mehmed Şah Əfəndi adlı bir oğlu olduğu, atasının İslamı qəbul edərək Yunus adını aldığı və iki qardaşınıda müxtəlif dövlət vəzifələrinə gətirdiyi qeyd edilir.

Mənbə

  • Uzunçarşılı, İsmail Hakkı.” Osmanlı Tarihi. Cilt 2″.Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1983
  • Ortaylı, İlber. ” Osmanlı’yı Yeniden Keşfetmek s.151 ” Timaş yayınları , İst.2006
  • Tezcan, Esma. ” Pargalı İbrahim Paşa çevresindeki Edebi Yaşam ” Bilkent Üniversitesi , 2004
  • Danişmend, İsmail Hâmi. İzahlı Osmanlı Tarihi Kronolojisi. Cilt:2. İstanbul:Türkiye Yayınevi, 1971.
  • Gökbilgin, Tayyib. “İbrâhîm Paşa, Pargalı, Frenk, Makbûl, Maktûl”. İslâm Ansiklopedisi. , 1949. 908-915
  • Lâtîfî. Enisü’l- Fusaha ve Evsaf-I İbrahim Paşa. Haz. Ahmet Sevgi. Konya: Selçuk Üniversitesi Yayınları, Ağustos 1986.
  • Kadir Mısıroğlu, Makbul ve Maktul İbrahim Paşa, Sebil Yayınları, 2010
  • Pargalı İbrahim Paşa çevresindeki edebi yaşam, Esma Tezcan, Bilkent Üniversitesi, 2004
  • Hester Donaldson Jenkins, Ibrahim Pasha: Grand Vizir of Suleiman the Magnificient
  • E.J. Brill's first encyclopaedia of Islam, 1913-1936, Volume 2 By Martijn Theodoor Houtsma
  • Resimli Osmanlı Tarihi - Yavuz Bahadıroğlu - İstanbul

İstinadlar

  1. Almaniya Milli Kitabxanası, Berlin Dövlət Kitabxanası, Bavariya Dövlət Kitabxanası və b. Record #1035676397 // Ümumi tənzimləmə nəzarəti (GND) — 2012—2016.
    <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q27302"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q304037"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q256507"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q170109"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q36578"></a>
  2. http://www.islamansiklopedisi.info/dia/ayrmetin.php?idno=210334
  3. Uluçay, s. 249
  4. Necipoğlu, s. 181-187

parqalı, ibrahim, paşa, parqalı, məqbul, məktul, ibrahim, paşa, 1493, yunanıstan, mart, 1536, istanbul, süleyman, dönəmində, iyun, 1523, mart, 1536, tarixlərində, ümumilikdə, gün, osmanlı, imperiyasının, sədrəzəmi, olmuş, dövlət, adamıdır, روم, إبراهيم, باشاnı. Parqali Meqbul ve Mektul Ibrahim Pasa d 1493 Yunanistan o 15 mart 1536 Istanbul I Suleyman doneminde 27 iyun 1523 15 mart 1536 tarixlerinde umumilikde 12 il 8 ay 16 gun Osmanli imperiyasinin sedrezemi olmus dovlet adamidir 2 Parqali Ibrahim Pasaروم إبراهيم باشاParqali Ibrahim Pasanin qravurasi 1648 Osmanli sedrezemi27 iyun 1523 15 mart 1536Selefi Piri Mehmed PasaXelefi Ayaz Mehmed PasaSexsi melumatlarTehsili EnderunDogum tarixi 1493Dogum yeri YunanistanVefat tarixi 15 mart 1536Vefat yeri Istanbul Osmanli imperiyasi 1 Heyat yoldasi Xedice SultanHerbi xidmetRutbesi Pasa Vikianbarda elaqeli mediafayllarMundericat 1 Heyati 1 1 Saraya gelisi 1 2 Suretli yukselisi 1 3 Nufuzdan dusmesi 2 Menbe 3 IstinadlarHeyati RedakteSaraya gelisi Redakte Bu gun Yunanistan torpaqlarinda qalan Parqa qesebesinde dunyaya geldiyi ve 6 yasinda Istanbula getirildiyi qebul edilse de bu melumat deqiq deyil Bezi menbelerde II Beyazid donemindeki seferler esnasinda ele kecirilib Kefede sancaqbeyi olan Sahzade Suleymana teqdim olundugu bezilerinde ise Parqali bir gemicinin oglu olaraq turk denizcilerine esir dusduyu ve Manisadaki dul bir qadin terefinden satin alinaraq burada sancabeyi olan Sahzade Suleymana hediyye edildiyi qeyd olunur Butun bunlar subheli olsa da Sahzade Suleymanin Manisa sancabeyiliyi doneminde onun xidmetinde oldugu deqiqdir 3 Suretli yukselisi Redakte Ehtimal olunur ki Manisada iken Sahzade Suleymanin en yaxin adami olmus onun taxta kecmesi ile genc sultanla birlikde Istanbula getmisdir Padsaha olan yaxinligi sebebile sarayda onemli vezifelerde xidmet gosterdi 1521 tarixli Belqrad seferinde qapi agasi olaraq istirak etdi Sefere cixmazdan once butun xercleri Sultan Suleyman terefinden odenilen Atmeydanindaki sarayinin insasi basladi Padsaha olan bu yaxinligi nufuz ve gucunun artmasina sebeb oldu 1522 tarixli Rodos seferine qatildi ve seferin sonunda Piri Mehmed Pasanin vezifeden alinmasi ile saray enenelerine zidd olaraq Rumeli beylerbeyiliyi ile birlikde sedrezemliye yukseldi 27 iyun 1523 Piri Mehmed Pasadan sonra sedarete getirilmeyi gozleyen ikinci vezir Ehmed Pasa bu gozlenilmez qerarin ardindan divan meclisinde one cixaraq Misir beylerbeyiliyine getirilmek istediyini bildirdi Ehmed Pasani paytaxtdan uzaqlasdirmaq isteyen Ibrahim Pasa bu teklifi qebul etdi Ancaq cox kecmeden Ehmed Pasa Misirdeki nizam intizami pozdu Bu esnada padsahin bacisi ile evlenen Ibrahim Pasa Ehmed Pasa usyani sebebile pozulan nizam intizami qurmaq ucun vezifelendirildi Bu sebeble Misir beylerbeyi teyin olunan Ibrahim Pasa Qahirede qaldigi muddet erzinde buranin qedim qanunlari esasinda yeni bir qanunname tertib etdi 1524 Ilk ciddi vezifesinde ugur qazanan Ibrahim Pasanin sohreti ve gucu daha da artdi Iki il sonra tertib olunan Macaristan seferinin serdarligina getirildi Moxac Meydan muharibesindeki qelebede onemli rol oynadi Qelebeden sonra padsahla birlikde Budin seherine daxil oldu ve Budin sarayindaki bezi heykelleri paytaxta yollayaraq oz sarayinin heyetine qoydurdu Bu hereketi paytaxt ehalisi arasinda etirazlara sebeb oldu Bu etirazlarin alovlanmasinda pasanin siyasi reqiblerinin de onemli rolu oldu Hetta Misirde olarken sarayina yeniceriler terefinden hucum edilmesi de dovlet strukturundaki ani irelileyisi ile elaqelendirilir Onun olumunden 17 il sonra Istanbula gelen seyyahlardan biri xalq arasinda Ibrahim Pasanin kafir qalmasi ve gizli xristian olmasi barede gezen sayelerden soz acir 4 Sultanehmed meydanindaki Ibrahim Pasa sarayi Macaristan seferinin ardindan Anadoluda siddetlenen usyanlarin yatirilmasinda onemli rol oynadi Ikinci Macaristan seferine cixilmazdan evvel padsah terefinden olduqca genis selahiyyetler ve hemcinin serasker rutbesi verildi Vyana muhasiresi ile neticelenen bu seferden sonra Zapolya Yanos Macaristan krali secildi ve Osmanli himayesindeki Macaristan kralligi tesis olundu Tamamile Ibrahim Pasa terefinden aparilan sulh danisiqlari muqavile ile neticelendi Sulh sertlerine gore adi bir kole olan Ibrahim Pasa Habsburq sulalesine mensub olan Macar krali Ferdinanda beraber tutulmus bu da Muqeddes Roma imperiyasinda psixoloji tezyiqe sebeb olmusdur 1533 cu ilde Avstriya kralina soylediyi bu fikirler onun dovlet daxilinde hansi nufuza sahib oldugunu bir daha subut edir Bu boyuk dovleti men idare edirem Her hansi emr veriremse derhal icra olunur Yeni butun qudret menim elimdedir Yuksek vezifelere teyin olunmaq barede raziligi men verirem eyalet rehberlerini men teyin edirem Boyuk hokumdar Sultan Suleyman Qanuni her hansisa bir qerar qebul edende menimde raziligima gozleyir Eger razi deyilemse tereddud icerisinde qalir cunki her sey herb sulh servet ve quvvet menim elimdedir Nufuzdan dusmesi Redakte Nufuz ve gucunun pik noqtesine catan Ibrahim Pasa ucun Sefeviler uzerine tertiblenen Iraqeyn seferi donus noqtesi oldu Hemiseki kimi cox boyuk rutbe ve serasker sultan titulu ile cixdigi bu sefer esnasinda evvelce Tebrize daxil olmus 6 avqust 1534 ardindan padsahin quvveleri ile birleserek Bagdada daxil olmusdur Sefer esnasinda dusmenlik etdiyi olduqca nufuzlu ve varli bir dovlet adami olan Defterdar Isgender Celebini vezifeden alaraq Bagdadda gizlice edam etdirdi Bu hadise ve ozune sultan titulu goturmesi ister saray ehalisi arasinda isterse de orduda xos qarsilanmadi Istanbula dondukden sonra iftar ucun saraya cagirilan Ibrahim Pasa 1536 ci ilin 14 15 mart gecesi hec bir sebeb gosterilmeden bogularaq edam edildi Saraydan cixarilan cesedi Qalata semti yaxinligindaki bos bir erazide defn olundu Sultan Suleymanin bacisi Xedice Sultan ile olan evliliyinden Mehmed Sah Efendi adli bir oglu oldugu atasinin Islami qebul ederek Yunus adini aldigi ve iki qardasinida muxtelif dovlet vezifelerine getirdiyi qeyd edilir Menbe RedakteUzuncarsili Ismail Hakki Osmanli Tarihi Cilt 2 Turk Tarih Kurumu Yayinlari Ankara 1983 Ortayli Ilber Osmanli yi Yeniden Kesfetmek s 151 Timas yayinlari Ist 2006 Tezcan Esma Pargali Ibrahim Pasa cevresindeki Edebi Yasam Bilkent Universitesi 2004 Danismend Ismail Hami Izahli Osmanli Tarihi Kronolojisi Cilt 2 Istanbul Turkiye Yayinevi 1971 Gokbilgin Tayyib Ibrahim Pasa Pargali Frenk Makbul Maktul Islam Ansiklopedisi 1949 908 915 Latifi Enisu l Fusaha ve Evsaf I Ibrahim Pasa Haz Ahmet Sevgi Konya Selcuk Universitesi Yayinlari Agustos 1986 Kadir Misiroglu Makbul ve Maktul Ibrahim Pasa Sebil Yayinlari 2010 Pargali Ibrahim Pasa cevresindeki edebi yasam Esma Tezcan Bilkent Universitesi 2004 Hester Donaldson Jenkins Ibrahim Pasha Grand Vizir of Suleiman the Magnificient E J Brill s first encyclopaedia of Islam 1913 1936 Volume 2 By Martijn Theodoor Houtsma Resimli Osmanli Tarihi Yavuz Bahadiroglu IstanbulIstinadlar Redakte Almaniya Milli Kitabxanasi Berlin Dovlet Kitabxanasi Bavariya Dovlet Kitabxanasi ve b Record 1035676397 Umumi tenzimleme nezareti GND 2012 2016 lt a href https wikidata org wiki Track Q27302 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q304037 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q256507 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q170109 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q36578 gt lt a gt http www islamansiklopedisi info dia ayrmetin php idno 210334 Ulucay s 249 Necipoglu s 181 187Menbe https az wikipedia org w index php title Parqali Ibrahim Pasa amp oldid 6012869, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.