fbpx
Wikipedia

Yozef Haydn

Avqust 05, 2021

Frans Yozef Haydn (alm. Franz Joseph Haydn‎); (d. 31 mart 1732- v. 31 may 1809) — Avstriyalı bəstəkar.

YOZEF HAYDN
alm. Joseph Haydn‎
Doğum tarixi
Doğum yeri
Vəfat tarixi (77 yaşında)
Vəfat yeri
Vətəndaşlığı
Fəaliyyəti bəstəkar, dirijor, musiqişünas, pianoçu, musiqiçi
Fəaliyyət illəri 1740-cı ildən
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar
Vikisitatda Yozef Haydn ilə əlaqədar sitatlar var.
Vikianbarda Yozef Haydn ilə əlaqəli mediafayllar var.

Həyatı

Yozef Haydn 1732-ci ildə Avstriyanın Rorau kəndində zəhmətkeş ailədə dünyaya gəlib. Atası sənətkar, anası aşbaz qızı idi. Evlərində tez-tez musiqi səslənir, arfada çalır və oxuyurdular. Məktəb müəllimi Frank Haydnın musiqi qabiliyyətini görür və onu 5 yaşında Hainburq şəhərinə aparır və musiqi məktəbinə qoyur. 8 yaşında ikən kilsə xorunda oxumağa başlayır. Skripka, klavesində çalır. Tezliklə baş kilsə xoruna qəbul olur. 9 il təhsil alır. Ən çətin əsələri oxuyur. 17 yaşında ikən onun səsi tutulur və xordan xaric edilir. Evsiz-eşiksiz qalan Haydn dolonmaq üçün özünə iş axtarır. On il (1749-1759) ağır həyat keçirir. Təsadüf iş tapıb pul qazanır. Dostunun evində qalır. Buna baxmayaraq bəstəkar olmaq həvəsindən düşmür. Öz üzərində işləyir, musiqinin sirrini öyrənir. Savadını artırmaq üçün italyan müəllimi Nikolo Porporanın yanında müşaiətçi işləyirdi. Porporanın təşkil etdiyi “Musiqi Gecələrində” Haydn çıxış edir və burda məşhur sənətkarlarla tanış olur. Haydn bu “musiqi gecələri” üçün 20-yə yaxın kvartet (dördlük) musiqi əsərləri yazır. 1761-ci ildə Haydn Qraf Esterhayzerlə tanış olur və Qraf Haydnı Macarıstana aparır. 30 il onun imarətində yaşayır və Qrafın orkestrinə rəhbərlik edir(1761-1790). Onun üçün çoxlu sayda müxtəlif əsərlər yazır. 1780-ci illərdə bəstəkar Almaniyada, İngiltərədə və Fransada çox məşhurlaşır. Bu illərdə 6 “Paris Simfoniyaları”(1786) yazıb. Bu illərdə onun əsərləri çoxlu sayda çap olunur və satılır. 1781-ci ildə Haydn Vyanada Mozart ilə tanış olur. Dostlara çevirilirlər. 1790-cı ildə Qraf vəfat edir. Təqaüd almağa başlayır. Artıq Haydn Avropada çox məşhur bəstəkar sayılırdı. Haydn ömrünün son illərini Vyanada kiçik bir evdə keçirir. Demək olar ki, yeni əsər yazmır. Haydn 1809-cu il mayın 31-i vəfat edir. Vyanada dəfn edilir.

Yaradıcılığı

Doğma Avstriyanın gözəl təbiətini, kəndlilərin məişət və əmək lövhələrini təsvir edən bəstəkar həyatın kəskin dramatik təzadlarından, faciəvi tərəflərindən sanki kənarda qalır. Hərçənd Haydnın özü heç də asan həyat keçirməmişdir. On yeddi yaşından o, evsiz-eşiksiz qalmış, sonrakı on il ərzində isə yalnız təsadüfdən-təsadüfə iş tapıb pul qazanmışdır. 1761-ci ildən etibarən təxminən otuz il o, varlı macar knyazları Esterhazilərin sarayında kapelmeyster (o vaxt dirijoru belə adlandırırdılar) və bəstəkar kimi çalışmışdır. Haydnın işi çox çətin və məsuliyyətli idi — o həm orkestrə rəhbərlik etməli, həm də knyazın zövqünü oxşayan əsərlər yaratmalı idi. Üstəlik, musiqi alətlərinin və partituraların səliqə ilə saxlanması və hətta musiqiçilərin geyimlərinə nəzarət də ona tapşırılmışdı. Lakin bütün bu çətinliyə və işin çoxluğuna baxmayaraq, Esterhazilərin malikanəsində Haydnın bəstəkarlıq fəaliyyəti üçün hər cür şərait yaradılmışdı.

Yozef Haydnı "simfoniyanın atası" adlandırırlar. Doğrudan da, 100-dən artıq simfoniya bəstələmiş Haydn faktik olaraq bu janrın təməlini qoymuş, onun gələcək inkişafına dəyərli töhfələr vermişdir. O, yüksək peşəkarlıqla bəstələdiyi simfoniyalarında incə yumor hissi də nümayiş etdirir. Məsələn, "Ayı" simfoniyasında ayının ağır, yöndəmsiz hərəkətləri, "Toyuq" simfoniyasında toyuğun qaqqıldaması məharətlə verilmişdir. Məşhur "Vida" simfoniyasında isə Haydn musiqinin dili ilə knyaz Esterhaziyə özünün, eləcə də bütün saray musiqiçilərinin arzusunu bəyan etmişdir. Esterhazi uzun müddət imiş ki, orkestr üzvlərinə məzuniyyət vermirmiş. Haydn da musiqiçilərin istirahətə möhtaclığını knyaza bildirməkçün orijinal bir yol seçir; simfoniyanın son hissəsində musiqiçilər növbə ilə öz alətlərini götürüb səhnəni tərk edirlər. Əsər iki skripkanın qəmli, lirik dueti ilə bitir. Knyaz Esterhazi bu eyhamı başa düşüb musiqiçiləri məzuniyyətə buraxır.

Haydn həmçinin "kvartetin atası" hesab olunur. 100-dən artıq kvarteti, eləcə də trioları, fortepiano sonataları, konsertləri klassisizm dövrünün instrumental musiqisinin ən gözəl səhifələrindəndir. Həyatının son çağlarında Haydn bütün Avropada böyük şöhrət qazanır. Onun əsərləri bir çox ölkələrdə, xüsusən də səfər etdiyi Fransada, İngiltərədə səslənir, böyük rəğbətlə qarşılanır. Həmin səyahətlərdən aldığı təəssüratları əks etdirən "Paris", "London" simfoniyaları, "Dünyanın yaranması" və "İlin fəsilləri" oratoriyaları dahi sənətkarın son yaradıcılıq zirvələri olmuşdur.

Sürpriz

Londonda işlədiyi zaman Haydn fikir verir ki, sakit, mülayim xarakterli, ağır templi əsərlərin ifası zamanı bəzi dinləyicilərin diqqəti musiqidən yayınır, hətta onlar yatırlar. Belə saxta musiqisevərlərin dərsini vermək məqsədilə bəstəkar növbəti simfoniyasında bir məzəli ideya tətbiq edir. Simfoniyanın 2-ci, ağır hissəsində musiqi get-gedə sakitləşdiyi halda, litavra alətinin birdən səslənən gur, ildırımabənzər akkordu zalda bütün yatanları oyadır. O vaxtdan Haydnın 94-cü simfoniyası "Litavranın zərbəsi ilə" və yaxud "Sürpriz" adı ilə tanınır.

Əsərləri

  • 1.103 N-li simfoniya ("Litavraların tremolosu ilə")
  • 2.94 N-li simfoniya ("Litavraların zərbəsi ilə"), 2-ci hissə
  • 3.45 N-li simfoniya ("Vida"), 5-ci hissə
  • 4.Fortepiano sonatası re major (or. 30 N 3)

İstinadlar

  1. ↑ Dr. Constant v. Wurzbach Haydn, Franz Joseph // Biographisches Lexikon des Kaiserthums Oesterreich: enthaltend die Lebensskizzen der denkwürdigen Personen, welche seit 1750 in den österreichischen Kronländern geboren wurden oder darin gelebt und gewirkt haben — Wien: 1856. — Vol. 8. — S. 108.
    <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q25856"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q665807"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q88742232"></a>
  2. Гайднъ // Энциклопедический лексикон — СПб.: 1838. — Т. 13. — С. 102–103.
    <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q21282464"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q28719090"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q4532135"></a>
  3. f. h. Joseph Haydn // Encyclopædia Britannica: dictionary of arts, sciences, and general literature — 9 — 1875. — C. XI. — səh. 538–541.
    <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q20096917"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q4502845"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q28719750"></a>
  4. Archivio Storico Ricordi — 1808.
    <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q3621644"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:P8732"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:P8290"></a>
  5. Kayzen.az - Böyük musiqiçilər: Yozef Haydn

Avqust 05, 2021
yozef, haydn, məqaləni, vikiləşdirmək, lazımdır, lütfən, məqaləni, ümumvikipediya, redaktə, qaydalarına, uyğun, şəkildə, tərtib, edin, məqalənin, bəzi, məlumatlarının, mənbəsi, göstərilməmişdir, daha, ətraflı, məlumat, üçün, məqalənin, müzakirə, səhifəsinə, ba. Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Bu meqalenin bezi melumatlarinin menbesi gosterilmemisdir Daha etrafli melumat ucun meqalenin muzakire sehifesine baxa ve meqaleye uygun formada menbeler elave edib Vikipediyani zenginlesdire bilersiniz avqust 2021 Frans Yozef Haydn alm Franz Joseph Haydn d 31 mart 1732 v 31 may 1809 Avstriyali bestekar YOZEF HAYDNalm Joseph Haydn Dogum tarixi 31 mart 1732Dogum yeri Rohrau d Asagi Avstriya d Muqeddes Roma Imperiyasi 1 2 3 Vefat tarixi 31 may 1809 77 yasinda Vefat yeri Vyana Avstriya Imperiyasi 1 4 Vetendasligi Muqeddes Roma ImperiyasiFealiyyeti bestekar dirijor musiqisunas pianocu musiqiciFealiyyet illeri 1740 ci ilden Vikianbarda elaqeli mediafayllar Vikisitatda Yozef Haydn ile elaqedar sitatlar var Vikianbarda Yozef Haydn ile elaqeli mediafayllar var Mundericat 1 Heyati 2 Yaradiciligi 3 Surpriz 4 Eserleri 5 IstinadlarHeyati RedakteYozef Haydn 1732 ci ilde Avstriyanin Rorau kendinde zehmetkes ailede dunyaya gelib Atasi senetkar anasi asbaz qizi idi Evlerinde tez tez musiqi seslenir arfada calir ve oxuyurdular Mekteb muellimi Frank Haydnin musiqi qabiliyyetini gorur ve onu 5 yasinda Hainburq seherine aparir ve musiqi mektebine qoyur 8 yasinda iken kilse xorunda oxumaga baslayir Skripka klavesinde calir Tezlikle bas kilse xoruna qebul olur 9 il tehsil alir En cetin eseleri oxuyur 17 yasinda iken onun sesi tutulur ve xordan xaric edilir Evsiz esiksiz qalan Haydn dolonmaq ucun ozune is axtarir On il 1749 1759 agir heyat kecirir Tesaduf is tapib pul qazanir Dostunun evinde qalir Buna baxmayaraq bestekar olmaq hevesinden dusmur Oz uzerinde isleyir musiqinin sirrini oyrenir Savadini artirmaq ucun italyan muellimi Nikolo Porporanin yaninda musaietci isleyirdi Porporanin teskil etdiyi Musiqi Gecelerinde Haydn cixis edir ve burda meshur senetkarlarla tanis olur Haydn bu musiqi geceleri ucun 20 ye yaxin kvartet dordluk musiqi eserleri yazir 1761 ci ilde Haydn Qraf Esterhayzerle tanis olur ve Qraf Haydni Macaristana aparir 30 il onun imaretinde yasayir ve Qrafin orkestrine rehberlik edir 1761 1790 Onun ucun coxlu sayda muxtelif eserler yazir 1780 ci illerde bestekar Almaniyada Ingilterede ve Fransada cox meshurlasir Bu illerde 6 Paris Simfoniyalari 1786 yazib Bu illerde onun eserleri coxlu sayda cap olunur ve satilir 1781 ci ilde Haydn Vyanada Mozart ile tanis olur Dostlara cevirilirler 1790 ci ilde Qraf vefat edir Teqaud almaga baslayir Artiq Haydn Avropada cox meshur bestekar sayilirdi Haydn omrunun son illerini Vyanada kicik bir evde kecirir Demek olar ki yeni eser yazmir Haydn 1809 cu il mayin 31 i vefat edir Vyanada defn edilir Yaradiciligi RedakteDogma Avstriyanin gozel tebietini kendlilerin meiset ve emek lovhelerini tesvir eden bestekar heyatin keskin dramatik tezadlarindan facievi tereflerinden sanki kenarda qalir Hercend Haydnin ozu hec de asan heyat kecirmemisdir On yeddi yasindan o evsiz esiksiz qalmis sonraki on il erzinde ise yalniz tesadufden tesadufe is tapib pul qazanmisdir 1761 ci ilden etibaren texminen otuz il o varli macar knyazlari Esterhazilerin sarayinda kapelmeyster o vaxt dirijoru bele adlandirirdilar ve bestekar kimi calismisdir Haydnin isi cox cetin ve mesuliyyetli idi o hem orkestre rehberlik etmeli hem de knyazin zovqunu oxsayan eserler yaratmali idi Ustelik musiqi aletlerinin ve partituralarin seliqe ile saxlanmasi ve hetta musiqicilerin geyimlerine nezaret de ona tapsirilmisdi Lakin butun bu cetinliye ve isin coxluguna baxmayaraq Esterhazilerin malikanesinde Haydnin bestekarliq fealiyyeti ucun her cur serait yaradilmisdi Yozef Haydni simfoniyanin atasi adlandirirlar 5 Dogrudan da 100 den artiq simfoniya bestelemis Haydn faktik olaraq bu janrin temelini qoymus onun gelecek inkisafina deyerli tohfeler vermisdir O yuksek pesekarliqla bestelediyi simfoniyalarinda ince yumor hissi de numayis etdirir Meselen Ayi simfoniyasinda ayinin agir yondemsiz hereketleri Toyuq simfoniyasinda toyugun qaqqildamasi meharetle verilmisdir Meshur Vida simfoniyasinda ise Haydn musiqinin dili ile knyaz Esterhaziye ozunun elece de butun saray musiqicilerinin arzusunu beyan etmisdir Esterhazi uzun muddet imis ki orkestr uzvlerine mezuniyyet vermirmis Haydn da musiqicilerin istirahete mohtacligini knyaza bildirmekcun orijinal bir yol secir simfoniyanin son hissesinde musiqiciler novbe ile oz aletlerini goturub sehneni terk edirler Eser iki skripkanin qemli lirik dueti ile bitir Knyaz Esterhazi bu eyhami basa dusub musiqicileri mezuniyyete buraxir Haydn hemcinin kvartetin atasi hesab olunur 100 den artiq kvarteti elece de triolari fortepiano sonatalari konsertleri klassisizm dovrunun instrumental musiqisinin en gozel sehifelerindendir Heyatinin son caglarinda Haydn butun Avropada boyuk sohret qazanir Onun eserleri bir cox olkelerde xususen de sefer etdiyi Fransada Ingilterede seslenir boyuk regbetle qarsilanir Hemin seyahetlerden aldigi teessuratlari eks etdiren Paris London simfoniyalari Dunyanin yaranmasi ve Ilin fesilleri oratoriyalari dahi senetkarin son yaradiciliq zirveleri olmusdur Surpriz RedakteLondonda islediyi zaman Haydn fikir verir ki sakit mulayim xarakterli agir templi eserlerin ifasi zamani bezi dinleyicilerin diqqeti musiqiden yayinir hetta onlar yatirlar Bele saxta musiqiseverlerin dersini vermek meqsedile bestekar novbeti simfoniyasinda bir mezeli ideya tetbiq edir Simfoniyanin 2 ci agir hissesinde musiqi get gede sakitlesdiyi halda litavra aletinin birden seslenen gur ildirimabenzer akkordu zalda butun yatanlari oyadir O vaxtdan Haydnin 94 cu simfoniyasi Litavranin zerbesi ile ve yaxud Surpriz adi ile taninir Eserleri Redakte1 103 N li simfoniya Litavralarin tremolosu ile 2 94 N li simfoniya Litavralarin zerbesi ile 2 ci hisse 3 45 N li simfoniya Vida 5 ci hisse 4 Fortepiano sonatasi re major or 30 N 3 Istinadlar Redakte 1 2 Dr Constant v Wurzbach Haydn Franz Joseph Biographisches Lexikon des Kaiserthums Oesterreich enthaltend die Lebensskizzen der denkwurdigen Personen welche seit 1750 in den osterreichischen Kronlandern geboren wurden oder darin gelebt und gewirkt haben Wien 1856 Vol 8 S 108 lt a href https wikidata org wiki Track Q25856 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q665807 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q88742232 gt lt a gt Gajdn Enciklopedicheskij leksikon SPb 1838 T 13 S 102 103 lt a href https wikidata org wiki Track Q21282464 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q28719090 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q4532135 gt lt a gt f h Joseph Haydn Encyclopaedia Britannica dictionary of arts sciences and general literature 9 1875 C XI seh 538 541 lt a href https wikidata org wiki Track Q20096917 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q4502845 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q28719750 gt lt a gt Archivio Storico Ricordi 1808 lt a href https wikidata org wiki Track Q3621644 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track P8732 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track P8290 gt lt a gt Kayzen az Boyuk musiqiciler Yozef HaydnMenbe https az wikipedia org w index php title Yozef Haydn amp oldid 5637129, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.