Main Page

azad ensiklopediya olan

Vikipediyaya xoş gəlmisiniz!

Hazırda Azərbaycan dilində məqalə mövcuddur.

Həftənin seçilmiş məqaləsi

Ay — Yerin yeganə daimi təbii peyki. Ay insanların Yerdən kənarda ayaq basdığı yeganə kosmik cisimdir. Ay Günəş sistemində yerləşən peyklər arasında ölçüsünə görə beşinci, ətrafında döndüyü planetin ölçülərinə nəzərən isə birincidir. Ay sıxlığına görə Günəş sistemində sıxlığı məlum olan peyklər arasında İodan sonra ikincidir. Ayın təqribən 4,5 milyard il bundan əvvəl formalaşdığı ehtimal olunur. Ayın formalaşması ilə bağlı bir sıra fərziyyələr olsa da, ən geniş yayılmış fərziyyəyə görə Yer təqribən Mars böyüklüyündə olan Teya adlı planetlə toqquşmuş və toqquşma nəticəsində boşluğa saçılan maddələr Yerin cazibə qüvvəsi ətrafında hərəkət edərək tədricən Ayı formalaşdırmışdır. Ay Yerlə sinxronizə olunmuş şəkildə hərəkət edir. Bu səbəbdən də Yerdən baxan müşahidəçi Ayın həmişə eyni tərəfini görür. Ayın Yerdən görünən tərəfində maqma ilə örtülmüş tutqun Ay dənizləri, qədim parlaq kristal yaylaqları və zərbə kraterləri vardır. Ay Günəşdən sonra Yerdən görünən ən parlaq ikinci kosmik cismdir. Yerdən parlaq ağ rəngdə görünməsinə baxmayaraq Ayın səthi əslində tutqundur. Ayın Günəş işıqlarını əks etdirməsi sadəcə aşınmış asfaltın göstəricisindən bir az çoxdur. Göydə qabarıq şəkildə görünməsi və fazalarının nizamlı şəkildə təkrarlanması səbəbindən Ay qədim dövrlərdən bəri mədəniyyətlərə önəmli şəkildə təsir göstərmiş, müxtəlif xalqların təqvimində, incəsənətində və mifologiyasında mühüm yer tutmuşdur. (Davamı...)

–

Həftənin yaxşı məqaləsi

Antarktida — Yerin ən cənub materiki və qitəsi. Antarktida tamamilə Cənub yarımkürəsində yerləşir və Cənub okeanı ilə əhatə olunub. Ərazisi 14,4 milyon kv.km-dir ki, bu da Antarktidanı Yerin ərazisinə görə 5-ci ən böyük materiki edir. Bu ölçüsünə görə o Avstraliyadan təxminən iki dəfə böyükdür. Materikin 98%-i orta qalınlığı 1,6 km olan buz layı ilə örtülüb. Bir kvadrat kilometrə 0,00008 nəfər düşən qitə insanların dünyada ən az məskunlaşdığı yerdir. Antarktida bütün materiklərin ən soyuq, ən quru, ən küləkli və ən yüksək olanıdır və çox az yağıntılar səbəbindən materikin daxili hissəsi texniki cəhətdən dünyanın ən böyük səhrasıdır. Materikə il ərzində 20 santimetr yağıntı düşür. Materik bütün qitələrin ən yüksək orta yüksəkliyinə malikdir. Antarktidanın daimi məskunları yoxdur və qədim insan məskənlərinin izlərinə də rast gəlinmir. Yalnız pinqvin və suiti kimi soyuğadavamlı canlılar Antarktidanın daimi sakinləridir. (Davamı...)

–

Həftənin seçilmiş siyahısı

Türkiyədəki saat qüllələrinin siyahısı — Türkiyədə dəyərli və məşhur saat qüllələrinin toplusu. Saat qülləsi ənənəsi ilk dəfə Avropada XIII əsrdə başlamış, XVI əsrin sonlarında Osmanlı imperatorluğu torpaqlarına yayılmış və bugünkü Türkiyədə ilk saat qülləsi 1797-ci ildə Anadolu, Safranboluda ucaldılmışdır. Osmanlı imperiyasının yüksək zümrəsi II Mehmed dövründən başlayaraq mexaniki saatlardan istifadə etməsinə baxmayaraq, Osmanlı və Anadolu coğrafiyasında saat qülləsi anlayışının Avropaya nisbətən gec qəbul edilməsinin səbəbləri ilə bağlı fərqli şərhlər irəli sürülür. Əbdülhaq Adnan Adıvar bu vəziyyəti müəzzinlərin, xronometrlərin və qəyyumların öz əhəmiyyətlərini itirəcəkləri qorxusu ilə əlaqələndirərkən, Bernard Luis mətbəə kimi saatın da İslam ictimai quruluşunda çatlaqlara səbəb ola biləcəyindən qorxduğunu müdafiə edirdi. Digər tərəfdən, Şulə Gürbüz qeyd edir ki, zaman hesablayanlar namaz vaxtını dəqiqəsinə qədər dəqiq hesablasalar da, mexaniki saatların bəzən düzgün vaxtı göstərmədiyini və bu xəta fərqinə görə saat qüllələri geniş yayılmamışdır. (Davamı...)

–

Xəbərlər

Donald Tramp

• ABŞ kibertəhlükəsizlik şirkəti "CrowdStrike" tərəfindən xətalı proqram yenilənməsi qlobal kompüter kəsintilərinə səbəb olub.
• ABŞ-nin eks-prezidenti Donald Tramp (şəkildə) Pensilvaniya ştatının Batler yaxınlığında siyasi mitinq zamanı məruz qaldığı sui-qəsddən yaralı olaraq qurtulub.
• Məsud Pezeşkian İranda keçirilən prezident seçkilərinin ikinci turunda prezident seçilib.
• Azərbaycan Milli Məclisi və Naxçıvan Ali Məclisinə növbədənkənar seçkilər təyin edilib.

Aktual hadisələr: İsrail–Həmas müharibəsi  • Rusiya–Ukrayna müharibəsi  • Sudanda vətəndaş müharibəsi

Son ölümlər: Yaşar Yakış, Anna Dmitriyeva, Zöhrab Qarayev, İsa Məmmədov, Mütəllim Abbasov, Donald Sazerlend, Anuk Eme

Tarixdə bu gün

21 iyul: Quamda azadlıq günü, dünyada ilk qadın baş nazir

"Harri Potter və Ölüm Hədiyyələri" əsəri

1774 — Türkiyə və Rusiya arasında Kiçik Qaynarca sülhü bağlanmışdır.

1917 — Aleksandr Kerenski müvəqqəti olaraq dövlətin başına keçir.

1940 — Ribbentrop-Molotov paktı imzalanmışdır.

1949 — ABŞ senatı Şimali Atlantika Müqaviləsini təsdiqləyir.

1960 — Şri-Lankada dünyada ilk qadın baş nazir Serenavo Bandranayti fəaliyyətə başlamışdır.

1999 — İnquşetiyada bir kişinin 4 qadın ilə evlənməsinə icazə verildi.

2007 — Harri Potter kitabları seriyasından 7-ci kitab nəşr edilir.

Digər günlər: 20 iyul – 21 iyul – 22 iyul

– e-məktub ilə

Hazırda 21 iyul 2024 (UTC) – Səhifəni yenilə

Bilirsinizmi…

Vikipediya məqalələrindən:

Kamala Harris

• Kamala Harris (şəkildə) ABŞ tarixinin ilk və yeganə qadın vitse-prezidentidir.
• Dünyanın ən yaşlı qarğası olduğuna inanılan qarğa 59 yaşında ölmüşdür.
• Feminizm XIX əsrdə ortaya çıxmışdır.
• "Breaking Bad" dünyanın ən yaxşı seriallarından biri kimi qiymətləndirilmişdir.
• Almaniyanın başlatdığı İkinci Dünya müharibəsində ümumilikdə təxminən 60 milyon insanın öldüyü ehtimal edilir.

Kömək səhifələri

Vikimedia Fondunun digər layihələri

• Vikilüğət Lüğət
• Vikisitat Sitatlar
• Vikikitab Azad dərsliklər və təlimat kitabları
• Vikimənbə Azad əsər kitabxanası
• Vikixəbər Azad xəbər mənbəyi
• Vikiversitet Tədris materialları
• Vikinövlər Bioloji növlərin sistematikası
• Mediaviki Viki proqram təminatının təkmilləşdirilməsi
• Vikidata Ortaq verilənlər bazası
• Vikianbar Ortaq media anbarı
• Vikisəyahət Azad səyahət təlimatçası
• Meta-Viki Vikimedia koordinasiya mərkəzi