Azərbaycanca
Deutsch
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
Krım Gəray (1717, Bağçasaray – mart 1769, Krım) — XXXXI Krım xanı.
| Krım Gəray | |
|---|---|
| 1758 – sentyabr 1765 | |
| Əvvəlki | Həlim Gəray |
| Sonrakı | III Səlim Gəray |
| noyabr 1768 – mart 1769 | |
| Əvvəlki | Maqsud Gəray |
| Sonrakı | IV Dövlət Gəray |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | 1717 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | mart 1769 |
| Vəfat yeri | |
| Dəfn yeri | |
| Fəaliyyəti | döyüşçü |
| Atası | II Dövlət Gəray |
| Ailəsi | Gəraylar |
| Dini | sünni islam |
Krım xanı II Dövlət Gərayın oğludur. Qardaşı Arslan Gərayın səltənətində nurəddin ünvanı aldı. Qardaşının taxtdan endirilərək əmisi oğlu Həlim Gərayın taxta çıxarılması, cəmi 2 il sonra isə Həlim Gərayın devrilməsi nəticəsində 1758-ci ildə Krım xanlığına gətirildi. Oğlu Səlim Gərayı nurəddin, qardaşı Hacı Gərayı isə kalqay təyin etdi. Ancaq 7 il davam edən ilk səltənətində bu ünvanlar bir neçə dəfə əl dəyişdirdi.
Onun xanlığa gətirilməsindən narazı olan noqaylarla mübarizə aparmaq məqsədilə paytaxtı tərk etdi və Yedisan bölgəsinə çəkildi. Burada güclü bir ordu topladı və Osmanlı sultanından aldığı dəstəklə hakimiyyətini gücləndirdi. Bölgədə artan rus təzyiqinə qarşı müttəfiq axtarışına çıxan Krım Gəray Osmanlı sarayından azad olaraq Prussiya kralı II Fridrixlə müzakirələrə başladı. Ancaq onun bu cəhdi uğursuzluqla nəticələndi. Belə ki, 1762-ci ildə III Pyotrun taxta çıxmasıyla Prussiya və Rusiya arasındakı müharibə sona çatmış, bu vəziyyətdə II Fridrixin Rusiya əleyhinə ittifaq qurmağa ehtiyacı qalmamışdı.
Digər tərəfdən Polşa torpaqlarına göz dikən Krım Gəray yeni təyin olunan Polşa kralı Stanislav Avqust əleyhinə fəaliyyətə başladı. Onun bu təcavüzkar siyasəti isə Osmanlı sultanını təlaşlandırdı və 1765-ci ildə Krım Gəray vəzifədən alındı.
1768-ci ildə yeni Rusiya-Osmanlı müharibəsinin başlamasının ardından Krım taxtında daha güclü bir xan olmasını istəyən Osmanlı sultanı III Mustafanın əmriylə Krım Gəray ikinci dəfə xanlığa gətirildi. Kalqay olaraq qardaşı Arslan Gərayın oğlu Məsudu, nurəddin olaraq isə Qaplan Gərayı təyin etdi.
Dərhal indiki Ukraynanın cənub torpaqlarına hücum edən Krım Gəray burada boşaldılan kəndləri yağmalamaqdan başqa mühüm heç bir hərbi fəaliyyət göstərə bilmədi. Buradan Valaxiyaya keçən Krım Gəray indiki Moldova ərazisində anidən vəfat etdi (mart 1769).
Mənbə
- Oleksa Gaivoronsky "Повелители двух материков", Kiev-Bakhchisarai, 2007,
İstinadlar
- Henry Hoyle Howorth, History of the Mongols, 1880, part 2, p 479
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Krim Geray 1717 Bagcasaray mart 1769 Krim XXXXI Krim xani Krim GerayXXXXI Krim xani1758 sentyabr 1765EvvelkiHelim GeraySonrakiIII Selim Geraynoyabr 1768 mart 1769EvvelkiMaqsud GeraySonrakiIV Dovlet GeraySexsi melumatlarDogum tarixi 1717Dogum yeri Bagcasaray Krim xanligiVefat tarixi mart 1769Vefat yeri Krim Krim xanligiDefn yeri BagcasarayFealiyyeti doyuscuAtasi II Dovlet GerayAilesi GeraylarDini sunni islam Krim xani II Dovlet Gerayin ogludur Qardasi Arslan Gerayin seltenetinde nureddin unvani aldi Qardasinin taxtdan endirilerek emisi oglu Helim Gerayin taxta cixarilmasi cemi 2 il sonra ise Helim Gerayin devrilmesi neticesinde 1758 ci ilde Krim xanligina getirildi Oglu Selim Gerayi nureddin qardasi Haci Gerayi ise kalqay teyin etdi Ancaq 7 il davam eden ilk seltenetinde bu unvanlar bir nece defe el deyisdirdi Onun xanliga getirilmesinden narazi olan noqaylarla mubarize aparmaq meqsedile paytaxti terk etdi ve Yedisan bolgesine cekildi Burada guclu bir ordu topladi ve Osmanli sultanindan aldigi destekle hakimiyyetini guclendirdi Bolgede artan rus tezyiqine qarsi muttefiq axtarisina cixan Krim Geray Osmanli sarayindan azad olaraq Prussiya krali II Fridrixle muzakirelere basladi Ancaq onun bu cehdi ugursuzluqla neticelendi Bele ki 1762 ci ilde III Pyotrun taxta cixmasiyla Prussiya ve Rusiya arasindaki muharibe sona catmis bu veziyyetde II Fridrixin Rusiya eleyhine ittifaq qurmaga ehtiyaci qalmamisdi Diger terefden Polsa torpaqlarina goz diken Krim Geray yeni teyin olunan Polsa krali Stanislav Avqust eleyhine fealiyyete basladi Onun bu tecavuzkar siyaseti ise Osmanli sultanini telaslandirdi ve 1765 ci ilde Krim Geray vezifeden alindi 1768 ci ilde yeni Rusiya Osmanli muharibesinin baslamasinin ardindan Krim taxtinda daha guclu bir xan olmasini isteyen Osmanli sultani III Mustafanin emriyle Krim Geray ikinci defe xanliga getirildi Kalqay olaraq qardasi Arslan Gerayin oglu Mesudu nureddin olaraq ise Qaplan Gerayi teyin etdi Derhal indiki Ukraynanin cenub torpaqlarina hucum eden Krim Geray burada bosaldilan kendleri yagmalamaqdan basqa muhum hec bir herbi fealiyyet gostere bilmedi Buradan Valaxiyaya kecen Krim Geray indiki Moldova erazisinde aniden vefat etdi mart 1769 MenbeOleksa Gaivoronsky Poveliteli dvuh materikov Kiev Bakhchisarai 2007 ISBN 978 966 96917 1 2IstinadlarHenry Hoyle Howorth History of the Mongols 1880 part 2 p 479