fbpx
Wikipedia

Həmdullah Qəzvini

Avqust 05, 2021

Həmdullah Mustovfi Qəzvini (1281, Qəzvin, Elxanilər dövləti – 1339, Qəzvin) — Elxanilər dövlətinin vaxtında maliyyə işləri məmuru, şair, tarixçi, coğrafiyaşünas.

Həmdullah bin Əbubəkr bin Əhməd bin Nəsr Mustovfi Qəzvini
Həmdullah Mustovfi Qəzvininin türbəsi
Doğum tarixi 1281
Doğum yeri
Vəfat tarixi 1339
Vəfat yeri
Dəfn yeri
Vətəndaşlığı
Fəaliyyəti coğrafiyaşünas, şair, tarixçi, alim, yazıçı
Həmdullah Qəzvini Vikimənbədə

Həyatı

 
Türbəsi

Həmdullah bin Əbu Bəkr bin Nəsr Mustovfi Qəzvini hicri 680-ci ildə (1281-82) anadan olmuşdur. Mənşə baxımdan ərəb köklərinin olması ilə bağlı mülahizələr vardır. Ulu babası Əminəddin Nəsr İraqın keçmiş mustovfisi olmuş və monqolların Qəzvin yürüşü vaxtı öldürülmüşdü. Həmdullah Qəzvininin Fəxrəddin Məhəmməd adlı ögey qardaşı da məlumdur. Qısa müddət vəzir olan Fəxrəddin Məhəmməd saray intriqalarının qurbanı olmuş və 1290-cı ildə həlak olmuşdu. Həmdullah qəzvini isə Fəzlullah Rəşidəddinin həmməsləki idi. Qəzvini 1311-ci ildə Qəzvin, Əbhər, Zəncan, Yuxarı və Aşağı Tarumun maliyyə işlərini idarə etmək tapşırığı almışdı. Onun həyatının sonrakı dövrü ilə bağlı məlumatlar olduqca kasaddır. Elxani hökmdarı Əbu Səid zəhərlənib öldürüləndə (1335-ci il) Həmdullah Mustovfi Savədə Cəlairi Böyük Həsənin vəziri Şəmsəddin Zəkəriyyənin xidmətində idi. 1340-cı ilin sonunda o Qəzvinə qayıdır. 1344-cü ildən sonra Həmdullah Qəzvini ilə bağlı məlumat yoxdur. Bu vaxt onun 63 yaşı vardı. Görünür həmin vaxtı, yəni həmin ildə vəfat etmişdir. Bəzən ölüm tarixinin 1350-ci il göstərilməsi sadəcə bir ehtimaldır və dəqiq hansısa mənbəyə əsaslanmır.

Əsərləri

Həmdullah Qəzvini biri coğrafiyaya və ikisi tarixə aid olmaqla üç əsər yazmışdır. Məlum olduğu kimi, Həmdullah Qəzvini 1329-30-cu illərdə «Tarix-e qozide» əsərini, 1334-35-ci illərdə «Zəfərnamə» mənzum tarixi-bədii poemasını, 1340-cı ildə isə «Nüzhət əl-qulub» əsərini yazıb başa çatdırmışdır.

«Tarix-e qozide» əsəri

Müəllif «Tarix-e qozide» əsərini Fəzlullah Rəşidəddinin oğlu, Əbu Səidin və Arpa xanın vəziri Qiyasəddin Məhəmməd Rəşidiyə həsr etmişdir. «Tarix-e qozide» giriş, altı bab (hər bab fəsillərə bölünür) və «Xatimə»dən ibarətdir. Dördüncü babın 12-ci fəsli monqol dövrünə həsr olunmuşdur. «Tarix-e qozide» əsərində müəllif Yaxın Şərq ölkələrinin tarixinə ən qədim zamanlardan başlayaraq XIV əsrin birinci yarısına (1330-cu illərə) kimi yığcam şəkildə vermişdir. Əsərin bir çox əlyazma nüsxələri dövrümüzə qədər gəlib çatmışdır. İndi Şərq və Avropa ölkələri kitabxanalarının çoxunda «Tarix-e qozide»nin əlyazma nüsxələri saxlanılır. Əsərin elmi-tənqidi mətni tədqiqatçılar tərəfindən işlənilərək müxtəlif zamanlarda Parisdə, Londonda və Tehranda  nəşr olunmuşdur. Paris nəşrində (1903) «Tarix-e qozide»nin bir qismi - dördüncü babın 11 fəslinin orijinal mətni və fransız dilinə tərcüməsi verilmişdir. IV babın 12-ci fəsli, məlum olduğu kimi, monqol dövrünü əhatə edir. Naşir bu fəslin nə orijinal mətnini, nə də tərcüməsini əsərə daxil etmişdir. Az sonra, 1910-cu ildə ingilis şərqşünası Eduard Braun Londonda «Tarix-e qozide»ni nəşr etdirmişdir. Naşir göstərir ki, həmin kitab (London çapı) «Tarix-e qozide»nin bütün mətnini əhatə edir. Bu kitabda, eləcə də «Tarix-e qozide»nin Tehran nəşrində hadisələr 730-cu hicri (1329-30) tarixinə kimi davam edir. Buradan Həmdullah Qəzvininin «Tarix-e qozide» adlandırdığı əsərdə hadisələrin 1329-1330-cu ilə qədər şərh edildiyi bir daha aydınlaşır. «Tarix-e qozide» sonralar Həmdullah Mustovfi Qəzvininin oğlu Zeynəddin tərəfindən davam etdirilmişdir. Bu əsər elmə «Zeyl-e tarixe-qozide, təlif-e Zeynəddin bin Həmdullah Mustovfi Qəzvini» kimi məlumdur. Müəllif əsərdə 1342-1391-ci illərin hadisələrini qələmə almışdır. Leninqrad Dövlət Universitetinin kitabxanasında «Tarix-e qozide»nin 813-cü hicri ilin zilqədə ayında (III-1411) üzü köçürülmüş əlyazma nüsxəsi saxlanılır (şifrə: M. o. 153, inv. № 1647). A.T.Tahircanovun fikrincə, bu əlyazma əsərin ən qədim məlum nüsxəsidir. Həmin nüsxəni diqqətlə nəzərdən keçirdikdə aydın olur ki, «Tarix-e qozide» əsəri 736-cı hicri (1335-1336) tarixdən başlayaraq Həmdullah Qəzvininin özü tərəfindən (Zeynəddin bin Həmdullah Qəzvinidən əvvəl) davam etdirilmiş və 744-cü hicri (1343-44) ilə qədər çatdırılmışdır. Bəhs etdiyimiz əlyazmada üç hissə mövcuddur:

1. Həmdullah Qəzvininin «Tarix-e qozide» əsəri, vər. 1-432.

2. Həmdullah Qəzvini tərəfindən davam etdirilən hissə, vər. 433-468,

3. Zeynəddin bin Həmdullah Qəzvininin «Zeyl-e tarix-e qozide» əsəri, vər. 469-513.

Birinci hissədə Həmdullah Qəzvininin «Tarix-e qozide» əsəri bütünlüklə verilir və burada hadisələr 730-cu hicr (1329-30) ilə kimi davam etdirilir. Bu hissə «Tarix-e qozide»nin London və Tehran nəşrlərinə uyğun gəlir. İkinci hissə, irəlidə göstərildiyi kimi, bir müddətdən sonra yazılmağa başlanmışdır. Həmdullah Qəzvinini tarixi hadisələri şərh etməyə məcbur edən ölkənin daxili və xarici vəziyyətinin gərginləşməsi idi. O, baş vermiş hadisələri şərh etməyə bilmirdi. Bundan əlavə, qardaşı Fəxrəddin Fətullah və başqa yaxın adamları da müəllif baş vermiş hadisələri qələmə almağa təşviq edirlər. Beləliklə, Həmdullah Qəzvini XIV əsrin 40-cı illərindən və dövrün hadisələrini əhatə edən tarixi əsər (nəsrlə) yazmağa başlayır. Müəllif bu əsəri mənzum «Zəfərnamə» poemasını nəsrlə bəzəmək məqsədilə yazdığını bildirir. Onun oğlu Zeynəddin isə həmin hissəni «Tarix-e qozide»nin davamı hesab etmişdir. O, özünün «Zeyl-e tarix-e qozide» adlı əsərinin başlanğıcında «Tarix-e qozide»nin atası tərəfindən davam etdirilərək Məlik Əşrəfin dövrünə (1344) qədər çatdırıldığını qeyd edir. Doğrudan da, bəhs olunan hissədə (Həmdullah Qəzvini, LDU-nun əlyazması, vərəq 433-468) hadisələrin nəzmlə deyil nəsrlə verilməsinə və sırf tarixi xarakter daşımasına (yuxarıda göstərildiyi kimi «Zəfərnamə» tarixi-bədii mənzum poemadır) əsaslanan Zeynəddin həmin əsəri «Tarix-e qozide»nin davamı kimi verməklə düzgün hərəkət etmişdir. V.Q.Tizenqauzen və akad V.V.Bartold da əlyazmanın bu hissəsini (vərəq 433-468) «Tarix-e qozide»nin Həmdullah Mustovfi Qəzvini tərəfindən yazılmış davamı kimi qəbul etmişlər. Bu əsərin mövcudluğu barədə İ.P.Petruşevski və A.T.Tahircanov da xəbər vermişlər. Beləliklə, XIV əsrdə «Zeyl-e tarix-e qozide» adlı iki əsərin yazıldığı, daha doğrusu, «Tarix-e qozide»nin ardıcıl olaraq iki dəfə davam etdirildiyi məlum olur. İlk dəfə «Tarix-e qozide»nin müəllifi Həmdullah Mustovfi Qəzvini öz əsərini davam etdirmiş və tarixi hadisələri 736-cı (1335) ildən qələmə alaraq 744-cü ilə (1343-44) qədər çatdırmışdır. Sonra onun oğlu Zeynəddin əsəri bir daha davam etdirmişdir. O da yazdığı əsərə «Zeyl-e tarix-e qozide» adı vermişdir.

Həmdullah Mustovfi Qəzvininin «Zeyl-e tarix-e qozide» əsəri haqqında nəticə olaraq aşağıdakıları qeyd etmək olar:

I. XIV əsrdə «Zeyl-e tarix-e qozide» adlı iki əsər yazılmışdır; daha doğrusu, Həmdullah Mustovfi Qəzvininin «Tarix-e qozide» əsəri ardıcıl olaraq iki dəfə davam etdirilmişdir: a) Həmdullah Mustovfi Qəzvininin «Zeyl-e tarix-e qozide» əsəri; b) Zəynəddin bin Həmdullah Mustovfi Qəzvinin «Zeyl-e tarix-e qozide» əsəri.

II. Həmdullah Mustovfi Qəzvininnn «Zeyl-e tarix-e qozide» əsəri Azərbaycan tarixinin XIV əsrinə I yarısına dair mühüm mənbədir.

III. Bu əsər yalnız Azərbaycan tarixində işıqlandırılmamış həmin dövrü araşdırmaq baxımından deyil, eyni zamanda ümumi Hülakü imperiyasının süqutu və müxtəlif feodal qrupları arasında parçalanmanı tədqiq etmək cəhətdən də böyük əhəmiyyətə malikdir.

“Zəfərnamə” əsəri

Həmdullah Mustovfinin “Zəfərnamə” əsəri 75 min beytdən ibarətdir. Firdovsinin məşhur Şahnamə əsərinin davamı kimi yazılmışdır. Tarixi mənbə kimi əsərin xüsusilə 3-cü hissəsi böyük əhəmiyyət kəsb edir. Əsərin bu hissəsində monqollar dövrü təsvir olunmuşdur.

 «Nüzhət əl-qulub» əsəri

“Qəlblərin əyləncəsi” adlanan bu əsər Giriş, 3 məqalət və nəticə (xatimə) hissəsindən ibarətdir. 1340-cı ildə başa çatdırılıb. 3-cü məqalə coğrafiyaya həsr edilib və daha böyük əhəmiyyət kəsb edir. Əvvəlki coğrafiyaşünasların əsərlərinə tənqidi yanaşan müəllif XII əsr müəllifi İbn əl-Bəlxinin “Fars-namə”si ilə müqayisədə öz əsərinin xronoloji səhvlərə daha az yol verdiyini qeyd edir. Mustovfi Qəzvini əsasən müasirlərinin coğrafi məlumatlarından istifadə etmişdir. Mənbə bazasının da əsasını rəsmi sənədlər, xüsusilə də vergi verən şəxslər üçün tərtib edilən dəftərlər təşkil etmişdir. Bu növ sənədlərdən o dövrdə daha çox yüksək vəzifəyə malik olan şəxslər istifadə edə bilirdi. Digər tərəfdən də Həmdullah Mustovfi İran coğrafiyasında etdiyi səfərlərin də gedişində kifayət qədər məlumat əldə etməyi bacarmışdı. Bütün vilayətlərin təsviri bir formada təsvir olunur: müəllif en və uzunluq koordinatları, təbii şərait, əkinçiliyin vəziyyəti və suvarma üsulları, becərilən məhsullar, şəhərlər, əhalinin dini mənsubluğu barədə məlumat verirdi; bir çox hallarda da ödənilən vergilərin həcmini də qeyd edirdi. Eyni vaxtda sənətkarlıq, ticarət və şəhər həyatı barədə də qısaca məlumat verirdi. Suvarma kanalları və çayların, bulaq və karvan yollarının təsvirini ayrıca verirdi. Yol marşrutları barədə məlumatlar görünür Elxani xanı Olcaytu tərəfindən aparılan bəzi yollaın rəsmi ölçülməsi vaxtı əldə olunan nəticələrə əsaslanmışdı. Həmdullah Mustovfi nəinki indiki İran ərazisi, Azərbaycan, İraq, Kiçik Asiya, Məkkə, Mədinə və Yerusəlim və digər qonşu ərazilər barədə də məlumat verirdi.

Mənbə

  • Həmdullah Mustovfi Qəzvini
  • Petruşevski. İ.P. Həmdullah Qəzvini Şərqi Zaqafqaziyanın sosial-iqtisadi tarixi üzrə qaynaq kimi. "SSRİ EA Xəbərləri. İctimai elmlər bölməsi, 1937, № 4 (rusca)
  • Piriyev. Yeni mənbə - V. Z. Piriyev. Azərbaycan XIV əsr tarixinə dair yeni mənbə (Həmdullah Mustovfi Qəzvini. Zeyl-e tarix-e qozide). Azərb. SSR EAX, TFHS, № 1, 1971.
  • Piriyev. Həmdullah Qəzvini . – V. Z. Piriyev. Həmdullah Mustovfi Qəzvini (yeni və məlum faktlar əsasında həyat və yaradıcılığı). Azərb. SSR EAX, TFHS, 1974, № 3.

İstinadlar

  1. ↑ http://www.mcnbiografias.com/app-bio/do/show?key=hamd-allah-mostawfi
  2. ↑ Həmdullah Mustovfi Qəzvini
  3. ↑ Vaqif Piriyev. Azerbaycan Hülakilər dövlətinin tənəzzülü dövründə (1316-1360-ci illər). Bakı, 1978, s. 6-11
  4. Piriyev. Yeni mənbə - V. Z. Piriyev. Azərbaycan XIV əsr tarixinə dair yeni mənbə (Həmdullah Mustovfi Qəzvini. Zeyl-e tarix-e qozide). Azərb. SSR EAX, TFHS, № 1, 1971.
  5. Piriyev. Həmdullah Qəzvini . – V. Z. Piriyev. Həmdullah Mustovfi Qəzvini (yeni və məlum faktlar əsasında həyat və yaradıcılığı). Azərb. SSR EAX, TFHS, 1974, № 3.
  6. Petruşevski. İ.P. Həmdullah Qəzvini Şərqi Zaqafqaziyanın sosial-iqtisadi tarixi üzrə qaynaq kimi. "SSRİ EA Xəbərləri. İctimai elmlər bölməsi, 1937, № 4 (rusca)

Xarici keçidlər

  Vikimənbədə Müəllif:Həmdullah Qəzvini ilə əlaqəli məlumatlar var.

Avqust 05, 2021
həmdullah, qəzvini, həmdullah, mustovfi, qəzvini, 1281, qəzvin, elxanilər, dövləti, 1339, qəzvin, elxanilər, dövlətinin, vaxtında, maliyyə, işləri, məmuru, şair, tarixçi, coğrafiyaşünas, həmdullah, əbubəkr, əhməd, nəsr, mustovfi, qəzvinihəmdullah, mustovfi, qə. Hemdullah Mustovfi Qezvini 1281 Qezvin Elxaniler dovleti 1339 1 Qezvin Elxaniler dovletinin vaxtinda maliyye isleri memuru sair tarixci cografiyasunas Hemdullah bin Ebubekr bin Ehmed bin Nesr Mustovfi QezviniHemdullah Mustovfi Qezvininin turbesiDogum tarixi 1281Dogum yeri Qezvin Elxaniler dovletiVefat tarixi 1339 1 Vefat yeri Qezvin Central District d Qezvin sehristani Qezvin ostani IranDefn yeri QezvinVetendasligi IranFealiyyeti cografiyasunas sair tarixci alim yaziciHemdullah Qezvini Vikimenbede Mundericat 1 Heyati 2 Eserleri 2 1 Tarix e qozide eseri 2 2 Zefername eseri 2 3 Nuzhet el qulub eseri 3 Menbe 4 Istinadlar 5 Xarici kecidlerHeyati Redakte Turbesi Hemdullah bin Ebu Bekr bin Nesr Mustovfi Qezvini hicri 680 ci ilde 1281 82 anadan olmusdur Mense baximdan ereb koklerinin olmasi ile bagli mulahizeler vardir Ulu babasi Emineddin Nesr Iraqin kecmis mustovfisi olmus ve monqollarin Qezvin yurusu vaxti oldurulmusdu Hemdullah Qezvininin Fexreddin Mehemmed adli ogey qardasi da melumdur Qisa muddet vezir olan Fexreddin Mehemmed saray intriqalarinin qurbani olmus ve 1290 ci ilde helak olmusdu Hemdullah qezvini ise Fezlullah Resideddinin hemmesleki idi Qezvini 1311 ci ilde Qezvin Ebher Zencan Yuxari ve Asagi Tarumun maliyye islerini idare etmek tapsirigi almisdi Onun heyatinin sonraki dovru ile bagli melumatlar olduqca kasaddir Elxani hokmdari Ebu Seid zeherlenib oldurulende 1335 ci il Hemdullah Mustovfi Savede Celairi Boyuk Hesenin veziri Semseddin Zekeriyyenin xidmetinde idi 1340 ci ilin sonunda o Qezvine qayidir 1344 cu ilden sonra Hemdullah Qezvini ile bagli melumat yoxdur Bu vaxt onun 63 yasi vardi Gorunur hemin vaxti yeni hemin ilde vefat etmisdir Bezen olum tarixinin 1350 ci il gosterilmesi sadece bir ehtimaldir ve deqiq hansisa menbeye esaslanmir 2 Eserleri RedakteHemdullah Qezvini biri cografiyaya ve ikisi tarixe aid olmaqla uc eser yazmisdir Melum oldugu kimi Hemdullah Qezvini 1329 30 cu illerde Tarix e qozide eserini 1334 35 ci illerde Zefername menzum tarixi bedii poemasini 1340 ci ilde ise Nuzhet el qulub eserini yazib basa catdirmisdir 3 Tarix e qozide eseri Redakte Muellif Tarix e qozide eserini 4 Fezlullah Resideddinin oglu Ebu Seidin ve Arpa xanin veziri Qiyaseddin Mehemmed Residiye hesr etmisdir Tarix e qozide giris alti bab her bab fesillere bolunur ve Xatime den ibaretdir Dorduncu babin 12 ci fesli monqol dovrune hesr olunmusdur Tarix e qozide eserinde muellif Yaxin Serq olkelerinin tarixine en qedim zamanlardan baslayaraq XIV esrin birinci yarisina 1330 cu illere kimi yigcam sekilde vermisdir Eserin bir cox elyazma nusxeleri dovrumuze qeder gelib catmisdir Indi Serq ve Avropa olkeleri kitabxanalarinin coxunda Tarix e qozide nin elyazma nusxeleri saxlanilir Eserin elmi tenqidi metni tedqiqatcilar terefinden islenilerek muxtelif zamanlarda Parisde Londonda ve Tehranda nesr olunmusdur Paris nesrinde 1903 Tarix e qozide nin bir qismi dorduncu babin 11 feslinin orijinal metni ve fransiz diline tercumesi verilmisdir IV babin 12 ci fesli melum oldugu kimi monqol dovrunu ehate edir Nasir bu feslin ne orijinal metnini ne de tercumesini esere daxil etmisdir Az sonra 1910 cu ilde ingilis serqsunasi Eduard Braun Londonda Tarix e qozide ni nesr etdirmisdir Nasir gosterir ki hemin kitab London capi Tarix e qozide nin butun metnini ehate edir Bu kitabda elece de Tarix e qozide nin Tehran nesrinde hadiseler 730 cu hicri 1329 30 tarixine kimi davam edir Buradan Hemdullah Qezvininin Tarix e qozide adlandirdigi eserde hadiselerin 1329 1330 cu ile qeder serh edildiyi bir daha aydinlasir Tarix e qozide sonralar Hemdullah Mustovfi Qezvininin oglu Zeyneddin terefinden davam etdirilmisdir Bu eser elme Zeyl e tarixe qozide telif e Zeyneddin bin Hemdullah Mustovfi Qezvini kimi melumdur Muellif eserde 1342 1391 ci illerin hadiselerini qeleme almisdir Leninqrad Dovlet Universitetinin kitabxanasinda Tarix e qozide nin 813 cu hicri ilin zilqede ayinda III 1411 uzu kocurulmus elyazma nusxesi saxlanilir sifre M o 153 inv 1647 A T Tahircanovun fikrince bu elyazma eserin en qedim melum nusxesidir Hemin nusxeni diqqetle nezerden kecirdikde aydin olur ki Tarix e qozide eseri 736 ci hicri 1335 1336 tarixden baslayaraq Hemdullah Qezvininin ozu terefinden Zeyneddin bin Hemdullah Qezviniden evvel davam etdirilmis ve 744 cu hicri 1343 44 ile qeder catdirilmisdir Behs etdiyimiz elyazmada uc hisse movcuddur 1 Hemdullah Qezvininin Tarix e qozide eseri ver 1 432 2 Hemdullah Qezvini terefinden davam etdirilen hisse ver 433 468 3 Zeyneddin bin Hemdullah Qezvininin Zeyl e tarix e qozide eseri ver 469 513 Birinci hissede Hemdullah Qezvininin Tarix e qozide eseri butunlukle verilir ve burada hadiseler 730 cu hicr 1329 30 ile kimi davam etdirilir Bu hisse Tarix e qozide nin London ve Tehran nesrlerine uygun gelir Ikinci hisse irelide gosterildiyi kimi bir muddetden sonra yazilmaga baslanmisdir Hemdullah Qezvinini tarixi hadiseleri serh etmeye mecbur eden olkenin daxili ve xarici veziyyetinin gerginlesmesi idi O bas vermis hadiseleri serh etmeye bilmirdi Bundan elave qardasi Fexreddin Fetullah ve basqa yaxin adamlari da muellif bas vermis hadiseleri qeleme almaga tesviq edirler Belelikle Hemdullah Qezvini XIV esrin 40 ci illerinden ve dovrun hadiselerini ehate eden tarixi eser nesrle yazmaga baslayir Muellif bu eseri menzum Zefername poemasini nesrle bezemek meqsedile yazdigini bildirir Onun oglu Zeyneddin ise hemin hisseni Tarix e qozide nin davami hesab etmisdir O ozunun Zeyl e tarix e qozide adli eserinin baslangicinda Tarix e qozide nin atasi terefinden davam etdirilerek Melik Esrefin dovrune 1344 qeder catdirildigini qeyd edir Dogrudan da behs olunan hissede Hemdullah Qezvini LDU nun elyazmasi vereq 433 468 hadiselerin nezmle deyil nesrle verilmesine ve sirf tarixi xarakter dasimasina yuxarida gosterildiyi kimi Zefername tarixi bedii menzum poemadir esaslanan Zeyneddin hemin eseri Tarix e qozide nin davami kimi vermekle duzgun hereket etmisdir V Q Tizenqauzen ve akad V V Bartold da elyazmanin bu hissesini vereq 433 468 Tarix e qozide nin Hemdullah Mustovfi Qezvini terefinden yazilmis davami kimi qebul etmisler Bu eserin movcudlugu barede I P Petrusevski ve A T Tahircanov da xeber vermisler Belelikle XIV esrde Zeyl e tarix e qozide adli iki eserin yazildigi daha dogrusu Tarix e qozide nin ardicil olaraq iki defe davam etdirildiyi melum olur Ilk defe Tarix e qozide nin muellifi Hemdullah Mustovfi Qezvini oz eserini davam etdirmis ve tarixi hadiseleri 736 ci 1335 ilden qeleme alaraq 744 cu ile 1343 44 qeder catdirmisdir Sonra onun oglu Zeyneddin eseri bir daha davam etdirmisdir O da yazdigi esere Zeyl e tarix e qozide adi vermisdir Hemdullah Mustovfi Qezvininin Zeyl e tarix e qozide eseri haqqinda netice olaraq asagidakilari qeyd etmek olar I XIV esrde Zeyl e tarix e qozide adli iki eser yazilmisdir daha dogrusu Hemdullah Mustovfi Qezvininin Tarix e qozide eseri ardicil olaraq iki defe davam etdirilmisdir a Hemdullah Mustovfi Qezvininin Zeyl e tarix e qozide eseri b Zeyneddin bin Hemdullah Mustovfi Qezvinin Zeyl e tarix e qozide eseri II Hemdullah Mustovfi Qezvininnn Zeyl e tarix e qozide eseri Azerbaycan tarixinin XIV esrine I yarisina dair muhum menbedir III Bu eser yalniz Azerbaycan tarixinde isiqlandirilmamis hemin dovru arasdirmaq baximindan deyil eyni zamanda umumi Hulaku imperiyasinin suqutu ve muxtelif feodal qruplari arasinda parcalanmani tedqiq etmek cehetden de boyuk ehemiyyete malikdir 3 5 Zefername eseri Redakte Hemdullah Mustovfinin Zefername eseri 75 min beytden ibaretdir Firdovsinin meshur Sahname eserinin davami kimi yazilmisdir Tarixi menbe kimi eserin xususile 3 cu hissesi boyuk ehemiyyet kesb edir Eserin bu hissesinde monqollar dovru tesvir olunmusdur Nuzhet el qulub eseri Redakte Qelblerin eylencesi adlanan bu eser Giris 3 meqalet ve netice xatime hissesinden ibaretdir 1340 ci ilde basa catdirilib 3 cu meqale cografiyaya hesr edilib ve daha boyuk ehemiyyet kesb edir Evvelki cografiyasunaslarin eserlerine tenqidi yanasan muellif XII esr muellifi Ibn el Belxinin Fars name si ile muqayisede oz eserinin xronoloji sehvlere daha az yol verdiyini qeyd edir Mustovfi Qezvini esasen muasirlerinin cografi melumatlarindan istifade etmisdir Menbe bazasinin da esasini resmi senedler xususile de vergi veren sexsler ucun tertib edilen defterler teskil etmisdir Bu nov senedlerden o dovrde daha cox yuksek vezifeye malik olan sexsler istifade ede bilirdi Diger terefden de Hemdullah Mustovfi Iran cografiyasinda etdiyi seferlerin de gedisinde kifayet qeder melumat elde etmeyi bacarmisdi Butun vilayetlerin tesviri bir formada tesvir olunur muellif en ve uzunluq koordinatlari tebii serait ekinciliyin veziyyeti ve suvarma usullari becerilen mehsullar seherler ehalinin dini mensublugu barede melumat verirdi bir cox hallarda da odenilen vergilerin hecmini de qeyd edirdi Eyni vaxtda senetkarliq ticaret ve seher heyati barede de qisaca melumat verirdi Suvarma kanallari ve caylarin bulaq ve karvan yollarinin tesvirini ayrica verirdi Yol marsrutlari barede melumatlar gorunur Elxani xani Olcaytu terefinden aparilan bezi yollain resmi olculmesi vaxti elde olunan neticelere esaslanmisdi Hemdullah Mustovfi neinki indiki Iran erazisi Azerbaycan Iraq Kicik Asiya Mekke Medine ve Yeruselim ve diger qonsu eraziler barede de melumat verirdi 2 6 Menbe RedakteHemdullah Mustovfi Qezvini Petrusevski I P Hemdullah Qezvini Serqi Zaqafqaziyanin sosial iqtisadi tarixi uzre qaynaq kimi SSRI EA Xeberleri Ictimai elmler bolmesi 1937 4 rusca Piriyev Yeni menbe V Z Piriyev Azerbaycan XIV esr tarixine dair yeni menbe Hemdullah Mustovfi Qezvini Zeyl e tarix e qozide Azerb SSR EAX TFHS 1 1971 Piriyev Hemdullah Qezvini V Z Piriyev Hemdullah Mustovfi Qezvini yeni ve melum faktlar esasinda heyat ve yaradiciligi Azerb SSR EAX TFHS 1974 3 Istinadlar RedakteBu meqaledeki istinadlar muvafiq istinad sablonlari ile gosterilmelidir 1 2 3 http www mcnbiografias com app bio do show key hamd allah mostawfi 1 2 Hemdullah Mustovfi Qezvini 1 2 Vaqif Piriyev Azerbaycan Hulakiler dovletinin tenezzulu dovrunde 1316 1360 ci iller Baki 1978 s 6 11 Piriyev Yeni menbe V Z Piriyev Azerbaycan XIV esr tarixine dair yeni menbe Hemdullah Mustovfi Qezvini Zeyl e tarix e qozide Azerb SSR EAX TFHS 1 1971 Piriyev Hemdullah Qezvini V Z Piriyev Hemdullah Mustovfi Qezvini yeni ve melum faktlar esasinda heyat ve yaradiciligi Azerb SSR EAX TFHS 1974 3 Petrusevski I P Hemdullah Qezvini Serqi Zaqafqaziyanin sosial iqtisadi tarixi uzre qaynaq kimi SSRI EA Xeberleri Ictimai elmler bolmesi 1937 4 rusca Xarici kecidler Redakte Vikimenbede Muellif Hemdullah Qezvini ile elaqeli melumatlar var Menbe https az wikipedia org w index php title Hemdullah Qezvini amp oldid 6013558, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.