fbpx
Wikipedia

Heyvanlar

Avqust 04, 2021

?
Heyvanlar
Elmi təsnifat
Aləmüstü: Nüvəlilər
Aləmi: Heyvanlar
Elmi adı
Animalia Linnaeus, 1758
Yarımaləm və bölmələri


Vikinnövlərdə
təsnifat


Vikianbarda
şəkil

ÜTMS 202423
MBMM 33208

Heyvanlar (lat. Animalia və ya lat. Metazoa) — оrqanizmlər toplusu, bioloji məkan, zооlogiya elminin tədqiq obyekti.

Ənənəvi olaraq heyvanlar kоnsument (hazır üzvi birləşləmələrlə qidalalanlar) və daima hərəkət edənlər hesab edilirlər. Ancaq elmə passiv həyat keçirən heyvanlardir.

Heyvanlar həm də xarici və daxili quruluşuna, çoxalma və inkişafına, davranışına görə müxtəlifdir. Bu müxtəlifliyi aydın təsəvvür etmək üçün fili, tısbağanı, akulanı və ağcaqanadı müqayisə etmək kifayətdir. Heyvanlar hər yerdə – Yer üzərində, torpaqda, suda, havada yaşamağa uyğunlaşmışdır. Bir çox heyvanlar bitkilərdə, digər heyvan orqanizmlərində, hətta insan orqanizmində yaşayır. Bütün heyvanlar yaşadıqları mühit şəraitinə uyğunlaşmışdır. Hava həyat tərzi (uçmaq həyatı) ilə əlaqədar quşlarda, yarasalarda, cücülərdə qanadlar inkişaf etmişdir, su həyatı ilə əlaqədar olaraq sürüşkən bədən forması, üzgəclər (balıqlarda) və ya kürəkşəkilli ətraf (balinada, suitidə) inkişaf etmişdir. Ona görə də heyvanın xarici quruluşuna gorə onun hansı mühitdə yaşamasını, necə hərəkət etməsini və qidasını necə tapmasını müəyyən etmək mümkündür.

Heyvanlar aləmindən bəhs edən elm zoologiya adlanır. Yunanca zoon – heyvan, loqos – elm, təlim deməkdir. Zoologiya heyvanlar aləminin müxtəlifliyini, onların quruluşunu və həyat fəaliyyətini, yaşadıqları mühitlə əlaqəsini, fərdi və tarixi inkişaf qanunauyğunluqlarını öyrənir. Heyvanları quruluşunun sadə və mürəkkəbliyinə, mənşəyinə görə müxtəlif sistematik qruplara ayırmışlar. Heyvanlar aləmində ən ali sistematik vahid tip adlanır. Hazırda heyvanlar 23 tipə ayrılır. Hər tip isə bir və ya bir neçə sinfə bölünür. Bu qayda üzrə siniflər dəstələrə, dəstələr fəsilələrə, fəsilələr cinslərə, cinslər də növlərə ayrılır. Məsələn, məməlilər sinfinin yırtıcılır dəstəsinə itlər, pişiklər və ayılar fəsilələri daxildir. Heyvanların təbii təsnifatı ilə heyvanların sistematikası məşğul olur. Bu elm heyvanlar aləminin təkamülünü əks etdirir. Heyvanların morfologiya və fiziologiyasını sadədən mürəkkəbə doğru (ibtidaidən aliyə doğru) öyrəndikcə, təbiətdə gedən təkamül prosesinin reallığını dərk etmək olar. Zoologiya heyvanlar aləminin qorunmasının və onlardan səmərəli istifade edilmesinin elmi əsasını təşkil edir.

Azərbaycanda heyvanlar aləmi

Azərbaycan Respublikası ərazisinin təbii şəraiti müxtəlif olduğundan, onun heyvanlar aləmi də çox rəngarəngdir. Burada 101 məməli, 365 quş, 52 sürünən (reptiliya), 10 suda-quruda yaşayan (amfibiya), 101 balıq, 25 minə qədər cücü, 1100-dən çox hörümçəkkimilər, 181 ilbiz, 360 xərçəngkimilər, 287 rotatori (dəniz qurdları), 400 fitohelmint (bitki parazitləri), 1200 helmint (heyvan parazitləri), 1500-dən artıq sərbəst yaşayan, insanlarda və heyvanlarda parazitlik edən ibtidai (protozoa) heyvan növləri məlumdur. 101 növ məməli heyvandan 13-ü cücüyeyən, 28-i yarasa, 29-u gəmirici, 2-si dovşankimilər, 19-u yırtıcı, 9-u dırnaqlı, 1 növü isə kürəkayaqlıdır.

Heyvan növlərinin respublika ərazisində yayılma arealı müxtəlifdir. Bəzi heyvanlar çox məhdud (göl, çay, dağın bir hissəsi), digərləri isə geniş ərazilərdə yayılmışdır. Məs., sərçəkimilər dəstəsinə daxil olan quşlara respublikanın bütün ərazisində rast gəlmək olar. Parazit ibtidailər, qurdlar qidalandıqları orqanizmlərin – sahiblərinin (kənd təsərrüfatı heyvanları, ev quşları və s.) arealından asılı olaraq respublikanın bütün zonalarında qeyd edilir. Məməlilərdən ceyran düzənlik, yarımsəhra, kiçik təpəlikli dağətəyi ərazilərdə, Dağıstan turu Böyük Qafqaz d-rının c. və şm.-ş. yamaclarında (Balakən, Zaqatala, Qax, Şəki, Oğuz, İsmayıllı, Quba, Qusar r-nları) və yüksək dağlıq ərazilərdə məskunlaşmışlar. Quşların bir çox növü meşələrdə, dağlıq və düzənlik ərazilərdə, digərləri su hövzələrində, zərərverici cücülər müxtəlif aqrosenozlarda, ölkə faunasına daxil olan başqa növlər tarixən uyğunlaşdıqları müxtəlif ekosistemlərdə yayılmışdır.

Çöldonuzuna Böyük Qafqaz, Kiçik Qafqaz və Talış d-rındakı meşələrdə, həmçinin Kür ətrafındakı tuqay meşələrində, Mil, Muğan və Şirvan düzlərinin qamışlıqlarında daha çox rast gəlinir. Dovşanlar, əsasən, Kür-Araz ovalığının becərilən sahələrində, ümumiyyətlə isə respublikanın subalp və alp qurşaqlarından başqa hər yerdə yayılmışdır. Göstərilən heyvanların sayı azaldığından onların ovlanma miqdarı tənzimlənir. Bəzi heyvan və quşların ovlanma vaxtı məhdudlaşdırılmış, sayı azalmaqda olan qiymətli heyvan və quşların (ceyran, cüyür, köpgər, maral, turac və s.) ovlanması, heyvanları və insanları zəhərləyən kimyəvi maddələrdən istifadə edilməsi qadağan edilmişdir.

Azərbaycan Respublikasının "Qırmızı kitab"ına 108 növ heyvanın adı daxil edilmişdir. Onlardan 14-ü məməli, 36-sı quş, 13-ü sürünən və suda-quruda yaşayan, 5-i balıq və 40 növü cücülərdir.

Xəzli heyvanların əksəriyyəti (bataqlıq qunduzu, tülkü, yenot, dovşan, az miqdarda dələ, porsuq, meşəpişiyi, ayı, çaqqal, canavar və s.) Azərbaycanın bütün müvafiq ərazilərində, o cümlədən,

Böyük və Kiçik Qafqazın meşə və dağlıq hissələrində məskunlaşmışdır. Bataqlıq qunduzu Kür ətrafındakı qamışlı göllərdə, Varvara su anbarında, Qızılağac körfəzində, Dəvəçi limanında, bir sözlə, qamışlıq, bataqlıq və cəngəllik olan sulu biotoplarda məskunlaşmışdır.

Azərbaycan Respublikasında heyvanları qorumaq, eləcə də artmasını təmin etmək üçün qoruqlar, yasaqlıqlar və milli parklar yaradılır, ov qaydaları nizama salınır. Hirkan Milli Parkı ərazisində 14–17 baş xallı maral qalmışdır. Berkut məhdud sahədə, əsasən, dağ meşələrində məskunlaşmışdır. Qafqaz tetrasına Böyük və Kiçik Qafqazın subalp qurşaqlarında, yaşılbaş ördəyə Xəzərin sahilində və başqa sututarlarda rast gəlinir. Qayakeçisi (bezoar keçisi) və dağ qoyunu (Asiya muflonu) hazırda Naxçıvan MR-in yüksək dağlıq ərazilərində, Dağıstan turu (dağkeçisi) Böyük Qafqazın c. yamaclarında, ceyran Şirvan Milli Parkında və Korçay yasaqlığında yayılmışdır.

Heyvanların təbiətdə rolu və insan həyatında əhəmiyyəti

Təbiətdə yaşayan müxtəlif növ heyvanların hər biri özü üçün həm qidalanma, həm də gizlənmə yeri tutur.

Heyvanlar ümumi canlılar aləminin təkamülündə bitkilərin çarpaz tozlanmasında, onların toxumlarının yayılmasında, torpaq əmələgəlmə prosesində, onun üzvi maddələrlə zənginləşməsində mühüm rol oynayır. Heyvanlar ölmüş heyvan cəmdəklərini, bitki qalıqlarını yeməklə, həmçinin bir çox su heyvanları (biofiltratorlar) suyu təmizləməklə təbiətdə sanitar fəaliyyəti göstərir.

Heyvanlar insan həyatında da böyük rol oynayır. Hələ ibtidai insanlar heyvanların ətindən, dərisindən, sümüyundən istifadə edirdilər. Zaman keçdikcə insanlar tədricən müxtəlif heyvanları əhliləşdirmiş və onların nəslindən maldarlıq, qoyunçuluq, quşçuluq, arıçılıq, ipəkçilik və s. təsərrüfatlar yaratmışlar. Bu təsərrüfatlar cəmiyyəti ərzaq və yüngül sənaye xammalı ilə təmin edir.Heyvanlar həmçinin təbiətə gözəllik verən, onu zəngin estetik zövq mənbəyinə çevirən canlı varlıqlardır. Təbiətdə onların qorunub saxlanılması, artırılması və cəmiyyət üçün səmərəli istifadə edilməsi çox vacib məsələdir.

Bununla belə meşələrə, tarlalara, bağlara, ev heyvanlarına, hətta insan səhhətinə zərər verən heyvanlar da az deyildir.Təbiət üçün və insana faydalı olan heyvanların sayını artırmaq, qorumaq və onlara düzgün qulluq etmək, həmçinin zərərli heyvanlara qarşı mübarizə aparmaq üçün heyvanların həyatını və onların təbiətdəki rolunu yaxşı bilmək lazımdır. O da məlumdur ki, heyvanların insan həyatında rolu zaman keçdikcə dəyişmişdir. Məsələn, vəhşi heyvanların insan üçün qida mənbəyi kimi əhəmiyyəti xeyli azalmış, bunun əvəzində müxtəlif heyvandarlıq təsərrüfatları inkişaf etdirilmişdir.

Müasir təbabəti zooloji tədqiqatlarsız təsəvvür etmək olmaz, çünki bir çox xəstəliklərin törədiciləri (qoturluq gənəsi, malyariya paraziti, qaraciyər sorucusu, öküz soliteri, exinokok və s.) heyvanlardır. Əlbəttə, bu xəstəliklərə qarşı mübarizə aparmaq üçün onların törədiciləri və keçiricilərinin növ tərkibi, morfoloji, bioloji və ekoloji xüsusiyyətləri dərindən tədqiq edilməlidir. Digər tərəfdən, insan üçün xeyirli heyvanların qorunub saxlanması, onlardan təsərrüfatda səmərəli istifadə olunması və ümümiyyətlə, vəhşi heyvanların qorunub saxlanması çox mühüm məsələdir.

Heyvanların və bitkilərin oxşarlığı və fərqi

Heyvanlar bitkilərlə bir çox oxşarlığa malikdir. Həm heyvanlar, həm də bitkilər hüceyrəli quruluşa malikdir, hər ikisində hüceyrələr toxumaları, toxumalar isə orqanları əmələ gətirir. Heyvanlar da, bitkilər də qidalanır, tənəffüs edir, çoxalır, böyüyür və inkişaf edir. Bununla bərabər, heyvanlarla bitkilər arasında mühüm fərqlər da vardır. Heyvanlar hazır üzvi maddələrlə qidalanır, əksər bitkilər isə üzvi maddələri qeyri-üzvi maddələrdən özləri hazırlayır. Bitkilərdən fərqli olaraq, əksər heyvanlarda sinir sistemi mövcuddur və heyvanlar hərəkət edir. Göstərilən oxşar və fərqli cəhətlərlə yanaşı, ibtidai quruluşa malik orqanizmlərin bəzən heyvanlar aləminə, yoxsa bitkilər aləminə aid edilməsi çətinlik törədir.

Heyvanlarla bitkilər arasında olan böyük oxşarlıqlar tasadüfi olmayıb, onlarn bir əcdaddan inkişaf etdiklərini göstərir.

Stenoterm heyvanlar

Stenoterm heyvanlar, yalnız müəyyən və ya az dəyişkən temperaturda yaşamaq qabiliyyəti olan dəniz və torpaq heyvanları[1]. Mühitin temperaturuna uyğunlaşan Stenoterm heyvanlarda həmin mühitin temperaturu müxtəlif növ üçün müxtəlifdir: istisevən heyvanlar yalnız nisbətən yüksək temperaturda (adətən 20°C-dən az olmayan), soyuq sevən heyvanlar aşağı temperaturda (bəzən 0 °C yaxın) yaşaya bilərlər. Stenoterm heyvanlar evriterm heyvanlarla müqayisə edilir.

Stenotermiya

Temperatur faktorunun dar intervalda tərəddüdünə adaptasiya olunan orqanizmlər.

Stenotermofillər

Stenoxorlar-temperaturun yalnız dar diapozon tərəddüdünə yaşamağa qabil olan heyvanlar. Stenotermofillərə yeraltı və dərin su şəraitində, isti qaynaqlardakı (yüksək enliklərdə) bütün orqanizmlər daxildir.

Təsnifatı

I hipotez (İlkağızlılar)
II hipotez (İlkağızlılar)

İstinadlar

  1. ↑ Məmmədov Q.Ş. Xəlilov M.Y. Ensiklopedik ekoloji lüğət Bakı 2008

Mənbə

[1]

Avqust 04, 2021
heyvanlar, elmi, təsnifataləmüstü, nüvəliləraləmi, elmi, adıanimalia, linnaeus, 1758yarımaləm, bölmələrieumetazoylar, yarımaləmi, bağırsaqboşluqlular, bölməsi, dalayıcılar, daraqlılar, ikitərəflisimmetriyalılar, bölməsi, ilkağızlılar, yarımbölməsi, sonağızlıla. HeyvanlarElmi tesnifatAlemustu NuvelilerAlemi HeyvanlarElmi adiAnimalia Linnaeus 1758Yarimalem ve bolmeleriEumetazoylar yarimalemi Bagirsaqbosluqlular bolmesi Dalayicilar Daraqlilar Ikitereflisimmetriyalilar bolmesi Ilkagizlilar yarimbolmesi Sonagizlilar yarimbolmesi Prometazoylar yarimalemi Sungerler LovhecikkimilerVikinnovlerdetesnifatVikianbardasekilUTMS 202423MBMM 33208 Heyvanlar lat Animalia ve ya lat Metazoa orqanizmler toplusu bioloji mekan zoologiya elminin tedqiq obyekti Enenevi olaraq heyvanlar konsument hazir uzvi birleslemelerle qidalalanlar ve daima hereket edenler hesab edilirler Ancaq elme passiv heyat keciren heyvanlardir Heyvanlar hem de xarici ve daxili qurulusuna coxalma ve inkisafina davranisina gore muxtelifdir Bu muxtelifliyi aydin tesevvur etmek ucun fili tisbagani akulani ve agcaqanadi muqayise etmek kifayetdir Heyvanlar her yerde Yer uzerinde torpaqda suda havada yasamaga uygunlasmisdir Bir cox heyvanlar bitkilerde diger heyvan orqanizmlerinde hetta insan orqanizminde yasayir Butun heyvanlar yasadiqlari muhit seraitine uygunlasmisdir Hava heyat terzi ucmaq heyati ile elaqedar quslarda yarasalarda cuculerde qanadlar inkisaf etmisdir su heyati ile elaqedar olaraq surusken beden formasi uzgecler baliqlarda ve ya kureksekilli etraf balinada suitide inkisaf etmisdir Ona gore de heyvanin xarici qurulusuna gore onun hansi muhitde yasamasini nece hereket etmesini ve qidasini nece tapmasini mueyyen etmek mumkundur Heyvanlar aleminden behs eden elm zoologiya adlanir Yunanca zoon heyvan loqos elm telim demekdir Zoologiya heyvanlar aleminin muxtelifliyini onlarin qurulusunu ve heyat fealiyyetini yasadiqlari muhitle elaqesini ferdi ve tarixi inkisaf qanunauygunluqlarini oyrenir Heyvanlari qurulusunun sade ve murekkebliyine menseyine gore muxtelif sistematik qruplara ayirmislar Heyvanlar aleminde en ali sistematik vahid tip adlanir Hazirda heyvanlar 23 tipe ayrilir Her tip ise bir ve ya bir nece sinfe bolunur Bu qayda uzre sinifler destelere desteler fesilelere fesileler cinslere cinsler de novlere ayrilir Meselen memeliler sinfinin yirticilir destesine itler pisikler ve ayilar fesileleri daxildir Heyvanlarin tebii tesnifati ile heyvanlarin sistematikasi mesgul olur Bu elm heyvanlar aleminin tekamulunu eks etdirir Heyvanlarin morfologiya ve fiziologiyasini sadeden murekkebe dogru ibtidaiden aliye dogru oyrendikce tebietde geden tekamul prosesinin realligini derk etmek olar Zoologiya heyvanlar aleminin qorunmasinin ve onlardan semereli istifade edilmesinin elmi esasini teskil edir Mundericat 1 Azerbaycanda heyvanlar alemi 2 Heyvanlarin tebietde rolu ve insan heyatinda ehemiyyeti 3 Heyvanlarin ve bitkilerin oxsarligi ve ferqi 4 Stenoterm heyvanlar 5 Stenotermiya 6 Stenotermofiller 7 Tesnifati 8 Istinadlar 9 MenbeAzerbaycanda heyvanlar alemi RedakteAzerbaycan Respublikasi erazisinin tebii seraiti muxtelif oldugundan onun heyvanlar alemi de cox rengarengdir Burada 101 memeli 365 qus 52 surunen reptiliya 10 suda quruda yasayan amfibiya 101 baliq 25 mine qeder cucu 1100 den cox horumcekkimiler 181 ilbiz 360 xercengkimiler 287 rotatori deniz qurdlari 400 fitohelmint bitki parazitleri 1200 helmint heyvan parazitleri 1500 den artiq serbest yasayan insanlarda ve heyvanlarda parazitlik eden ibtidai protozoa heyvan novleri melumdur 101 nov memeli heyvandan 13 u cucuyeyen 28 i yarasa 29 u gemirici 2 si dovsankimiler 19 u yirtici 9 u dirnaqli 1 novu ise kurekayaqlidir Heyvan novlerinin respublika erazisinde yayilma areali muxtelifdir Bezi heyvanlar cox mehdud gol cay dagin bir hissesi digerleri ise genis erazilerde yayilmisdir Mes sercekimiler destesine daxil olan quslara respublikanin butun erazisinde rast gelmek olar Parazit ibtidailer qurdlar qidalandiqlari orqanizmlerin sahiblerinin kend teserrufati heyvanlari ev quslari ve s arealindan asili olaraq respublikanin butun zonalarinda qeyd edilir Memelilerden ceyran duzenlik yarimsehra kicik tepelikli dageteyi erazilerde Dagistan turu Boyuk Qafqaz d rinin c ve sm s yamaclarinda Balaken Zaqatala Qax Seki Oguz Ismayilli Quba Qusar r nlari ve yuksek dagliq erazilerde meskunlasmislar Quslarin bir cox novu meselerde dagliq ve duzenlik erazilerde digerleri su hovzelerinde zererverici cuculer muxtelif aqrosenozlarda olke faunasina daxil olan basqa novler tarixen uygunlasdiqlari muxtelif ekosistemlerde yayilmisdir Coldonuzuna Boyuk Qafqaz Kicik Qafqaz ve Talis d rindaki meselerde hemcinin Kur etrafindaki tuqay meselerinde Mil Mugan ve Sirvan duzlerinin qamisliqlarinda daha cox rast gelinir Dovsanlar esasen Kur Araz ovaliginin becerilen sahelerinde umumiyyetle ise respublikanin subalp ve alp qursaqlarindan basqa her yerde yayilmisdir Gosterilen heyvanlarin sayi azaldigindan onlarin ovlanma miqdari tenzimlenir Bezi heyvan ve quslarin ovlanma vaxti mehdudlasdirilmis sayi azalmaqda olan qiymetli heyvan ve quslarin ceyran cuyur kopger maral turac ve s ovlanmasi heyvanlari ve insanlari zeherleyen kimyevi maddelerden istifade edilmesi qadagan edilmisdir Azerbaycan Respublikasinin Qirmizi kitab ina 108 nov heyvanin adi daxil edilmisdir Onlardan 14 u memeli 36 si qus 13 u surunen ve suda quruda yasayan 5 i baliq ve 40 novu cuculerdir Xezli heyvanlarin ekseriyyeti bataqliq qunduzu tulku yenot dovsan az miqdarda dele porsuq mesepisiyi ayi caqqal canavar ve s Azerbaycanin butun muvafiq erazilerinde o cumleden Boyuk ve Kicik Qafqazin mese ve dagliq hisselerinde meskunlasmisdir Bataqliq qunduzu Kur etrafindaki qamisli gollerde Varvara su anbarinda Qizilagac korfezinde Deveci limaninda bir sozle qamisliq bataqliq ve cengellik olan sulu biotoplarda meskunlasmisdir Azerbaycan Respublikasinda heyvanlari qorumaq elece de artmasini temin etmek ucun qoruqlar yasaqliqlar ve milli parklar yaradilir ov qaydalari nizama salinir Hirkan Milli Parki erazisinde 14 17 bas xalli maral qalmisdir Berkut mehdud sahede esasen dag meselerinde meskunlasmisdir Qafqaz tetrasina Boyuk ve Kicik Qafqazin subalp qursaqlarinda yasilbas ordeye Xezerin sahilinde ve basqa sututarlarda rast gelinir Qayakecisi bezoar kecisi ve dag qoyunu Asiya muflonu hazirda Naxcivan MR in yuksek dagliq erazilerinde Dagistan turu dagkecisi Boyuk Qafqazin c yamaclarinda ceyran Sirvan Milli Parkinda ve Korcay yasaqliginda yayilmisdir Heyvanlarin tebietde rolu ve insan heyatinda ehemiyyeti RedakteTebietde yasayan muxtelif nov heyvanlarin her biri ozu ucun hem qidalanma hem de gizlenme yeri tutur Heyvanlar umumi canlilar aleminin tekamulunde bitkilerin carpaz tozlanmasinda onlarin toxumlarinin yayilmasinda torpaq emelegelme prosesinde onun uzvi maddelerle zenginlesmesinde muhum rol oynayir Heyvanlar olmus heyvan cemdeklerini bitki qaliqlarini yemekle hemcinin bir cox su heyvanlari biofiltratorlar suyu temizlemekle tebietde sanitar fealiyyeti gosterir Heyvanlar insan heyatinda da boyuk rol oynayir Hele ibtidai insanlar heyvanlarin etinden derisinden sumuyunden istifade edirdiler Zaman kecdikce insanlar tedricen muxtelif heyvanlari ehlilesdirmis ve onlarin neslinden maldarliq qoyunculuq qusculuq ariciliq ipekcilik ve s teserrufatlar yaratmislar Bu teserrufatlar cemiyyeti erzaq ve yungul senaye xammali ile temin edir Heyvanlar hemcinin tebiete gozellik veren onu zengin estetik zovq menbeyine ceviren canli varliqlardir Tebietde onlarin qorunub saxlanilmasi artirilmasi ve cemiyyet ucun semereli istifade edilmesi cox vacib meseledir Bununla bele meselere tarlalara baglara ev heyvanlarina hetta insan sehhetine zerer veren heyvanlar da az deyildir Tebiet ucun ve insana faydali olan heyvanlarin sayini artirmaq qorumaq ve onlara duzgun qulluq etmek hemcinin zererli heyvanlara qarsi mubarize aparmaq ucun heyvanlarin heyatini ve onlarin tebietdeki rolunu yaxsi bilmek lazimdir O da melumdur ki heyvanlarin insan heyatinda rolu zaman kecdikce deyismisdir Meselen vehsi heyvanlarin insan ucun qida menbeyi kimi ehemiyyeti xeyli azalmis bunun evezinde muxtelif heyvandarliq teserrufatlari inkisaf etdirilmisdir Muasir tebabeti zooloji tedqiqatlarsiz tesevvur etmek olmaz cunki bir cox xesteliklerin toredicileri qoturluq genesi malyariya paraziti qaraciyer sorucusu okuz soliteri exinokok ve s heyvanlardir Elbette bu xesteliklere qarsi mubarize aparmaq ucun onlarin toredicileri ve keciricilerinin nov terkibi morfoloji bioloji ve ekoloji xususiyyetleri derinden tedqiq edilmelidir Diger terefden insan ucun xeyirli heyvanlarin qorunub saxlanmasi onlardan teserrufatda semereli istifade olunmasi ve umumiyyetle vehsi heyvanlarin qorunub saxlanmasi cox muhum meseledir Heyvanlarin ve bitkilerin oxsarligi ve ferqi RedakteHeyvanlar bitkilerle bir cox oxsarliga malikdir Hem heyvanlar hem de bitkiler huceyreli qurulusa malikdir her ikisinde huceyreler toxumalari toxumalar ise orqanlari emele getirir Heyvanlar da bitkiler de qidalanir teneffus edir coxalir boyuyur ve inkisaf edir Bununla beraber heyvanlarla bitkiler arasinda muhum ferqler da vardir Heyvanlar hazir uzvi maddelerle qidalanir ekser bitkiler ise uzvi maddeleri qeyri uzvi maddelerden ozleri hazirlayir Bitkilerden ferqli olaraq ekser heyvanlarda sinir sistemi movcuddur ve heyvanlar hereket edir Gosterilen oxsar ve ferqli cehetlerle yanasi ibtidai qurulusa malik orqanizmlerin bezen heyvanlar alemine yoxsa bitkiler alemine aid edilmesi cetinlik toredir Heyvanlarla bitkiler arasinda olan boyuk oxsarliqlar tasadufi olmayib onlarn bir ecdaddan inkisaf etdiklerini gosterir Stenoterm heyvanlar RedakteStenoterm heyvanlar yalniz mueyyen ve ya az deyisken temperaturda yasamaq qabiliyyeti olan deniz ve torpaq heyvanlari 1 Muhitin temperaturuna uygunlasan Stenoterm heyvanlarda hemin muhitin temperaturu muxtelif nov ucun muxtelifdir istiseven heyvanlar yalniz nisbeten yuksek temperaturda adeten 20 C den az olmayan soyuq seven heyvanlar asagi temperaturda bezen 0 C yaxin yasaya bilerler Stenoterm heyvanlar evriterm heyvanlarla muqayise edilir Stenotermiya RedakteTemperatur faktorunun dar intervalda tereddudune adaptasiya olunan orqanizmler Stenotermofiller RedakteStenoxorlar temperaturun yalniz dar diapozon tereddudune yasamaga qabil olan heyvanlar Stenotermofillere yeralti ve derin su seraitinde isti qaynaqlardaki yuksek enliklerde butun orqanizmler daxildir Tesnifati RedakteEumetazoylar yarimalemi Bagirsaqbosluqlular Coelenterata bolmesi Dalayicilar Cnidaria tipi Ziqo Daraqlilar Ctenophora tipi Trilobozoa tipi Nesli kesilib Ikitereflisimmetriyalilar Bilateria bolmesi Ilkagizlilar Protostomia yarimbolmesiI hipotez Ilkagizlilar dd dd Ecdysozoa Ecdysozoa tipustu Yumru qurdlar Nematoda tipi Onixoforlar Onychophora tipi Lobopodlar Lobopodia tipi Qilqurdlar Nematomorpha tipi Xortumbaslar Cephalorhyncha tipi Erincekliler Tardigrada tipi Bugumayaqlilar Arthropoda tipi Spirallilar Lophotrochozoa tipustu Molyusklar Mollusca tipi Nemertinler Nemertea tipi Helqevi qurdlar Annelida tipi Briozoylar Bryozoa tipi Ciyinayaqlilar Brachiopoda tipi Kisevariler Echiura tipi Trubkalilar Phoronida tipi Sipunkulidler Sipuncula tipi Platyzoa ust tipi Yasti qurdlar Plathelminthes tipi Kirpikliqarin qurdlar Gastrotricha tipi Qnatostomulidler Gnathostomulida tipi Mikroceneliler Micrognathozoa tipi Rotatoriler Rotatoria tipi Cycliophora tipi Tikanbaslilar ve ya basitikanlilar Acanthocephala tipi Entoprocta tipi Acoelomorpha II hipotez Ilkagizlilar dd dd Yasti qurdlar Plathelminthes tipi Kirpikliqarin qurdlar Gastrotricha tipi Qnatostomulidler Gnathostomulida tipi Mikroceneliler Micrognathozoa tipi Rotatoriler Rotatoria tipi Tikanbaslilar ve ya basitikanlilar Acanthocephala tipi Yumru qurdlar Nematoda tipi Xortumbaslar Cephalorhyncha tipi Qilqurdlar Nematomorpha sinfi Priapulidler Priapulida sinfi Kinorinxler Kinorhyncha sinfi Lorisiferler Loricifera sinfi Coelomata Trochozoa Cycliophora tipi Entoprocta tipi Molyusklar Mollusca tipi Sipunkulidler Sipuncula tipi Bugumlular Articulata Kisevariler Echiura tipi Helqevi qurdlar Annelida Pogonophora da daxildir tipi Panarthropoda Onixoforlar Onychophora tipi Erincekliler Tardigrada tipi Bugumayaqlilar Arthropoda tipi Tentaculata Briozoylar Bryozoa tipi Trubkalilar Phoronida tipi Ciyinayaqlilar Brachiopoda tipi Sonagizlilar Deuterostomia yarimbolmesi Derisitikanlilar Echinodermata tipi Cenesiqillilar Chaetognatha tipi Ksenoturbellidler Xenoturbellida tipi Yarimxordalilar Hemichordata tipi Xordalilar Chordata tipi Prometazoylar yarimalemi Sungerler LovhecikkimilerIstinadlar Redakte Memmedov Q S Xelilov M Y Ensiklopedik ekoloji luget Baki 2008Menbe Redakte 1 Menbe https az wikipedia org w index php title Heyvanlar amp oldid 6057452, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.