fbpx
Wikipedia

Divan (ədəbiyyat)

Mart 14, 2023

Divan (fars. ديوان‎ — "hesab kitabı", "kontor") — Yaxın və Orta Şərq ədəbiyyatında bir şairin qısa lirik şeirlər toplusu. Şeirlər qafiyələrinin əlifba sırası ilə düzülür.

Moğol xəttatı və onun illustratoru Dövlət. Nizaminin "Xəmsə"sindən.
Bu adın digər istifadə formaları üçün bax: Divan.

Etimologiya

"Divan" sözü fars mənşəlidir, reyestr, xüsusən də vergi cədvəli, ümumiyyətlə dövlət işləri üzrə hesabların siyahıları, həmçinin bu hesabların aparıldığı yer mənasını verirdi. Fars dilindəki söz özü həmin dildəki "yazıçı" və ya "xəttat" mənasını verən "dibir" sözündən götürülmüşdür. "Divan" sözü sonradan Azərbaycan, erməni, gürcü, urdu və türk dillərinə keçmişdir.

"Divan" İslam mədəniyyətində müxtəlif mənalı söz olmuşdur. Bu, əvvəlcə ərəb istilalarının ilk dövründə xəlifə Ömərdən başlayaraq dövlət gəlirlərinin qeydə alındığı, siyahıların saxlanıldığı yer idi. Bundan sonra, Əməvilər və Abbasilər dövründə vergilər və maliyyə işləri ilə məşğul olan dövlət idarəsi idi. "Divan" termini digər hökumət idarələrində də tətbiq edilirdi. Bu söz sonradan bir müəllifə məxsus şeirlər toplusuna çevrilmişdir.

"Divan" termini 1697-ci ildən fransız dilində poetik əsərlərin adlarında istifadə olunmuşdur. Yohann Volfqanq Göte "Qərb-şərq divanı" (1819) kolleksiyası ilə sözü Avropa ədəbiyyatına daxil etmişdir.

İnkişafı

Osmanlışünas Valter G. Endrüsə görə, divan poeziyasının 500 ildən çox bir müddətdə mövcudluğu ərzində inkişafı haqqında tədqiqlər tamamlanmamışdır. Divan poeziyasının dəqiq müəyyən edilmiş istiqamətləri və dövrləri hələ də müəyyən edilməmişdir. Ənənə tarixinin əvvəlində fars dilinin təsiri çox güclü olsa da, nüfuzlu fars dilindən fərqli olaraq türk dillərinin poetik statusu üçün güclü arqumentlər vermiş azərbaycanlı İmadəddin Nəsimi (?–1417?) və uyğur Əlişir Nəvai (1441–1501) kimi şairlərin təsiri ilə bir qədər yumşaldılmışdır. Qismən bu cür mübahisələrin nəticəsi olaraq XVI–XVIII əsrlərinə təsadüf edən kulminasiya dövründə divan poeziyası fars və türk elementlərinin özünəməxsus balansını göstərməyə başlamış, lakin XIX əsrin əvvəllərində burada yenidən fars təsiri hakim olmağa başlamışdır.

 
Məhəmməd Füzuli (1483?–1556) Azərbaycan mənşəli divan şairidir.

Bununla belə, "divan" poeziyasının üslub cərəyanları və dövrləri ilə bağlı dəqiqlik olmamasına baxmayaraq, bəzi çox fərqli üslublar kifayət qədər aydındır ki, onları bəzi şairlərin nümunəsi kimi görmək olar:

  • Məhəmməd Füzuli (1483?–1556) — Azərbaycan türkcəsində, eləcə də fars və ərəb dillərində yazıb-yaratmış şair. O, farsdilli divan poeziyasında böyük təsirə malikdir.
  • Baki (1526–1600) — böyük ritorik gücə və dil incəliyinə malik olan şair. Onun divan ənənəsinin əvvəlcədən müəyyən edilmiş tropiklərindən istifadə etmək məharəti Sultan Süleyman Qanuni dövrünün poeziyası üçün kifayət qədər xarakterikdir.
  • Nəfi (1570?–1635) — panegirik növü olan qəsidə ustası hesab edilən şair. O, həm də kəskin satirik şeirləri ilə tanınır və buna görə edam edilmişdir.
  • Nabi (1642–1712) — Osmanlı şairi. Osmanlı tarixinin durğunluq dövrünə tənqidi yanaşan bir sıra ictimai yönümlü şeirlərin müəllifidir.
  • Nədim (1681?–1730) — Osmanlı tarixinin lalə dövründə inqilabi şair. O, divan poeziyasının kifayət qədər elitist və mücərrəd dilini bir çox sadə populist elementlərlə əvəz etmişdir.
  • Şeyx Qalib (1757–1799) — sufi mövləvi təsəvvüfünün şairi. Onun yaradıcılığı çox mürəkkəb "hind üslubu"nun (Səbki-Hindi) kulminasiya nöqtəsi hesab olunur.

Urdu poeziyasında da "divan" şeirlər toplusu mənasındadır. Buna baxmayaraq, amma burada daha çox qəzəllər aid edilir.

İstinadlar

  1. ↑ Alain Rey et al., Dictionnaire historique de la langue française, new ed. (Robert, 1995), vol. 1, p. 617.
  2. ↑ Диван  // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.). СПб.. 1890–1907.
  3. ↑ Диван // Азәрбајҹан Совет Енсиклопедијасы: [10 ҹилддә]. III ҹилд: Гајыбов—Елдаров. Бакы: Азәрбајҹан Совет Енсиклопедијасынын Баш Редаксијасы. Баш редактор: Ҹ. Б. Гулијев. 1979. С. 439.
  4. Blois, François de. DĪVĀN // Arxivlənmiş surət. Encyclopædia Iranica. 2011. 2014-04-13 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-03-13.
  5. Andrews, Walter G.; Black, Najaat; Kalpaklı, Mehmet. Ottoman Lyric Poetry: An Anthology. University of Washington Press. 2011. 22–23. ISBN 9780295800936.
  6. Rollberg, Peter. Harry Butler Weber (ed.). The Modern Encyclopedia of Russian and Soviet Literature (including Non-Russian and Emigre literatures). 8. Academic International Press. 1987. səh. 76. In Mesopotamia Fuzuli was in intimate contact with three cultures – Turkic, Arabic, and Persian. Besides his native Azeri, he learned Arabic and Persian at an early age and acquired a through command of the literatures in all three languages, an accomplishment in which the cosmopolitan literary and scholarly circles of Hilla played an important role.
  7. A History of Urdu literature 2017-06-22 at the Wayback Machine by T. Grahame Bailey; Introduction

Əlavə ədəbiyyat

  • Clinton, Jerome W. Bolbol "nightingale" – In Persian Literature // Encyclopædia Iranica. 1989.
  • Diba, Layla S. Gol O Bolbol // Encyclopædia Iranica. 2001.
  • Диван // Литературная энциклопедия терминов и понятий. Институт научной информации по общественным наукам РАН: Интелвак. Под ред. Николюкин, Александр Николаевич. 2001. ISBN 5-93264-026-X.
  • Диван // Словарь литературоведческих терминов (300000 nüs.). М.: «Просвещение». Ред.-сост.: Тимофеев, Леонид Иванович и Тураев, Сергей Васильевич. 1974. 67–68.

Xarici keçidlər

  • , in Turkish, from Internet Archive
  • Divan – Full Text – Republic of Turkey Ministry of Culture and Tourism, in Turkish

Mart 14, 2023
divan, ədəbiyyat, divan, fars, ديوان, hesab, kitabı, kontor, yaxın, orta, şərq, ədəbiyyatında, şairin, qısa, lirik, şeirlər, toplusu, şeirlər, qafiyələrinin, əlifba, sırası, ilə, düzülür, moğol, xəttatı, onun, illustratoru, dövlət, nizaminin, xəmsə, sindən, ad. Divan fars ديوان hesab kitabi kontor Yaxin ve Orta Serq edebiyyatinda bir sairin qisa lirik seirler toplusu Seirler qafiyelerinin elifba sirasi ile duzulur Mogol xettati ve onun illustratoru Dovlet Nizaminin Xemse sinden Bu adin diger istifade formalari ucun bax Divan Mundericat 1 Etimologiya 2 Inkisafi 3 Istinadlar 4 Elave edebiyyat 5 Xarici kecidlerEtimologiya Redakte Divan sozu fars menselidir 1 reyestr xususen de vergi cedveli umumiyyetle dovlet isleri uzre hesablarin siyahilari hemcinin bu hesablarin aparildigi yer menasini verirdi 2 Fars dilindeki soz ozu hemin dildeki yazici ve ya xettat menasini veren dibir sozunden goturulmusdur Divan sozu sonradan Azerbaycan 3 ermeni gurcu urdu ve turk dillerine kecmisdir 4 Divan Islam medeniyyetinde muxtelif menali soz olmusdur Bu evvelce ereb istilalarinin ilk dovrunde xelife Omerden baslayaraq dovlet gelirlerinin qeyde alindigi siyahilarin saxlanildigi yer idi 3 Bundan sonra Emeviler ve Abbasiler dovrunde vergiler ve maliyye isleri ile mesgul olan dovlet idaresi idi Divan termini diger hokumet idarelerinde de tetbiq edilirdi 3 Bu soz sonradan bir muellife mexsus seirler toplusuna cevrilmisdir 2 Divan termini 1697 ci ilden fransiz dilinde poetik eserlerin adlarinda istifade olunmusdur 1 Yohann Volfqanq Gote Qerb serq divani 1819 kolleksiyasi ile sozu Avropa edebiyyatina daxil etmisdir 2 Inkisafi RedakteOsmanlisunas Valter G Endruse gore divan poeziyasinin 500 ilden cox bir muddetde movcudlugu erzinde inkisafi haqqinda tedqiqler tamamlanmamisdir Divan poeziyasinin deqiq mueyyen edilmis istiqametleri ve dovrleri hele de mueyyen edilmemisdir 5 Enene tarixinin evvelinde fars dilinin tesiri cox guclu olsa da nufuzlu fars dilinden ferqli olaraq turk dillerinin poetik statusu ucun guclu arqumentler vermis azerbaycanli Imadeddin Nesimi 1417 ve uygur Elisir Nevai 1441 1501 kimi sairlerin tesiri ile bir qeder yumsaldilmisdir Qismen bu cur mubahiselerin neticesi olaraq XVI XVIII esrlerine tesaduf eden kulminasiya dovrunde divan poeziyasi fars ve turk elementlerinin ozunemexsus balansini gostermeye baslamis lakin XIX esrin evvellerinde burada yeniden fars tesiri hakim olmaga baslamisdir Mehemmed Fuzuli 1483 1556 Azerbaycan menseli divan sairidir Bununla bele divan poeziyasinin uslub cereyanlari ve dovrleri ile bagli deqiqlik olmamasina baxmayaraq bezi cox ferqli uslublar kifayet qeder aydindir ki onlari bezi sairlerin numunesi kimi gormek olar Mehemmed Fuzuli 1483 1556 Azerbaycan turkcesinde 6 elece de fars ve ereb dillerinde yazib yaratmis sair O farsdilli divan poeziyasinda boyuk tesire malikdir Baki 1526 1600 boyuk ritorik guce ve dil inceliyine malik olan sair Onun divan enenesinin evvelceden mueyyen edilmis tropiklerinden istifade etmek mehareti Sultan Suleyman Qanuni dovrunun poeziyasi ucun kifayet qeder xarakterikdir Nefi 1570 1635 panegirik novu olan qeside ustasi hesab edilen sair O hem de keskin satirik seirleri ile taninir ve buna gore edam edilmisdir Nabi 1642 1712 Osmanli sairi Osmanli tarixinin durgunluq dovrune tenqidi yanasan bir sira ictimai yonumlu seirlerin muellifidir Nedim 1681 1730 Osmanli tarixinin lale dovrunde inqilabi sair O divan poeziyasinin kifayet qeder elitist ve mucerred dilini bir cox sade populist elementlerle evez etmisdir Seyx Qalib 1757 1799 sufi movlevi tesevvufunun sairi Onun yaradiciligi cox murekkeb hind uslubu nun Sebki Hindi kulminasiya noqtesi hesab olunur Urdu poeziyasinda da divan seirler toplusu menasindadir Buna baxmayaraq amma burada daha cox qezeller aid edilir 7 Istinadlar Redakte 1 2 Alain Rey et al Dictionnaire historique de la langue francaise new ed Robert 1995 vol 1 p 617 1 2 3 Divan Enciklopedicheskij slovar Brokgauza i Efrona V 86 tomah 82 t i 4 dop SPb 1890 1907 1 2 3 Divan Azәrbaјҹan Sovet Ensiklopediјasy 10 ҹilddә III ҹild Gaјybov Eldarov Baky Azәrbaјҹan Sovet Ensiklopediјasynyn Bash Redaksiјasy Bash redaktor Ҹ B Guliјev 1979 S 439 Blois Francois de DiVAN Arxivlenmis suret Encyclopaedia Iranica 2011 2014 04 13 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2022 03 13 Andrews Walter G Black Najaat Kalpakli Mehmet Ottoman Lyric Poetry An Anthology University of Washington Press 2011 22 23 ISBN 9780295800936 Rollberg Peter Harry Butler Weber ed The Modern Encyclopedia of Russian and Soviet Literature including Non Russian and Emigre literatures 8 Academic International Press 1987 seh 76 In Mesopotamia Fuzuli was in intimate contact with three cultures Turkic Arabic and Persian Besides his native Azeri he learned Arabic and Persian at an early age and acquired a through command of the literatures in all three languages an accomplishment in which the cosmopolitan literary and scholarly circles of Hilla played an important role A History of Urdu literature Arxivlesdirilib 2017 06 22 at the Wayback Machine by T Grahame Bailey IntroductionElave edebiyyat RedakteClinton Jerome W Bolbol nightingale In Persian Literature Encyclopaedia Iranica 1989 Diba Layla S Gol O Bolbol Encyclopaedia Iranica 2001 Divan Literaturnaya enciklopediya terminov i ponyatij Institut nauchnoj informacii po obshestvennym naukam RAN Intelvak Pod red Nikolyukin Aleksandr Nikolaevich 2001 ISBN 5 93264 026 X Divan Slovar literaturovedcheskih terminov 300000 nus M Prosveshenie Red sost Timofeev Leonid Ivanovich i Turaev Sergej Vasilevich 1974 67 68 Xarici kecidler RedakteMany examples of Ottoman Divan poetry in Turkish from Internet Archive Divan Full Text Republic of Turkey Ministry of Culture and Tourism in Turkish Menbe https az wikipedia org w index php title Divan edebiyyat amp oldid 6796466, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.