Rəşidəddin Fəzlullah ibn Əbil-Xeyrə Əli Həmədani- əvvəllər həkim, sonralar isə Qazan xanın və Olcaytu xanın divan başçısı (vəziri) olmuşdur. Cəmi ət-Tavarix (Tarixlər toplusu) əsərinin "Tarixi-oğuz və türkan və hekayəti-cahangiri" adlanan bölməsi onun ikinci kitabındadır, şərti olaraq "Rəşidəddin Oğuznaməsi" kimi tanınır. Farscaya çevrilmə sayılan bu "Oğuznamədə" yüzdən artıq türk mənşəli söz və yer adları işlənmişdir. "Rəşidəddin Oğuznaməsi"ndə elə parçalar var ki, olduğu kimi Dədə Qorqud kitabından götürülmüşdür.
Azərbaycan SSR EA 1957-ci ildə kitabın başlıca hissəsinin elmi-tənqidi mətnini hazırlayıb çap etdirmişdir: Rəşidəddin Fəzlullah. Cami ət-Tavarix, III cild. Elmi-tənqidi mətn akademik Ə.Ə. Əlizadənindir.
Fəzlullah Rəşidəddin Cəmi ət-Tavarix ( "Tarixi-oğuz və türkan və hekayəti-cahangiri" )
Əfsanəvi Oğuz xanın zamanını yada salan aşağıdakı parçalar sonuncu kitabdan gətirilir.
Oğuz Xanın Şirvan və Şamaxını El Etməsi
Oğuz Dərbənd vilayətindəki işlərini tamamladıqdan sonra Şirvan və Şamaxıya elçi göndərib bu xəbəri verdi: "Buraya gəldiyimizi hər halda eşitmiş olacaqsınız. Vardığımız hər ölkə bizdən nə əmr edilmişsə yerinə yetirdi. Keçdiyimiz yerlərdə almadığımız bir ölkə, boyun əyməyən və itaət yolunu tutmayan bir hökmdar qoymadıq qalsın. Əgər indi siz öz istəyinizlə bizə el olursunuzsa, cavab göndərərək qulluq göstərməyiniz gərəkdir. Yox əgər, dikbaşlıq və üsyanda inad edəcəksinizsə, savaşa hazır olun. Biz də bu elçilərin həmən ardınca gəlirik". Bu xəbər onlara yetişincə, Oğuzun elçisinə hər cür hörmət göstərdilər. İtaət və qulluq yolunu tutub, hədiyyə olaraq doqquz qır at göndərdilər. Özləri Şəhər dışarısına Oğuzu qarşılamağa çıxdılar. Oğuzu görüb qulluq şərtlərini gərəyincə göstərdilər. Oğuz şamaxıya gəlib 14 gün orada qaldı. O gündən Şaberan əhalisi xəzinə vergisini gətirib ödədi Ancaq Şamaxı əhalisi vergilərin ödənməsini gecikdirdi. Anlaşma yolundan ayrılıb yenidən düşməçilik yolunu tutdular və qarşıdurma həvəsinə düşdülər. Oğuz hər kəsin bir neçə odun gətirib Şamaxı qapısına və divarına yığmasını əmr etdi. Bütün əsgərlər gedib hər biri bir qucaq odun yığdılar və od vurdular. Qapı və bürclər qorxunc alovlar içində yandı. Savaşaraq şəhəri aldılar və yağma etdilər. Bu yağmada Şamaxılıların qadın və uşaqlarının əsir alıb apardılar. Onlar tutduqları işdən peşiman olaraq, başbilən böyüklərini yenidən Oğuzun hüzüruna göndərib bağışlanmalarını dilədilər. Vergilərini ödəyib heç bir şəkildə düşmənçilik və dikbaşlıq göstərməmək şərtilə qadın və uşaqların geri qaytarılmasına qərar verildi. Ancaq oğuz onların çarəsizlik və imkansızlıq içində olduğunu görüncə acıyıb qadın və uşaqları geri qaytardı. Vergi aldı, Şihnəsini (hakim, canişin) təyin etdi və oradan Arran və Muğan tərəfinə yola çıxdı.
Oğuz xanın Arran və Muğan tərəfinə hərəkəti
Oğuz Şirvan tərəflərində qalxıb Arran və Muğana gəldiyi zaman yaz mövsümi idi. Hava son dərəcə çiskin idi və bu çiskinin üzündən orada qalmaq mümkün olmadığından, razılığa gəlib yaylaq olan dağlara getdilər. Qış gəlincə yenidən bu vilayətləri alar, yağma edərik dedilər. Yaz aylarında bu vilayətlərin yayla və dağ yerlərini Səbəlan dağlarına, Aladağ və Ağdıböri dağlarına qədər tam ələ keçirirdilər (rəvayətlərə görə Aladağ adını onlar qoymuşlar və Səbəlan deyə də onlar adlandırmışlar. Türk dilində ortaya çıxıb dik duran bir şeyə səbəlan deyirlər). Yaylaqda qaldıqları zaman bu ölkələri ələ keçirib tutdular. Azərbaycan vilyətini də aldılar. Özlərinin xas atlarını otlaqları çox gözəl və geniş olan Ucan səhrasının qoyununda bəslədi. Orada olduğu sırada bir gün (Oğuz) hər kəsin toplanıb bir ətək torpaq gətirərək burada bir təpə yapmalarını əmr etdi. Qabaqca özü bir ətək torpaq gətirib tökdü. Lütfən özü bir ətək torpaq tökdüyü üçün əsgərləri gətirib ətək-ətək torpaq tökdülər. Böyük bir təpə oldu. Bu təpənin adına Azərbaycan dedilər. (Azər.- türkcə yüksək deməkdir, "baynan" da varlıların, uluların yeri mənasındadır. Bu ölkə bu şəkildə məşhur oldu. Bu gün də Azərbaycan deyilməsini səbəbi budur). O yaz mövsümündə Oğuz Aladağda yaylaqda qaldı. Oradan, Bağdad, Gürcüstan, Diyarbəkir və Rəqqa tərəflərinə elçilər yollayaraq, "gələcəyəm" deyə xəbər göndərdi. Gəlişindən xəbərdar olacaqları və buna necə cavab vərəcəklərini bilmək istədi. Əgər baş əyib el olur və vergilərini hər il müntəzəm olaraq öz xəzinəmizə gətirirlərsə, çox yaxşı, oraya əsgər getməz, əgər Oğuzun fikrinə uyğun cavab vərməzlərsə, onları itaətə alıb, hərəkət keçib, üzərlərinə yürüyəcəkdi. Elçiləri bu yerlərə göndərdikdən sonra qışda Arran və Muğan tərəfinə gəldi. Kür və Araz çayları arasını yurd və qərargah olaraq seçib qışı orada keçirdi. O diyarın bütün xalqını [özünə] el eylədi.
İstinadlar
Azərbaycan Tarixi Üzrə Qaynaqlar. Bakı-1989.
VikianbardaCəmi ət-Təvarix ilə əlaqəli mediafayllar var.
Həmçinin bax
Xarici keçidlər
Cami’ut Tevarih’in UNESCO’da kayda alınması üzerine
Azərbaycan Tarixi Üzrə Qaynaqlar. Bakı-1989.
Oktyabr 26, 2021
cəmi, təvarix, məqaləni, vikiləşdirmək, lazımdır, lütfən, məqaləni, ümumvikipediya, redaktə, qaydalarına, uyğun, şəkildə, tərtib, edin, məqalənin, bəzi, məlumatlarının, mənbəsi, göstərilməmişdir, daha, ətraflı, məlumat, üçün, məqalənin, müzakirə, səhifəsinə, b. Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Bu meqalenin bezi melumatlarinin menbesi gosterilmemisdir Daha etrafli melumat ucun meqalenin muzakire sehifesine baxa ve meqaleye uygun formada menbeler elave edib Vikipediyani zenginlesdire bilersiniz oktyabr 2021 Bu meqale qaralama halindadir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Eger mumkundurse daha deqiq bir sablondan istifade edin Cemi et Tevarix Tarix toplusu Fezlullah Resideddinin meshur tarixi eseri Resideddin Fezlullah ibn Ebil Xeyre Eli Hemedani evveller hekim sonralar ise Qazan xanin ve Olcaytu xanin divan bascisi veziri olmusdur Cemi et Tavarix Tarixler toplusu eserinin Tarixi oguz ve turkan ve hekayeti cahangiri adlanan bolmesi onun ikinci kitabindadir serti olaraq Resideddin Oguznamesi kimi taninir Farscaya cevrilme sayilan bu Oguznamede yuzden artiq turk menseli soz ve yer adlari islenmisdir Resideddin Oguznamesi nde ele parcalar var ki oldugu kimi Dede Qorqud kitabindan goturulmusdur 1 Azerbaycan SSR EA 1957 ci ilde kitabin baslica hissesinin elmi tenqidi metnini hazirlayib cap etdirmisdir Resideddin Fezlullah Cami et Tavarix III cild Elmi tenqidi metn akademik E E Elizadenindir Fezlullah Resideddin Cemi et Tavarix Tarixi oguz ve turkan ve hekayeti cahangiri Efsanevi Oguz xanin zamanini yada salan asagidaki parcalar sonuncu kitabdan getirilir Mundericat 1 Oguz Xanin Sirvan ve Samaxini El Etmesi 2 Oguz xanin Arran ve Mugan terefine hereketi 3 Istinadlar 4 Hemcinin bax 5 Xarici kecidlerOguz Xanin Sirvan ve Samaxini El Etmesi RedakteOguz Derbend vilayetindeki islerini tamamladiqdan sonra Sirvan ve Samaxiya elci gonderib bu xeberi verdi Buraya geldiyimizi her halda esitmis olacaqsiniz Vardigimiz her olke bizden ne emr edilmisse yerine yetirdi Kecdiyimiz yerlerde almadigimiz bir olke boyun eymeyen ve itaet yolunu tutmayan bir hokmdar qoymadiq qalsin Eger indi siz oz isteyinizle bize el olursunuzsa cavab gondererek qulluq gostermeyiniz gerekdir Yox eger dikbasliq ve usyanda inad edeceksinizse savasa hazir olun Biz de bu elcilerin hemen ardinca gelirik Bu xeber onlara yetisince Oguzun elcisine her cur hormet gosterdiler Itaet ve qulluq yolunu tutub hediyye olaraq doqquz qir at gonderdiler Ozleri Seher disarisina Oguzu qarsilamaga cixdilar Oguzu gorub qulluq sertlerini gereyince gosterdiler Oguz samaxiya gelib 14 gun orada qaldi O gunden Saberan ehalisi xezine vergisini getirib odedi Ancaq Samaxi ehalisi vergilerin odenmesini gecikdirdi Anlasma yolundan ayrilib yeniden dusmecilik yolunu tutdular ve qarsidurma hevesine dusduler Oguz her kesin bir nece odun getirib Samaxi qapisina ve divarina yigmasini emr etdi Butun esgerler gedib her biri bir qucaq odun yigdilar ve od vurdular Qapi ve burcler qorxunc alovlar icinde yandi Savasaraq seheri aldilar ve yagma etdiler Bu yagmada Samaxililarin qadin ve usaqlarinin esir alib apardilar Onlar tutduqlari isden pesiman olaraq basbilen boyuklerini yeniden Oguzun huzuruna gonderib bagislanmalarini dilediler Vergilerini odeyib hec bir sekilde dusmencilik ve dikbasliq gostermemek sertile qadin ve usaqlarin geri qaytarilmasina qerar verildi Ancaq oguz onlarin caresizlik ve imkansizliq icinde oldugunu gorunce aciyib qadin ve usaqlari geri qaytardi Vergi aldi Sihnesini hakim canisin teyin etdi ve oradan Arran ve Mugan terefine yola cixdi Oguz xanin Arran ve Mugan terefine hereketi RedakteOguz Sirvan tereflerinde qalxib Arran ve Mugana geldiyi zaman yaz movsumi idi Hava son derece ciskin idi ve bu ciskinin uzunden orada qalmaq mumkun olmadigindan raziliga gelib yaylaq olan daglara getdiler Qis gelince yeniden bu vilayetleri alar yagma ederik dediler Yaz aylarinda bu vilayetlerin yayla ve dag yerlerini Sebelan daglarina Aladag ve Agdibori daglarina qeder tam ele kecirirdiler revayetlere gore Aladag adini onlar qoymuslar ve Sebelan deye de onlar adlandirmislar Turk dilinde ortaya cixib dik duran bir seye sebelan deyirler Yaylaqda qaldiqlari zaman bu olkeleri ele kecirib tutdular Azerbaycan vilyetini de aldilar Ozlerinin xas atlarini otlaqlari cox gozel ve genis olan Ucan sehrasinin qoyununda besledi Orada oldugu sirada bir gun Oguz her kesin toplanib bir etek torpaq getirerek burada bir tepe yapmalarini emr etdi Qabaqca ozu bir etek torpaq getirib tokdu Lutfen ozu bir etek torpaq tokduyu ucun esgerleri getirib etek etek torpaq tokduler Boyuk bir tepe oldu Bu tepenin adina Azerbaycan dediler Azer turkce yuksek demekdir baynan da varlilarin ulularin yeri menasindadir Bu olke bu sekilde meshur oldu Bu gun de Azerbaycan deyilmesini sebebi budur O yaz movsumunde Oguz Aladagda yaylaqda qaldi Oradan Bagdad Gurcustan Diyarbekir ve Reqqa tereflerine elciler yollayaraq geleceyem deye xeber gonderdi Gelisinden xeberdar olacaqlari ve buna nece cavab vereceklerini bilmek istedi Eger bas eyib el olur ve vergilerini her il muntezem olaraq oz xezinemize getirirlerse cox yaxsi oraya esger getmez eger Oguzun fikrine uygun cavab vermezlerse onlari itaete alib hereket kecib uzerlerine yuruyecekdi Elcileri bu yerlere gonderdikden sonra qisda Arran ve Mugan terefine geldi Kur ve Araz caylari arasini yurd ve qerargah olaraq secib qisi orada kecirdi O diyarin butun xalqini ozune el eyledi Istinadlar RedakteAzerbaycan Tarixi Uzre Qaynaqlar Baki 1989 Vikianbarda Cemi et Tevarix ile elaqeli mediafayllar var Hemcinin bax RedakteXarici kecidler RedakteCami ut Tevarih in UNESCO da kayda alinmasi uzerine Azerbaycan Tarixi Uzre Qaynaqlar Baki 1989 Menbe https az wikipedia org w index php title Cemi et Tevarix amp oldid 4718389, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
