fbpx
Wikipedia

Bizim inqilabımız (Trotski)

September 23, 2021

"Bizim inqilabımız" (rus. Наша революция) — Lev Trotskinin 1906-cı ildə N. Trotski təxəllüsü altında yazdığı kitab. Kitab 1904—1906-cı illər ərzində yazılan məqalələr toplusundan ibarətdir. Məqalələr içərisində ən mühüm və məşhuru axırıncı olan "Yekunlar və perspektivlər" oldu. O, XX əsrin əvvəlində inqilabçıların mühitində böyük əks-səda doğurmuşdur; məqalədə iddia edilir ki, Rusiya İmperiyası kapitalizmin "ikinci eşelon"unun geridə qalmış ölkəsidir və nəticə olaraq dövlət və hökmdardan hərtərəfli asılı olan Rusiya burjuaziyası "zəif" adlandırılmışdır. Kitabda Trotski "permanent inqilab" konsepsiyası və A. Parvus, K. Kautski və P. Milyukovun əsərlərinə əsaslanan "qeyri-bərabər və qarışıq inkişaf qanunu" anlayışının formalaşmasını başa çatdırdı; Trotskinin təsəvvürlərinə görə, Rusiya İmperiyasının iqtisadiyyatını sənaye-ticarət təbəqəsi deyil məhz proletariat iflic edə bilər və onun payına gələcək inqilabda mühüm rol oynamaq nəsib olub. Trotskinin planlarına görə, bu inqilab milli zəminində başlamalı, internasional çərçivəsində inkişaf etməli və ümümdünya səviyyəsində bitməlidir. Beləliklə, Rusiya dövlətinə Rusiya və Avropanı birləşdirə biləcək inqilabi yüksəlişinin "detonator"u rolu düşürdü.

Bizim inqilabımız
rus. Наша революция

1906-cı ildə nəşr olunan kitabın titul vərəqi
Janr publisistika, siyasət
Müəllif Lev Trotski
Orijinal dili rus dili
Yazılma ili 1904—1906
Nəşr ili 1906
Nəşriyyat Nikolay Qlaqolevin kitab nəşriyyatı (1906)
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar
   

Vikianbarda Bizim inqilabımız (Trotski) ilə əlaqəli mediafayllar var.

O illərdə Leninin siyasi mövqesindən bir az daha solcu olan və sonrakı tənqidçilərin xeyli təhrif etdiyi Trotskinin baxışları 1920—1930-cu illərdə Sovet Rusiyasında Trotskinin leninizmə qarşı olan əsas "cəfəngiyatı" hesab edilməyə başlandı. Kitab və sonuncu məqalə bir çox dillərə tərcümə edilmişdir və dəfələrlə nəşr edilirdi; 1922-ci ildə SSRİ-də "Bizim inqilabımız"ın fraqmentlərinin olduğu Trotskinin "1905" kitabı nəşr olunmuşdur.

Təsviri və tarixi

 
L. Trotski kamerada (1906)

1905-ci il dekabrın 3-də baş tutan həbsindən sonra Peterburq Fəhlə Deputatları Sovetinin başçısı Lev Trotski Krestı həbsxanasında özünün "permanent inqilab" konsepsiyasının formalaşdırılmasını əsasən başa çatdırmışdır; Trotski bu əsərini 1905-ci il inqilabı zamanı Rusiya İmperiyasının işçilərinin oynadığı "olduqca mühüm" rolunun "böyük təəssüratı" altında olaraq tamamlamışdır. Onun dustaq yoldaşlarının söylədiklərinə görə, nəzəriyyəsi üzərində işlədiyi müddətdə Trotskinin kamerası "bir növ kitabxanaya çevrilmişdir". Məhkəmə və sürgündən qaçışdan sonra Trotski fikirlərini bir sıra məqalələrdə yazmış və çıxışlarında səsləndirmişdir, ancaq "torpaq rentası haqqında tədqiqat" itirilmişdir və işıq üzünü görməmişdir. 1906-cı ildə bu əsərlər "Bizim inqilabımız" adlı kitabda toplanılmışdır. "Yanvarın 9-dək", "Müxalifətdə kapital", "Dövlət Dumasını necə hazırlıyırdılar", "Prof. Milyukova açıq məktub" və "Cənab P. Struve siyasətdə" (bu məqalə daha öncə N. Taxotski təxəllüsü ilə dərc olunmuşdur) — topluya daxil olan əsas məqalələrdən idilər. Kitabın sonuncu məqaləsi "Nəticələr və perspektivlər" permanent inqilabın müəllif konsepsiyasının formalaşması mənasında Xüsusi əhəmiyyət kəsb edirdi, onun adı Parvusun bənzər adlanan məqaləsinə istinad idi, Trotskinin məhz sonuncu məqaləsi "qızğın mübahisə" (ing. bitter controversy) mövzusuna çevrilmişdir.

Kitab çapdan çıxandan sonra Çar Rusiyasının polisi tirajı müsadirə etmişdir, bunun nəticəsində də inqilabçının əsərləri oxuculara yalnız bir neçə nüsxədə gəlib çatdı. Bunla belə Qanlı bazar günü hadisələrindən öncə yazılan "Yanvarın 9-dək" kitabçasında Trotski belə qənaətə gəlmişdi ki, "Rusiyanı yalnız proletariat xilas edə bilər" və qabaqcadan xəbər verirdi ki, yaxın aylar və ya hətta həftələr ərzində "Ümumrusiya silahlı üsyanı" başlayacaq (həmçinin bax, Rusiyada 1905-ci il inqilabı).

Əsas müddəalar və onların tənqidi

Rusiya İmperiyasının geridəqalmışlığı

Trotskinin dörd cildli tərcümeyi-halını yazan Yuri Felştinski və Georgi Çernyavski hesab edirdilər ki, Trotskinin hazırladığı inqilabi prosesin yeni konsepsiyasının ən əsas müddəalarından biri və "Bizim inqilabımız"ın tərkib hissəsi o idi ki, orada Rusiya İmperiyasının XIX — XX əsrin əvvəlində kapitalizmin "ikinci eşelon" ölkəsi olması faktı təsdiqlənirdi və qeyd olunurdu ki, bu imperiya daima daha inkişaf etmiş ölkələrə (Qərbi Avropa) çatmağa çalışırdı. Trotskinin fikrincə, mütləqiyyətə əsaslanan Rusiya "innovativ irəliləyiş etmək" iqtidarında deyildi. Müəllif ölkənin Kiyev Rus dövlətinə nisbətən geridə qalmasından tutmuş "böyük islahatlar" və təhkimçilik hüququnun ləğv edilməsinə qədər olan tendensiyanın ən ümumi cəhətlərini izləməyə çalışırdı; şəxsi asıllığının ləğv edilməsinin əsas məqsədi imperiyanın silahlı qüvvələrinin formalaşdırılması və vergi yığımını asanlaşdırmaq idi, azad olunmuş kəndlilərə üçün isə real perspektivlər yaradılmırdı. Yuri Felştinski və Georgi Çernyavskinin fikrincə, Trotski göstərirdi ki, texniki, təsərrüfat və digər xarici nailiyyətlərin götürülməsi Rusiya İmperiyasını sürətli iqtisadi inkişafa aparmadı; başqa sözlə, ənənəyə çevrilən digər ölkələrə çatmaq meyli real qərb həyat səviyyəsi və texniki inkişafı gətirmədi. Amma Rusiya İmperiyasının geriliyi total deyil idi, bu da onu Avropa ilə ümumi sərhədləri olmayan ənənəvi Asiya cəmiyyətlərindən (XX əsrin əvvəlində Hindistan və Çin kimi) fərqləndirirdi.

 
1905-ci ildə Peterburq Fəhlə Deputatları Soveti: L. Trotski mərkəzdədir

Inkişaf etmiş ölkələrə çatmaq tendensiyası, o illərdə əsasən təsərrüfat və idarəetmə müstəqilliyi üçün çalışan ictimai təşkilatların təşəbbüsü ilə yox, hökümdara yaxın olan təbəqələr tərəfindən qəbul etdirilmişdir.

Müstəqil iqtisadi və siyasi həyatı ilə fərqlənən Avropa şəhərlərində olan "Orta Əsrlərə qarşı duracaq fundamental institutu"nu bu tendensiya yarada bilmirdi. O vaxtlar Rusiya şəhərləri yalnız qala tipli inzibati, hərbi və maliyyə mərkəzləri sayılırdılar.

  XIX əsrin ikinci yarısında kapitalist sənayesinin geniş inkişafı bizdə başlayanda, o, şəhər sənətkarlığı deyil, əsasən kəndli kustarçılığın üstünə düşdü.  

Felştinski və Çernyavskinin versiyasına görə, Trotski ona diqqət yönəldirdi ki, Rusiya İmperiyası və onun sələfləri, marksizm ideyalarına uyğun olaraq, yavaş-yavaş təkamül edən primitiv cəmiyyət üzərində üstqurum kimi inkişaf edirdi. Dövlət özünüqoruma instinktinə tabe olaraq təkmilləşir və möhkəmlənirdi və beləcə cəmiyyətə nisbətən daha müstəqil və güclü quruma çevrilirdi. Trotskiyə görə, bu, ilk növbədə tatar-monqol, Polşa-Litva və İsveçin yürüşləri olmaqla, xarici təzyiq altında baş verirdi. Belə təzyiqə dözmək üçün böyük güc tələb olunurdu, buna görə də hökumət cəmiyyətin istehsal etdiyi maddi və qeyri-maddi resursların qeyri-proporsional böyük payını özünə götürürdü, eləcə də fəal şəkildə Qərbdən borca pul götürürdü. Həmçinin, dövlətin eyni zamanda zorakılıq və nəzarət üçün güclü aparata ehtiyacı var idi, yəni sərt iyerarxiya (hərbi) strukturuna, hansı ki Trotskinin hesablamalarına əsasən, dövlət büdcəsinin yarıdan çoxunu alırdı və ölkə həyatını bürokratiyaya çevirirdi. Bu zaman əsas maliyyə yükü iqtisadiyyat cəhətdən vəziyyətləri onsuz da pis olan kəndlilərin üzərinə düşürdü, belə şəraitdə isə onların halı daha da sarsılırdı.

  Dövlət [Rusiya] rus cəmiyyəti tərəfindən gələn stimulların təsiri altında deyil, Avropanın güclü dövlətlərinin düşmən təzyiqi altında formalaşıb.  
 
1910-cu ildə Ufa

Trotskiyə görə, Qərbdən fərqli olaraq Rusiya İmperiyasında dövlətin özü təbəqə yaratdı (bu fikri öncə Milyukov bildirmişdir) və ilk növbədə hərbi sənaye olmaqla müasir sənayenin təməlini qoydu. Buradan Trotski nəticə çıxardırdı ki, praktiki olaraq tüfeyli yaşam sürən Rusiya burjua sinfi obyektiv olaraq zəifdir və mütləqiyyətə əsaslanan hakimiyyət tərəfindən tam asılıdır, bu sinif mütləqiyyətin təsərrüfat və siyasi alternativi ola bilmirdi və müstəqil sosial subyekt olmağa qadir deyil idi (Qərbi Avropa ölkələrindən fərqli olaraq). Başqa sözlə, imperiyanın ticarət və sənaye təbəqəsi dövlətdən hərtərəfli asılılığa məhkum edilmişdir, yəni nəticədə hökmdara tabe idi. Trotskinin fikirlərindən nəticə çıxırdı ki, Rusiyanın şəraitində "ölkəni yarıfeodal qalıqlardan təmizləmək" və çarizmi devirməyə qadir olan sırf burjua inqilabının baş verməsi mümkün deyildi. Gələcək xalq komissarının analizinə əsasən, Rusiya çarizmi Avropa mütləqiyyəti və Asiya despotizmi arasında olan aralıq şəklində idi. Həm Rusiya tarixinin, həm də Rusiya cəmiyyətinin XX əsrin əvvəllərində sinfi strukturunun məhz bu xüsusiyyətləri onu göstərirdi ki, Rusiya İmperiyasının iri qabaqcıl müəssisələrdə toplanmış və xarici sahibkarların implantasiya edilmiş proletariatına inqilabda mühüm rol oynamaq işi düşmüşdür. Trotski hesab edirdi ki, orta sinifin olmadığı süni sistemin daxili münaqişələrinə görə inqilab qaçılmaz idi.

  Hətta rus fikiri və elmi belə dövlət məhsulu kimi görsənir.  

Qərbin böyük dövlətlərinə xas olan və rus çarlarına Avropa siyasətinə müntəzəm olaraq hərbi yolla müdaxilə etmək imkanı yaradan atributlardan ibarət imperiyanın görünən gücü yalnız istər xarici, istərsə də daxili təhdidlərdən təhlükəsizlik illüziyasını yaratmaq üçün idi. Trotskinin fikirlərinə əsasən, Rusiya proletariatının az sayda olması fəhlələrin hakimiyyəti inqilab yolu ilə ələ keçirilməsi üçün əhəmiyyətli maneə deyil idi, xüsusən ona görə ki, məhz işçilər ölkənin dəmir yolu şəbəkəsinin fəaliyyət göstərməsini təmin edirdilər, bu şəbəkəsiz isə ölkənin bütövlüklə iqtisadiyyatı fəaliyyət göstərə bilmirdi ("min tətil edən dəmiryolçular siyasi cəhətdən ölkə boyu səpələnmiş kəndlilərdən daha səmərəlidilər"). Başqa sözlə, Rusiya proletarlarlarına hakimiyyətə gəlmək belə asandır, nəinki onların Qərbi Avropalı həmkarlarına, bu cür fəhlə hökumətin "embrionu" Trotskinin idarə etdiyi Peterburq Şurası idi.

 
"Qanlı bazar" (1905)

Gələcək xalq müdafiə komissarı yaxınlaşan inqilabın hərbi aspektlərinə də toxunurdu. Artıq 1906-cı ildə Trotski hərbi mübarizənin partizan taktikasına qarşı çıxış edirdi, o, əhalinin (xüsusilə sosializm ideyalarını dəstəkləyən fəhlələr arasında) kütləvi silahlandırılması və açıq döyüşdə burjua düşmənini məğlub etməyə qadir olan müntəzəm ordunun qurulmasının tərəfdarı idi.

  İnqilabı silahlandırmaq bizdə ilk növbədə işçiləri silahlandırmaq deməkdir .  

Professor Devid Devis "1905" kitabının ingilis dilində versiyasının icmalında Trotskinin dörd "aydın işlənmiş ideyaları" (ing. clear elaboration of ideas) haqqında yazırdı, hansılar ki onun 1905-ci ildə aldığı təcrübədən irəli gəlirdilər və onlar birlikdə inqilabçıya rus inqilabi fikirlər tarixində "fərqli mövqe" (ing. distinctive position) yaratdılar. Devis gələcək xalq komissarın bu ideyalarına bunları aid edirdi: Rusiyanın dövlət xüsusiyyətlərini və Rusiya İmperiyasında inqilabın qərb presedentlərinə zidd şəkildə baş verməsinin tam dərk edilməsi; tarixin gedişinin insanların səmərəli hesablanması ilə deyil, onların aktiv əməliyyatlara hazırlığı ilə müəyyən olunduğunun etiraf edilməsi; inqilabda hərbi qüvvələrinin əhəmiyyətini və ordunun hakimiyyət uğrunda mübarizənin yekun nəticələrin hesablanmasında böyük rolunun dərketməsi; Fəhlə Deputatları Sovetinin vacibliyini İnqilab İnstitutu səviyyəsində anlayışı. Bu zaman Trotskinin permanent inqilab imkanları haqqında əsas tezisinin çatışmazlığı son nəticədə müəllifin 1905-ci il hadisələrinin digər iştirakçılarını narahat edən suallara cavab vermək istəməməsi idi: Sosial Demokrat Partiyasının və Sovetlərin arasında əlaqəsi, proletariatın kəndlilərlə qarşılıqlı münasibətləri haqqında, eləcə də kütlənin instinkti və ayrı-ayrı adamların realist müdrikliyi arasında əlaqələr; bütün bu bəndlər Trotskinin o vaxtı güman etdyi kimi "hamar deyil" idilər.

Qeyri-bərabər və qarışıq inkişaf qanunu

 
"Cənab P. Struve siyasətdə" (1906)

Felştinski və Çernyavski qeyd edirdilər ki, 1920-ci illərin sonlarında və 1930-cu illərin əvvəllərində Trotski permanent inqilabını xarakterizə edən ümumi müddəaları daha dəqiq formullaşdırmışdır; o, onları "qeyri-bərabər və qarışıq inkişaf qanunu" adlandırmışdır. Əslində, qanunun müddəaları Trotskinin hələ əsrin əvvəlində işıq üzü görmüş "Bizim inqilabımız" kitabında da yerləşdirilmişdir, bu fikir ilə Amerikalı tarixçi Corc Lixthaym da razı idi. O, qeyd edirdi ki, "Stalin" və "Permanent inqilab" kitablarındaki daha yetkin ifadələrin əslində əsas tezis ilə fikir ayrılığı yoxdur, onlar ancaq tezislərin sonraki tənqidlərdən müdafiə vasitəsidilər.

Trotskinin yazdığı kimi, qeyri-bərabər və qarışıq inkişaf qanunu istehsaledici qüvvələrin inkişafının (həmçinin bax Marksist məktəb) və hansısa ölkədə (inkişaf dövrünün hər hansısa mərhələsində) proletariatın siyasi rolu arasında birbaşa əlaqələrin mütləq şəkildə olmasını inkar edirdi. Xüsusilə XX əsrin əvvəlində ABŞ istehsalat səviyyəsinə görə Rusiya İmperiyası üzərində on qat üstünlüyünün olmasına baxmayaraq, Rusiya proletariatının siyasi rolu, Trotskinin fikirinə görə, ABŞ-la müqayisə edilməz dərəcədə çox idi.

Professorlar Hovard və Kinq "Bizim inqilabımız" kitabını rus inqilabçı sosializmin əsərlərinin içərisində ən radikal sayırdılar və hesab edirdilər ki, Trotskinin ideyaları əvvəlcə Karl Marks tərəfindən söylənilən və Georgi Plexanov və Vladimir Leninin əsərlərində inkişaf edilən fikri inkar edirdilər ("sənaye cəhətdən daha çox inkişaf etmiş ölkə az inkişaf etmiş ölkəyə yalnız onun öz gələcəyinin mənzərəsini göstərir") və beləliklə, gələcək xalq komissarının inqilabi ideyaları Rusiyanın qərbliləşdirmə prosesinin yolu barədə təsəvvürü dəyişirdi. Trotski siyasi iqtisadiyyat prinsiplərini formalaşdırdı, bunun sayəsində o, Rusiya İmperiyasının çar modernləşdirilməsinin həm strukturunu, həmdə ziddiyyətlərinin dərk edilməsinə istənilən digər nəzəriyyəçidən daha çox yaxınlaşdı. Hovard və Kinqin fikirlərinə görə, Trotski iddia edirdi ki, necə ki Rusiya keçmişdə inkişaf etmiş Qərbin izi ilə getmirdi, helə də onun gələcək yolu başqa idi; xüsusilə, inqilabçı imperiya ərazisində sosializmin demokratik yolu ilə quruculuğuna qarşı idi.

Rusiya və Avropa

Ümumdünya inqilabın həm zəruriliyi, həmdə qaçılmazlığı fikiri Trotskinin mühakimələrinin tərkib hissəsi oldu. "Avropa və inqilab" bölməsi "Yekunlar və perspektivlər" məqaləsində sonuncu idi və Felştinski və Çernyavskinin fikrincə, müəllif onu ən sanballı hesab edirdi. Orada deyilirdi ki, Rusiya proletariatı burjua inqilabının müvəqqəti konyukturası sayəsində hakimiyyətə gəlsə belə, o, mütləq şəkildə dünya reaksiyası tərəfindən düşmənçiliklə qarşılaşacaqdı, çünki digər ölkələrin, hər şeydən əlavə, çar borclarının ödənilməsi və özlərinin kapitalının təhlükəsizliyində maraqları var idi; eyni zamanda Rusiya işçiləri inqilab başlayandan sonra dünya proletariatının köməyinə ümid edə bilərdilər. Trotski deyirdi ki, əgər Rusiyanın proletar hakimiyyəti özbaşına qalsa, onda o, istənilən digər geridə qalmış ölkə kimi istər-istəməz əksinqilabla məhv ediləcək. Beləliklə, proletariatın öz siyasi hökmranlığının taleyini (və nəticə etibarilə bütün Rusiya inqilabının taleyini) Avropada sosialist inqilabının taleyi ilə bağlamaqdan başqa yolu yox idi. Trotski hesab edirdi ki, beynəlxalq burjuaziya rus inqilabını sarsıtmaq istəsə, Qərbi Avropa işçiləri Rusiya yoldaşlarının tərəfini tutacaqlar; o, Avropa ölkələrinin proletariatını istər Rusiya burjuaziyasından, istər də imperiyanın kəndlilərindən daha etibarlı müttəfiq hesab edirdi; imperiyanın aqrar problemi inqilabın hazırlanmasına imkanlar yaradırdı, lakin inqilabi dəyişikliklərin həyata keçirilməsindən sonra mane olurdu.

 
"Bütün ölkələrin proletarları birləşin!" inqilabi plakatı

Felştinski və Çernyavski qeyd edirdilər ki, konsepsiyanın yaradıcısı detallara varmırdı və güman edirdi ki, rus inqilabının beynəlxalq səviyyəyə çatmağın konkret vaxtı və yollarını əvvəlcədən bilmək mümkün deyil. Oxuculara yalnız başa salınırdı ki, permanent inqilab əsrlər deyil, nisbətən yaxın perspektivin məsələsidir. Əsərini boş xəyalpərəstlik saymasınlar deyə, Trotski göstərdiyi sxemlərin konkret tarixi hadisələrdən asılılığını dəfələrlə vurğulayırdı. Permanent inqilab knsepsiyanın mahiyyəti isə, Felştinski və Çernyavskinin fikrincə, onda idi ki, sosialist inqilabı milli zəmində yaranacaq, beynəlmiləl zəmində inkişaf edəcək və beynəxlaq zəmində bitəcək. Ancaq Trotski qeyd edirdi ki, əgər inqilab təkcə Rusiya sərhədlərində bitərək inkişaf etmiş ölkələrə yayılmasa, onda inqilabın nəticələri iqtisadiyyat, mədəniyyət və sosiumun primitivliyi səbəbindən "eroziya" və "məhv edilməyə" gətirib çıxardacaqlar. Professor Nikolay Vasetski 1990-ci ildə bu prinsipi "ya hər şey, ya da heç nə" kimi ifadə etmişdir

  Şərq inqilabı qərb proletariatını inqilabi idealizmlə yoluxdurur və orada düşmənlə "rusca" danışmağa başlamaq istəyini yaradır.  
 
"Böyük İnqilab Günləri" plakatı

İsrailli tarixçi Şmuel Qalay marksizm nəzəriyyəsinin XX əsrin əvvəllərində üzləşdiyi problemləri təhlil edərkən, qeyd etmişdir ki, Vladimir Lenindən fərqli olaraq Trotski 1905-ci il hadisələrə daha nəzəri cavab verməyə bacarmışdır: dövrünün marksist fikrinə zidd olaraq Sankt-Peterburq şurasının rəhbəri belə nəticəyə gəldi ki, proletariatın inqilab potensialı onun yoxsulluq və sayı ilə deyil, "kapitalist iqtisadiyyatını iflic" etmək bacarığı ilə ölçülür. Əslində məhz buna əsaslanaraq, Trotski sosialist inqilabının azsaylı iş sinfinə malik, geridə qalmış dövlətlərdə də mümkünlüyü barədə nəticə çıxardırdı.

Rus tarixi üzrə professor və Amsterdam Universitetinin Şərqi Avropa Araşdırmalar İnstitutunun direktoru Bruno Naarden qeyd edirdi ki, Trotski permanent inqilabı Rusiya və Avropanı birləşdirə biləcək fenomen hesab edirdi. XX əsrin əvvəllərində bu tezis yeni deyildi, çünki ilk belə ideyaları hələ Karl Marks və Fridrix Engels səsləndirmişdilər və həmin vaxt Qərbi Avropa sosialistləri bu ideyaları "oynadırdılar" (ing. toyed). Rusiyalı iqtisadçı, iqtisad elmləri doktoru Yeqor Qaydar hesab edirdi ki, Trotskinin kitabında açıq-aydın göstərilir ki, rus inqilabı Qərbdə inqilabi yüksəliş üçün təkən vermək qadirindədi, bu fikir helə o illərdə Rusiya cəmiyyətində geniş vüsət almışdır. Həmçinin, bu ideyaya əsasən "sosialist Avropa" öz növbəsində Rusiya İmperiyasının ərazisində sosializmi qurmağa kömək edəcək (vahid "Avropa Birləşmiş Ştatları" çərçivəsində). Qaydarın versiyasına əsasən, bu zənciri düşüncələr Rusiyanın sosial-iqtisadi böhranını "radikal partiyanın əməllərinin dar məntiqinə" "soxuşdurmağa" (rus. затолкать) şərait yaradırdılar və "dünyəvi din ilə siyasi praktikanı" birləşdirməyə imkan verirdilər.

  Ona da şübhə etmək olmaz ki, Qərbdə sosialist inqilabı bizə işçi sinfinin müvəqqəti hökmranlığını bilavasitə və birbaşa sosialist diktaturasına çevirməyə imkan yaradacaq.  

Professor İver Neyman qeyd edirdi ki, "Bizim inqilabımız" əsərində Trotski dünyanın bəzi hissələrinə "eksklüziv tarixi missiya" verir: Trotski üçün mütərəqqi Avropa ilə sivilizasiya sözü eyni məna daşıyırdı, dünyanın qalan hissəsi isə ona müxtəlif dərəcədə vəhşi görsənirdi. Başqa sözlə, Trotski üçün Rusiyanın qərb inkişafından asılılığı həm indiki zamanda, həm keçmişdə və habelə gələcəkdə "aşınılmaz" (ing. adamant) görsənirdi. Professor Riçard Staytsın fikrincə Trotskinin Parvusla "yüksək intellektual tərəfdaşlığı" helə bir nəzəriyyə yaratmışdır ki, hansı ki rusiyalı işçilərə daha çox karqo kultu kimi gəlirdi. Bu kult artıq o illərdə Sakit okean adalarının sakinləri arasında yayılmışdır və ona əsasən, xaricdən hər hansısa qüvvə gələcəkdi və torpaq və digər nemətləri paylayacaqdı.

İdeyaların orijinallığı

Professor Orest Martışin "Yekunlar və perspektivlər" məqaləsinin Trotskinin permanent inqilab haqqında öz təsəvvürlərini izah etdiyi birinci mənbə olduğu haqda danışarkən qeyd edirdi ki, müəllif "həvəslə" Aleksandr Parvusun mülahizələrini dəstəklədi ki, əgər sosial-demokratiya gələcək Rusiya inqilabına rəhbərlik edəcəksə, onda yeni hökumətin elə onun özü tərəfindən formalaşdırması məntiqli olardı, nəticədə Trotskinin fikrincə, burjua inqilabı demək olar ki dərhal sosialist növünə çevriləcək. Martışin iddia edirdi ki, məhz bu ideya permanent inqilab nəzəriyyəsi kimi şöhrət qazanmışdır və bu konsepsiya "hadisələrin sürətləndirilməsi" cəhdindən ibarətdir, hansının ki sayəsində arasında kapitalizm mərhələsi olan iayrı-ayrı vaxtlarda baş verə biləcək iki inqilabın qarşısı alınacaqdı, başqa sözlərlə, geridə qalmış Rusiyanın ərazisində burjua respublikasının qurulması mümkün deyildi. Professor Yan Tetçer özünün yazdığı Trotskinin bioqrafiyasında onun "Bizim inqilabımız" və "1905" işlərini müzakirə edərkən israr edirdi ki, onların sintezi orijinaldır, baxmayaraq ki inqilabçının konsepsiyalarının bir sıra elementləri Parvus, Kautski, Milyukov və bir sıra sosialist inqilabçılarının (Mixail Qots da daxil olmaqla) işləri sayəsində 1906-cı ilə qədər tanınmış idi. Başqa sözlə, Trotski Parvusun istifadə etdiyi zəminləri nümunə götürərək, XX əsrin əvvələrində yazılmış əsərlərin konsepsiyalarından fərqli olan permanent inqilab nəzəriyyəsini yarada bildi. Professor Perri Anderson "Yekunlar və perspektivlər" (Nəticələr və perspektivlər) məqaləsini marksizmi tarixində elmi xarakterli ilk strateji siyasi təhlili hesab edirdi.

1917-ci ildə Rusiyada baş verən hadisələrin Trotskinin proqnozlarının təsdiqi sayan Trotskinin bioqrafi İsaak Doyçer inqilabçının həyatına həsr etdiyi əsərində "Yekunlar və perspektivlər" məqaləsini elə bir iş adlandırırdı ki, hansında ki müəllif "permanent inqilabı" nəzəriyyəsinin tam və demək olar ki riyazi dəqiqliklə qısa izahını vermişdi ("öz inkişafının zirvəsinə çatmışdır"): Trotski "əzəli cərəyanlar" perspektivində Rusiya tarixinin yaxında baş vermiş mühüm hadisələri təhlil etmişdir və Rusiya inqilabının dünyada yerini müəyyənləşdirmişdir. Doyçer həmçinin hesab edirdi ki, Trotski birmənalı şəkildə inqilabın gələcəyi barədə öz baxışlarını dövrünün marksistlərin ümumi baxışlarına qarşı qoymuşdur, hansılar ki "köhnə kapitalist ölkələrində" inqilab üçün mühitin artıq hazırlandığını hesab edirdilər və "sosializmin qələbəsini" öncə Qərbdə baş verəcəyini gözləyirdilər (eyni vaxtda Şərq ölkələrində burjuaziya hələ yeni hakimiyyətə gəlmiş olacaqlar): Trotskinin əsəri sosialist inqilabının perspektivlərini yenidən formalaşdırdı və ya hətta radikal şəkildə təkrar yoxlamadan keçirtdi, belə bir hadisə isə 1848-ci ildə nəşr olunan "Kommunist Manifesti" əsərindən bəri baş verməmişdir. Doyçerin versiyasına görə, Trotskinin mətn təhlilinə olan "nifrəti" inqilabçıya kitabını marksizm yaradıcılarının faydalı sitatları ilə doldurmağa mane oldu. Doyçer həmçinin əlavə edirdi ki, Trotski bir an təsəvvür edə bilməzdi ki, rus inqilabı on illərlə təcriddə yaşamalı olacaq: inqilabçının "ağlına gəlməzdi ki" proletar partiyası uzun müddət kəndli əksəriyyətinin iradəsinə qarşı böyük ölkə idarə edə biləcək.

 
K. Marks və F. Engelsin "Alman idealogiyası" əlyazmasının ilk səhifəsi. Ön söz (Marksın özü yazıb)

Los-Anceles Kaliforniya Universitetinin professoru və Macarıstan Elmlər Akademiyasının sabiq prezidenti İvan Berendin diqqətini o, çəkirdi ki, dünya inqilabının zəruriliyini iddia edən Trotski əslində Engels və Marksın hələ 1847-ci ildə yazdığı (SSRİ-də ancaq 1937-ci ildə nəşr olunmuşdur) "Alman ideologiyası" adlı elmiş işindən olan tezisini təzədən formullaşdırdı. Marksizmin qurucularının ideyası belə idi ki, yüksək inkişaf etmiş cəmiyyət olmasa inqilab yalnız yoxsulluğun yayılmasına gətirib çıxaracaq və ən zəruri uğrunda mübarizə yenidən başlayacaq.

Nüfuzu

Əsas məqalə: Trotskizm

"Bizim inqilabımız" dərc edildikdən sonra Trotski sosialist nəzəriyyəçiləri və praktiklərinin dairələrində şöhrət qazandı, amma Felştinski və Çernyavskinin sözlərinə görə, onların əksəriyyəti konsepsiyaya kəskin mənfi münasibətlə və ya ən azı şübhə ilə yanaşdı. Bununla belə uzun kapitalizm mərhələsindən yayınmaq imkanları haqqında olan fikirlər Trotskinin mövqeyini Parvusda olanı ilə xeyli fərqləndirirdilər. Həmçinin, Trotskinin baxışları Leninin o illərdə olan siyasi mövqeyindən azca daha solçu idilər, xüsusən də kəndlilərin gələcək inqilabda rolu məsələsində. Trotski kəndlilərə proletariat diktaturasının "kiçik tərəfdaşı" rolunu verirdi, daha sonra İosif Stalin bu fikir ayrılığını "həddən artıq şişirtdi" (rus. magnified out of all proportion) və ya "saxtalaşdırdı", beləcə o, permanent inqilabını Trotskinin leninizmə qarşı olan əsas cəfəngiyata çöndərdi.

Bununla belə hələ 1905-ci ildə Roza Lüksemburq, Kautski və Lenin öz işlərində "permanent inqilaba" istinad verirdilər. Lenin permanent inqilabın ideyalarına Birinci Dünya Müharibəsi illərində yenidən qayıtdı. Həmçinin menşeviklər Aleksandr Martınov, Yuli Martov, Pavel Akselrod və Fyodor Dan Trotskinin konsepsiyasını müzakirə etmişdilər, baxmayaraq ki sonradan Rusiya fəhlələrin hakimiyyəti ələ keçirməyin mümkünsüzlüyünü əsas gətirərək tədricən ona qarşı soyuq davranmağa başladılar (Trotskizmin növbəti qısa oçerkini boş arzu hesab etdilər). Məsələn, hələ 1905-ci ilin martında Martınov "İskra" jurnalında "İnqilabi perspektivləri" (rus. Революционные перспективы) ümumi başlıqlı silsilə məqalələr dərc etdi, orada o, Rusiyada şəhər burjua demokratiyasının var olduğuna dair tezisi müdafiə edirdi, hansının ki, onun fikrincə, müəyyən inqilabi potensiyası var idi. Bununla belə 1905-ci il aprelin son ongünlüyündə Cenevrə konfransında menşevik fraksiyası Rusiya İmperiyasında sosialist inqilabının mümkünlüyünə ixtiyar verən qətnamə qəbul etdi, amma şərt onda idi ki, sonradan rus inqilabı inkişaf etmiş Qərbi Avropa ölkələrinə də keçə biləcək, bir il sonra isə 1906-cı ilin mart ayında menşeviklər Parvus və Trotskinin nəzəriyyəsindən təsirlənən öz platformalarını paylaşdılar.

Nəticədə "Bizim inqilabımız" kitabı, hansında ki müəllif Rusiyada proletar inqilabını görmüşdür, Trotskinin siyasi fikirində yeni mərhələnin başlanğıcı olmaqla bərabər həmçinin onu XX əsrin əvvəllərin sosial-demokrat hərəkatında təcridinə səbəb olmuşdur — o, "doğmalar arasında yad" oldu. Bununla belə XX əsrin sonunda XXI əvvəllərində toplanmış məlumatlar Trotskinin Rusiya İmperiyasının son illərində iqtisadiyyatının analizi ümumlikdə doğru olduğunu təsdiq edirdilər.

Nəşrlər

Trotskinin kitabı leqal şəkildə N M Qlaqolevin nəşriyyatında çap olunmuşdur. XX əsrin ortalarında orijinal çap nadir biblioqrafiya hesab edilirdi; xüsusilə 1990-cı ildə professor Nikolay Vasetski 1920-ci illərin sonundan etibarən SSRİ-də ilk dəfə aparılan Trotskinin işlərinin yenidən hazırlanması işləri zamanı inqilabdan əvvəlki nəşri tapa bilmədi.

  • Lev Trotski (1906). Наша революция (PDF). СПб.: книгоnəşriyyat Н. Глаголева, тип. «Север». səh. 286.

Kitabda toplanmış məqalələrin bir hissəsi 1906-cı ildən də öncə ayrıca kitabçalar şəklində çıxırdı:

Bəzən yanlış olaraq kitabın özündən əvvəl çıxarıldığı hesab edilən "Yekunlar və perspektivlər" məqaləsi 1917-ci ilin oktyabrından sonra "səhih" şəkildə ayrıca kitabça formatında çap edildi, həmçinin ilin sonunda "Rus inqilabının perspektivləri" adı ilə Berlində rus dilində buraxıldı. Müharibənin nəticəsi kimi Avropa sosialist inqilabın olacağını bildirən sonuncu fəsil və əvvəlki fəsilin son iki cümləsi Birinci Dünya müharibəsi dövrünün senzurasına hörmət olaraq alman nəşrinə əlavə edilməmişdir.

  • Lev Trotski (1917). Перспективы русской революціи. Sosialno-politiçeskaya biblioteka, 3. Berlin: İ. P. Ladıjnikovun yoldaşlığının nəşriyyatı. səh. 84.

1919-cu ildə "Yekunlar və perspektivlər" məqaləsi Sovet Rusiyasında ayrıca nəşr şəklində buraxılmışdır və geniş şöhrət qazanmışdır.

  • Lev Trotski (1919). Итоги и перспективы. Движущие силы революции. Moskva: "Sovetski mir". səh. 86.

1922-ci ildə Moskvada Trotskinin "1905" adlı kitabı çıxdı, hansı ki 1905-ci ilin hadisələri barədə olan və müəllifin bir qədər əvvəl nəşr etdiyi iki mətini "Bizim inqlabımız" və 1909-cu ildə Drezdendə buraxılan və alman dillində olan "Rußland in der Revolution" kitabı əsasında tərtib edilmişdir. Bunun nəticəsində "1905" kitabını bəzən 1909-cu ilə aid edirlər, 1922-ci ildə Moskva tirajını isə təkrar nəşr hesab edirlər.

  • Lev Trotski (1922). 1905 (PDF). Moskva: "Qosizdat". səh. 427.

Şərhlər

  1. Orijinal mətn: Когда во второй половине XIX века началось у нас широкое развитие капиталистической индустрии, оно застало не городское ремесло, а главным образом деревенское кустарничество
  2. Orijinal mətn: [Российское] государство сформировалось не под влиянием импульсов, исходящих от самого русского общества, но под враждебным давлением сильных европейских держав
  3. Orijinal mətn: Даже русская мысль и наука кажутся продуктом государства
  4. Orijinal mətn: Вооружить революцию, значит у нас прежде всего вооружить рабочих.
  5. Orijinal mətn: Восточная революция заражает западный пролетариат революционным идеализмом и рождает в нём желание заговорить с врагом «по-русски».
  6. Orijinal mətn: Нельзя сомневаться и в том, что социалистическая революция на Западе позволит нам непосредственно и прямо превратить временное господство рабочего класса в социалистическую диктатуру

İstinadlar

  1. ↑ Фельштинский, Чернявский, 2012, с. [87]—[88]
  2. Schurer, 1961, p. 466
  3. Knei-Paz, 1978, pp. 28—29, 176
  4. Тютюкин, 2002, с. 140.
  5. Howard, King, 1989, p. 230.
  6. Емельянов, 2003, с. [132]—[133].
  7. Дойчер, 2006, с. 158.
  8. ↑ Дойчер, 2006, с. 160.
  9. ↑ Фельштинский, Чернявский, 2012, с. [88].
  10. ↑ Daniels, 2016.
  11. Carr, 1951, pp. 58, 61.
  12. Парвус, 1905.
  13. Skilling, 1961, p. 10.
  14. ↑ Дойчер, 2006, с. 161.
  15. ↑ Дойчер, 2006, с. 174.
  16. ↑ Тютюкин, Шелохаев, 1996, с. 73.
  17. Тютюкин, 2002, с. 112.
  18. Mendel, 1961, pp. 104—117.
  19. Straus, 1998, pp. 11—12.
  20. Knei-Paz, 1978, pp. 67—68.
  21. Knei-Paz, 1978, pp. 65—66.
  22. ↑ Дойчер, 2006, с. 163.
  23. Knei-Paz, 1978, p. 78.
  24. ↑ Neumann, 2016, p. 75.
  25. Thatcher, 1991, p. 235.
  26. ↑ Knei-Paz, 1978, p. 66.
  27. Thatcher, 2005, pp. 36—37.
  28. ↑ Knei-Paz, 1978, p. 72.
  29. Knei-Paz, 1978, p. 67.
  30. ↑ Дойчер, 2006, с. 162.
  31. Knei-Paz, 1978, pp. 68—69, 82.
  32. Brahm, 1963, s. 537.
  33. Treadgold, 1973, p. 233.
  34. Knei-Paz, 1978, p. 70
  35. ↑ Thatcher, 2005, p. 37
  36. Löwy, 2010, p. 51.
  37. Thatcher, 2005, p. 36.
  38. Knei-Paz, 1978, pp. 70, 83.
  39. Knei-Paz, 1978, pp. 85—86
  40. ↑ Дойчер, 2006, с. 168.
  41. ↑ Berend, 2016, p. 130.
  42. Wistrich, 1982, pp. 51, 58.
  43. Nelson, 1988, pp. 49—51.
  44. Davies, 1973, p. 817
  45. Davies, 1973, p. 818
  46. Thatcher, 1991, pp. 244—245
  47. Dunford, Liu, 2017, pp. 3—4, 14.
  48. Glenn, 2012, pp. 75, 79.
  49. Anderson, 1991, p. 128.
  50. Schultz, 2014, s. 252.
  51. ↑ Lichtheim, 2015, p. 333.
  52. Skilling, 1961, p. 11.
  53. Anweiler, 1975, p. 279.
  54. Howard, King, 1989, p. 232
  55. Skilling, 1961, p. 23.
  56. Saccarelli, 2008, pp. 99—101, 247—248
  57. Löwy, 2010, pp. 51—57.
  58. Brossat, 1974, pp. 16—20.
  59. Howard, King, 1989, p. 223.
  60. Howard, King, 1989, p. 222.
  61. Howard, King, 1989, p. 224.
  62. Knei-Paz, 1978, p. 82
  63. Дойчер, 2006, с. 164.
  64. Троцкий, 1906, с. 286.
  65. Фельштинский, Чернявский, 2012, с. [88]—[89]
  66. Münster, 1973, s. 12, 40.
  67. ↑ Berend, 2016, p. 131.
  68. ↑ Kingston-Mann, 1979, p. 439.
  69. ↑ Howard, King, 1989, p. 225.
  70. Фельштинский, Чернявский, 2012, с. [89]
  71. ↑ Дойчер, 2006, с. 171
  72. Howard, King, 1989, pp. 237—238.
  73. Berend, 1998, pp. 203—204
  74. ↑ Фельштинский, Чернявский, 2012, с. [90].
  75. Pantsov, 2013, pp. 12—13.
  76. ↑ Berend, 1998, p. 204
  77. Wistrich, 1982, p. 62.
  78. Васецкий, 1990, с. 40
  79. Tetsch, 1973, s. 86—87.
  80. Дойчер, 2006, с. 170.
  81. Galai, 2002, pp. 73—74, 265
  82. Naarden, 2002, pp. 198—199.
  83. Neumann, 2016, p. 76.
  84. Гайдар, 2005, с. 286—287
  85. Skilling, 1961, p. 12.
  86. Троцкий, 1906, с. 278.
  87. Neumann, 2016, pp. 75—77.
  88. Stites, 1988, p. 40.
  89. Парвус, 1906.
  90. Мартышин, 2016, с. [703]
  91. Thatcher, 2005, pp. 37—38.
  92. Howard, King, 1989, pp. 225, 229—230.
  93. Slavin, 1980, p. 73.
  94. Милюков, 1896—1898
  95. Berlin, 1960, pp. xv—xviii
  96. Rowney, 1977, p. 30.
  97. Perrie, 1973, pp. 411, 413.
  98. Billington, 2011, p. 640
  99. Larsson, 1970, p. 286.
  100. Neumann, 2016, p. 74.
  101. ↑ Saccarelli, 2008, p. 99.
  102. Андерсон, 1991, с. 22.
  103. Дойчер, 2006, с. 169.
  104. Андерсон, 1991, с. 146, 128.
  105. Дойчер, 2006, с. 173
  106. Дойчер, 2006, с. 161—162.
  107. Дойчер, 2006, с. 172
  108. Багатурия, 1983, с. 420—421.
  109. Земан, Шарлау, 2007, с. [251].
  110. Anweiler, 1975, p. 87.
  111. Pantsov, 2013, p. 13.
  112. Kingston-Mann, 1979, pp. 449—452.
  113. Billington, 2011, pp. 468, 598.
  114. Дойчер, 2006, с. 166.
  115. Rowney, 1977, p. 31.
  116. Васецкий, 1990, с. 439.
  117. Twiss, 2015, p. 34.
  118. Skilling, 1961, pp. 12, 29—30
  119. Pantsov, 2013, pp. 12—16.
  120. Зародов, 1981, с. 233.
  121. Meyer, 1957, pp. 140—144, 266—267.
  122. Carr, 1951, pp. 53—63
  123. Plamenatz, 1954, pp. 283—287
  124. Фельштинский, Чернявский, 2012, с. [85]—[87].
  125. Deutscher, 1973, p. 18.
  126. Дэй, 2013, с. 229—234
  127. Thatcher, 2005, pp. 38—39.
  128. Schurer, 1961, pp. 466—467, 471.
  129. Тютюкин, Шелохаев, 1996, с. 75.
  130. Тютюкин, 2002, с. 227.
  131. Мартов, 1905.
  132. Тютюкин, 2002, с. 228
  133. Мартынов, №90, 1905.
  134. Мартынов, №93, 1905.
  135. Мартынов, №95, 1905.
  136. Тютюкин, 2002, с. 113
  137. Тютюкин, 2002, с. 157—158
  138. Rowney, 1977, p. 33.
  139. Schurer, 1961, pp. 470—471.
  140. Thatcher, 2005, pp. 39—40
  141. Thatcher, 2005, pp. 40—42.
  142. Рейман, 1994, с. 195—201
  143. Степанов, 1993, с. 160—163.
  144. ↑ Васецкий, 1990, с. 414.
  145. Straus, 1998, p. 295
  146. Carr, 1951, p. 58
  147. Тютюкин, Шелохаев, 1996, с. 73—74.

Ədəbiyyat

Kitablar
  • Андерсон П. (1991). Размышления о западном марксизме; На путях исторического материализма (10000 nüs.). М.: Интер-Версо. ISBN 5-85217-009-7.
  • Багатурия Г. А. (1983). «Немецкая идеология» // Философский энциклопедический словарь (150000 nüs.). М.: Советская энциклопедия. Гл. редакция: Л. Ф. Ильичёв, П. Н. Федосеев, С. М. Ковалёв, В. Г. Панов.
  • Васецкий, Николай Александрович|Васецкий Н. А. (1990). Л. Д. Троцкий: Политический портрет // К истории русской революции (150000 nüs.). М.: Политиздат. Л. Д. Троцкий; Сост., авт. биограф. очерка и примеч. Н. А. Васецкий. ISBN 5-250-01372-4.
  • Гайдар Е. Т. (2005). Марксизм и подготовка идеологических основ социалистического эксперимента // Долгое время. Россия в мире: очерки экономической истории. М.: Дело. ISBN 5-7749-0389-3.
  • Riçard Dey (2013) [Leon Trotsky and the Politics of Economic Isolation]. Лев Троцкий и политика экономической изоляции. Экономическая история в прошлом и настоящем / Российская акад. народного хозяйства и гос. службы при Президенте Российской Федерации (1000 nüs.). М.: Дело. науч. ред. А. А. Белых; пер. с англ. А. В. Белых. səh. 167. ISBN 978-5-7749-0766-3. (#invisible_char)
  • Дойчер И. (2006). «Перманентная революция» // Троцкий. Вооруженный пророк. 1879—1921. М.: Tsentropoliqraf. ISBN 5-9524-2147-4.
  • Емельянов Ю. В. (2003). Среди волн революционной бури // Троцкий. Мифы и личность. Досье без ретуши. М.: Вече. ISBN 5-94538-345-7.
  • Зародов К. И. (1981). Ленинизм и современные проблемы перехода от капитализма к социализму (2-е изд., перераб. и доп). М.: Мысль.
  • Земан З., Шарлау У. (2007). Санкт-Петербург, 1905 // Кредит на революцию. План Парвуса. М.: Центрполиграф. ISBN 978-5-9524-2941-3. (#invisible_char)
  • Маркс К., Энгельс Ф. (1955). Немецкая идеология // Собрание сочинений. 3 (2-е изд). М.: Политиздат.
  • Марксистская политическая и правовая мысль // История политических и правовых учений. Учебник (3-е изд., перераб. и доп). М.: «Проспект». под общ. ред. О. В. Мартышина. 2016. ISBN 9785392205615.
  • Милюков П. Н. (1896—1898) [Очерки по исторіи русской культуры]. Очерки по истории русской культуры. 3 части. СПб.: Издание журнала «Мир Божий».
    • Милюков П. Н. (2007). Очерки по истории русской культуры. М.: Директмедиа Паблишинг. ISBN 978-5-94865-218-4.
  • Парвус (1906). Россия и революция. СПб.: книгоиздательство Н. Глаголева.
  • Тютюкин С. В. (2002). Меньшевики в начале революции // Меньшевизм: страницы истории (1500 nüs.). М.: РОССПЭН. ISBN 5-8243-0310-X.
  • Тютюкин С. В., Шелохаев В. В. (1996). Теория «перманентной» революции // Марксисты и русская революция (1905 — февраль 1917 г.) (2000 nüs.). М.: РОССПЭН. ISBN 5-86004-041-5.
  • Фельштинский Ю., Чернявский Г. (2012). Концепция перманентной революции // Лев Троцкий. kitab3 1. Революционер. 1879—1917 гг. М.: Центрполиграф. ISBN 978-5-227-03783-1.
  • Anweiler O. (1975). Rätebewegung in Russland, 1905—1921. Knopf Doubleday Publishing Group. ISBN 9780394471051.
  • Berend I. T.[en] (2016). The centrally planned economic system // An Economic History of Twentieth-Century Europe: Economic Regimes from Laissez-Faire to Globalization. Cambridge University Press. ISBN 9781107136427.
  • Berend I. T.[en] (1998). Decades of Crisis: Central and Eastern Europe Before World War II. University of California Press. ISBN 9780520206175.
  • Berlin I. (1960) [Il populismo Russo]. Introduction // Roots of revolution: a history of the populist and socialist movements in nineteenth century Russia. Knopf. Fr. Venturi. ISBN 9781842122532.
  • Billington J. H. (2011) [Fire in the Minds of Men: Origins of the Revolutionary Faith]. Пожар в умах человеческих: происхождение Революционной веры. Transaction Publishers. ISBN 9781412814010.
  • Brossat A.[fr] (1974). Aux origines de la révolution permanente: la pensée politique du jeune Trotsky. Les Textes à l'appui. Histoire contemporaine. F. Maspero.
  • Carr E. H. (1951). The Man and the Instrument: 1905 and After // A History of Soviet Russia: The Bolshevik Revolution, 1917—1923. 1. Macmillan.
  • Deutscher I. (1973). Introduction // The Age of Permanent Revolution: A Trotsky Anthology. New York: Dell Publishing.
  • Galai S. (2002). The birth of the democratic intelligentsia // The Liberation Movement in Russia 1900—1905. Cambridge Russian, Soviet and Post-Soviet Studies, Vol. 10. Cambridge University Press. ISBN 9780521526470. (#invisible_char)
  • Howard M. C., King J. E. (1989). Trotsky on Uneven and Combined Development // A History of Marxian Economics. Princeton Legacy Library, 1. I: 1883—1929. Princeton University Press. ISBN 9781400860524. (#invisible_char)
  • Knei-Paz B. (1978) [The Social and Political Thought of Leon Trotsky]. Социальная и политическая мысль Льва Троцкого (1st). Oxford University Press. ISBN 9780198272335. (#invisible_char)
  • Larsson R. (1970). Theories of Revolution: From Marx to the First Russian Revolution. Acta Universitatis Upsaliensis: Skrifter utgivna av Statsvetenskapliga föreningen i Uppsala, Issues 51—53. Stockholm: Almqvist och Wiksell. (#invisible_char)
  • Lichtheim G. (2015). Marxian Socialism 1871—1918 // Marxism (RLE Marxism): An Historical and Critical Study. Routledge Library Editions: Marxism. Routledge. ISBN 9781317497004.
  • Löwy M. (2010). Permanent revolution in Russia // The Politics of Combined and Uneven Development: The Theory of Permanent Revolution. Haymarket Books. ISBN 9781608460687.
  • Mendel A. P. (1961). The Birth and Triumph of Russian Marxism // Dilemmas of progress in tsarist Russia: legal Marxism and legal Populism. Russian Research Center studies, Vol. 43. Harvard University Press. ISBN 978-0-674-42076-2. (#invisible_char)
  • Meyer A. G.[de] (1957). Leninism. Praeger university series; Russian Research Center studies, Vol. 26 (3rd). Harvard University Press.
  • Münster A.[fr] (1973). Trotzkis Theorie der permanenten Revolution. Luchterhand Typoskript. Luchterhand. ISBN 9783472770183.
  • Naarden B. (2002). 1905 a failed revolution in Russia // Socialist Europe and Revolutionary Russia: Perception and Prejudice 1848—1923. Perception and Prejudice 1848. Cambridge University Press. ISBN 9780521892834. (#invisible_char)
  • Nelson H. W. (1988). Leon Trotsky and the Art of Insurrection, 1905—1917. Cass Series on Politics and Military Affairs, Book 1. Routledge, Psychology Press. ISBN 9780714632728. (#invisible_char)
  • Neumann I. B.[en] (2016). From the assassination of Tsar Alexander II to the First World War // Russia and the Idea of Europe: A Study in Identity and International Relations. New International Relations. Taylor & Francis. ISBN 9781317294702.
  • Pantsov A. (2013). The Bolsheviks and the Chinese Revolution 1919—1927. Chinese Worlds. Routledge. ISBN 9781136828935.
  • Plamenatz J. P.[en] (1954). German Marxism and Russian Communism. Harper torchbooks. Longmans, Green & Co.
  • Saccarelli E. (2008). Gramsci and Trotsky in the Shadow of Stalinism: The Political Theory and Practice of Opposition. Routledge. ISBN 9781135899806. (#invisible_char)
  • Schultz H. (2014). Leo Trotzki, 1879—1940. Luzifer der Revolution // Europäischer Sozialismus immer anders. Berliner Wissenschafts-Verlag (BWV). ISBN 9783830533108. (#invisible_char)
  • Sinclair L. (1989). Trotsky. A Bibliography. 2 vol. 2 (Camelot Press Ltd). Brookfield: Gover Publishing Company. ISBN 0-85967-820-2. (#invisible_char)
  • Stites R. T. (1988). Revolution: Utopias in the Air and on the Ground. A new World // Revolutionary Dreams: Utopian Vision and Experimental Life in the Russian Revolution. Oxford University Press. ISBN 9780195363678.
  • Straus K. M. (1998). Factory and Community in Stalin’s Russia: The Making of an Industrial Working Class. Pitt Russian East European. University of Pittsburgh Press. ISBN 9780822977254. (#invisible_char)
  • Tetsch H. (1973). Trotzki: «Ergebnisse und Perspektiven» // Die Permanente Revolution: Ein Beitrag zur Soziologie der Revolution und zur Ideologiekritik. Beiträge zur sozialwissenschaftlichen Forschung, 11. Westdeutscher Verlag; Springer. ISBN 9783531111933. (#invisible_char)
  • Thatcher I. D. (2005) [Trotsky]. The Young Revolutionary // Троцкий. Routledge Historical Biographies. Routledge. ISBN 9781134572144. (#invisible_char)
  • Thatcher I. D. (2013). Leon Trotsky and 1905 // The Russian Revolution of 1905: Centenary Perspectives. Routledge Studies in Modern European History, Vol. 9. Routledge. ed. A. J. Heywood, J. D. Smele. ISBN 9781134253302. (#invisible_char); (#invisible_char)
  • Treadgold D. W. (1973). The West in Russia and China: Religious and Secular Thought in Modern Times. 1. Russia, 1472—1917. Cambridge University Press. ISBN 9780521097253. (#invisible_char)
  • Trotsky L. (1969). The permanent revolution and Results and prospects (3rd). Merit Publishers. ISBN 0932323294.
  • Twiss T. M. (2015). The Socialist Movement and Post-Revolutionary Bureaucracy // Trotsky and the Problem of Soviet Bureaucracy. Historical Materialism Book Series, Vol. 67. Haymarket Books. ISBN 9781608464784. (#invisible_char)
  • Wistrich R. S. (1982). Trotsky : fate of a revolutionary. New York: Stein and Day. ISBN 9780812827743.
Məqalələr
  • Мартов Ю. О.. На очереди. Рабочая партия и «захват власти», как наша ближайшая задача // Искра (газета). — 1905. — 17 mart. № 93.
  • Мартынов А.. Революционные перспективы // Искра (газета). — 1905. — 3 mart. № 90.
  • Мартынов А.. Революционные перспективы // Искра (газета). — 1905. — 17 mart. № 93.
  • Мартынов А.. Революционные перспективы // Искра (газета). — 1905. — 31 mart. № 95.
  • Орлова М.. Еще раз вокруг гибели поэтессы Надежды Львовой // Октябрь (журнал). 2017. № 4.
  • Парвус А.. Итоги и перспективы // Искра (газета). — 1905. — 27 yanvar. № 85.
  • Рейман М.. Заметки по интерпретации 1917 года // Отечественная история (журнал). Институт российской истории РАН. 1994. № 4—5.
  • Степанов А. И.. Место России в мире накануне Первой мировой войны // Вопросы истории (журнал). РАН. 1993. № 2.
  • Шеррер Ю.. Революция без революционеров. 1905 год в сегодняшних российских школьных учебниках // Неприкосновенный запас (журнал). 6. 2005. (44).. ISSN 0869-6365
  • Brahm H.. Trockijs Aufrufe gegen Hitler 1930—1933 (alm.) // Jahrbücher für Geschichte Osteuropas. 11. 1963. (4).. ISSN 0021-4019
  • Daniels R. V.[en]. Leon Trotsky (ing.) // Encyclopædia Britannica. — 2016. — 30 iyun.
  • Davies D. A.. 1905. By Trotsky Leon . Translated by Bostock Anya . Studies in the Third World Books. New York: Random House, 1971. xxi, 488 pp. $15.00. (ing.) // Slavic Review. 32. — 1973. dekabr. (4).. ISSN 0037-6779. DOI:10.2307/2495516
  • Dunford M., Liu W.. Uneven and combined development (ing.) // Regional Studies. 51. — 2017. yanvar. (1).. ISSN 0034-3404. DOI:10.1080/00343404.2016.1262946
  • Glenn J.. Uneven and combined development: a fusion of Marxism and structural realism (ing.) // Cambridge Review of International Affairs. 25. — 2012. mart. (1).. ISSN 0955-7571. DOI:10.1080/09557571.2011.649245
  • Heyman N. M.. Leon Trotsky's Military Education: From the Russo-Japanese War to 1917 (ing.) // The Journal of Modern History. 48. — 1976. iyun. S2.. ISSN 0022-2801. DOI:10.1086/241524
  • Kingston-Mann E.. Lenin and the Challenge of Peasant Militance: From Bloody Sunday, 1905 to the Dissolution of the First Duma (ing.) // The Russian Review. 38. 1979. (4).. DOI:10.2307/129123
  • Perrie M.. The Socialist Revolutionaries on «Permanent Revolution» (ing.) // Soviet Studies. 24. 1973. (3).. ISSN 0038-5859
  • Rowney D. K.. Development of Trotsky's theory of revolution, 1898—1907 (ing.) // Studies in Comparative Communism. 10. — 1977. mart. (1).. DOI:10.1016/S0039-3592(77)80072-0
  • Schurer H.. The Russian Revolution of 1905 and the Origins of German Communism (ing.) // The Slavonic and East European Review. 39. 1961. (93).. ISSN 0037-6795
  • Skilling H. G.[en]. Permanent or Uninterrupted Revolution: Lenin, Trotsky, and their Successors on the Transition to Socialism (ing.) // Canadian Slavonic Papers / Revue Canadienne des Slavistes. 5. 1961. . ISSN 0008-5006
  • Slavin M.. Review of Leon Trotsky; The Social and Political Thought of Leon Trotsky; With Trotsky in Exile: From Prinkipo to Coyoacán (ing.) // International Labor and Working-Class History. — 1980. Spring. (17).. DOI:10.2307/27671315
  • Thatcher I. D.. Uneven and combined development (ing.) // Revolutionary Russia. 4. — 1991. dekabr. (2).. ISSN 0954-6545. DOI:10.1080/09546549108575572

September 23, 2021
bizim, inqilabımız, trotski, bizim, inqilabımız, Наша, революция, trotskinin, 1906, ildə, trotski, təxəllüsü, altında, yazdığı, kitab, kitab, 1904, 1906, illər, ərzində, yazılan, məqalələr, toplusundan, ibarətdir, məqalələr, içərisində, mühüm, məşhuru, axırınc. Bizim inqilabimiz rus Nasha revolyuciya Lev Trotskinin 1906 ci ilde N Trotski texellusu altinda yazdigi kitab Kitab 1904 1906 ci iller erzinde yazilan meqaleler toplusundan ibaretdir Meqaleler icerisinde en muhum ve meshuru axirinci olan Yekunlar ve perspektivler oldu O XX esrin evvelinde inqilabcilarin muhitinde boyuk eks seda dogurmusdur meqalede iddia edilir ki Rusiya Imperiyasi kapitalizmin ikinci eselon unun geride qalmis olkesidir ve netice olaraq dovlet ve hokmdardan herterefli asili olan Rusiya burjuaziyasi zeif adlandirilmisdir Kitabda Trotski permanent inqilab konsepsiyasi ve A Parvus K Kautski ve P Milyukovun eserlerine esaslanan qeyri beraber ve qarisiq inkisaf qanunu anlayisinin formalasmasini basa catdirdi Trotskinin tesevvurlerine gore Rusiya Imperiyasinin iqtisadiyyatini senaye ticaret tebeqesi deyil mehz proletariat iflic ede biler ve onun payina gelecek inqilabda muhum rol oynamaq nesib olub Trotskinin planlarina gore bu inqilab milli zemininde baslamali internasional cercivesinde inkisaf etmeli ve umumdunya seviyyesinde bitmelidir Belelikle Rusiya dovletine Rusiya ve Avropani birlesdire bilecek inqilabi yukselisinin detonator u rolu dusurdu Bizim inqilabimizrus Nasha revolyuciya1906 ci ilde nesr olunan kitabin titul vereqiJanr publisistika siyasetMuellif Lev TrotskiOrijinal dili rus diliYazilma ili 1904 1906Nesr ili 1906Nesriyyat Nikolay Qlaqolevin kitab nesriyyati 1906 Vikianbarda elaqeli mediafayllar Vikianbarda Bizim inqilabimiz Trotski ile elaqeli mediafayllar var O illerde Leninin siyasi movqesinden bir az daha solcu olan ve sonraki tenqidcilerin xeyli tehrif etdiyi Trotskinin baxislari 1920 1930 cu illerde Sovet Rusiyasinda Trotskinin leninizme qarsi olan esas cefengiyati hesab edilmeye baslandi Kitab ve sonuncu meqale bir cox dillere tercume edilmisdir ve defelerle nesr edilirdi 1922 ci ilde SSRI de Bizim inqilabimiz in fraqmentlerinin oldugu Trotskinin 1905 kitabi nesr olunmusdur Mundericat 1 Tesviri ve tarixi 2 Esas muddealar ve onlarin tenqidi 2 1 Rusiya Imperiyasinin gerideqalmisligi 2 2 Qeyri beraber ve qarisiq inkisaf qanunu 2 3 Rusiya ve Avropa 2 4 Ideyalarin orijinalligi 3 Nufuzu 4 Nesrler 5 Serhler 6 Istinadlar 7 EdebiyyatTesviri ve tarixi Redakte L Trotski kamerada 1906 1905 ci il dekabrin 3 de bas tutan hebsinden sonra Peterburq Fehle Deputatlari Sovetinin bascisi Lev Trotski Kresti hebsxanasinda ozunun permanent inqilab konsepsiyasinin formalasdirilmasini esasen basa catdirmisdir 1 Trotski bu eserini 1905 ci il inqilabi zamani Rusiya Imperiyasinin iscilerinin oynadigi olduqca muhum rolunun boyuk teessurati altinda olaraq tamamlamisdir 2 3 4 5 Onun dustaq yoldaslarinin soylediklerine gore nezeriyyesi uzerinde islediyi muddetde Trotskinin kamerasi bir nov kitabxanaya cevrilmisdir 6 7 Mehkeme ve surgunden qacisdan sonra Trotski fikirlerini bir sira meqalelerde yazmis ve cixislarinda seslendirmisdir ancaq torpaq rentasi haqqinda tedqiqat itirilmisdir ve isiq uzunu gormemisdir 8 1906 ci ilde bu eserler Bizim inqilabimiz adli kitabda toplanilmisdir Yanvarin 9 dek Muxalifetde kapital Dovlet Dumasini nece hazirliyirdilar Prof Milyukova aciq mektub ve Cenab P Struve siyasetde bu meqale daha once N Taxotski texellusu ile derc olunmusdur 8 topluya daxil olan esas meqalelerden idiler Kitabin sonuncu meqalesi Neticeler ve perspektivler permanent inqilabin muellif konsepsiyasinin formalasmasi menasinda Xususi ehemiyyet kesb edirdi 9 10 onun adi Parvusun benzer adlanan meqalesine istinad idi 11 12 Trotskinin mehz sonuncu meqalesi qizgin mubahise ing bitter controversy movzusuna cevrilmisdir 13 14 Kitab capdan cixandan sonra Car Rusiyasinin polisi tiraji musadire etmisdir bunun neticesinde de inqilabcinin eserleri oxuculara yalniz bir nece nusxede gelib catdi 15 16 Bunla bele Qanli bazar gunu hadiselerinden once yazilan Yanvarin 9 dek kitabcasinda Trotski bele qenaete gelmisdi ki Rusiyani yalniz proletariat xilas ede biler ve qabaqcadan xeber verirdi ki yaxin aylar ve ya hetta hefteler erzinde Umumrusiya silahli usyani baslayacaq 17 hemcinin bax Rusiyada 1905 ci il inqilabi Esas muddealar ve onlarin tenqidi RedakteRusiya Imperiyasinin gerideqalmisligi Redakte Trotskinin dord cildli tercumeyi halini yazan Yuri Felstinski ve Georgi Cernyavski hesab edirdiler ki Trotskinin hazirladigi inqilabi prosesin yeni konsepsiyasinin en esas muddealarindan biri ve Bizim inqilabimiz in terkib hissesi o idi ki orada Rusiya Imperiyasinin XIX XX esrin evvelinde kapitalizmin ikinci eselon olkesi olmasi fakti tesdiqlenirdi ve qeyd olunurdu ki bu imperiya daima daha inkisaf etmis olkelere Qerbi Avropa catmaga calisirdi 9 18 19 Trotskinin fikrince mutleqiyyete esaslanan Rusiya innovativ irelileyis etmek iqtidarinda deyildi Muellif olkenin Kiyev Rus dovletine nisbeten geride qalmasindan tutmus boyuk islahatlar ve tehkimcilik huququnun legv edilmesine qeder olan tendensiyanin en umumi cehetlerini izlemeye calisirdi sexsi asilliginin legv edilmesinin esas meqsedi imperiyanin silahli quvvelerinin formalasdirilmasi ve vergi yigimini asanlasdirmaq idi azad olunmus kendlilere ucun ise real perspektivler yaradilmirdi 20 Yuri Felstinski ve Georgi Cernyavskinin fikrince Trotski gosterirdi ki texniki teserrufat ve diger xarici nailiyyetlerin goturulmesi Rusiya Imperiyasini suretli iqtisadi inkisafa aparmadi basqa sozle eneneye cevrilen diger olkelere catmaq meyli real qerb heyat seviyyesi ve texniki inkisafi getirmedi 9 Amma Rusiya Imperiyasinin geriliyi total deyil idi bu da onu Avropa ile umumi serhedleri olmayan enenevi Asiya cemiyyetlerinden XX esrin evvelinde Hindistan ve Cin kimi ferqlendirirdi 21 1905 ci ilde Peterburq Fehle Deputatlari Soveti L Trotski merkezdedir Inkisaf etmis olkelere catmaq tendensiyasi o illerde esasen teserrufat ve idareetme musteqilliyi ucun calisan ictimai teskilatlarin tesebbusu ile yox hokumdara yaxin olan tebeqeler terefinden qebul etdirilmisdir Musteqil iqtisadi ve siyasi heyati ile ferqlenen Avropa seherlerinde olan Orta Esrlere qarsi duracaq fundamental institutu nu bu tendensiya yarada bilmirdi 9 O vaxtlar Rusiya seherleri yalniz qala tipli 22 inzibati herbi ve maliyye merkezleri sayilirdilar 23 24 XIX esrin ikinci yarisinda kapitalist senayesinin genis inkisafi bizde baslayanda o seher senetkarligi deyil esasen kendli kustarciligin ustune dusdu 22 K 1 Felstinski ve Cernyavskinin versiyasina gore Trotski ona diqqet yoneldirdi ki Rusiya Imperiyasi ve onun selefleri marksizm ideyalarina uygun olaraq 25 yavas yavas tekamul eden primitiv cemiyyet uzerinde ustqurum kimi inkisaf edirdi Dovlet ozunuqoruma instinktine tabe olaraq 26 tekmillesir ve mohkemlenirdi ve belece cemiyyete nisbeten daha musteqil ve guclu quruma cevrilirdi Trotskiye gore bu ilk novbede tatar monqol Polsa Litva ve Isvecin yurusleri olmaqla xarici tezyiq altinda bas verirdi Bele tezyiqe dozmek ucun boyuk guc teleb olunurdu buna gore de hokumet cemiyyetin istehsal etdiyi maddi ve qeyri maddi resurslarin qeyri proporsional boyuk payini ozune gotururdu elece de feal sekilde Qerbden borca pul gotururdu 27 28 Hemcinin dovletin eyni zamanda zorakiliq ve nezaret ucun guclu aparata ehtiyaci var idi yeni sert iyerarxiya herbi strukturuna 9 hansi ki Trotskinin hesablamalarina esasen dovlet budcesinin yaridan coxunu alirdi ve olke heyatini burokratiyaya cevirirdi Bu zaman esas maliyye yuku iqtisadiyyat cehetden veziyyetleri onsuz da pis olan 22 kendlilerin uzerine dusurdu bele seraitde ise onlarin hali daha da sarsilirdi 29 Dovlet Rusiya rus cemiyyeti terefinden gelen stimullarin tesiri altinda deyil Avropanin guclu dovletlerinin dusmen tezyiqi altinda formalasib 30 K 2 1910 cu ilde Ufa Trotskiye gore Qerbden ferqli olaraq Rusiya Imperiyasinda dovletin ozu tebeqe yaratdi bu fikri once Milyukov bildirmisdir 22 24 ve ilk novbede herbi senaye olmaqla muasir senayenin temelini qoydu 26 Buradan Trotski netice cixardirdi ki praktiki olaraq tufeyli yasam suren Rusiya burjua sinfi obyektiv olaraq zeifdir ve mutleqiyyete esaslanan hakimiyyet terefinden tam asilidir bu sinif mutleqiyyetin teserrufat ve siyasi alternativi ola bilmirdi ve musteqil sosial subyekt olmaga qadir deyil idi Qerbi Avropa olkelerinden ferqli olaraq 31 32 Basqa sozle imperiyanin ticaret ve senaye tebeqesi dovletden herterefli asililiga mehkum edilmisdir yeni neticede hokmdara tabe idi Trotskinin fikirlerinden netice cixirdi ki Rusiyanin seraitinde olkeni yarifeodal qaliqlardan temizlemek 30 ve carizmi devirmeye qadir olan sirf burjua inqilabinin bas vermesi mumkun deyildi 9 33 Gelecek xalq komissarinin analizine esasen Rusiya carizmi Avropa mutleqiyyeti ve Asiya despotizmi arasinda olan araliq seklinde idi 34 Hem Rusiya tarixinin hem de Rusiya cemiyyetinin XX esrin evvellerinde sinfi strukturunun mehz bu xususiyyetleri onu gosterirdi ki Rusiya Imperiyasinin iri qabaqcil muessiselerde toplanmis 35 ve xarici sahibkarlarin implantasiya edilmis 36 proletariatina inqilabda muhum rol oynamaq isi dusmusdur 37 Trotski hesab edirdi ki orta sinifin olmadigi suni sistemin daxili munaqiselerine gore inqilab qacilmaz idi 38 Hetta rus fikiri ve elmi bele dovlet mehsulu kimi gorsenir 22 K 3 Qerbin boyuk dovletlerine xas olan ve rus carlarina Avropa siyasetine muntezem olaraq herbi yolla mudaxile etmek imkani yaradan atributlardan ibaret imperiyanin gorunen gucu yalniz ister xarici isterse de daxili tehdidlerden tehlukesizlik illuziyasini yaratmaq ucun idi 28 Trotskinin fikirlerine esasen Rusiya proletariatinin az sayda olmasi fehlelerin hakimiyyeti inqilab yolu ile ele kecirilmesi ucun ehemiyyetli manee deyil idi xususen ona gore ki mehz isciler olkenin demir yolu sebekesinin fealiyyet gostermesini temin edirdiler bu sebekesiz ise olkenin butovlukle iqtisadiyyati fealiyyet gostere bilmirdi 39 min tetil eden demiryolcular siyasi cehetden olke boyu sepelenmis kendlilerden daha semerelidiler 40 Basqa sozle Rusiya proletarlarlarina hakimiyyete gelmek bele asandir neinki onlarin Qerbi Avropali hemkarlarina 41 42 bu cur fehle hokumetin embrionu Trotskinin idare etdiyi Peterburq Surasi idi 1 Qanli bazar 1905 Gelecek xalq mudafie komissari yaxinlasan inqilabin herbi aspektlerine de toxunurdu Artiq 1906 ci ilde Trotski herbi mubarizenin partizan taktikasina qarsi cixis edirdi o ehalinin xususile sosializm ideyalarini destekleyen fehleler arasinda kutlevi silahlandirilmasi ve aciq doyusde burjua dusmenini meglub etmeye qadir olan muntezem ordunun qurulmasinin terefdari idi 43 Inqilabi silahlandirmaq bizde ilk novbede iscileri silahlandirmaq demekdir K 4 Professor Devid Devis 1905 kitabinin ingilis dilinde versiyasinin icmalinda Trotskinin dord aydin islenmis ideyalari ing clear elaboration of ideas haqqinda yazirdi hansilar ki onun 1905 ci ilde aldigi tecrubeden ireli gelirdiler ve onlar birlikde inqilabciya rus inqilabi fikirler tarixinde ferqli movqe ing distinctive position yaratdilar Devis gelecek xalq komissarin bu ideyalarina bunlari aid edirdi Rusiyanin dovlet xususiyyetlerini ve Rusiya Imperiyasinda inqilabin qerb presedentlerine zidd sekilde bas vermesinin tam derk edilmesi tarixin gedisinin insanlarin semereli hesablanmasi ile deyil onlarin aktiv emeliyyatlara hazirligi ile mueyyen olundugunun etiraf edilmesi inqilabda herbi quvvelerinin ehemiyyetini ve ordunun hakimiyyet ugrunda mubarizenin yekun neticelerin hesablanmasinda boyuk rolunun derketmesi Fehle Deputatlari Sovetinin vacibliyini Inqilab Institutu seviyyesinde anlayisi 44 Bu zaman Trotskinin permanent inqilab imkanlari haqqinda esas tezisinin catismazligi son neticede muellifin 1905 ci il hadiselerinin diger istirakcilarini narahat eden suallara cavab vermek istememesi idi Sosial Demokrat Partiyasinin ve Sovetlerin arasinda elaqesi proletariatin kendlilerle qarsiliqli munasibetleri haqqinda elece de kutlenin instinkti ve ayri ayri adamlarin realist mudrikliyi arasinda elaqeler butun bu bendler Trotskinin o vaxti guman etdyi kimi hamar deyil idiler 45 Qeyri beraber ve qarisiq inkisaf qanunu Redakte Cenab P Struve siyasetde 1906 Felstinski ve Cernyavski qeyd edirdiler ki 1920 ci illerin sonlarinda ve 1930 cu illerin evvellerinde Trotski permanent inqilabini xarakterize eden umumi muddealari daha deqiq formullasdirmisdir o onlari qeyri beraber ve qarisiq inkisaf qanunu adlandirmisdir 10 46 47 48 49 Eslinde qanunun muddealari Trotskinin hele esrin evvelinde isiq uzu gormus Bizim inqilabimiz kitabinda da yerlesdirilmisdir 9 50 bu fikir ile Amerikali tarixci Corc Lixthaym da razi idi O qeyd edirdi ki Stalin ve Permanent inqilab kitablarindaki daha yetkin ifadelerin eslinde esas tezis ile fikir ayriligi yoxdur 51 52 53 54 onlar ancaq tezislerin sonraki tenqidlerden mudafie vasitesidiler 55 Trotskinin yazdigi kimi qeyri beraber ve qarisiq inkisaf qanunu istehsaledici quvvelerin inkisafinin hemcinin bax Marksist mekteb ve hansisa olkede inkisaf dovrunun her hansisa merhelesinde proletariatin siyasi rolu arasinda birbasa elaqelerin mutleq sekilde olmasini inkar edirdi 56 Xususile XX esrin evvelinde ABS istehsalat seviyyesine gore Rusiya Imperiyasi uzerinde on qat ustunluyunun olmasina baxmayaraq Rusiya proletariatinin siyasi rolu Trotskinin fikirine gore ABS la muqayise edilmez derecede cox idi 57 58 Professorlar Hovard ve Kinq Bizim inqilabimiz kitabini rus inqilabci sosializmin eserlerinin icerisinde en radikal sayirdilar 59 ve hesab edirdiler ki Trotskinin ideyalari evvelce Karl Marks terefinden soylenilen ve Georgi Plexanov ve Vladimir Leninin eserlerinde inkisaf edilen fikri inkar edirdiler senaye cehetden daha cox inkisaf etmis olke az inkisaf etmis olkeye yalniz onun oz geleceyinin menzeresini gosterir ve belelikle gelecek xalq komissarinin inqilabi ideyalari Rusiyanin qerblilesdirme prosesinin yolu barede tesevvuru deyisirdi Trotski siyasi iqtisadiyyat prinsiplerini formalasdirdi bunun sayesinde o Rusiya Imperiyasinin car modernlesdirilmesinin hem strukturunu hemde ziddiyyetlerinin derk edilmesine istenilen diger nezeriyyeciden daha cox yaxinlasdi Hovard ve Kinqin fikirlerine gore Trotski iddia edirdi ki nece ki Rusiya kecmisde inkisaf etmis Qerbin izi ile getmirdi hele de onun gelecek yolu basqa idi 60 xususile inqilabci imperiya erazisinde sosializmin demokratik yolu ile quruculuguna qarsi idi 61 Rusiya ve Avropa Redakte Umumdunya inqilabin hem zeruriliyi hemde qacilmazligi fikiri Trotskinin muhakimelerinin terkib hissesi oldu 9 Avropa ve inqilab bolmesi Yekunlar ve perspektivler meqalesinde sonuncu idi ve Felstinski ve Cernyavskinin fikrince muellif onu en sanballi hesab edirdi Orada deyilirdi ki Rusiya proletariati burjua inqilabinin muveqqeti konyukturasi sayesinde hakimiyyete gelse bele o mutleq sekilde dunya reaksiyasi terefinden dusmencilikle qarsilasacaqdi cunki diger olkelerin her seyden elave car borclarinin odenilmesi 35 62 ve ozlerinin kapitalinin tehlukesizliyinde 63 maraqlari var idi eyni zamanda Rusiya iscileri inqilab baslayandan sonra dunya proletariatinin komeyine umid ede bilerdiler Trotski deyirdi ki eger Rusiyanin proletar hakimiyyeti ozbasina qalsa onda o istenilen diger geride qalmis olke kimi ister istemez eksinqilabla mehv edilecek Belelikle proletariatin oz siyasi hokmranliginin taleyini ve netice etibarile butun Rusiya inqilabinin taleyini Avropada sosialist inqilabinin taleyi ile baglamaqdan basqa yolu yox idi 64 65 66 Trotski hesab edirdi ki beynelxalq burjuaziya rus inqilabini sarsitmaq istese Qerbi Avropa iscileri Rusiya yoldaslarinin terefini tutacaqlar 35 67 o Avropa olkelerinin proletariatini ister Rusiya burjuaziyasindan ister de imperiyanin kendlilerinden daha etibarli muttefiq hesab edirdi 68 imperiyanin aqrar problemi inqilabin hazirlanmasina imkanlar yaradirdi lakin inqilabi deyisikliklerin heyata kecirilmesinden sonra mane olurdu 69 Butun olkelerin proletarlari birlesin inqilabi plakati Felstinski ve Cernyavski qeyd edirdiler ki konsepsiyanin yaradicisi detallara varmirdi ve guman edirdi ki rus inqilabinin beynelxalq seviyyeye catmagin konkret vaxti ve yollarini evvelceden bilmek mumkun deyil Oxuculara yalniz basa salinirdi ki permanent inqilab esrler deyil nisbeten yaxin perspektivin meselesidir Eserini bos xeyalperestlik saymasinlar deye Trotski gosterdiyi sxemlerin konkret tarixi hadiselerden asililigini defelerle vurgulayirdi 70 71 72 Permanent inqilab knsepsiyanin mahiyyeti ise Felstinski ve Cernyavskinin fikrince onda idi ki sosialist inqilabi milli zeminde yaranacaq beynelmilel zeminde inkisaf edecek ve beynexlaq zeminde bitecek 35 73 74 75 Ancaq Trotski qeyd edirdi ki eger inqilab tekce Rusiya serhedlerinde biterek inkisaf etmis olkelere yayilmasa onda inqilabin neticeleri iqtisadiyyat medeniyyet ve sosiumun primitivliyi sebebinden eroziya ve mehv edilmeye getirib cixardacaqlar 67 76 77 Professor Nikolay Vasetski 1990 ci ilde bu prinsipi ya her sey ya da hec ne kimi ifade etmisdir 78 79 Serq inqilabi qerb proletariatini inqilabi idealizmle yoluxdurur ve orada dusmenle rusca danismaga baslamaq isteyini yaradir 80 K 5 Boyuk Inqilab Gunleri plakati Israilli tarixci Smuel Qalay marksizm nezeriyyesinin XX esrin evvellerinde uzlesdiyi problemleri tehlil ederken qeyd etmisdir ki Vladimir Leninden ferqli olaraq Trotski 1905 ci il hadiselere daha nezeri cavab vermeye bacarmisdir dovrunun marksist fikrine zidd olaraq Sankt Peterburq surasinin rehberi bele neticeye geldi ki proletariatin inqilab potensiali onun yoxsulluq ve sayi ile deyil kapitalist iqtisadiyyatini iflic etmek bacarigi ile olculur Eslinde mehz buna esaslanaraq Trotski sosialist inqilabinin azsayli is sinfine malik geride qalmis dovletlerde de mumkunluyu barede netice cixardirdi 81 Rus tarixi uzre professor ve Amsterdam Universitetinin Serqi Avropa Arasdirmalar Institutunun direktoru Bruno Naarden qeyd edirdi ki Trotski permanent inqilabi Rusiya ve Avropani birlesdire bilecek fenomen hesab edirdi XX esrin evvellerinde bu tezis yeni deyildi cunki ilk bele ideyalari hele Karl Marks ve Fridrix Engels seslendirmisdiler ve hemin vaxt Qerbi Avropa sosialistleri bu ideyalari oynadirdilar ing toyed 82 Rusiyali iqtisadci iqtisad elmleri doktoru Yeqor Qaydar hesab edirdi ki Trotskinin kitabinda aciq aydin gosterilir ki rus inqilabi Qerbde inqilabi yukselis ucun teken vermek qadirindedi bu fikir hele o illerde Rusiya cemiyyetinde genis vuset almisdir Hemcinin bu ideyaya esasen sosialist Avropa oz novbesinde Rusiya Imperiyasinin erazisinde sosializmi qurmaga komek edecek vahid Avropa Birlesmis Statlari cercivesinde 83 Qaydarin versiyasina esasen bu zenciri dusunceler Rusiyanin sosial iqtisadi bohranini radikal partiyanin emellerinin dar mentiqine soxusdurmaga rus zatolkat serait yaradirdilar ve dunyevi din ile siyasi praktikani birlesdirmeye imkan verirdiler 41 84 85 Ona da subhe etmek olmaz ki Qerbde sosialist inqilabi bize isci sinfinin muveqqeti hokmranligini bilavasite ve birbasa sosialist diktaturasina cevirmeye imkan yaradacaq 86 K 6 Professor Iver Neyman qeyd edirdi ki Bizim inqilabimiz eserinde Trotski dunyanin bezi hisselerine ekskluziv tarixi missiya verir Trotski ucun mutereqqi Avropa ile sivilizasiya sozu eyni mena dasiyirdi dunyanin qalan hissesi ise ona muxtelif derecede vehsi gorsenirdi Basqa sozle Trotski ucun Rusiyanin qerb inkisafindan asililigi hem indiki zamanda hem kecmisde ve habele gelecekde asinilmaz ing adamant gorsenirdi 87 Professor Ricard Staytsin fikrince Trotskinin Parvusla yuksek intellektual terefdasligi hele bir nezeriyye yaratmisdir ki hansi ki rusiyali iscilere daha cox karqo kultu kimi gelirdi Bu kult artiq o illerde Sakit okean adalarinin sakinleri arasinda yayilmisdir ve ona esasen xaricden her hansisa quvve gelecekdi ve torpaq ve diger nemetleri paylayacaqdi 88 Ideyalarin orijinalligi Redakte Professor Orest Martisin Yekunlar ve perspektivler meqalesinin Trotskinin permanent inqilab haqqinda oz tesevvurlerini izah etdiyi birinci menbe oldugu haqda danisarken qeyd edirdi ki muellif hevesle Aleksandr Parvusun mulahizelerini destekledi ki 89 eger sosial demokratiya gelecek Rusiya inqilabina rehberlik edecekse onda yeni hokumetin ele onun ozu terefinden formalasdirmasi mentiqli olardi neticede Trotskinin fikrince burjua inqilabi demek olar ki derhal sosialist novune cevrilecek Martisin iddia edirdi ki mehz bu ideya permanent inqilab nezeriyyesi kimi sohret qazanmisdir ve bu konsepsiya hadiselerin suretlendirilmesi cehdinden ibaretdir hansinin ki sayesinde arasinda kapitalizm merhelesi olan iayri ayri vaxtlarda bas vere bilecek iki inqilabin qarsisi alinacaqdi 90 basqa sozlerle geride qalmis Rusiyanin erazisinde burjua respublikasinin qurulmasi mumkun deyildi 69 Professor Yan Tetcer ozunun yazdigi Trotskinin bioqrafiyasinda onun Bizim inqilabimiz ve 1905 islerini muzakire ederken israr edirdi ki onlarin sintezi orijinaldir 91 92 93 baxmayaraq ki inqilabcinin konsepsiyalarinin bir sira elementleri Parvus Kautski Milyukov 94 ve bir sira sosialist inqilabcilarinin 95 96 Mixail Qots da daxil olmaqla 97 98 isleri sayesinde 1906 ci ile qeder taninmis idi Basqa sozle Trotski Parvusun istifade etdiyi zeminleri numune goturerek XX esrin evvelerinde yazilmis eserlerin konsepsiyalarindan ferqli olan permanent inqilab nezeriyyesini yarada bildi 99 100 101 Professor Perri Anderson Yekunlar ve perspektivler Neticeler ve perspektivler meqalesini marksizmi tarixinde elmi xarakterli ilk strateji siyasi tehlili hesab edirdi 102 1917 ci ilde Rusiyada bas veren hadiselerin Trotskinin proqnozlarinin tesdiqi sayan 103 104 Trotskinin bioqrafi Isaak Doycer inqilabcinin heyatina hesr etdiyi eserinde Yekunlar ve perspektivler meqalesini ele bir is adlandirirdi ki hansinda ki muellif permanent inqilabi nezeriyyesinin tam ve demek olar ki riyazi deqiqlikle qisa izahini vermisdi oz inkisafinin zirvesine catmisdir 105 Trotski ezeli cereyanlar perspektivinde Rusiya tarixinin yaxinda bas vermis muhum hadiseleri tehlil etmisdir ve Rusiya inqilabinin dunyada yerini mueyyenlesdirmisdir Doycer hemcinin hesab edirdi ki Trotski birmenali sekilde inqilabin geleceyi barede oz baxislarini dovrunun marksistlerin umumi baxislarina qarsi qoymusdur hansilar ki kohne kapitalist olkelerinde inqilab ucun muhitin artiq hazirlandigini hesab edirdiler ve sosializmin qelebesini once Qerbde bas vereceyini gozleyirdiler eyni vaxtda Serq olkelerinde burjuaziya hele yeni hakimiyyete gelmis olacaqlar Trotskinin eseri sosialist inqilabinin perspektivlerini yeniden formalasdirdi ve ya hetta radikal sekilde tekrar yoxlamadan kecirtdi bele bir hadise ise 1848 ci ilde nesr olunan Kommunist Manifesti eserinden beri bas vermemisdir 106 Doycerin versiyasina gore Trotskinin metn tehliline olan nifreti inqilabciya kitabini marksizm yaradicilarinin faydali sitatlari ile doldurmaga mane oldu 40 Doycer hemcinin elave edirdi ki Trotski bir an tesevvur ede bilmezdi ki rus inqilabi on illerle tecridde yasamali olacaq 71 inqilabcinin aglina gelmezdi ki proletar partiyasi uzun muddet kendli ekseriyyetinin iradesine qarsi boyuk olke idare ede bilecek 107 K Marks ve F Engelsin Alman idealogiyasi elyazmasinin ilk sehifesi On soz Marksin ozu yazib Los Anceles Kaliforniya Universitetinin professoru ve Macaristan Elmler Akademiyasinin sabiq prezidenti Ivan Berendin diqqetini o cekirdi ki dunya inqilabinin zeruriliyini iddia eden Trotski eslinde Engels ve Marksin hele 1847 ci ilde yazdigi SSRI de ancaq 1937 ci ilde nesr olunmusdur Alman ideologiyasi adli elmis isinden olan tezisini tezeden formullasdirdi Marksizmin qurucularinin ideyasi bele idi ki yuksek inkisaf etmis cemiyyet olmasa inqilab yalniz yoxsullugun yayilmasina getirib cixaracaq ve en zeruri ugrunda mubarize yeniden baslayacaq 76 108 Nufuzu RedakteEsas meqale Trotskizm Bizim inqilabimiz derc edildikden sonra Trotski sosialist nezeriyyecileri ve praktiklerinin dairelerinde sohret qazandi amma Felstinski ve Cernyavskinin sozlerine gore onlarin ekseriyyeti konsepsiyaya keskin menfi munasibetle ve ya en azi subhe ile yanasdi 74 Bununla bele uzun kapitalizm merhelesinden yayinmaq imkanlari haqqinda olan fikirler Trotskinin movqeyini Parvusda olani ile xeyli ferqlendirirdiler 109 Hemcinin Trotskinin baxislari Leninin o illerde olan siyasi movqeyinden azca daha solcu idiler xususen de kendlilerin gelecek inqilabda rolu meselesinde 110 111 112 113 Trotski kendlilere proletariat diktaturasinin kicik terefdasi rolunu verirdi 114 115 116 117 daha sonra Iosif Stalin bu fikir ayriligini hedden artiq sisirtdi rus magnified out of all proportion 118 ve ya saxtalasdirdi 119 belece o permanent inqilabini Trotskinin leninizme qarsi olan esas cefengiyata conderdi 120 121 122 123 124 125 126 Bununla bele hele 1905 ci ilde Roza Luksemburq Kautski ve Lenin oz islerinde permanent inqilaba istinad verirdiler 127 128 Lenin permanent inqilabin ideyalarina Birinci Dunya Muharibesi illerinde yeniden qayitdi 129 Hemcinin mensevikler Aleksandr Martinov Yuli Martov Pavel Akselrod ve Fyodor Dan 130 Trotskinin konsepsiyasini muzakire etmisdiler baxmayaraq ki sonradan Rusiya fehlelerin hakimiyyeti ele kecirmeyin mumkunsuzluyunu esas getirerek tedricen ona qarsi soyuq davranmaga basladilar Trotskizmin novbeti qisa ocerkini bos arzu hesab etdiler 15 131 132 Meselen hele 1905 ci ilin martinda Martinov Iskra jurnalinda Inqilabi perspektivleri rus Revolyucionnye perspektivy umumi basliqli silsile meqaleler derc etdi 133 134 135 orada o Rusiyada seher burjua demokratiyasinin var olduguna dair tezisi mudafie edirdi hansinin ki onun fikrince mueyyen inqilabi potensiyasi var idi 136 Bununla bele 1905 ci il aprelin son ongunluyunde Cenevre konfransinda mensevik fraksiyasi Rusiya Imperiyasinda sosialist inqilabinin mumkunluyune ixtiyar veren qetname qebul etdi amma sert onda idi ki sonradan rus inqilabi inkisaf etmis Qerbi Avropa olkelerine de kece bilecek 68 bir il sonra ise 1906 ci ilin mart ayinda mensevikler Parvus ve Trotskinin nezeriyyesinden tesirlenen oz platformalarini paylasdilar 137 Neticede Bizim inqilabimiz kitabi hansinda ki muellif Rusiyada proletar inqilabini gormusdur 101 138 139 Trotskinin siyasi fikirinde yeni merhelenin baslangici olmaqla beraber hemcinin onu XX esrin evvellerin sosial demokrat herekatinda tecridine sebeb olmusdur 140 o dogmalar arasinda yad oldu 15 Bununla bele XX esrin sonunda XXI evvellerinde toplanmis melumatlar Trotskinin Rusiya Imperiyasinin son illerinde iqtisadiyyatinin analizi umumlikde dogru oldugunu tesdiq edirdiler 141 142 143 Nesrler RedakteTrotskinin kitabi leqal sekilde 16 N M Qlaqolevin nesriyyatinda cap olunmusdur XX esrin ortalarinda orijinal cap nadir biblioqrafiya hesab edilirdi 14 xususile 1990 ci ilde professor Nikolay Vasetski 1920 ci illerin sonundan etibaren SSRI de ilk defe aparilan Trotskinin islerinin yeniden hazirlanmasi isleri zamani inqilabdan evvelki nesri tapa bilmedi 144 Lev Trotski 1906 Nasha revolyuciya PDF SPb knigonesriyyat N Glagoleva tip Sever seh 286 Kitabda toplanmis meqalelerin bir hissesi 1906 ci ilden de once ayrica kitabcalar seklinde cixirdi Lev Trotski 1906 Konstituciya Osvobozhdencev Sankt Peterburq Obsestvennaya polza yoldasliq tipoqrafiyasi Rusiya Sosial Demokrat Fehle Partiyasi seh 19 Lev Trotski 1905 Do devyatogo yanvarya Cenevre Rusiya Sosial Demokrat Fehle Partiyasinin tipoqrafiyasi N Trotski Aleksandr Parvusun onsozu ile Rusiya Sosial Demokrat Fehle Partiyasi seh XIV 64 Lev Trotski 1905 On soz 1848 ci ilde Almaniyada burjuaziya ve proletariatin rolu Rech pered sudom prisyazhnyh Sankt Peterburq Molot Ferdinand Lassal seh 95 Bezen yanlis olaraq kitabin ozunden evvel cixarildigi hesab edilen 145 Yekunlar ve perspektivler meqalesi 1917 ci ilin oktyabrindan sonra sehih sekilde ayrica kitabca formatinda cap edildi 14 hemcinin ilin sonunda Rus inqilabinin perspektivleri adi ile Berlinde rus dilinde buraxildi 51 Muharibenin neticesi kimi Avropa sosialist inqilabin olacagini bildiren sonuncu fesil ve evvelki fesilin son iki cumlesi Birinci Dunya muharibesi dovrunun senzurasina hormet olaraq alman nesrine elave edilmemisdir 146 Lev Trotski 1917 Perspektivy russkoj revolyucii Sosialno politiceskaya biblioteka 3 Berlin I P Ladijnikovun yoldasliginin nesriyyati seh 84 1919 cu ilde Yekunlar ve perspektivler meqalesi Sovet Rusiyasinda ayrica nesr seklinde buraxilmisdir 144 ve genis sohret qazanmisdir 147 Lev Trotski 1919 Itogi i perspektivy Dvizhushie sily revolyucii Moskva Sovetski mir seh 86 1922 ci ilde Moskvada Trotskinin 1905 adli kitabi cixdi hansi ki 1905 ci ilin hadiseleri barede olan ve muellifin bir qeder evvel nesr etdiyi iki metini Bizim inqlabimiz ve 1909 cu ilde Drezdende buraxilan ve alman dillinde olan Russland in der Revolution kitabi esasinda tertib edilmisdir Bunun neticesinde 1905 kitabini bezen 1909 cu ile aid edirler 1922 ci ilde Moskva tirajini ise tekrar nesr hesab edirler Lev Trotski 1922 1905 PDF Moskva Qosizdat seh 427 Serhler Redakte Orijinal metn Kogda vo vtoroj polovine XIX veka nachalos u nas shirokoe razvitie kapitalisticheskoj industrii ono zastalo ne gorodskoe remeslo a glavnym obrazom derevenskoe kustarnichestvo Orijinal metn Rossijskoe gosudarstvo sformirovalos ne pod vliyaniem impulsov ishodyashih ot samogo russkogo obshestva no pod vrazhdebnym davleniem silnyh evropejskih derzhav Orijinal metn Dazhe russkaya mysl i nauka kazhutsya produktom gosudarstva Orijinal metn Vooruzhit revolyuciyu znachit u nas prezhde vsego vooruzhit rabochih Orijinal metn Vostochnaya revolyuciya zarazhaet zapadnyj proletariat revolyucionnym idealizmom i rozhdaet v nyom zhelanie zagovorit s vragom po russki Orijinal metn Nelzya somnevatsya i v tom chto socialisticheskaya revolyuciya na Zapade pozvolit nam neposredstvenno i pryamo prevratit vremennoe gospodstvo rabochego klassa v socialisticheskuyu diktaturuIstinadlar Redakte 1 2 Felshtinskij Chernyavskij 2012 s 87 88 Schurer 1961 p 466 Knei Paz 1978 pp 28 29 176 Tyutyukin 2002 s 140 Howard King 1989 p 230 Emelyanov 2003 s 132 133 Dojcher 2006 s 158 1 2 Dojcher 2006 s 160 1 2 3 4 5 6 7 8 Felshtinskij Chernyavskij 2012 s 88 1 2 Daniels 2016 Carr 1951 pp 58 61 Parvus 1905 Skilling 1961 p 10 1 2 3 Dojcher 2006 s 161 1 2 3 Dojcher 2006 s 174 1 2 Tyutyukin Shelohaev 1996 s 73 Tyutyukin 2002 s 112 Mendel 1961 pp 104 117 Straus 1998 pp 11 12 Knei Paz 1978 pp 67 68 Knei Paz 1978 pp 65 66 1 2 3 4 5 Dojcher 2006 s 163 Knei Paz 1978 p 78 1 2 Neumann 2016 p 75 Thatcher 1991 p 235 1 2 Knei Paz 1978 p 66 Thatcher 2005 pp 36 37 1 2 Knei Paz 1978 p 72 Knei Paz 1978 p 67 1 2 Dojcher 2006 s 162 Knei Paz 1978 pp 68 69 82 Brahm 1963 s 537 Treadgold 1973 p 233 Knei Paz 1978 p 70 1 2 3 4 Thatcher 2005 p 37 Lowy 2010 p 51 Thatcher 2005 p 36 Knei Paz 1978 pp 70 83 Knei Paz 1978 pp 85 86 1 2 Dojcher 2006 s 168 1 2 Berend 2016 p 130 Wistrich 1982 pp 51 58 Nelson 1988 pp 49 51 Davies 1973 p 817 Davies 1973 p 818 Thatcher 1991 pp 244 245 Dunford Liu 2017 pp 3 4 14 Glenn 2012 pp 75 79 Anderson 1991 p 128 Schultz 2014 s 252 1 2 Lichtheim 2015 p 333 Skilling 1961 p 11 Anweiler 1975 p 279 Howard King 1989 p 232 Skilling 1961 p 23 Saccarelli 2008 pp 99 101 247 248 Lowy 2010 pp 51 57 Brossat 1974 pp 16 20 Howard King 1989 p 223 Howard King 1989 p 222 Howard King 1989 p 224 Knei Paz 1978 p 82 Dojcher 2006 s 164 Trockij 1906 s 286 Felshtinskij Chernyavskij 2012 s 88 89 Munster 1973 s 12 40 1 2 Berend 2016 p 131 1 2 Kingston Mann 1979 p 439 1 2 Howard King 1989 p 225 Felshtinskij Chernyavskij 2012 s 89 1 2 Dojcher 2006 s 171 Howard King 1989 pp 237 238 Berend 1998 pp 203 204 1 2 Felshtinskij Chernyavskij 2012 s 90 Pantsov 2013 pp 12 13 1 2 Berend 1998 p 204 Wistrich 1982 p 62 Vaseckij 1990 s 40 Tetsch 1973 s 86 87 Dojcher 2006 s 170 Galai 2002 pp 73 74 265 Naarden 2002 pp 198 199 Neumann 2016 p 76 Gajdar 2005 s 286 287 Skilling 1961 p 12 Trockij 1906 s 278 Neumann 2016 pp 75 77 Stites 1988 p 40 Parvus 1906 Martyshin 2016 s 703 Thatcher 2005 pp 37 38 Howard King 1989 pp 225 229 230 Slavin 1980 p 73 Milyukov 1896 1898 Berlin 1960 pp xv xviii Rowney 1977 p 30 Perrie 1973 pp 411 413 Billington 2011 p 640 Larsson 1970 p 286 Neumann 2016 p 74 1 2 Saccarelli 2008 p 99 Anderson 1991 s 22 Dojcher 2006 s 169 Anderson 1991 s 146 128 Dojcher 2006 s 173 Dojcher 2006 s 161 162 Dojcher 2006 s 172 Bagaturiya 1983 s 420 421 Zeman Sharlau 2007 s 251 Anweiler 1975 p 87 Pantsov 2013 p 13 Kingston Mann 1979 pp 449 452 Billington 2011 pp 468 598 Dojcher 2006 s 166 Rowney 1977 p 31 Vaseckij 1990 s 439 Twiss 2015 p 34 Skilling 1961 pp 12 29 30 Pantsov 2013 pp 12 16 Zarodov 1981 s 233 Meyer 1957 pp 140 144 266 267 Carr 1951 pp 53 63 Plamenatz 1954 pp 283 287 Felshtinskij Chernyavskij 2012 s 85 87 Deutscher 1973 p 18 Dej 2013 s 229 234 Thatcher 2005 pp 38 39 Schurer 1961 pp 466 467 471 Tyutyukin Shelohaev 1996 s 75 Tyutyukin 2002 s 227 Martov 1905 Tyutyukin 2002 s 228 Martynov 90 1905 Martynov 93 1905 Martynov 95 1905 Tyutyukin 2002 s 113 Tyutyukin 2002 s 157 158 Rowney 1977 p 33 Schurer 1961 pp 470 471 Thatcher 2005 pp 39 40 Thatcher 2005 pp 40 42 Rejman 1994 s 195 201 Stepanov 1993 s 160 163 1 2 Vaseckij 1990 s 414 Straus 1998 p 295 Carr 1951 p 58 Tyutyukin Shelohaev 1996 s 73 74 Edebiyyat RedakteKitablarAnderson P 1991 Razmyshleniya o zapadnom marksizme Na putyah istoricheskogo materializma 10000 nus M Inter Verso ISBN 5 85217 009 7 Bagaturiya G A 1983 Nemeckaya ideologiya Filosofskij enciklopedicheskij slovar 150000 nus M Sovetskaya enciklopediya Gl redakciya L F Ilichyov P N Fedoseev S M Kovalyov V G Panov Vaseckij Nikolaj Aleksandrovich Vaseckij N A 1990 L D Trockij Politicheskij portret K istorii russkoj revolyucii 150000 nus M Politizdat L D Trockij Sost avt biograf ocherka i primech N A Vaseckij ISBN 5 250 01372 4 Gajdar E T 2005 Marksizm i podgotovka ideologicheskih osnov socialisticheskogo eksperimenta Dolgoe vremya Rossiya v mire ocherki ekonomicheskoj istorii M Delo ISBN 5 7749 0389 3 Ricard Dey 2013 Leon Trotsky and the Politics of Economic Isolation Lev Trockij i politika ekonomicheskoj izolyacii Ekonomicheskaya istoriya v proshlom i nastoyashem Rossijskaya akad narodnogo hozyajstva i gos sluzhby pri Prezidente Rossijskoj Federacii 1000 nus M Delo nauch red A A Belyh per s angl A V Belyh seh 167 ISBN 978 5 7749 0766 3 invisible char Dojcher I 2006 Permanentnaya revolyuciya Trockij Vooruzhennyj prorok 1879 1921 M Tsentropoliqraf ISBN 5 9524 2147 4 Emelyanov Yu V 2003 Sredi voln revolyucionnoj buri Trockij Mify i lichnost Dose bez retushi M Veche ISBN 5 94538 345 7 Zarodov K I 1981 Leninizm i sovremennye problemy perehoda ot kapitalizma k socializmu 2 e izd pererab i dop M Mysl Zeman Z Sharlau U 2007 Sankt Peterburg 1905 Kredit na revolyuciyu Plan Parvusa M Centrpoligraf ISBN 978 5 9524 2941 3 invisible char Marks K Engels F 1955 Nemeckaya ideologiya Sobranie sochinenij 3 2 e izd M Politizdat Marksistskaya politicheskaya i pravovaya mysl Istoriya politicheskih i pravovyh uchenij Uchebnik 3 e izd pererab i dop M Prospekt pod obsh red O V Martyshina 2016 ISBN 9785392205615 Milyukov P N 1896 1898 Ocherki po istorii russkoj kultury Ocherki po istorii russkoj kultury 3 chasti SPb Izdanie zhurnala Mir Bozhij Milyukov P N 2007 Ocherki po istorii russkoj kultury M Direktmedia Pablishing ISBN 978 5 94865 218 4 Parvus 1906 Rossiya i revolyuciya SPb knigoizdatelstvo N Glagoleva Tyutyukin S V 2002 Mensheviki v nachale revolyucii Menshevizm stranicy istorii 1500 nus M ROSSPEN ISBN 5 8243 0310 X Tyutyukin S V Shelohaev V V 1996 Teoriya permanentnoj revolyucii Marksisty i russkaya revolyuciya 1905 fevral 1917 g 2000 nus M ROSSPEN ISBN 5 86004 041 5 Felshtinskij Yu Chernyavskij G 2012 Koncepciya permanentnoj revolyucii Lev Trockij kitab3 1 Revolyucioner 1879 1917 gg M Centrpoligraf ISBN 978 5 227 03783 1 Anweiler O 1975 Ratebewegung in Russland 1905 1921 Knopf Doubleday Publishing Group ISBN 9780394471051 Berend I T en 2016 The centrally planned economic system An Economic History of Twentieth Century Europe Economic Regimes from Laissez Faire to Globalization Cambridge University Press ISBN 9781107136427 Berend I T en 1998 Decades of Crisis Central and Eastern Europe Before World War II University of California Press ISBN 9780520206175 Berlin I 1960 Il populismo Russo Introduction Roots of revolution a history of the populist and socialist movements in nineteenth century Russia Knopf Fr Venturi ISBN 9781842122532 Billington J H 2011 Fire in the Minds of Men Origins of the Revolutionary Faith Pozhar v umah chelovecheskih proishozhdenie Revolyucionnoj very Transaction Publishers ISBN 9781412814010 Brossat A fr 1974 Aux origines de la revolution permanente la pensee politique du jeune Trotsky Les Textes a l appui Histoire contemporaine F Maspero Carr E H 1951 The Man and the Instrument 1905 and After A History of Soviet Russia The Bolshevik Revolution 1917 1923 1 Macmillan Deutscher I 1973 Introduction The Age of Permanent Revolution A Trotsky Anthology New York Dell Publishing Galai S 2002 The birth of the democratic intelligentsia The Liberation Movement in Russia 1900 1905 Cambridge Russian Soviet and Post Soviet Studies Vol 10 Cambridge University Press ISBN 9780521526470 invisible char Howard M C King J E 1989 Trotsky on Uneven and Combined Development A History of Marxian Economics Princeton Legacy Library 1 I 1883 1929 Princeton University Press ISBN 9781400860524 invisible char Knei Paz B 1978 The Social and Political Thought of Leon Trotsky Socialnaya i politicheskaya mysl Lva Trockogo 1st Oxford University Press ISBN 9780198272335 invisible char Larsson R 1970 Theories of Revolution From Marx to the First Russian Revolution Acta Universitatis Upsaliensis Skrifter utgivna av Statsvetenskapliga foreningen i Uppsala Issues 51 53 Stockholm Almqvist och Wiksell invisible char Lichtheim G 2015 Marxian Socialism 1871 1918 Marxism RLE Marxism An Historical and Critical Study Routledge Library Editions Marxism Routledge ISBN 9781317497004 Lowy M 2010 Permanent revolution in Russia The Politics of Combined and Uneven Development The Theory of Permanent Revolution Haymarket Books ISBN 9781608460687 Mendel A P 1961 The Birth and Triumph of Russian Marxism Dilemmas of progress in tsarist Russia legal Marxism and legal Populism Russian Research Center studies Vol 43 Harvard University Press ISBN 978 0 674 42076 2 invisible char Meyer A G de 1957 Leninism Praeger university series Russian Research Center studies Vol 26 3rd Harvard University Press Munster A fr 1973 Trotzkis Theorie der permanenten Revolution Luchterhand Typoskript Luchterhand ISBN 9783472770183 Naarden B 2002 1905 a failed revolution in Russia Socialist Europe and Revolutionary Russia Perception and Prejudice 1848 1923 Perception and Prejudice 1848 Cambridge University Press ISBN 9780521892834 invisible char Nelson H W 1988 Leon Trotsky and the Art of Insurrection 1905 1917 Cass Series on Politics and Military Affairs Book 1 Routledge Psychology Press ISBN 9780714632728 invisible char Neumann I B en 2016 From the assassination of Tsar Alexander II to the First World War Russia and the Idea of Europe A Study in Identity and International Relations New International Relations Taylor amp Francis ISBN 9781317294702 Pantsov A 2013 The Bolsheviks and the Chinese Revolution 1919 1927 Chinese Worlds Routledge ISBN 9781136828935 Plamenatz J P en 1954 German Marxism and Russian Communism Harper torchbooks Longmans Green amp Co Saccarelli E 2008 Gramsci and Trotsky in the Shadow of Stalinism The Political Theory and Practice of Opposition Routledge ISBN 9781135899806 invisible char Schultz H 2014 Leo Trotzki 1879 1940 Luzifer der Revolution Europaischer Sozialismus immer anders Berliner Wissenschafts Verlag BWV ISBN 9783830533108 invisible char Sinclair L 1989 Trotsky A Bibliography 2 vol 2 Camelot Press Ltd Brookfield Gover Publishing Company ISBN 0 85967 820 2 invisible char Stites R T 1988 Revolution Utopias in the Air and on the Ground A new World Revolutionary Dreams Utopian Vision and Experimental Life in the Russian Revolution Oxford University Press ISBN 9780195363678 Straus K M 1998 Factory and Community in Stalin s Russia The Making of an Industrial Working Class Pitt Russian East European University of Pittsburgh Press ISBN 9780822977254 invisible char Tetsch H 1973 Trotzki Ergebnisse und Perspektiven Die Permanente Revolution Ein Beitrag zur Soziologie der Revolution und zur Ideologiekritik Beitrage zur sozialwissenschaftlichen Forschung 11 Westdeutscher Verlag Springer ISBN 9783531111933 invisible char Thatcher I D 2005 Trotsky The Young Revolutionary Trockij Routledge Historical Biographies Routledge ISBN 9781134572144 invisible char Thatcher I D 2013 Leon Trotsky and 1905 The Russian Revolution of 1905 Centenary Perspectives Routledge Studies in Modern European History Vol 9 Routledge ed A J Heywood J D Smele ISBN 9781134253302 invisible char invisible char Treadgold D W 1973 The West in Russia and China Religious and Secular Thought in Modern Times 1 Russia 1472 1917 Cambridge University Press ISBN 9780521097253 invisible char Trotsky L 1969 The permanent revolution and Results and prospects 3rd Merit Publishers ISBN 0932323294 Twiss T M 2015 The Socialist Movement and Post Revolutionary Bureaucracy Trotsky and the Problem of Soviet Bureaucracy Historical Materialism Book Series Vol 67 Haymarket Books ISBN 9781608464784 invisible char Wistrich R S 1982 Trotsky fate of a revolutionary New York Stein and Day ISBN 9780812827743 MeqalelerMartov Yu O Na ocheredi Rabochaya partiya i zahvat vlasti kak nasha blizhajshaya zadacha Iskra gazeta 1905 17 mart 93 Martynov A Revolyucionnye perspektivy Iskra gazeta 1905 3 mart 90 Martynov A Revolyucionnye perspektivy Iskra gazeta 1905 17 mart 93 Martynov A Revolyucionnye perspektivy Iskra gazeta 1905 31 mart 95 Orlova M Eshe raz vokrug gibeli poetessy Nadezhdy Lvovoj Oktyabr zhurnal 2017 4 Parvus A Itogi i perspektivy Iskra gazeta 1905 27 yanvar 85 Rejman M Zametki po interpretacii 1917 goda Otechestvennaya istoriya zhurnal Institut rossijskoj istorii RAN 1994 4 5 Stepanov A I Mesto Rossii v mire nakanune Pervoj mirovoj vojny Voprosy istorii zhurnal RAN 1993 2 Sherrer Yu Revolyuciya bez revolyucionerov 1905 god v segodnyashnih rossijskih shkolnyh uchebnikah Neprikosnovennyj zapas zhurnal 6 2005 44 ISSN 0869 6365 Brahm H Trockijs Aufrufe gegen Hitler 1930 1933 alm Jahrbucher fur Geschichte Osteuropas 11 1963 4 ISSN 0021 4019 Daniels R V en Leon Trotsky ing Encyclopaedia Britannica 2016 30 iyun Davies D A 1905 By Trotsky Leon Translated by Bostock Anya Studies in the Third World Books New York Random House 1971 xxi 488 pp 15 00 ing Slavic Review 32 1973 dekabr 4 ISSN 0037 6779 DOI 10 2307 2495516 Dunford M Liu W Uneven and combined development ing Regional Studies 51 2017 yanvar 1 ISSN 0034 3404 DOI 10 1080 00343404 2016 1262946 Glenn J Uneven and combined development a fusion of Marxism and structural realism ing Cambridge Review of International Affairs 25 2012 mart 1 ISSN 0955 7571 DOI 10 1080 09557571 2011 649245 Heyman N M Leon Trotsky s Military Education From the Russo Japanese War to 1917 ing The Journal of Modern History 48 1976 iyun S2 ISSN 0022 2801 DOI 10 1086 241524 Kingston Mann E Lenin and the Challenge of Peasant Militance From Bloody Sunday 1905 to the Dissolution of the First Duma ing The Russian Review 38 1979 4 DOI 10 2307 129123 Perrie M The Socialist Revolutionaries on Permanent Revolution ing Soviet Studies 24 1973 3 ISSN 0038 5859 Rowney D K Development of Trotsky s theory of revolution 1898 1907 ing Studies in Comparative Communism 10 1977 mart 1 DOI 10 1016 S0039 3592 77 80072 0 Schurer H The Russian Revolution of 1905 and the Origins of German Communism ing The Slavonic and East European Review 39 1961 93 ISSN 0037 6795 Skilling H G en Permanent or Uninterrupted Revolution Lenin Trotsky and their Successors on the Transition to Socialism ing Canadian Slavonic Papers Revue Canadienne des Slavistes 5 1961 ISSN 0008 5006 Slavin M Review of Leon Trotsky The Social and Political Thought of Leon Trotsky With Trotsky in Exile From Prinkipo to Coyoacan ing International Labor and Working Class History 1980 Spring 17 DOI 10 2307 27671315 Thatcher I D Uneven and combined development ing Revolutionary Russia 4 1991 dekabr 2 ISSN 0954 6545 DOI 10 1080 09546549108575572Menbe https az wikipedia org w index php title Bizim inqilabimiz Trotski amp oldid 5804541, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.