fbpx
Wikipedia

Babək rayonu

Avqust 03, 2021

Bu məqalə Babək rayonu haqqındadır. Şəhər üçün üçün Babək (şəhər) səhifəsinə baxın.

Babək rayonu — Naxçıvan MR-da rayon. Arazboyu düzənlikdədir. 23 oktyabr 1978-ci ildə Heydər Əliyevin qərarı ilə rayon kimi təşkil olunmuş, XI əsrdə Azərbaycanda ərəb xilafətinə qarşı xalq hərəkatına başçılıq etmiş görkəmli sərkərdə Babəkin şərəfinə belə adlandırılmışdır. Şimal-qərbdə Ermənistan, cənubda İran, eləcə də NMR-in Kəngərli, Şahbuz, Culfa rayonları ilə həmsərhəddir. Ərazisi 760 kvadrat kilometr, əhalisi 73,3 min nəfərdir (1. yanvar 2016). Mərkəzi Babək şəhəridir. Rayonun ərazisi 0,92 min kv.km., əhalisi 65040 nəfərdir. Rayonda bir şəhər, 2 qəsəbə, 33 kənd vardır. Rayon ərazisi Zəngəzur, Dərələyəz dağ silsilələrinin təpələri, Naxçıvan və Gülüstan düzənliklərindən ibarətdir.

Babək rayonu

39°09′ şm. e. 45°24′ ş. u.

Ölkə
İnzibati mərkəz Babək
İcra başçısı Rasim Hüseynov
Tarixi və coğrafiyası
Yaradılıb 23 oktyabr 1978
Sahəsi
  • 82.842 km²
Hündürlük
 986 m
Əhalisi
Əhalisi
  • 75.600 nəf. (2019)
Rəqəmsal identifikatorlar
ISO kodu AZ-BAB
Poçt indeksi 6700
Avtomobil nömrəsi 67
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Əsas zirvələri: Keçəl təpə (2744 m), Qaraquş (2617 m), Buzqov (2475 m), Anabadgədik (2081 m), Nəhəcir (1807 m)

Əsas su hövzələri: Çaylar: Araz (1072 km), Cəhri (45 km), Sirab (11 km), Qahab (21 km). Su anbarları: Araz, Uzunoba, Nehrəm, Sirab su anbarları.

Tarixi

Babək rayonu 1978-ci ildə təşkil olunmuşdur. Rayon mərkəzi Naxçıvan şəhərindən 10 km cənub-şərq istiqamətində yerləşən Təzəkəndə köçürülür və buraya Babək qəsəbəsi adı verilir. 2020-ci ildən Babək şəhər statusunu alıb.

 
Babək rayonu. Qoç fiquru

Babək rayonunun ərazisi tarixi arxeoloji abidələrlə zəngindir. Buranın təbii coğrafi mövqeyi rayonda əkinçi-maldar tayfaların qədim dövrlərdən məskunlaşmasına və uzun müddət yaşamasına şərait yaratmışdır. I Kültəpə və II Kültəpə kimi dünya miqyaslı abidələr Babək rayonu ərazisindədir.

Rayon mərkəzindən 4 km cənub-qərbdə Araz çayı sahilində hərbi istehkam tipli Abbasabad qalası mövcul olmuş, qala 1809–1810-cu illərdə fransız hərbi mütəxəssislərinin layihəsi əsasında tikilmiş, beşbucaq şəklində olan qala bücləri müdafiə xarakteri daşımışdır. Qala su arxı ilə əhatə olunmuş, dəfələrlə döyüş meydanına çevrilmişdir. Araz su anbarı tikilən zaman qalanın qalıqları su altında qalmışdır.

Bundan başqa rayon ərazisində elmi əhəmiyyətə malik eneolit, tunc, dəmir dövrlərinə və antik dövrə aid arxeoloji abidələr, Qədim Duzdağ mədəni, orta əsrlərə aid yaşayış yerləri, nekropollar, maddi mədəniyyət qalıqları və onlarla digər arxeoloji, tarixi, memarlıq abidəsi, zəngin materiallar aşkara çıxarılmış və tədqiq edilmişdir. Son illər rayonun Çeşməbasar kəndində "Heydər" məscidi, Qahab, Zeynəbbin, Sirab kəndlərində, Nehrəm, Cəhri qəsəbələrində və Babək şəhərində memarlıq baxımından gözəl məscidlər inşa edilmişdir.

Rayonun mərkəzində Babəkin heykəli, Şəhidlərin abidə kompleksi, Nehrəmdə şəhidlər abidə kompleksi, Çeşməbasarda Şəhid bulağı, Tumbulda İkinci Dünya müharibəsi iştirakçılarının xatirə abidəsi ucaldılmışdır.

Coğrafiyası

Relyefi

Rayonıın relyefi şimalda və şərqdə, qismən dağlıq ərazilərdən ibarətdir. Belə ki, şimal hissə Duzdağ (Anabad Gədik d., 2081 m) və Dərələyəz silsilələrindən (Buzqov d., 2475 m), Qızılboğaz dağlarından (Qızılboğaz d.,1179 m) ibarətdir. Şərq hissə Zəngəzur silsiləsindən ayrılan qol və tirələrdən (Nəhəcir d., 1807 m) ibarətdir. Cənub ərazidə Gülüstan düzü (Noxuddağ, 1677 m) yerləşir. Rayonun qərb hissəsini Naxçıvan düzənliyi təşkil edir. Mərkəzi hissə, cənub və cənub-qərb ərazilərdə maili düzənliklər yayılmışdır. Bunlar Naxçıvan düzü, Böyükdüz və Gülüstan düzləridir.

 
Babək rayonu. Yevgeni öldürgəni

Geoloji quruluşu

Düzənliklərdə antropogen, dağlıq yerlərdə, əsasən, ncogen süxurları yayılmışdır.

Çayları və su hövzələri

Əsas çayları Araz, Cəhri, Sirab, Qahab çaylarıdır. Cəhri çayının mənbəyi Dərələyəz silsiləsində (2320 m) yerləşir. Sirab, Qahab və Naxçıvançayın sol qollarıdır. Bu çaylar, əsasən, yağış və qrunt suları ilə qidalanır. Mineral bulaqlarla (Sirab, Vayxır, Qahab) zəngindir.

Landşaftları və bioloji müxtəlifliyi

Boz və çəmən-boz, şimal ərazilərdə dağ-şabalıdı torpaqlar yayılmışdır. İqlimi cənub ərazilərdə yayı quraq keçən soyuq yarımsəhra və quru-çöl, şimal ərazilərdə isə yayı quraq keçən soyuqdur. Ərazidə yay isti, qış isə soyuq keçir. Burada bitkiliyin səhra, yarımsəhra, dağ-kserofit, dağ-bozqır, kolluq, çala-çəmən və subasar-çəmən, su-bataqlıq, petrofil (qaya-töküntü) tipləri inkişaf etmişdir. Ərazi florasında İran qulançarı, İsayev şiyavı, Qaryagin şiyavı, suyabatmış buynuzyarpaq, alabəzək allaxruza, pont yemişanı, çoxbölümlü biberşteyniya, çılpaq dorema, yumurtavari ilankölgəsi və s. nadir və endemik bitkilər yayılmışdır. Rayonun faunası üçün xarakterik olan heyvanlara İran bəbiri, Avrasiya vaşaqı, çöl pişiyi, canavar, çaqqal, tülkü, porsuq, daşlıq dələsi, bezoar keçisi, Asiya muflonu, qaban, boz dovşan, ağdöş kirpi, hind tirəndazı, qonur palazqulaq yarasa, saqqallı qartal, bataqlıq bayquşu, adi sığırçın, səhra zəvzəyi, kəklik, dovdaq, böyük və kiçik qayalıq sittası, bəzgək, dağ kətanquşu, təlxə, suilanı, qara və sarı əqrəblər, bövlərdən, orta dağlıq ərazilərdə Araz su qovşağının su anbarında çoxlu balıq növləri və s. daxildir.

Geoloji təbiət abidələri

Qahab kəndi yaxınlığında Qaçaq Ağababa mağarası, Qazan yaylağının qərb ətəklərində Salaxana karst mağarası mövcuddur. Salaxana mağarasında 1000 baş qoyun saxlamaq mümkündür.

Nehrəm qəsəbəsi yaxınlığında, qəsəbə dərəsindən 1230 m yüksəklikdə, ümumi sahəsi 180 m² olan Nehrəm mağarası ("Kənd dərəsinin kühulu"), Sirab kəndi yaxınlığında Daşqala dağının cənub yamaclarında dəniz səviyyəsindən 1480 m yüksəklikdə, ümumi sahəsi 350 m² olan Daşqala mağarası var. Daşqala mağarası dolomitşəkilli əhəng daşından əmələ gəlmişdir.

Ərazidə kəhrizlər geniş yayılmışdır. Burada 80-ə yaxın kəhriz mövcuddur. Kəhriz qrunt sularını toplamaq və yer səthinə çıxarmaq üçün maili lağımdan ibarət yeraltı hidrotexniki sistemdir.

Naxçıvanda yayılmış əfsanəyə görə Nuh peyğəmbərin gəmisi Gilançayın yuxarı axarındakı Gəmiqayada lövbər salmışdır. Rəvayətə görə gəminin qalıqları indi də burada, Ayı çuxuru adlanan yerdədir. Digər rəvayətə görə Nuhun və arvadının qəbri buradadır. "Nuhdaban" adlı qədim kəndin xarabalığı, Nəhəcir ("Nuhəcir") dağı və kəndi vardır.

Arxeoloji abidaləri

Çalxanqala kəndi yaxınlığında tunc dövrünə aid Çalxanqala yaşayış yeri, e.ə. II minilliyə aid Çalxanqala kurqanı, Böyükdüz kəndi yaxınlığında tunc və dəmir dövrlərinə aid yaşayış yeri, nekropol, Yuxarı Uzunoba kəndində tunc dövrünə aid Kültəpə abidəsi, Naxçıvan şəhəri yaxınlığında, Qızılburun nekropolu yaxınlığında orta əsrlərə aid Qızılvəng monastırı, Naxçıvan şəhəri yaxınlığında tunc dövrünə aid Çalxanqala qalası, Qaraqala kəndi yaxınlığında tunc və erkən dəmir dövrlərinə aid Qaraqala yaşayış yeri, orta əsrlərə aid Qaraqala nekropolu, Buzqov kəndi yaxınlığında m.ə. II minilliyə aid Buzqov nekropolu, Vayxır kəndi yaxınlığında e.ə. II minilliyə aid Vayxır nekropolu, Gavurqala yerləşir.

 
Babək rayonu. Noxuddağ (Toppuzdaş)

Tarixi-mədəni abidələri

Nehrəm qəsəbəsində türbə, məscid, təkyə və s. yardımçı binalardan ibarət böyük kompleks — Nehrəm imamzadəsi yerləşir. Rəvayətə görə burada şiələrin yeddinci imamı Musa əl-Kazımın oğlu Seyid Əqil dəfn olunmuşdur. Cəhri qəsəbəsi yaxınlığında İşıqlar yaşayış yeri (III–XVIII əsrlər), Naxçıvan şəhəri yaxınlığında, Araz sahilində hərbi istehkam tipli Abbasabad qalası, Şıxmahmud kəndi yaxınlığında antik dövrə aid Şıxmahmud nekropolu mövcuddur.

İqtisadiyyatı

Babək rayonunda elektrik şəbəkəsi, yol təmir-istismar sahəsi, rabitə idarəsi kimi dövlət müəssisələri, sutkada 25 min kərpic (tuğla) istehsal gücünə malik Kərpic zavodu, Sirab mineral sular zavodu, Üzlük plitələr zavodu, Şərab-2 Üzüm Emalı Səhmdar Cəmiyyəti, Qoşadizə, Hacıvar və Cəhri dəyirmanları fəaliyyət göstərir. Dəyirmanlar şəxsi müəssisələrdir. Bundan başqa rayonda şəxsi qənd sexi, gəc sexləri, çörək sexi, mineral su sexləri fəaliyyət göstərir. Babək rayonunun iqtisadiyyatında emal və sənaye müəssisələri, xörək duzu, mineral su və tikinti materialları istehsalı, taxılçılıq, üzümçülük, meyvəçilik, bostançılıq, tərəvəzçilik, şəkər çuğunduru mühüm yer tutur. Burada özəl müəssisələr yaradılmışdır. Aqrar islahatlar həyata keçirilmiş, 10326,6 hektar torpaq sahəsi rayon əhalisinə paylanaraq əhali torpaq payları ilə təmin olunmuşdur. Rayonun əsas təsərrüfat fəaliyyətini kənd təsərrüfatı təşkil edir.

Yerli media

Rayonda Babək rayon İcra Hakimiyyətinin orqanı olan "Şərqin səhəri" qəzeti 1979-cu ildən nəşr olunur. Azərbaycan Respublikasının rəsmi qəzetləri olan "Azərbaycan", "Xalq qəzeti", "Respublika", "Yeni Azərbaycan" qəzetləri və digər gündəlik dövri orqanlar, "İki sahil", "Eksperss", "Zaman" və sair qəzetlər, Naxçıvan Muxtar Respublikasında nəşr olunan "Şərq qapısı" qəzeti abunəçilərə çatdırılır və yayılır.

Bundan əlavə, rayon ərazisində AzTV, Lider TV, Space TV televiziya kanalları və radioları, Kanal-35 televiziyası, "Naxçıvanın səsi" radiosu, Türkiyə Respublikasının TRT 1 kanalı və "TRT-FM" radiosu, Rusiyanın ORT kanalı yayımlanır.

Görkəmli şəxsləri

  • Abbasov Qurban Abbasqulu oğlu (26.10.1926, Babək rayonunun Payız kəndi – 14.09.1994, Bakı) – neftçi, mühəndis, Sosialist Əməyi Qəhrəmanı, Azərbaycan Respublikasının əməkdar mühəndisi, SSRİ-nin fəxri neftçisi, SSRİ və Azərbaycan Respublikası Dövlət mükafatları laureatı.
  • Allahyarov Kamil Hüseyn oğlu (22.09.1950, Babək rayonunun Uzunoba kəndi) – ədəbiyyatşünas, filologiya elmləri doktoru.
  • Babayev Abdulla Murtuz oğlu (01.04.1924, Babək rayonunun Tumbul kəndi) – xanəndə, Azərbaycan Respublikasının xalq artisti, "Şöhrət" ordeni ilə təltif edilmişdir.
  • Bağırov Mehdi Abbas oğlu (20.12.1915, Babək rayonunun Nehrəm kəndi – 27.03.2004, Naxçıvan) – həkim-cərrah. Səhiyyə əlaçısı, SSRİ xalq həkimi, Azərbaycan Respublikasının əməkdar həkimi, Lenin ordeni, Qırmızı Ulduz, Xalqlar dostluğu və sair ordenlərlə təltif edilmişdir.
  • Əkbərov Qəzənfər Qulam oğlu (1917, Babək rayonunun Cəhri kəndi – 03.08.1944, Belorusiya, Volojin şəhəri) – Sovet İttifaqı qəhrəmanı (ölümündən sonra, 26.10.1944). Qırmızı Ulduz ordeni ilə təltif edilmişdir.
  • Əliyev Əli Nağı oğlu (1932, Babək rayonunun Nehrəm kəndi – 22.05.1995, Nehrəm kəndi) –SSRİ Ali Sovetinin deputatı, əmək qabaqcılı, Sosialist Əməyi Qəhrəmanı, Azərbaycan Respublikası Dövlət mükafatı laureatı, iki dəfə Lenin ordeni və Oktyabr İnqilabı ordeni ilə təltif edilib.
  • Əliyev Əsəd Cabbar oğlu (1918, Babək rayonunun Nehrəm kəndi) – maarif xadim, Azərbaycan Respublikasının əməkdar müəllimi.
  • Əsgərova Roza Qasım qızı (15.08.1929, Babək rayonunun Qahab kəndi) – botanik, biologiya elmləri doktoru, "Azərbaycanın Qırmızı kitabı"nın müəlliflərindən biri.
  • Hacıyev Hümmət Ələkbər oğlu (10.10.1935, Babək rayonunun Nehrəm kəndi) – neftçi-geoloq, Geologiya-minerologiya elmləri namizədi, Azərbaycan Respublikasının əməkdar geoloqu, 30-a qədər elmi məqalənin, 3 ixtiranın müəllifidir.
  • Heydərov Fəttah Səməd oğlu (23.02.1938, Babək rayonunun Çeşməbasar kəndi) – ictimai xadim, Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin deputatı.
  • Həmzəyeva Zəroş Mirzəbağır qızı (22.03.1925, Babək rayonunun Nehrəm kəndi – 2004, Bakı) – Azərbaycan Respublikasının Xalq artisti, Azərbaycan Respublikasının "Şöhrət" ordeni ilə təltif olunub.
  • Hümbətov Həsən Həşim oğlu (20.05.1937, Babək rayonunun Uzunoba kəndi) – Texniki elmlər doktoru, Beynəlxalq Mühəndislik Akademiyasının həqiqi üzvü, Azərbaycan Respublikasının əməkdar neft və qaz sənayesi işçisi. Azərbaycan Respublikasının "Şöhrət" ordeni ilə təltif olunub.
  • Kəlbəliyev Qüdrət İsfəndiyar oğlu (13.11.1946, Babək rayonunun Şəkərabad kəndi) – Kimya elmləri doktoru, professor. Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının müxbir üzvü.
  • Qasımov Həsən Allahyar oğlu (14.01.1940, Babək rayonunun Qaraçuq kəndi) – İqtisad elmləri doktoru, professor.
  • Qasımov Nemət Abbasəli oğlu (27.01.1940, Babək rayonunun Didivar kəndi) – Biologiya elmləri doktoru, professor, ABŞ-ın İllinoys Elmlər Akademiyasının həqiqi üzvüdür. "XX əsrin 2000 görkəmli adamı"nın diplomu və gümüş medalı, ABŞ-ın Bioqrafiya Mərkəzinin "Qızıl Ulduz" mükafatları ilə təltif olunmuşdur.
  • Quliyev Abbas Şahbaz oğlu (15.09.1916, Babək rayonunun Şəkərabad kəndi – 30.12.1998, Naxçıvan şəhəri) – Sovet İttifaqı Qəhrəmanı, qvardiya kapitanı, İkinci dünya müharibəsi iştirakçısı, Qırmızı bayraq, Aleksandr Nevski, I dərəcəli "Vətən müharibəsi" ordeni və medallarla təltif edilmişdir.
  • Quliyev Kamran Məmmədqulu oğlu (09.09.1958, Babək rayonunun Zeynəddin kəndi) – Azərbaycan Respublikasının xalq artisti.
  • Mehdiyev Əqil Səftər oğlu (20.07.1920, Babək rayonunun Nehrəm kəndi) – səhiyyə əlaçısı, Naxçıvan MR və Azərbaycan Respublikasının əməkdar həkimi. Naxçıvan MR Absaqqalar şurasının sədri, "İstiqlal", "Şöhrət" ordenləri və medallarla təltif olunub
  • Rzayev Həbib Allahverdi oğlu (26.12.1923, Babək rayonunun Nehrəm kəndi – 12.08.1997, Bakı) – Ədliyyə General-mayoru, İkinci dünya müharibəsi iştirakçısı, Naxçıvan Muxtar Respublikasının prokuroru vəzifəsində çalışmış, orden və medallarla təltif edilmişdir.
  • Seyidov Mirəsgər Mirabdulla oğlu (06.02.1970, Babək rayonunun Qaraxanbəyli kəndi – 17.05.1992, Yuxarı Buzqov) – Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı (ölümündən sonra).
  • Səfərli İslam Əhməd oğlu (12.02.1923, Babək rayonunun Şəkərabad kəndi – 06.11.1974, Bakı) – şair, dramaturq, əməkdar İncəsənət xadimi, İkinci dünya müharibəsinin iştirakçısı.

Ermənistanın işğalı nəticəsində dağıdılmış abidələr

Ermənistan–Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsi ilə əlaqədar erməni işğalçılarının 1990–1991-ci illərdə Babək rayonunun Yuxarı Buzqov və Gərməçataq kəndlərinə hücumu zamanı burada olan mədəniyyət müəssisələrinə xeyli ziyan dəymiş, onların binaları uçmuş, kitabxana fondları dağıdılmış və yanmışdır.

Yuxarı Buzqovda kitabxana binası, Aşağı Buzqovda mədəniyyət evi, Gərməçataq kəndində klub və kitabxana binaları dağıdılmışdır.

Bununla yanaşı həmin kəndlərdə əhaliyə məxsus yaşayış evləri və ictimai binalar yandırılmış və top mərmiləri ilə dağıdılmışdır.

Əhalisi

  Əsas məqalələr: Azərbaycan əhalisinin siyahıyaalınması (1999) və Azərbaycan əhalisinin siyahıyaalınması (2009)

Əhalisi əkinçilik, maldarlıq, metalişləmə, dulusçuluq ilə məşğul olmuşdur. Əhalisi haqqında daha geniş statistik məlumat

Əhalinin ümumi sayı 65040
Şəhər əhalisinin sayı, [%] 4.5849
Kənd əhalisinin sayı, [%] 95.4151
Əhalinin orta sıxlığı 72.132020
Əhalinin cins qrupları üzrə sayı: (kişilər), [%] 46.5867
Əhalinin cins qrupları üzrə sayı: (qadınlar), [%] 53.4133
Əhalinin yaş qrupları üzrə sayı: (uşaqlar), [%] 27.2909
Əhalinin yaş qrupları üzrə sayı: (18 yaşa qədər), [%] 4.9354
Əhalinin yaş qrupları üzrə sayı: (18-dən 55–60-a), [%] 54.7048
Əhalinin yaş qrupları üzrə sayı: (təqaüdçülər), [%] 6.5575
Ali təhsilli əhalinin sayı, [%] 4.9508
Orta təhsilli əhalinin sayı, [%] 49.7448
Məskunlaşmış qaçqınların sayı 255
Məskunlaşmış məcburi köçkünlərin sayı 20

Ərazisi

Ərazisi haqqında daha geniş məlumat

Ümumi ərazi, [kv.km] 901.68
Məhsuldar torpaqların ümumi sahəsi, [kv.km] 114.10
Kənd təsərrüfatına yararsız torpaqların sahəsi, [kv.km] 583.60
Heyvandarlıq üçün otlaqların sahəsi, [kv.km] 157.70
Əkilmiş torpaqların ümumi sahəsi, [kv.km] 111.51
Meyvə bağlarının ümumi sahəsi, [kv.km] 21.00
Şoran torpaqların ümumi sahəsi, [kv.km] 92.78
# Bələdiyyələrin adı Hər bələdiyyə üzrə əhalinin sayı
1 Nehrəm qəsəbə bələdiyyəsi 12140
2 Cəhri qəsəbə bələdiyyəsi 8283
3 Babək şəhər bələdiyyəsi 2965
4 Şıxmahmud kənd bələdiyyəsi 2795
5 Sirab kənd bələdiyyəsi 2661
6 Zeynəddin kənd bələdiyyəsi 2377
7 Qaraçuq kənd bələdiyyəsi 2638
8 Qahab kənd bələdiyyəsi 2612
9 Qaraxanbəyli kənd bələdiyyəsi 2353
10 Kültəpə kənd bələdiyyəsi 1859
11 Tumbul kənd bələdiyyəsi 1556
12 Güznüt kənd bələdiyyəsi 1529
13 Kərimbəyli kənd bələdiyyəsi 1462
14 Yarımca kənd bələdiyyəsi 1336
15 Vayxır kənd bələdiyyəsi 1290
16 Didivar kənd bələdiyyəsi 1288
17 Qoşadizə kənd bələdiyyəsi 1283
18 Bulqan kənd bələdiyyəsi 1127
19 Payız kənd bələdiyyəsi 1051
20 Nəzərabad kənd bələdiyyəsi 1036
21 Aşağı Buzqov kənd bələdiyyəsi 979
22 Şəkərabad kənd bələdiyyəsi 937
23 Çeşməbasar kənd bələdiyyəsi 896
24 Məzrə kənd bələdiyyəsi 825
25 Hacıvar kənd bələdiyyəsi 704
26 Xəlilli kənd bələdiyyəsi 615
27 Qaraqala kənd bələdiyyəsi 555
28 Xalxal kənd bələdiyyəsi 552
29 Yuxarı Uzunoba kənd bələdiyyəsi 541
30 Naxışnərgiz kənd bələdiyyəsi 502
31 Gərməçataq kənd bələdiyyəsi 498
32 Kalbaoruc Dizə kənd bələdiyyəsi 494
33 Gülşənabad kənd bələdiyyəsi 492
34 Məmmədrza Dizə kənd bələdiyyəsi 487
35 Aşağı Uzunoba kənd bələdiyyəsi 435
36 Bədəşxan kənd bələdiyyəsi 274
37 Araz kənd bələdiyyəsi 243
38 Yuxarı Buzqov kənd bələdiyyəsi 154
39 Nəcəfəlidizə kənd bələdiyyəsi 145
40 Cəmi 63969

İstinadlar

  1. https://www.stat.gov.az/source/demoqraphy/ap/az/population_2019.zip
  2. http://www.nakhchivan.az/portal-1/map-babek-m.htm
  3. Q.Məmmədov,E.Yusifov, M.Xəlilov,V.Kərimov.Azərbaycan Ekotruzim potensialı. Babək rayonu
  4. http://files.preslib.az/projects/azerbaijan/gl2.pdf
  5. Babək rayonu haqqında ümumi məlumat[ölü keçid]
  6. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsinin Prezident Kitabxanası – İnzibati ərazi vahidləri : Babək rayonu[ölü keçid]

Xarici keçidlər

  • Babək rayonu
  • Naxçıvan şəhərində və Babək rayonunda yeni obyektlər inşa olunur
  • Babək rayon İcra Hakimiyyəti
  • Babək şəhərində bazar kompleksi istifadəyə verilib
  Vikianbarda Babək rayonu ilə əlaqəli mediafayllar var.
  Vikimənbədə Azərbaycanın İnzibati-ərazi vahidləri (Naxçıvan Muxtar Respublikası) ilə əlaqəli məlumatlar var.

Həmçinin bax

Avqust 03, 2021
babək, rayonu, məqalə, haqqındadır, şəhər, üçün, üçün, babək, şəhər, səhifəsinə, baxın, naxçıvan, rayon, arazboyu, düzənlikdədir, oktyabr, 1978, ildə, heydər, əliyevin, qərarı, ilə, rayon, kimi, təşkil, olunmuş, əsrdə, azərbaycanda, ərəb, xilafətinə, qarşı, xa. Bu meqale Babek rayonu haqqindadir Seher ucun ucun Babek seher sehifesine baxin Babek rayonu Naxcivan MR da rayon Arazboyu duzenlikdedir 23 oktyabr 1978 ci ilde Heyder Eliyevin qerari ile rayon kimi teskil olunmus XI esrde Azerbaycanda ereb xilafetine qarsi xalq herekatina basciliq etmis gorkemli serkerde Babekin serefine bele adlandirilmisdir Simal qerbde Ermenistan cenubda Iran elece de NMR in Kengerli Sahbuz Culfa rayonlari ile hemserheddir Erazisi 760 kvadrat kilometr ehalisi 73 3 min neferdir 1 yanvar 2016 Merkezi Babek seheridir Rayonun erazisi 0 92 min kv km ehalisi 65040 neferdir Rayonda bir seher 2 qesebe 33 kend vardir Rayon erazisi Zengezur Dereleyez dag silsilelerinin tepeleri Naxcivan ve Gulustan duzenliklerinden ibaretdir 2 Babek rayonu39 09 sm e 45 24 s u Olke AzerbaycanInzibati merkez BabekIcra bascisi Rasim HuseynovTarixi ve cografiyasiYaradilib 23 oktyabr 1978Sahesi 82 842 km Hundurluk 986 mEhalisiEhalisi 75 600 nef 2019 1 Reqemsal identifikatorlarISO kodu AZ BABPoct indeksi 6700Avtomobil nomresi 67 Vikianbarda elaqeli mediafayllarEsas zirveleri Kecel tepe 2744 m Qaraqus 2617 m Buzqov 2475 m Anabadgedik 2081 m Nehecir 1807 m Esas su hovzeleri Caylar Araz 1072 km Cehri 45 km Sirab 11 km Qahab 21 km Su anbarlari Araz Uzunoba Nehrem Sirab su anbarlari Mundericat 1 Tarixi 2 Cografiyasi 2 1 Relyefi 2 2 Geoloji qurulusu 2 3 Caylari ve su hovzeleri 2 4 Landsaftlari ve bioloji muxtelifliyi 2 5 Geoloji tebiet abideleri 2 6 Arxeoloji abidaleri 2 7 Tarixi medeni abideleri 3 Iqtisadiyyati 4 Yerli media 5 Gorkemli sexsleri 6 Ermenistanin isgali neticesinde dagidilmis abideler 7 Ehalisi 8 Erazisi 9 Istinadlar 10 Xarici kecidler 11 Hemcinin baxTarixi RedakteBabek rayonu 1978 ci ilde teskil olunmusdur Rayon merkezi Naxcivan seherinden 10 km cenub serq istiqametinde yerlesen Tezekende kocurulur ve buraya Babek qesebesi adi verilir 2020 ci ilden Babek seher statusunu alib Babek rayonu Qoc fiquru Babek rayonunun erazisi tarixi arxeoloji abidelerle zengindir Buranin tebii cografi movqeyi rayonda ekinci maldar tayfalarin qedim dovrlerden meskunlasmasina ve uzun muddet yasamasina serait yaratmisdir I Kultepe ve II Kultepe kimi dunya miqyasli abideler Babek rayonu erazisindedir Rayon merkezinden 4 km cenub qerbde Araz cayi sahilinde herbi istehkam tipli Abbasabad qalasi movcul olmus qala 1809 1810 cu illerde fransiz herbi mutexessislerinin layihesi esasinda tikilmis besbucaq seklinde olan qala bucleri mudafie xarakteri dasimisdir Qala su arxi ile ehate olunmus defelerle doyus meydanina cevrilmisdir Araz su anbari tikilen zaman qalanin qaliqlari su altinda qalmisdir 3 Bundan basqa rayon erazisinde elmi ehemiyyete malik eneolit tunc demir dovrlerine ve antik dovre aid arxeoloji abideler Qedim Duzdag medeni orta esrlere aid yasayis yerleri nekropollar maddi medeniyyet qaliqlari ve onlarla diger arxeoloji tarixi memarliq abidesi zengin materiallar askara cixarilmis ve tedqiq edilmisdir Son iller rayonun Cesmebasar kendinde Heyder mescidi Qahab Zeynebbin Sirab kendlerinde Nehrem Cehri qesebelerinde ve Babek seherinde memarliq baximindan gozel mescidler insa edilmisdir Rayonun merkezinde Babekin heykeli Sehidlerin abide kompleksi Nehremde sehidler abide kompleksi Cesmebasarda Sehid bulagi Tumbulda Ikinci Dunya muharibesi istirakcilarinin xatire abidesi ucaldilmisdir 4 Cografiyasi RedakteRelyefi Redakte Rayoniin relyefi simalda ve serqde qismen dagliq erazilerden ibaretdir Bele ki simal hisse Duzdag Anabad Gedik d 2081 m ve Dereleyez silsilelerinden Buzqov d 2475 m Qizilbogaz daglarindan Qizilbogaz d 1179 m ibaretdir Serq hisse Zengezur silsilesinden ayrilan qol ve tirelerden Nehecir d 1807 m ibaretdir Cenub erazide Gulustan duzu Noxuddag 1677 m yerlesir Rayonun qerb hissesini Naxcivan duzenliyi teskil edir Merkezi hisse cenub ve cenub qerb erazilerde maili duzenlikler yayilmisdir Bunlar Naxcivan duzu Boyukduz ve Gulustan duzleridir Babek rayonu Yevgeni oldurgeni Geoloji qurulusu Redakte Duzenliklerde antropogen dagliq yerlerde esasen ncogen suxurlari yayilmisdir Caylari ve su hovzeleri Redakte Esas caylari Araz Cehri Sirab Qahab caylaridir Cehri cayinin menbeyi Dereleyez silsilesinde 2320 m yerlesir Sirab Qahab ve Naxcivancayin sol qollaridir Bu caylar esasen yagis ve qrunt sulari ile qidalanir Mineral bulaqlarla Sirab Vayxir Qahab zengindir Landsaftlari ve bioloji muxtelifliyi Redakte Boz ve cemen boz simal erazilerde dag sabalidi torpaqlar yayilmisdir Iqlimi cenub erazilerde yayi quraq kecen soyuq yarimsehra ve quru col simal erazilerde ise yayi quraq kecen soyuqdur Erazide yay isti qis ise soyuq kecir Burada bitkiliyin sehra yarimsehra dag kserofit dag bozqir kolluq cala cemen ve subasar cemen su bataqliq petrofil qaya tokuntu tipleri inkisaf etmisdir Erazi florasinda Iran qulancari Isayev siyavi Qaryagin siyavi suyabatmis buynuzyarpaq alabezek allaxruza pont yemisani coxbolumlu bibersteyniya cilpaq dorema yumurtavari ilankolgesi ve s nadir ve endemik bitkiler yayilmisdir Rayonun faunasi ucun xarakterik olan heyvanlara Iran bebiri Avrasiya vasaqi col pisiyi canavar caqqal tulku porsuq dasliq delesi bezoar kecisi Asiya muflonu qaban boz dovsan agdos kirpi hind tirendazi qonur palazqulaq yarasa saqqalli qartal bataqliq bayqusu adi sigircin sehra zevzeyi keklik dovdaq boyuk ve kicik qayaliq sittasi bezgek dag ketanqusu telxe suilani qara ve sari eqrebler bovlerden orta dagliq erazilerde Araz su qovsaginin su anbarinda coxlu baliq novleri ve s daxildir Geoloji tebiet abideleri Redakte Qahab kendi yaxinliginda Qacaq Agababa magarasi Qazan yaylaginin qerb eteklerinde Salaxana karst magarasi movcuddur Salaxana magarasinda 1000 bas qoyun saxlamaq mumkundur Nehrem qesebesi yaxinliginda qesebe deresinden 1230 m yukseklikde umumi sahesi 180 m olan Nehrem magarasi Kend deresinin kuhulu Sirab kendi yaxinliginda Dasqala daginin cenub yamaclarinda deniz seviyyesinden 1480 m yukseklikde umumi sahesi 350 m olan Dasqala magarasi var Dasqala magarasi dolomitsekilli eheng dasindan emele gelmisdir Erazide kehrizler genis yayilmisdir Burada 80 e yaxin kehriz movcuddur Kehriz qrunt sularini toplamaq ve yer sethine cixarmaq ucun maili lagimdan ibaret yeralti hidrotexniki sistemdir Naxcivanda yayilmis efsaneye gore Nuh peygemberin gemisi Gilancayin yuxari axarindaki Gemiqayada lovber salmisdir Revayete gore geminin qaliqlari indi de burada Ayi cuxuru adlanan yerdedir Diger revayete gore Nuhun ve arvadinin qebri buradadir Nuhdaban adli qedim kendin xarabaligi Nehecir Nuhecir dagi ve kendi vardir Arxeoloji abidaleri Redakte Calxanqala kendi yaxinliginda tunc dovrune aid Calxanqala yasayis yeri e e II minilliye aid Calxanqala kurqani Boyukduz kendi yaxinliginda tunc ve demir dovrlerine aid yasayis yeri nekropol Yuxari Uzunoba kendinde tunc dovrune aid Kultepe abidesi Naxcivan seheri yaxinliginda Qizilburun nekropolu yaxinliginda orta esrlere aid Qizilveng monastiri Naxcivan seheri yaxinliginda tunc dovrune aid Calxanqala qalasi Qaraqala kendi yaxinliginda tunc ve erken demir dovrlerine aid Qaraqala yasayis yeri orta esrlere aid Qaraqala nekropolu Buzqov kendi yaxinliginda m e II minilliye aid Buzqov nekropolu Vayxir kendi yaxinliginda e e II minilliye aid Vayxir nekropolu Gavurqala yerlesir Babek rayonu Noxuddag Toppuzdas Tarixi medeni abideleri Redakte Nehrem qesebesinde turbe mescid tekye ve s yardimci binalardan ibaret boyuk kompleks Nehrem imamzadesi yerlesir Revayete gore burada sielerin yeddinci imami Musa el Kazimin oglu Seyid Eqil defn olunmusdur Cehri qesebesi yaxinliginda Isiqlar yasayis yeri III XVIII esrler Naxcivan seheri yaxinliginda Araz sahilinde herbi istehkam tipli Abbasabad qalasi Sixmahmud kendi yaxinliginda antik dovre aid Sixmahmud nekropolu movcuddur Iqtisadiyyati RedakteBabek rayonunda elektrik sebekesi yol temir istismar sahesi rabite idaresi kimi dovlet muessiseleri sutkada 25 min kerpic tugla istehsal gucune malik Kerpic zavodu Sirab mineral sular zavodu Uzluk pliteler zavodu Serab 2 Uzum Emali Sehmdar Cemiyyeti Qosadize Hacivar ve Cehri deyirmanlari fealiyyet gosterir Deyirmanlar sexsi muessiselerdir Bundan basqa rayonda sexsi qend sexi gec sexleri corek sexi mineral su sexleri fealiyyet gosterir Babek rayonunun iqtisadiyyatinda emal ve senaye muessiseleri xorek duzu mineral su ve tikinti materiallari istehsali taxilciliq uzumculuk meyvecilik bostanciliq terevezcilik seker cugunduru muhum yer tutur Burada ozel muessiseler yaradilmisdir Aqrar islahatlar heyata kecirilmis 10326 6 hektar torpaq sahesi rayon ehalisine paylanaraq ehali torpaq paylari ile temin olunmusdur Rayonun esas teserrufat fealiyyetini kend teserrufati teskil edir 5 Yerli media RedakteRayonda Babek rayon Icra Hakimiyyetinin orqani olan Serqin seheri qezeti 1979 cu ilden nesr olunur Azerbaycan Respublikasinin resmi qezetleri olan Azerbaycan Xalq qezeti Respublika Yeni Azerbaycan qezetleri ve diger gundelik dovri orqanlar Iki sahil Eksperss Zaman ve sair qezetler Naxcivan Muxtar Respublikasinda nesr olunan Serq qapisi qezeti abunecilere catdirilir ve yayilir Bundan elave rayon erazisinde AzTV Lider TV Space TV televiziya kanallari ve radiolari Kanal 35 televiziyasi Naxcivanin sesi radiosu Turkiye Respublikasinin TRT 1 kanali ve TRT FM radiosu Rusiyanin ORT kanali yayimlanir Gorkemli sexsleri RedakteAbbasov Qurban Abbasqulu oglu 26 10 1926 Babek rayonunun Payiz kendi 14 09 1994 Baki neftci muhendis Sosialist Emeyi Qehremani Azerbaycan Respublikasinin emekdar muhendisi SSRI nin fexri neftcisi SSRI ve Azerbaycan Respublikasi Dovlet mukafatlari laureati Allahyarov Kamil Huseyn oglu 22 09 1950 Babek rayonunun Uzunoba kendi edebiyyatsunas filologiya elmleri doktoru Babayev Abdulla Murtuz oglu 01 04 1924 Babek rayonunun Tumbul kendi xanende Azerbaycan Respublikasinin xalq artisti Sohret ordeni ile teltif edilmisdir Bagirov Mehdi Abbas oglu 20 12 1915 Babek rayonunun Nehrem kendi 27 03 2004 Naxcivan hekim cerrah Sehiyye elacisi SSRI xalq hekimi Azerbaycan Respublikasinin emekdar hekimi Lenin ordeni Qirmizi Ulduz Xalqlar dostlugu ve sair ordenlerle teltif edilmisdir Ekberov Qezenfer Qulam oglu 1917 Babek rayonunun Cehri kendi 03 08 1944 Belorusiya Volojin seheri Sovet Ittifaqi qehremani olumunden sonra 26 10 1944 Qirmizi Ulduz ordeni ile teltif edilmisdir Eliyev Eli Nagi oglu 1932 Babek rayonunun Nehrem kendi 22 05 1995 Nehrem kendi SSRI Ali Sovetinin deputati emek qabaqcili Sosialist Emeyi Qehremani Azerbaycan Respublikasi Dovlet mukafati laureati iki defe Lenin ordeni ve Oktyabr Inqilabi ordeni ile teltif edilib Eliyev Esed Cabbar oglu 1918 Babek rayonunun Nehrem kendi maarif xadim Azerbaycan Respublikasinin emekdar muellimi Esgerova Roza Qasim qizi 15 08 1929 Babek rayonunun Qahab kendi botanik biologiya elmleri doktoru Azerbaycanin Qirmizi kitabi nin muelliflerinden biri Haciyev Hummet Elekber oglu 10 10 1935 Babek rayonunun Nehrem kendi neftci geoloq Geologiya minerologiya elmleri namizedi Azerbaycan Respublikasinin emekdar geoloqu 30 a qeder elmi meqalenin 3 ixtiranin muellifidir Heyderov Fettah Semed oglu 23 02 1938 Babek rayonunun Cesmebasar kendi ictimai xadim Azerbaycan Respublikasi Milli Meclisinin deputati Hemzeyeva Zeros Mirzebagir qizi 22 03 1925 Babek rayonunun Nehrem kendi 2004 Baki Azerbaycan Respublikasinin Xalq artisti Azerbaycan Respublikasinin Sohret ordeni ile teltif olunub Humbetov Hesen Hesim oglu 20 05 1937 Babek rayonunun Uzunoba kendi Texniki elmler doktoru Beynelxalq Muhendislik Akademiyasinin heqiqi uzvu Azerbaycan Respublikasinin emekdar neft ve qaz senayesi iscisi Azerbaycan Respublikasinin Sohret ordeni ile teltif olunub Kelbeliyev Qudret Isfendiyar oglu 13 11 1946 Babek rayonunun Sekerabad kendi Kimya elmleri doktoru professor Azerbaycan Milli Elmler Akademiyasinin muxbir uzvu Qasimov Hesen Allahyar oglu 14 01 1940 Babek rayonunun Qaracuq kendi Iqtisad elmleri doktoru professor Qasimov Nemet Abbaseli oglu 27 01 1940 Babek rayonunun Didivar kendi Biologiya elmleri doktoru professor ABS in Illinoys Elmler Akademiyasinin heqiqi uzvudur XX esrin 2000 gorkemli adami nin diplomu ve gumus medali ABS in Bioqrafiya Merkezinin Qizil Ulduz mukafatlari ile teltif olunmusdur Quliyev Abbas Sahbaz oglu 15 09 1916 Babek rayonunun Sekerabad kendi 30 12 1998 Naxcivan seheri Sovet Ittifaqi Qehremani qvardiya kapitani Ikinci dunya muharibesi istirakcisi Qirmizi bayraq Aleksandr Nevski I dereceli Veten muharibesi ordeni ve medallarla teltif edilmisdir Quliyev Kamran Memmedqulu oglu 09 09 1958 Babek rayonunun Zeyneddin kendi Azerbaycan Respublikasinin xalq artisti Mehdiyev Eqil Sefter oglu 20 07 1920 Babek rayonunun Nehrem kendi sehiyye elacisi Naxcivan MR ve Azerbaycan Respublikasinin emekdar hekimi Naxcivan MR Absaqqalar surasinin sedri Istiqlal Sohret ordenleri ve medallarla teltif olunub Rzayev Hebib Allahverdi oglu 26 12 1923 Babek rayonunun Nehrem kendi 12 08 1997 Baki Edliyye General mayoru Ikinci dunya muharibesi istirakcisi Naxcivan Muxtar Respublikasinin prokuroru vezifesinde calismis orden ve medallarla teltif edilmisdir Seyidov Miresger Mirabdulla oglu 06 02 1970 Babek rayonunun Qaraxanbeyli kendi 17 05 1992 Yuxari Buzqov Azerbaycanin Milli Qehremani olumunden sonra Seferli Islam Ehmed oglu 12 02 1923 Babek rayonunun Sekerabad kendi 06 11 1974 Baki sair dramaturq emekdar Incesenet xadimi Ikinci dunya muharibesinin istirakcisi Ermenistanin isgali neticesinde dagidilmis abideler RedakteErmenistan Azerbaycan Dagliq Qarabag munaqisesi ile elaqedar ermeni isgalcilarinin 1990 1991 ci illerde Babek rayonunun Yuxari Buzqov ve Germecataq kendlerine hucumu zamani burada olan medeniyyet muessiselerine xeyli ziyan deymis onlarin binalari ucmus kitabxana fondlari dagidilmis ve yanmisdir Yuxari Buzqovda kitabxana binasi Asagi Buzqovda medeniyyet evi Germecataq kendinde klub ve kitabxana binalari dagidilmisdir Bununla yanasi hemin kendlerde ehaliye mexsus yasayis evleri ve ictimai binalar yandirilmis ve top mermileri ile dagidilmisdir Ehalisi Redakte Esas meqaleler Azerbaycan ehalisinin siyahiyaalinmasi 1999 ve Azerbaycan ehalisinin siyahiyaalinmasi 2009 Ehalisi ekincilik maldarliq metalisleme dulusculuq ile mesgul olmusdur Ehalisi haqqinda daha genis statistik melumat Ehalinin umumi sayi 65040Seher ehalisinin sayi 4 5849Kend ehalisinin sayi 95 4151Ehalinin orta sixligi 72 132020Ehalinin cins qruplari uzre sayi kisiler 46 5867Ehalinin cins qruplari uzre sayi qadinlar 53 4133Ehalinin yas qruplari uzre sayi usaqlar 27 2909Ehalinin yas qruplari uzre sayi 18 yasa qeder 4 9354Ehalinin yas qruplari uzre sayi 18 den 55 60 a 54 7048Ehalinin yas qruplari uzre sayi teqaudculer 6 5575Ali tehsilli ehalinin sayi 4 9508Orta tehsilli ehalinin sayi 49 7448Meskunlasmis qacqinlarin sayi 255Meskunlasmis mecburi kockunlerin sayi 20Erazisi RedakteErazisi haqqinda daha genis melumat Umumi erazi kv km 901 68 6 Mehsuldar torpaqlarin umumi sahesi kv km 114 10Kend teserrufatina yararsiz torpaqlarin sahesi kv km 583 60Heyvandarliq ucun otlaqlarin sahesi kv km 157 70Ekilmis torpaqlarin umumi sahesi kv km 111 51Meyve baglarinin umumi sahesi kv km 21 00Soran torpaqlarin umumi sahesi kv km 92 78 Belediyyelerin adi Her belediyye uzre ehalinin sayi1 Nehrem qesebe belediyyesi 121402 Cehri qesebe belediyyesi 82833 Babek seher belediyyesi 29654 Sixmahmud kend belediyyesi 27955 Sirab kend belediyyesi 26616 Zeyneddin kend belediyyesi 23777 Qaracuq kend belediyyesi 26388 Qahab kend belediyyesi 26129 Qaraxanbeyli kend belediyyesi 235310 Kultepe kend belediyyesi 185911 Tumbul kend belediyyesi 155612 Guznut kend belediyyesi 152913 Kerimbeyli kend belediyyesi 146214 Yarimca kend belediyyesi 133615 Vayxir kend belediyyesi 129016 Didivar kend belediyyesi 128817 Qosadize kend belediyyesi 128318 Bulqan kend belediyyesi 112719 Payiz kend belediyyesi 105120 Nezerabad kend belediyyesi 103621 Asagi Buzqov kend belediyyesi 97922 Sekerabad kend belediyyesi 93723 Cesmebasar kend belediyyesi 89624 Mezre kend belediyyesi 82525 Hacivar kend belediyyesi 70426 Xelilli kend belediyyesi 61527 Qaraqala kend belediyyesi 55528 Xalxal kend belediyyesi 55229 Yuxari Uzunoba kend belediyyesi 54130 Naxisnergiz kend belediyyesi 50231 Germecataq kend belediyyesi 49832 Kalbaoruc Dize kend belediyyesi 49433 Gulsenabad kend belediyyesi 49234 Memmedrza Dize kend belediyyesi 48735 Asagi Uzunoba kend belediyyesi 43536 Bedesxan kend belediyyesi 27437 Araz kend belediyyesi 24338 Yuxari Buzqov kend belediyyesi 15439 Necefelidize kend belediyyesi 14540 Cemi 63969Istinadlar Redakte https www stat gov az source demoqraphy ap az population 2019 zip http www nakhchivan az portal 1 map babek m htm Q Memmedov E Yusifov M Xelilov V Kerimov Azerbaycan Ekotruzim potensiali Babek rayonu http files preslib az projects azerbaijan gl2 pdf Babek rayonu haqqinda umumi melumat olu kecid Azerbaycan Respublikasi Prezidentinin Isler Idaresinin Prezident Kitabxanasi Inzibati erazi vahidleri Babek rayonu olu kecid Xarici kecidler RedakteBabek rayonu Naxcivan seherinde ve Babek rayonunda yeni obyektler insa olunur Babek rayon Icra Hakimiyyeti Babek seherinde bazar kompleksi istifadeye verilib Vikianbarda Babek rayonu ile elaqeli mediafayllar var Vikimenbede Azerbaycanin Inzibati erazi vahidleri Naxcivan Muxtar Respublikasi ile elaqeli melumatlar var Hemcinin bax RedakteMenbe https az wikipedia org w index php title Babek rayonu amp oldid 5965953, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.