fbpx
Wikipedia

İran körfəzi

İran körfəzi həmçinin Fars körfəzi (fars. خليج فارس - Xəlic-e Fars; ərəb. الخليج الفارسی‎‎ - əl-Xəlicül-Farsi, əl-Xəlic əl-Farsi), Ərəb körfəzi (ərəb. الخليج العربي‎‎ əl-Xəlic əl-Ərəbi), Kəngər körfəziBəsrə körfəzi kimi də tanınır — İranƏrəbistan yarımadası arasında körfəz. Hörmüz boğazı vasitəsilə Oman körfəzi, Ərəbistan dəniziHind okeanı ilə birləşir.

İran körfəzi
fars. خلیج فارس
ərəb. الخليج العربي‎‎
Ümumi məlumatlar
Sahəsi 251 000 km²
Dərin yeri 90 m
Orta dərinliyi 50 m
Duzluluğu 41 ‰
Yerləşməsi
26° şm. e. 52° ş. u.
Ölkələr
Akvatoriyası
İran
körfəzi
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar
İran körfəzinin faunasına daxil olan Dyoqon

2018-ci ildə Birləşmiş Millətlər Təşkilatının bir quruluşu olaraq Ümumdünya Əqli Mülkiyyət Təşkilatı, Origin of Appellations və onların Beynəlxalq Qeydiyyatı Protokolu əsasında Lissabon Sazişinə əsasən Fors Körfəzini rəsmi sənəddə qeydiyyatdan keçirir. Fars Körfəzi İncili üçün Qeydiyyat Sertifikatında bu adın tanınması su orqanının adının belə bir şəkildə tanınmasını göstərdi. Beynəlxalq müqaviləyə əsasən bu razılaşmaya əsasən heç bir ölkə, hökumət və təşkilat Fars körfəzinə istinad etmək üçün başqa bir ad istifadə edə bilməz.

Körfəzin sahilində yerləşən ölkələr Oman, Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri, Səudiyyə Ərəbistanı, Qətər, Bəhreyn, Küveyt, İraqİrandır. DəcləFərat çaylarının qovuşması nəticəsində yaranan Şəttül-Ərəb çayı Fars körfəzinə tökülür.

Hidroloji, hidrokimyəvi və digər xüsusiyyətlərinə görə Fars körfəzi dənizlərlə oxşardır. 2018-ci ildə Birləşmiş Millətlər Təşkilatının bir quruluşu olaraq Ümumdünya Əqli Mülkiyyət Təşkilatı, Origin of Appellations və onların Beynəlxalq Qeydiyyatı Protokolu əsasında Lissabon Sazişinə əsasən Fors Körfəzini rəsmi sənəddə qeydiyyatdan keçirir. Fars Körfəzi İncili üçün Qeydiyyat Sertifikatında bu adın tanınması su orqanının adının belə bir şəkildə tanınmasını göstərdi. Beynəlxalq müqaviləyə əsasən bu razılaşmaya əsasən heç bir ölkə, hökumət və təşkilat Fars körfəzinə istinad etmək üçün başqa bir ad istifadə edə bilməz.

Körfəzin sahəsi 239 000 km², uzunluğu 926 km, eni 180–320 km, orta dərinliyi 50 metrdən az, maksimal dərinliyi 102 metrdir.

Mübahisəli adlandırma

Mənbələrdə körfəz müxtəlif cür adlandırılır. Fars körfəzi adını qazanmazdan əvvəl bu körfəzin bir neçə digər qədim adları olub. Məsələn, bəzi qədim yunan qaynaqlarında (məsələn Herodotun yazıları) buranın adı Qırmızı dəniz kimi çəkilib. Qədim Babil qaynaqlarında isə bura Akkaddan şimalda yerləşən dəniz adlandırılıb.

Eramızdan əvvəl 550–330-cu illər arasında mövcud olmuş, ilk fars dövləti olan Əhəmənilər İmperiyasının quruluşundan və sözü gedən körfəz ətrafındakı ərazilər üzərindəki hökmranlığı dövründən bəri, bu körfəz Pars dənizi adlanmağa başlanıb.

1960-cı illərdən etibarən ərəb ölkələrində (əsasən ərəb milliyətçiliyi ilə bağlı səbəblərdən) Ərəb körfəzi adlandırılmağa başlanmışdır ki, bu da beynəlxalq səviyyədə mübahisələrə səbəb olub.

Son dövrlərdə körfəzin "Fars körfəzi" yaxud "Ərəb körfəzi" adlandırılması məsələsi bəzi ərəb ölkələri ilə İran rəsmiləri arasında ciddi mübahisə mövzusudur. Məsələn, 2010-cu ildən bəri İranda İslam və Mədəni İnqilab Ali Şurası (Şura-ye Ali-e Enğelab-e Fərhəngi-ye Eslami) tərəfindən 30 aprel gününün rəsmi olaraq Fars körfəzi günü kimi qeyd olunması qərarı verilib. İranın keçmiş prezidenti Məhəmməd Hatəmi bunun əsas təkanverici səbəbinin, beynəlxalq səviyyədə "Ərəb körfəzi" adının əsas ad olaraq önə yeridilməsi məqsədi ilə bir neçə ərəb ölkələri tərəfindən 2009-cu ildən başlanan kompaniyanın olduğunu bildirib. Həmçinin bununla əlaqədar İran poçt xidməti bu günü qeyd edən markalar buraxıb.

Müasir dövrdə buranın digər yerli adlandırma formaları da vardır — məsələn, Türkiyədə (və qismən Azərbaycanda) Bəsrə körfəzi (ki bu ad Osmanlı dövrünə, 16-cı əsrə gedib çıxır), Cənubi Azərbaycanda (xüsusilə milliyyətçi təşkilatlar arasında) və həmçinin müxtəlif tarixi mənbələrdə əvvələr türklər tərəfindən istifadə olunduğu deyilən Kəngər körfəzi adlarını sadalamaq olar.

 
İran körfəzi alman kartoqrafı Qustav Droysenin "945-ci ilədək Xilafət dövləti" ("Das Reich der Kalifen bis 945") xəritəsində

Körfəz üçün orta əsr Avropa kartoqrafları tərəfindən çəkilmiş xəritələrdə də cürbəcür adlar istifadə olunub. Belə ki, alman kartoqrafı Qustav Droysenin "945-ci ilədək Xilafət dövləti" ("Das Reich der Kalifen bis 945") xəritəsində körfəzin o dönəmdəki ərəbcə adı olan Bəhr-ül Farsi (Fars dənizi) adıyla yanaşı almanca Grünes Meer, yəni Yaşıl dəniz adı da qeyd olunub.

Bundan başqa, 16-cı əsr alman-flamand kartoqrafı Gerhard Merkatorun 1561-ci ildə çəkilən dünya xəritəsində körfəzin adı latınca Mare di Mesendin, yəni Müsəndəm dənizi adlanıb — bu ad Ərəbistan yarımadasının şimal-şərqi nöqtəsində yerləşən Müsəndəm yarımadasının adıyla bağlıdır. Həmin yarımada hazırda OmanBirləşmiş Ərəb Əmirlikləri arasında bölünüb.

Bir digər flamand kartoqrafı Abraham Orteliusun 1570-də çəkdiyi xəritədə isə körfəz latınca Mare El Catif, yəni Qətif dənizi adlanıb — bu ad isə hazırkı Səudiyyə Ərəbistanının şərq sahilindəki əş-Şərqiyyə məntəqətində yerləşən Qətif şəhərinin adıyla bağlıdır.

İstinadlar

  1. "İran körfəzi". Азәрбајҹан Совет Енсиклопедијасы: [10 ҹилддə]. IV ҹилд: ЕлдəҝəзИтабира. Бакы: Азәрбајҹан Совет Енсиклопедијасынын Баш Редаксиjасы. Баш редактор: Ҹ. Б. Гулијев. 1980. сәһ. 514. (#invisible_char); (#invisible_char); (#invisible_char); (#invisible_char); (#invisible_char); (#invisible_char); (#script_parameter)
  2. Böyük İpək Yolu (dərs vəsaiti), Mais Əmrahov
  3. Coğrafiya tarixi (dərs vəsaiti)
  4. . 2007-11-13 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2009-07-08.
  5. Official United Nations Document E/CN.15/2008/16 • E/CN.7/2008/12, Job number: V0850945
  6. "UN agency registers 'Persian Gulf' in official certificate". PressTV. Oct 22, 2018.
  7. Eilts, Hermann F. (Autumn 1980). "Security Considerations in the Persian Gulf". International Security. Vol. 5, No. 2. pp. 79–113.
  8. . 2010-09-13 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-06-13.
  9. . 2010-06-01 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-05-04.
  10. http://www.tehrantimes.com/index_View.asp?code=218557
  11. . 2019-11-29 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-05-04.
  12. . 2015-06-22 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-07-23. (#invisible_char)
  13. ﻧﯾن اورﺗﺎﯾﺎ اﯾران دﯾل ﻗوروﭘو و دؤﻟﺗﯽ اﯾران آﺗﯾﻟﻣﺎﺳﯽ[ölü keçid]
  14. آزربایجان تورکلویونون اولوسال کیملیک بیچیمی- ائلدار قاراداغلی
  15. گونئی آذربایجان-دا بیر هفته ده نه لر اولوب
  16. Mahmud İsmayıl, "Azərbaycan xalqının yaranması" Azərbaycan dövlət nəşriyyatı, Bakı, 1995

Xarici keçidlər

  • Iranica — Persian Gulf
  • BSE — "Персидский залив"
  • Persian Gulf Studies Center

Həmçinin bax

iran, körfəzi, həmçinin, fars, körfəzi, fars, خليج, فارس, xəlic, fars, ərəb, الخليج, الفارسی, xəlicül, farsi, xəlic, farsi, ərəb, körfəzi, ərəb, الخليج, العربي, xəlic, ərəbi, kəngər, körfəzi, bəsrə, körfəzi, kimi, tanınır, iran, ərəbistan, yarımadası, arasında. Iran korfezi 1 2 3 hemcinin Fars korfezi fars خليج فارس Xelic e Fars ereb الخليج الفارسی el Xelicul Farsi 4 el Xelic el Farsi 5 Ereb korfezi ereb الخليج العربي el Xelic el Erebi Kenger korfezi ve Besre korfezi kimi de taninir Iran ve Erebistan yarimadasi arasinda korfez Hormuz bogazi vasitesile Oman korfezi Erebistan denizi ve Hind okeani ile birlesir Iran korfezifars خلیج فارس ereb الخليج العربي Umumi melumatlarSahesi 251 000 km Derin yeri 90 mOrta derinliyi 50 mDuzlulugu 41 Yerlesmesi26 sm e 52 s u Olkeler Iran IranIraq IraqBEE BEESeudiyye Erebistani Seudiyye ErebistaniQeter QeterBehreyn BehreynKuveyt KuveytOman OmanAkvatoriyasi Hind okeaniEreb deniziOman korfeziIrankorfezi Vikianbarda elaqeli mediafayllarIran korfezinin faunasina daxil olan Dyoqon 2018 ci ilde Birlesmis Milletler Teskilatinin bir qurulusu olaraq Umumdunya Eqli Mulkiyyet Teskilati Origin of Appellations ve onlarin Beynelxalq Qeydiyyati Protokolu esasinda Lissabon Sazisine esasen Fors Korfezini resmi senedde qeydiyyatdan kecirir Fars Korfezi Incili ucun Qeydiyyat Sertifikatinda bu adin taninmasi su orqaninin adinin bele bir sekilde taninmasini gosterdi Beynelxalq muqavileye esasen bu razilasmaya esasen hec bir olke hokumet ve teskilat Fars korfezine istinad etmek ucun basqa bir ad istifade ede bilmez 6 Korfezin sahilinde yerlesen olkeler Oman Birlesmis Ereb Emirlikleri Seudiyye Erebistani Qeter Behreyn Kuveyt Iraq ve Irandir Decle ve Ferat caylarinin qovusmasi neticesinde yaranan Settul Ereb cayi Fars korfezine tokulur Hidroloji hidrokimyevi ve diger xususiyyetlerine gore Fars korfezi denizlerle oxsardir 2018 ci ilde Birlesmis Milletler Teskilatinin bir qurulusu olaraq Umumdunya Eqli Mulkiyyet Teskilati Origin of Appellations ve onlarin Beynelxalq Qeydiyyati Protokolu esasinda Lissabon Sazisine esasen Fors Korfezini resmi senedde qeydiyyatdan kecirir Fars Korfezi Incili ucun Qeydiyyat Sertifikatinda bu adin taninmasi su orqaninin adinin bele bir sekilde taninmasini gosterdi Beynelxalq muqavileye esasen bu razilasmaya esasen hec bir olke hokumet ve teskilat Fars korfezine istinad etmek ucun basqa bir ad istifade ede bilmez 6 Korfezin sahesi 239 000 km uzunlugu 926 km eni 180 320 km orta derinliyi 50 metrden az maksimal derinliyi 102 metrdir Mundericat 1 Mubahiseli adlandirma 2 Istinadlar 3 Xarici kecidler 4 Hemcinin baxMubahiseli adlandirma RedakteMenbelerde korfez muxtelif cur adlandirilir Fars korfezi adini qazanmazdan evvel bu korfezin bir nece diger qedim adlari olub Meselen bezi qedim yunan qaynaqlarinda meselen Herodotun yazilari buranin adi Qirmizi deniz kimi cekilib Qedim Babil qaynaqlarinda ise bura Akkaddan simalda yerlesen deniz adlandirilib Eramizdan evvel 550 330 cu iller arasinda movcud olmus ilk fars dovleti olan Ehemeniler Imperiyasinin qurulusundan ve sozu geden korfez etrafindaki eraziler uzerindeki hokmranligi dovrunden beri bu korfez Pars denizi adlanmaga baslanib 1960 ci illerden etibaren ereb olkelerinde esasen ereb milliyetciliyi ile bagli sebeblerden Ereb korfezi adlandirilmaga baslanmisdir ki bu da beynelxalq seviyyede mubahiselere sebeb olub 7 Son dovrlerde korfezin Fars korfezi yaxud Ereb korfezi adlandirilmasi meselesi bezi ereb olkeleri ile Iran resmileri arasinda ciddi mubahise movzusudur 8 Meselen 2010 cu ilden beri Iranda Islam ve Medeni Inqilab Ali Surasi Sura ye Ali e Engelab e Ferhengi ye Eslami terefinden 30 aprel gununun resmi olaraq Fars korfezi gunu kimi qeyd olunmasi qerari verilib Iranin kecmis prezidenti Mehemmed Hatemi bunun esas tekanverici sebebinin beynelxalq seviyyede Ereb korfezi adinin esas ad olaraq one yeridilmesi meqsedi ile bir nece ereb olkeleri terefinden 2009 cu ilden baslanan kompaniyanin oldugunu bildirib 9 10 Hemcinin bununla elaqedar Iran poct xidmeti bu gunu qeyd eden markalar buraxib 11 Muasir dovrde buranin diger yerli adlandirma formalari da vardir meselen Turkiyede ve qismen Azerbaycanda Besre korfezi ki bu ad Osmanli dovrune 16 ci esre gedib cixir Cenubi Azerbaycanda xususile milliyyetci teskilatlar arasinda ve hemcinin muxtelif tarixi menbelerde evveler turkler terefinden istifade olundugu deyilen Kenger korfezi adlarini sadalamaq olar 12 13 14 15 16 Iran korfezi alman kartoqrafi Qustav Droysenin 945 ci iledek Xilafet dovleti Das Reich der Kalifen bis 945 xeritesinde Korfez ucun orta esr Avropa kartoqraflari terefinden cekilmis xeritelerde de curbecur adlar istifade olunub Bele ki alman kartoqrafi Qustav Droysenin 945 ci iledek Xilafet dovleti Das Reich der Kalifen bis 945 xeritesinde korfezin o donemdeki erebce adi olan Behr ul Farsi Fars denizi adiyla yanasi almanca Grunes Meer yeni Yasil deniz adi da qeyd olunub Bundan basqa 16 ci esr alman flamand kartoqrafi Gerhard Merkatorun 1561 ci ilde cekilen dunya xeritesinde korfezin adi latinca Mare di Mesendin yeni Musendem denizi adlanib bu ad Erebistan yarimadasinin simal serqi noqtesinde yerlesen Musendem yarimadasinin adiyla baglidir Hemin yarimada hazirda Oman ve Birlesmis Ereb Emirlikleri arasinda bolunub Bir diger flamand kartoqrafi Abraham Orteliusun 1570 de cekdiyi xeritede ise korfez latinca Mare El Catif yeni Qetif denizi adlanib bu ad ise hazirki Seudiyye Erebistaninin serq sahilindeki es Serqiyye menteqetinde yerlesen Qetif seherinin adiyla baglidir Istinadlar RedakteBu meqaledeki istinadlar muvafiq istinad sablonlari ile gosterilmelidir Iran korfezi Azәrbaјҹan Sovet Ensiklopediјasy 10 ҹildde IV ҹild Eldeҝez Itabira Baky Azәrbaјҹan Sovet Ensiklopediјasynyn Bash Redaksijasy Bash redaktor Ҹ B Guliјev 1980 sәһ 514 invisible char invisible char invisible char invisible char invisible char invisible char script parameter Boyuk Ipek Yolu ders vesaiti Mais Emrahov Cografiya tarixi ders vesaiti Arab League 2007 11 13 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2009 07 08 Official United Nations Document E CN 15 2008 16 E CN 7 2008 12 Job number V0850945 1 2 UN agency registers Persian Gulf in official certificate PressTV Oct 22 2018 Eilts Hermann F Autumn 1980 Security Considerations in the Persian Gulf International Security Vol 5 No 2 pp 79 113 Lent az Korfezin adi ugrunda Tehran dunya ile savasmaq isteyir 2010 09 13 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2012 06 13 Arxivlenmis suret 2010 06 01 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2018 05 04 http www tehrantimes com index View asp code 218557 Arxivlenmis suret 2019 11 29 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2018 05 04 Firengler Kenger korfezinin bir hissesini tut mus dular 2015 06 22 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2012 07 23 invisible char ﻧﯾن اورﺗﺎﯾﺎ اﯾران دﯾل ﻗوروﭘو و دؤﻟﺗﯽ اﯾران آﺗﯾﻟﻣﺎﺳﯽ olu kecid آزربایجان تورکلویونون اولوسال کیملیک بیچیمی ائلدار قاراداغلی گونئی آذربایجان دا بیر هفته ده نه لر اولوب Mahmud Ismayil Azerbaycan xalqinin yaranmasi Azerbaycan dovlet nesriyyati Baki 1995Xarici kecidler RedakteIranica Persian Gulf BSE Persidskij zaliv Persian Gulf Studies CenterHemcinin bax Redakte Vikianbarda Iran korfezi ile elaqeli mediafayllar var Fars korfezi olkelerinin emekdasliq surasiMenbe https az wikipedia org w index php title Iran korfezi amp oldid 5958379, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.