fbpx
Wikipedia

Şamaxı rayonu

Bu məqalə Şamaxı rayonu haqqındadır. Şəhər üçün Şamaxı səhifəsinə baxın.

Şamaxı rayonuAzərbaycan Respublikasında inzibati – ərazi vahidi. Baş Qafqaz silsiləsinin cənub-şərq ətəklərində, Bakıdan 118 kilometr məsafədə yerləşən Şamaxı Azərbaycanın qədim tarixə malik şəhərlərindən biridir. Sahəsi 1670 km², əhalisi 85,3 min nəfərdir. Rayon ərazisində 3 tibb müəssisəsi, 97 mədəniyyət ocağı fəaliyyət göstərir.

Rayon
Şamaxı

40°38′ şm. e. 48°40′ ş. u.


Ölkə
Daxildir Dağlıq Şirvan
İnzibati mərkəz Şamaxı
İcra başçısı Tahir Məmmədov
Tarixi və coğrafiyası
Yaradılıb 08.08.1930
Sahəsi 1670 km²
Hündürlük
749 m
Əhalisi
Əhalisi 105 100 nəfər
Rəqəmsal identifikatorlar
ISO kodu AZ-SMI
Telefon kodu 994 20
Poçt indeksi AZ 5600
Avtomobil nömrəsi 56 (1 yanvar 2009-cu il)
Rəsmi sayt
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Tarixi

Qədim yunan coğrafiyaşünası Ptolomeyin "Coğrafi təlim-namasi"ndə "Samaxeya", "Kemaxeya", ərəb mənbələrində "Əş-Şə-maxiyyə" kimi qeyd edilmiş Şamaxı (m.ə. V–IV əsrlər) Azərbaycamn ən qədim şəhərlərindəndir. Şamaxı haqqında bir çox antik dövr ərəb, fars, türk, rus və orta əsr Avropa müəllifləri geniş məlumatlar vermişlər. Şamaxı sözünün etimologiyası haqqında müxtəlif mülahizələr mövcuddur. Bəzi mütəxəssislər onu qədim yerli tayfa adı ilə bağlayırlar.

Ərazidən tapılmış qədim Roma və Makedoniya İmperiyalarına məxsus antik sikkələr buranın hətta antik dövrlərdən mühüm mərkəz olduğunu göstərir. Ərəblərin Qafqazı işğalından sonra Şamaxı mahal mərkəzi olmuşdur. Ərəb xilafət zəifləkdikdən sonra Şamaxıda feodal dövləti olan Şirvanşahlar dövləti yaranmışdır. X əsrin əvvəllərindon Şamaxı Şirvanşahlar (Məzyədilər) dövlətinin paytaxtı olub Yəzid ibn-Məzyədin şərəfinə Yəzidiyyə adlanırdı. Şirvanşah II Mənuçöhrün dövründə Şamaxı daha da qüdrətləndi. Lahicanşahlıq Şirvanşahlar dövlətinə birləşdirildikdən sonra qədim Şamaxı şəhərini bərpa etdirdi və Şirvanşahlar dövlətinin paytaxtı buraya köçürüldü. Şirvanşahlar dövlətinin çiçəklənməsi I Şah İbrahimin dövrünə təsadüf edir. Bu dövrü əhatə edən 1382–1417-ci illərdə Şamaxı həm iqtisadi, həm də mədəni cəhətdən sürətlə inkişaf etmiş və bir sıra xarici ölkələrlə böyük ticarət əlaqələri qurmuşdur. Şirvanşahlar dövləti süqut etdikdən sonra isə bu ərazi bəylərbəyi üsul-idarəsi ilə idarə edilmiş və 1578-ci ildən Şirvanda türk hərbi-inzibati idarə sistemi qurulmuşdur. Sonrakı dövrlərdə Şamaxı Şirvan bəylərbəyliyinin mərkəzinə çevrildi. 1734-cü ildə Nadir şah Şamaxını dağıdaraq indiki Ağsu şəhərinin yaxınlığına — Yeni Şamaxıya köçürdü. Nadir şahın ölümündən sonra (1747) yaranan Şamaxı xanlığı sonradan Osmanlı işğalına məruz qaldı.

Qərbi, şərqi və cənubu birləşdirən bir mərkəz olan Şamaxıda rus tacirlərinin öldürülməsi nəticəsində İran-Rus müharibəsi başlandı. Böyük Pyotr Şamaxı üzərinə yeridi və onu əsl xarabazara çevirdi. Ərazisində ən qədim yaşayış məskənlərindən olan Əngəxaran kəndi 1798-ci ildə Kəndxuda Ağacəbrayıl bəy tərəfindən Zaratxeybəri kəndindən köç edib indiki ərazisində yerləşərək əsasını qoymuşdur. XVIII əsrin ortalarında xanlığa çevrilən Şamaxı 1805-ci ildə Rusiya İmperiyası hakimiyyətini qəbul etdi. Şamaxı şəhəri 1846-cı ildə quberniya mərkəzi oldu. O, müxtəlif dövrlərdə Xəzər vilayətinin, Şamaxı qəzasnın, Şamaxı quberniyasının mərkəzi olmuşdur.

1667, 1859, 1902-ci illərdə Şamaxıda fəlakətli zəlzələlər olmuşdur. Buna baxmayaraq Şamaxı yenidən ayağa qalxmış, öz iqtisadiyyatını və mədəniyyətini inkişaf etdirmişdir. Tez-tez baş verən zəlzələlər şəhəri bir neçə dəfə tamamilə dağıtmışdır. Ona görə də şəhərdə qədim tarixi abidələr, demək olar ki, qalmamışdır.

1918-ci ilin mart-aprel aylarında erməni zorakılıqlarından Azərbaycanın ən çox zərər çəkmiş bölgələrindən biri də Şamaxı şəhəri və Şamaxı qəzasının azərbaycanlılar yaşayan kəndləri olmuşdur. Bu hadisə tarixi ədəbiyyatda Mart soyqırımı ilə birgə hallanır. (Şamaxı soyqırımı) 1920-ci ildə Azərbaycan rus bolşevikləri tərəfindən işğal edildikdən sonra Şamaxı on il yenə də quberniya mərkəzi olmuşdur.

1930-cu ildə Şamaxıya rayon statusu verilmişdir.

Tarixi abidələri

Rayonun Çıraqlı kəndində e.ə. I minilliyin sonu — antik dövrə aid qədim qəbiristanlıq mövcuddur. Bundan başqa Göylər kəndində XII–XIV əsrlərə aid Pir-Mərdəkan Xanəgahı var. Bir versiyaya görə dövrünün görkəmli alimlərindən olan Seyid Mərdəkaninin qəbri buradadır. Dədəgünəş kəndi yaxlığında köhnə qəbiristanlıq və "Piri-Sultan Dədəgünəş" məqbərəsinin xarabalıqları yerləşir. Buradakı kitabədə bu sözlər yazılmışdır: "Bu məzar mərhum, bağışlanmış, xoşbəxt şəhid olmuş, əhalinin iftixarı, yüksəklərin və böyüklərin görkəmlisi, möminlərin qulu-yoldaşı, həqiqəti məydana çıxaran, kəramət sahiblərinin rəisi, Dədəgünəş övladlarından Şeyx Dədəqulunun oğlu şeyx Məhəmmədə aiddir (1602–1603)". Dədəgünəş şair Əfzələddin Xaqaninin əmisi Kəfiəddin Ömər ibn Osmanın ləqəbidir. O, zəmanəsinin tanmmış həkimi, həm də görkəmli filosofu olmuşdur. Burada Kəfiəddin Ömər ibn Osmanın təşkilaiçılığı və rəhbərliyi ilə bütün Şərqdə məşhur tibb akademiyası olan "Mədrəsəyə tibb" (tibb mədrəsəsi) və müalicəxana fəaliyyət göstərmişdir. Şamaxıda XIX əsrə aid türbələr kompleksi də mövcuddur. Şamaxı hakimi Mustafa xanın ailə üzvləri üçün tikilmiş 7 türbədən 4-ü qalmışdir. Türbələr yonulmuş ağ daşdan inşa edilmiş, çatmatağlı gümbəzlə örtülmüşdür. Xanın anasının dəfn edildiyi türbənin (1810) kitabəsində "Ustad Tağı memar" həsr edilmişdir.

Kələxana kəndində XVII əsrə aid memarlıq kompleksinin isə 9 türbəsindən 8-i qalmışdır. Türbələrdən biri üzərindəki kitabədə abidənin 1663-cü ildə sərkar Əbdüləzim Əmirəli oğlu tərəfindən İbrahim Əmirəhməd adlı şəxsin qəbri üzərində tikildiyi göstərilib.

Şamaxı şəhəri yaxınlığında IX əsrə aid Gülüstan qalası da bu günə gəlib çatan tarixi abidələrdəndir. Qalanın ön istehkamı dağın yamac hissəsində, narın qalası isə zirvəsində inşa edilmişdir. XV–XVII əsrlərdə Şirvan şahlarının müdafiə qalası və iqamətgahı olmuşdur. Yeraltı gizli yollar olan bu qala odlu silahın meydana gəlməsi ilə əhəmiyyətini itirmişdir.

Şamaxı rayonu çox nadir geoloji təbiət abidələri ilə də zəngindir. Ərazidə bir sıra karst mağaraları mövcuddur. Əsrarəngiz və nadir geoloji təbiət abidəsi Dəmirçi kəndi yaxınlığındakı "Dəmirçi palçıq vulkanı"dır. Qövsi-qüzeh çaları gözəlçiçəkli bitki xalısı fonunda və seyrək çaytikanı kollarının əhatəsində yer almış bu vulkan yaz və yay aylarında öz gümüşü əbası ilə çox yüksək estetik və valehedici görünüşlü olur. Çarhan, Məlikçobanlı və Quşçu vulkanları da özünəməxsus xüsusiyyətləri, gözəlliyi və unikal landşaftı ilə seçilir.

Coğrafiyası

Ərazi Baş Qafqaz silsiləsini, Qobustan, Ləngəbiz silsiləsini və Şirvan düzünü tutur. Maksimal hündürlük 2500 m-ə çatır. Səthi, əsasən, dağlıdır Rayonun şimalını Baş Qafqaz silsiləsinin cənub hissəsi tutur. Ondan cənubda xırda plato və silsilələr sahəsi yerləşir Rayonun şərq hissəsi Qobustana daxildir. Pir-saatçaydan qərbdə, şimal-qərbdən cənub-şərqə doğru Ləngəbiz silsiləsi uzanır. Rayonun cənub hissəsi Şirvan düzünə daxildir.

Rayonda palçıq vulkanları vardır. Rayonun dağlıq hissələrində təbaşir yaşlı, alçaq dağlıq və dağətəyi zonalarda Paleogen yaşlı, cənubda Antropogen yaşlı çöküntülər yayılır. Faydalı qazıntılara bitium, gil, əhəngdaşı, qum-çınqıl aiddir. Mineral bulaqlar (Çuxuryurd) vardır. Rayon ərazisində Şirvan düzündən Dübrar silsiləsinə qədər yarımsəhra və quru çöl iqlimi, dağətəyi zonada yayı quraq keçən mülayim-isti, yağıntıları bərabər paylanan mülayim-isti, bütün fəsillərdə bol yağıntısı olan soyuq iqlim tipləri yaranır.

Çay və su hövzələri

Əsas çaylar Ağsuçay, Pirsaat, Qozluçay, Acı-çay, Cigil çayları və kiçik göllər vardır. Ağsuçayın mənbəyi Sanbulaq dağnın (2268 m) yamacından (2100 m) başlayır, Pisaatçayın mənbəyi Baş Qafqazın cənub yamacmdan (2400 m) başlayır.

Landşaftları və bioloji müxtəlifliyi

İqlimi cənubda qışı quraq keçir) mülayim-isti yanmsəhra və quru çöl tipli, şimalda yayı quraq keçən mülayim-istidir. Çimli dağ-çəmən, qəhvəyi dağ-meşə, dağ-qara, qonur dağ-meşə, dağ tünd-şabalıdı, şabalıdı, boz-qonur, şorakətvan boz-qonur, boz-çəmən və çəmən-boz torpaqlar yayılmışdır. Zəngin meşələri, subalp və aid çəmənlikləri, dağ-bozqır və yanmsəhra bitkiləri vardır. Şahdağ Milli parkmm cənub hissəsi (keçmiş Pirqulu Dövlət Təbiət Qoruğu) Şamaxı rayonu ərazisindədir. 520 növ bitki, o cümlədən, 130 növ ağac və kol bitkisi, 440 növ çiçəkli bitki, 143 heyvan və quş növü, o cümlədən 33 məməli növü mövcuddur. Dağın zirvəsində (2000 m) övliya məzarı yerləşir.

Florası

Ərazinin dendroflorası, əsasən, qafqaz vələsi, şərq fıstığı, iberiya palıdı və iritozcuqlu palıddan ibarətdir. Meşələrdə, həmçinin, adi göyrüş, çöl ağcaqayını, çinaryarpaq ağcaqayın, vələsyarpaq qarağac, şərq qarağacı, qaraçöhrə, tozağacı, söyüd, şərq alması, qafqaz armudu, çaytikanı, əzgil, adi qoz, doqquzdan, itburnu, dəli-zoğal, müxtəlif növ yemişanlar, alça, albalı, meşəalbalısı, zirinc kimi ağac-kollar vardır.

Fauna

Burada cücüyeyənlər dəstəsindən uzunquyruq ağdişə, ağdöş kirpiyə, xırda köstəbəyə rast gəlinir. Yarasalar kiçik və böyük nalburunlar, itiqulaq şəpbərə, dağ gönlücəsi və s. növlərlə təmsil olunub. Ərazidə gəmiricilərin 10-a yaxın növü təsvir edilmişdir: adi sincab, sanboğaz siçan və s.. Yırtıcılardan canavar, çaqqal, tülkü, meşə pişiyi, qonur ayı, gəlincik, porsuq və s. növlər təsvir edilmişdir. Quşlardan qafqaz şahini, qırqovul, qaratoyuq, bildirçin, kəklik və göyərçinə rast gəlinir.

Əhalisi

Şamaxı rayonu əhalisinin etnik tərkibi
Etnik qrup Sayı, 1999 sa. Nisbəti, 1999 sa. Sayı, 2009 sa. Nisbəti, 2009 sa.
toplam 80 625 100.00 % 91 605 100.00 %
azərbaycanlı 78 844 97.79 % 90 350 98.63 %
türk 979 1.21 % 879 0.96 %
rus 515 0.64 % 235 0.26 %
ləzgi 159 0.2 % 87 0.09 %
gürcü 2 0.00 % 21 0.02 %
tat 6 0.01 %
tatar 8 0.01 % 2 0.00 %
ukraynalı 61 0.08 % 2 0.00 %
yəhudi 4 0.005 %
erməni 4 0.005 %
digər 49 0.06 % 23 0.03 %

Vətən müharibəsi şəhidləri

Sərhəd rayonlar

Ağsu, İsmayıllı, Qobustan, Xızı, Quba

Kəndləri

# Kənd Təsərrüfat sayı Əhalisi
1 Acıdərə 3 6
2 Adnalı 175 965
3 Aşkar 5 6
4 Avaxıl 99 490
5 Bağırlı 462 1957
6 Cabanı 1 76 387
7 Cabanı 2 125 457
8 Çağan 1 44 184
9 Çağan 2 36 149
10 Çarhan 525 2599
11 Çaylı 1 368 1685
12 Çaylı 2 91 510
13 Çıraqlı 42 242
14 Çöl – Göylər 41 185
15 Çuxuryurd 794 1048
16 Dağ – Bağırlı 168 1258
17 Dədəgünəş 52 198
18 Dəmirçi 102 582
19 Əhmədli 123 502
20 Əngəxaran 196 856
21 Ərçiman 139 585
22 Göylər 1860 6462
23 Hacılı 73 365
24 Hacıqədirli 94 525
25 Həmyəli 415 2017
26 Böyük – Xınıslı 11 412
27 Keçmədin 51 211
28 Kələxana 139 804
29 Kərkənc 166 730
30 Laləzar 62 384
31 Məlhəm 414 1392
32 Məlikçobanlı 347 1882
33 Məlcək 94 487
34 Mərzəndiyə 169 1026
34 Meysəri 162 690
35 Mirikənd 170 799
36 Muğanlı 240 1061
37 Nağaraxana 212 864
38 Nüydü 113 630
39 Ovculu 249 1127
40 Pirbəhli 38 184
41 Qaladərəsi 36 143
42 Qaravəlli 278 1143
43 Qəleybuğurd 192 801
44 Qızmeydan 258 1114
45 Qonaqkənd 166 829
46 Qurdtəpə 139 804
47 Quşçu 558 3681
48 Sabir 546 3702
49 Sabirli 61 380
50 Safalı 31 134
51 Saqiyan 145 646
52 Şəhriyar 610 2109
53 Şərədil 147 577
54 Şirvan 88 412
55 Sis 79 348
56 Talışnuru 77 317
57 Məmmədbəyli 6 41
58 Yenikənd 40 180
59 Zarat – Xeybəri 40 233
Cəmi 12131 53 618

Təhsil

Şamaxı rayonunda hazırda 72 ümumtəhsil o cümlədən 51 tam orta, 17 ümumi orta, 4 ibtidai məktəb fəaliyyət göstərir. Eyni zamanda rayonda 23 məktəbəqədər və 5 məktəbdənkənar təhsil müəssisəsi vardır. Həmin təhsil müəssisələrində 1849 nəfər müəllim və 200 tərbiyəçi işləyir. Rayonun ümumtəhsil məktəblərində 14526 nəfər şagird, uşaq bağçalarında 1250 nəfər uşaq vardır.

Səhiyyə

Şamaxı rayonunun əhalisinə 345 çarpaylıq mərkəzi, 40 çarpaylıq Göylər kənd və 35 çarpaylıq Sabir qəsəbə xəstəxanaları, poliklinika, habelə 16 həkim ambulatoriyası və 23 ferdşer – mama məntəqəsi, 114 həkim, 332 orta tibb işçisi və 248 kiçik tibb işçisi xidmət edir. Həmçinin rayonda müasir tələblərə cavab verən Diaqnostika Müalicə Mərkəzi fəaliyyət göstərir.

Turizm

Rayonun ən məşhur turizm zonalarından biri Pirqulu kəndidir.

Bələdiyyələr

Rayonda 1 şəhər, 3 qəsəbə və 46 kənd bələdiyyəsi fəaliyyət göstərir. Bələdiyyə sistemində 372 nəfər işləyir.

Qardaş şəhərlər

Qalereya

Mənbə

İstinadlar

  1. Azərbaycan Respublikasının Dövlət Statistika Komitəsi: Şamaxı rayonu[ölü keçid]
  2. [1]
  3. https://www.stat.gov.az/source/demoqraphy/ap/az/population_2019.zip
  4. Əsgərov A.M.Azərbaycanın Ali bitkiləri. Azərbaycan florasının konspekti.3 cilddə.Bakı: Elm 2006
  5. Quliyev S.Azərbaycanın cütdırnaqlılar faunası.Bakı:Elm və Təhsi, 2008
  6. Population statistics of Eastern Europe: Azerbaijan Republic population and housing census of 1999
  7. Population statistics of Eastern Europe: Azerbaijan Republic population and housing census of 2009

Xarici keçidlər

şamaxı, rayonu, məqalə, haqqındadır, şəhər, üçün, şamaxı, səhifəsinə, baxın, azərbaycan, respublikasında, inzibati, ərazi, vahidi, baş, qafqaz, silsiləsinin, cənub, şərq, ətəklərində, bakıdan, kilometr, məsafədə, yerləşən, şamaxı, azərbaycanın, qədim, tarixə, . Bu meqale Samaxi rayonu haqqindadir Seher ucun Samaxi sehifesine baxin Samaxi rayonu Azerbaycan Respublikasinda inzibati erazi vahidi Bas Qafqaz silsilesinin cenub serq eteklerinde Bakidan 118 kilometr mesafede yerlesen Samaxi Azerbaycanin qedim tarixe malik seherlerinden biridir Sahesi 1670 km ehalisi 85 3 min neferdir Rayon erazisinde 3 tibb muessisesi 97 medeniyyet ocagi fealiyyet gosterir RayonSamaxi40 38 sm e 48 40 s u Olke AzerbaycanDaxildir Dagliq SirvanInzibati merkez SamaxiIcra bascisi Tahir MemmedovTarixi ve cografiyasiYaradilib 08 08 1930 1 Sahesi 1670 2 km Hundurluk 749 mEhalisiEhalisi 105 100 3 neferReqemsal identifikatorlarISO kodu AZ SMITelefon kodu 994 20Poct indeksi AZ 5600Avtomobil nomresi 56 1 1 yanvar 2009 cu il Resmi sayt Vikianbarda elaqeli mediafayllar Mundericat 1 Tarixi 2 Tarixi abideleri 3 Cografiyasi 3 1 Cay ve su hovzeleri 3 2 Landsaftlari ve bioloji muxtelifliyi 3 3 Florasi 3 4 Fauna 4 Ehalisi 4 1 Veten muharibesi sehidleri 5 Serhed rayonlar 6 Kendleri 7 Tehsil 8 Sehiyye 9 Turizm 10 Belediyyeler 11 Qardas seherler 12 Qalereya 13 Menbe 14 Istinadlar 15 Xarici kecidlerTarixi RedakteQedim yunan cografiyasunasi Ptolomeyin Cografi telim namasi nde Samaxeya Kemaxeya ereb menbelerinde Es Se maxiyye kimi qeyd edilmis Samaxi m e V IV esrler Azerbaycamn en qedim seherlerindendir Samaxi haqqinda bir cox antik dovr ereb fars turk rus ve orta esr Avropa muellifleri genis melumatlar vermisler Samaxi sozunun etimologiyasi haqqinda muxtelif mulahizeler movcuddur Bezi mutexessisler onu qedim yerli tayfa adi ile baglayirlar Eraziden tapilmis qedim Roma ve Makedoniya Imperiyalarina mexsus antik sikkeler buranin hetta antik dovrlerden muhum merkez oldugunu gosterir Ereblerin Qafqazi isgalindan sonra Samaxi mahal merkezi olmusdur Ereb xilafet zeiflekdikden sonra Samaxida feodal dovleti olan Sirvansahlar dovleti yaranmisdir X esrin evvellerindon Samaxi Sirvansahlar Mezyediler dovletinin paytaxti olub Yezid ibn Mezyedin serefine Yezidiyye adlanirdi Sirvansah II Menucohrun dovrunde Samaxi daha da qudretlendi Lahicansahliq Sirvansahlar dovletine birlesdirildikden sonra qedim Samaxi seherini berpa etdirdi ve Sirvansahlar dovletinin paytaxti buraya kocuruldu Sirvansahlar dovletinin ciceklenmesi I Sah Ibrahimin dovrune tesaduf edir Bu dovru ehate eden 1382 1417 ci illerde Samaxi hem iqtisadi hem de medeni cehetden suretle inkisaf etmis ve bir sira xarici olkelerle boyuk ticaret elaqeleri qurmusdur Sirvansahlar dovleti suqut etdikden sonra ise bu erazi beylerbeyi usul idaresi ile idare edilmis ve 1578 ci ilden Sirvanda turk herbi inzibati idare sistemi qurulmusdur Sonraki dovrlerde Samaxi Sirvan beylerbeyliyinin merkezine cevrildi 1734 cu ilde Nadir sah Samaxini dagidaraq indiki Agsu seherinin yaxinligina Yeni Samaxiya kocurdu Nadir sahin olumunden sonra 1747 yaranan Samaxi xanligi sonradan Osmanli isgalina meruz qaldi Qerbi serqi ve cenubu birlesdiren bir merkez olan Samaxida rus tacirlerinin oldurulmesi neticesinde Iran Rus muharibesi baslandi Boyuk Pyotr Samaxi uzerine yeridi ve onu esl xarabazara cevirdi Erazisinde en qedim yasayis meskenlerinden olan Engexaran kendi 1798 ci ilde Kendxuda Agacebrayil bey terefinden Zaratxeyberi kendinden koc edib indiki erazisinde yerleserek esasini qoymusdur XVIII esrin ortalarinda xanliga cevrilen Samaxi 1805 ci ilde Rusiya Imperiyasi hakimiyyetini qebul etdi Samaxi seheri 1846 ci ilde quberniya merkezi oldu O muxtelif dovrlerde Xezer vilayetinin Samaxi qezasnin Samaxi quberniyasinin merkezi olmusdur 1667 1859 1902 ci illerde Samaxida felaketli zelzeleler olmusdur Buna baxmayaraq Samaxi yeniden ayaga qalxmis oz iqtisadiyyatini ve medeniyyetini inkisaf etdirmisdir Tez tez bas veren zelzeleler seheri bir nece defe tamamile dagitmisdir Ona gore de seherde qedim tarixi abideler demek olar ki qalmamisdir 1918 ci ilin mart aprel aylarinda ermeni zorakiliqlarindan Azerbaycanin en cox zerer cekmis bolgelerinden biri de Samaxi seheri ve Samaxi qezasinin azerbaycanlilar yasayan kendleri olmusdur Bu hadise tarixi edebiyyatda Mart soyqirimi ile birge hallanir Samaxi soyqirimi 1920 ci ilde Azerbaycan rus bolsevikleri terefinden isgal edildikden sonra Samaxi on il yene de quberniya merkezi olmusdur 1930 cu ilde Samaxiya rayon statusu verilmisdir Tarixi abideleri RedakteRayonun Ciraqli kendinde e e I minilliyin sonu antik dovre aid qedim qebiristanliq movcuddur Bundan basqa Goyler kendinde XII XIV esrlere aid Pir Merdekan Xanegahi var Bir versiyaya gore dovrunun gorkemli alimlerinden olan Seyid Merdekaninin qebri buradadir Dedegunes kendi yaxliginda kohne qebiristanliq ve Piri Sultan Dedegunes meqberesinin xarabaliqlari yerlesir Buradaki kitabede bu sozler yazilmisdir Bu mezar merhum bagislanmis xosbext sehid olmus ehalinin iftixari yukseklerin ve boyuklerin gorkemlisi mominlerin qulu yoldasi heqiqeti meydana cixaran keramet sahiblerinin reisi Dedegunes ovladlarindan Seyx Dedequlunun oglu seyx Mehemmede aiddir 1602 1603 Dedegunes sair Efzeleddin Xaqaninin emisi Kefieddin Omer ibn Osmanin leqebidir O zemanesinin tanmmis hekimi hem de gorkemli filosofu olmusdur Burada Kefieddin Omer ibn Osmanin teskilaiciligi ve rehberliyi ile butun Serqde meshur tibb akademiyasi olan Medreseye tibb tibb medresesi ve mualicexana fealiyyet gostermisdir Samaxida XIX esre aid turbeler kompleksi de movcuddur Samaxi hakimi Mustafa xanin aile uzvleri ucun tikilmis 7 turbeden 4 u qalmisdir Turbeler yonulmus ag dasdan insa edilmis catmatagli gumbezle ortulmusdur Xanin anasinin defn edildiyi turbenin 1810 kitabesinde Ustad Tagi memar hesr edilmisdir Kelexana kendinde XVII esre aid memarliq kompleksinin ise 9 turbesinden 8 i qalmisdir Turbelerden biri uzerindeki kitabede abidenin 1663 cu ilde serkar Ebdulezim Emireli oglu terefinden Ibrahim Emirehmed adli sexsin qebri uzerinde tikildiyi gosterilib Samaxi seheri yaxinliginda IX esre aid Gulustan qalasi da bu gune gelib catan tarixi abidelerdendir Qalanin on istehkami dagin yamac hissesinde narin qalasi ise zirvesinde insa edilmisdir XV XVII esrlerde Sirvan sahlarinin mudafie qalasi ve iqametgahi olmusdur Yeralti gizli yollar olan bu qala odlu silahin meydana gelmesi ile ehemiyyetini itirmisdir Samaxi rayonu cox nadir geoloji tebiet abideleri ile de zengindir Erazide bir sira karst magaralari movcuddur Esrarengiz ve nadir geoloji tebiet abidesi Demirci kendi yaxinligindaki Demirci palciq vulkani dir Qovsi quzeh calari gozelcicekli bitki xalisi fonunda ve seyrek caytikani kollarinin ehatesinde yer almis bu vulkan yaz ve yay aylarinda oz gumusu ebasi ile cox yuksek estetik ve valehedici gorunuslu olur Carhan Melikcobanli ve Quscu vulkanlari da ozunemexsus xususiyyetleri gozelliyi ve unikal landsafti ile secilir Cografiyasi RedakteErazi Bas Qafqaz silsilesini Qobustan Lengebiz silsilesini ve Sirvan duzunu tutur Maksimal hundurluk 2500 m e catir Sethi esasen daglidir Rayonun simalini Bas Qafqaz silsilesinin cenub hissesi tutur Ondan cenubda xirda plato ve silsileler sahesi yerlesir Rayonun serq hissesi Qobustana daxildir Pir saatcaydan qerbde simal qerbden cenub serqe dogru Lengebiz silsilesi uzanir Rayonun cenub hissesi Sirvan duzune daxildir Rayonda palciq vulkanlari vardir Rayonun dagliq hisselerinde tebasir yasli alcaq dagliq ve dageteyi zonalarda Paleogen yasli cenubda Antropogen yasli cokuntuler yayilir Faydali qazintilara bitium gil ehengdasi qum cinqil aiddir Mineral bulaqlar Cuxuryurd vardir Rayon erazisinde Sirvan duzunden Dubrar silsilesine qeder yarimsehra ve quru col iqlimi dageteyi zonada yayi quraq kecen mulayim isti yagintilari beraber paylanan mulayim isti butun fesillerde bol yagintisi olan soyuq iqlim tipleri yaranir Cay ve su hovzeleri Redakte Esas caylar Agsucay Pirsaat Qozlucay Aci cay Cigil caylari ve kicik goller vardir Agsucayin menbeyi Sanbulaq dagnin 2268 m yamacindan 2100 m baslayir Pisaatcayin menbeyi Bas Qafqazin cenub yamacmdan 2400 m baslayir Landsaftlari ve bioloji muxtelifliyi Redakte Iqlimi cenubda qisi quraq kecir mulayim isti yanmsehra ve quru col tipli simalda yayi quraq kecen mulayim istidir Cimli dag cemen qehveyi dag mese dag qara qonur dag mese dag tund sabalidi sabalidi boz qonur soraketvan boz qonur boz cemen ve cemen boz torpaqlar yayilmisdir Zengin meseleri subalp ve aid cemenlikleri dag bozqir ve yanmsehra bitkileri vardir Sahdag Milli parkmm cenub hissesi kecmis Pirqulu Dovlet Tebiet Qorugu Samaxi rayonu erazisindedir 520 nov bitki o cumleden 130 nov agac ve kol bitkisi 440 nov cicekli bitki 143 heyvan ve qus novu o cumleden 33 memeli novu movcuddur Dagin zirvesinde 2000 m ovliya mezari yerlesir Florasi Redakte Erazinin dendroflorasi esasen qafqaz velesi serq fistigi iberiya palidi ve iritozcuqlu paliddan ibaretdir Meselerde hemcinin adi goyrus col agcaqayini cinaryarpaq agcaqayin velesyarpaq qaragac serq qaragaci qaracohre tozagaci soyud serq almasi qafqaz armudu caytikani ezgil adi qoz doqquzdan itburnu deli zogal muxtelif nov yemisanlar alca albali mesealbalisi zirinc kimi agac kollar vardir 4 Fauna Redakte Burada cucuyeyenler destesinden uzunquyruq agdise agdos kirpiye xirda kostebeye rast gelinir Yarasalar kicik ve boyuk nalburunlar itiqulaq sepbere dag gonlucesi ve s novlerle temsil olunub Erazide gemiricilerin 10 a yaxin novu tesvir edilmisdir adi sincab sanbogaz sican ve s Yirticilardan canavar caqqal tulku mese pisiyi qonur ayi gelincik porsuq ve s novler tesvir edilmisdir Quslardan qafqaz sahini qirqovul qaratoyuq bildircin keklik ve goyercine rast gelinir 5 Ehalisi Redakte Esas meqaleler Azerbaycan ehalisinin siyahiyaalinmasi 1999 ve Azerbaycan ehalisinin siyahiyaalinmasi 2009 Samaxi rayonu ehalisinin etnik terkibi Etnik qrup Sayi 1999 sa 6 Nisbeti 1999 sa Sayi 2009 sa 1 7 Nisbeti 2009 sa 1 toplam 80 625 100 00 91 605 100 00 azerbaycanli 78 844 97 79 90 350 98 63 turk 979 1 21 879 0 96 rus 515 0 64 235 0 26 lezgi 159 0 2 87 0 09 gurcu 2 0 00 21 0 02 tat 6 0 01 tatar 8 0 01 2 0 00 ukraynali 61 0 08 2 0 00 yehudi 4 0 005 ermeni 4 0 005 diger 49 0 06 23 0 03 Veten muharibesi sehidleri Redakte Memmedov Rza Esker oglu Qeniyev Isaxan Isaman oglu Soltanov Nadir Nezir oglu Eliyev Rauf Ilyas oglu Mikayilov Ramiq Namiq oglu Ibrahimov Elovset Seyidxan oglu Heyderov Sabir Ceyhun oglu Beydiyev Nazim Eynulla oglu Agakerimov Elvin Eldeniz oglu Eliyev Yusif Asif oglu Qurbanli Nurlan Suleyman oglu Rustemov Rovsen Orxan oglu Ezizov Elgun Elman oglu Huseynov Eldost Asef oglu Elekberov Naiq Faiq oglu Manafov Zahir Zakir oglu Amanaliyev Terlan Rovsen oglu Usufov Sahadet Qalib oglu Orucov Mirzecan Araz oglu Ehmedov Senan Qalasen oglu Haciyev Nazim Feyruz oglu Azayev Asif Mehemmedaga oglu Zerbaliyev Ziyad Neriman oglu Kerimov Haxverdi Sadiq oglu Atakisiyev Terlan Dergah oglu Mecidov Musfiq Bayram oglu Sixaliyev Fariz Sahverdi oglu Orucov Ceyhun Namaz oglu Cavadov Yalcin Aydin oglu Xamemmedov Sirxan Xamemmed oglu Nebiyev Orxan Rza oglu Adigozelov Cavid Gulhesen oglu Quliyev Receb Elsen oglu Abbasov Elvin Sexavet oglu Salehov Orxan Fikret oglu Quliyev Elgun Vasif oglu Hemidov Resman Merdan oglu Isgenderov Sahmurad Natiq oglu Cebrayilov Agacan Zakir oglu Bekirov Yaser Efqan oglu Allahverdiyev Zohrab Subhan oglu Haciyev Elmaz Elmar oglu Sireliyev Niyet Imran ogluSerhed rayonlar RedakteAgsu Ismayilli Qobustan Xizi QubaKendleri Redakte Kend Teserrufat sayi Ehalisi1 Acidere 3 62 Adnali 175 9653 Askar 5 64 Avaxil 99 4905 Bagirli 462 19576 Cabani 1 76 3877 Cabani 2 125 4578 Cagan 1 44 1849 Cagan 2 36 14910 Carhan 525 259911 Cayli 1 368 168512 Cayli 2 91 51013 Ciraqli 42 24214 Col Goyler 41 18515 Cuxuryurd 794 104816 Dag Bagirli 168 125817 Dedegunes 52 19818 Demirci 102 58219 Ehmedli 123 50220 Engexaran 196 85621 Erciman 139 58522 Goyler 1860 646223 Hacili 73 36524 Haciqedirli 94 52525 Hemyeli 415 201726 Boyuk Xinisli 11 41227 Kecmedin 51 21128 Kelexana 139 80429 Kerkenc 166 73030 Lalezar 62 38431 Melhem 414 139232 Melikcobanli 347 188233 Melcek 94 48734 Merzendiye 169 102634 Meyseri 162 69035 Mirikend 170 79936 Muganli 240 106137 Nagaraxana 212 86438 Nuydu 113 63039 Ovculu 249 112740 Pirbehli 38 18441 Qaladeresi 36 14342 Qaravelli 278 114343 Qeleybugurd 192 80144 Qizmeydan 258 111445 Qonaqkend 166 82946 Qurdtepe 139 80447 Quscu 558 368148 Sabir 546 370249 Sabirli 61 38050 Safali 31 13451 Saqiyan 145 64652 Sehriyar 610 210953 Seredil 147 57754 Sirvan 88 41255 Sis 79 34856 Talisnuru 77 31757 Memmedbeyli 6 4158 Yenikend 40 18059 Zarat Xeyberi 40 233Cemi 12131 53 618Tehsil RedakteSamaxi rayonunda hazirda 72 umumtehsil o cumleden 51 tam orta 17 umumi orta 4 ibtidai mekteb fealiyyet gosterir Eyni zamanda rayonda 23 mektebeqeder ve 5 mektebdenkenar tehsil muessisesi vardir Hemin tehsil muessiselerinde 1849 nefer muellim ve 200 terbiyeci isleyir Rayonun umumtehsil mekteblerinde 14526 nefer sagird usaq bagcalarinda 1250 nefer usaq vardir Sehiyye RedakteSamaxi rayonunun ehalisine 345 carpayliq merkezi 40 carpayliq Goyler kend ve 35 carpayliq Sabir qesebe xestexanalari poliklinika habele 16 hekim ambulatoriyasi ve 23 ferdser mama menteqesi 114 hekim 332 orta tibb iscisi ve 248 kicik tibb iscisi xidmet edir Hemcinin rayonda muasir teleblere cavab veren Diaqnostika Mualice Merkezi fealiyyet gosterir Turizm RedakteRayonun en meshur turizm zonalarindan biri Pirqulu kendidir Belediyyeler RedakteRayonda 1 seher 3 qesebe ve 46 kend belediyyesi fealiyyet gosterir Belediyye sisteminde 372 nefer isleyir Qardas seherler RedakteIgdir Turkiye Qalereya Redakte Menbe RedakteAzerbaycan Respublikasinin inzibati erazi vahidleri Kend rayonlari sehife 871 Azerbaycan Milli Ensiklopediyasi 25 cildde Mesul katib akademik T M Nagiyev Azerbaycan cildi Baki Azerbaycan Milli Ensiklopediyasi Elmi Merkezi 2007 884 sehife ISBN 9789952441017Istinadlar Redakte 1 2 3 4 Azerbaycan Respublikasinin Dovlet Statistika Komitesi Samaxi rayonu olu kecid 1 https www stat gov az source demoqraphy ap az population 2019 zip Esgerov A M Azerbaycanin Ali bitkileri Azerbaycan florasinin konspekti 3 cildde Baki Elm 2006 Quliyev S Azerbaycanin cutdirnaqlilar faunasi Baki Elm ve Tehsi 2008 Population statistics of Eastern Europe Azerbaijan Republic population and housing census of 1999 Population statistics of Eastern Europe Azerbaijan Republic population and housing census of 2009Xarici kecidler Redaktehttp shamakhi encyclopedia az Youtube da bax Samaxi mahnisi 02 03 2014 Youtube da bax Samaxi abideleri 05 05 2014 Menbe https az wikipedia org w index php title Samaxi rayonu amp oldid 6044279, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.