Vikipediya azad ensiklopediya izolyasiya olunmuş dil Təcrid olunmuş dil və ya Dil təcridi hazırda məlum olan heç bir dil

Vikipediya azad ensiklopediya Izolyasiya olunmus dil Tecrid olunmus dil ve ya Dil tecridi hazirda melum olan hec bir dil ailesine aid olmayan dildir Her bir tecrid olunmus dilin yalniz hemin dilden ve onun dialektlerinden ibaret ayrica dil ailesi teskil etdiyini soylemek mumkundur Bele dillerin en meshur numunelerine Koreya Bask Burusaski Sumer Nivx Elam Etrusk dilleri aiddir Yalniz o diller tecrid edilmis adlanir ki onlar haqqinda kifayet qeder melumat elde edilmisdir ve onlarin melum dil ailelerinden birine daxil olmasi intensiv cehdlerden sonra bele subuta yetirilmemisdir Eks halda bele diller tesnifatsiz adlanir Tecrid olunmus diller ehtimal ki daha derin dil qruplarina makroaile ve ya hiperailelere aid ola biler lakin onlar bir qayda olaraq yene de izolyat adlanir Bunlar meselen cox vaxt Dene Qafqaz makro ailesine daxil edilen Bask ve Burusaskidir Diger terefden uygun kontekstde tecrid dil termini dil ailesinin bir hissesi olan lakin orada yalniz bu dilden ibaret olan ayri ayri qruplar teskil eden diller ucun de istifade edile biler meselen Hind Avropa ailesinde alban ermeni frig venetik bele hallara munasibetde monoqrup termini de istifade olunur Muvafiq kontekst olmadan dil tecridi adeten mutleq menada basa dusulur Lakin bezi izolyasiya olunmus diller eslinde yoxlanildiqda evveller dialekt hesab edilen bir nece dilden ibaret kicik dil aileleri ola bilerler Bunlar meselen Yapon ailesi bir ve ya bir nece Ryukyuan dili daxil olmaqla Aynu ailesi ve Tirren ailesidir Tarixi dovrlerde qohum dilleri mehv olmus dillere bezen tecrid olunmus diller de deyilir Meselen ket dili mueyyen bir kontekstde izolyasiya olunmus dil hesab edile biler cunki o yenisey dili ailesinin yegane sag qalan numayendesidir Braziliyadaki piraga dili de izolyat sayilir cunki o evveller uc dilden ibaret olan muran dili ailesinin son sag qalan numayendesidir Bask dili gorunur ki qedimde olub getmis akvitan dili ile birlikde ehtimal olunan vaskon euskar ailesine daxildir Izolyasiya olunmus diller hemcinin tesnif olunmamis dillerin xususi hali kimi de qiymetlendirile biler ve diger dillerle qohumluqlarini subut etmeye yonelmis ciddi cehdlere baxmayaraq bu statusda qala bilerler Bezi hallarda bu cehdler ugurla neticelene ve izolyat statusu aradan qalxa biler Meselen Avstraliyanin simalinda yerlesen ve uzun muddet izolyasiya olunmus sayilan Yanyuwa dilinin pama nyungan dil ailesine daxil oldugu yaxin zamanlarda subut olunmusdur Lakin cox vaxt butun dilciler bu cur qohumluq subutlarini qebul etmediyinden mueyyen bir dilin heqiqi izolyat olub olmamasi meselesi muzakire movzusu olaraq qalir Sebebleri span Tecrid olunmus dillerin movcud olmasinin bir nece sebebi var sag qohumlarin olmamasi tecrid olunmus bir dilin qohum dilleri ola bilerdi lakin onlarin hamisi geride hec bir iz qoymadan mehv olub uzunmuddetli tecrid edilmesi eger dil oz ana dilinden coxdan ayrilibsa o eyni kokden inkisaf etmis diger dillerden ehemiyyetli derecede ferqlene biler bu xususile aile seviyyesinde elaqeli olmayan lakin bezi makro ailenin bir hissesi olan dillere aiddir Tecrid olunmus dillerin siyahisi span Avrasiyanin izolyat dilleri span Aynu dili Yaponiyanin Hokkaydo adasinda sag qalan bir dildir evveler en azi iki basqa aynu dili var idi biri Saxalinde digeri ise Kuril adalarinda Bask dili Bask torpaqlarinin Ispaniyanin simal serqi ve Fransanin cenub qerbi resmi dilidir hazirda sonmus Akvitan dili ile elaqeli oldugu dusunulur Bezen hipotetik olaraq Dene Qafqaz dili kimi tesnif edilir Burusaski dili Pakistanin simalinda ve Kesmirde danisilan bir dildir Koreya dili Koreya yarimadasinin dilidir ve Simali Koreya ve Cenubi Koreya Respublikasinda resmi dildir kicik bir tedqiqatci qrupu onu yapon diline puyo dilleri daxilinde qohum hesab edir ve Altay dil ailesinin uzvu kimi tesnif edir lakin ekseriyyeti onu tecrid dil hesab edir Ket dili Yenisey cayi hovzesinde ketlerin danisdigi Yenisey dil ailesinin yegane canli uzvudur Kusunda dili qerbi Nepalda bir dildir Nivx dili Amqun cayi hovzesinde ve Saxalin adasinin simalinda bir dildir Enenevi olaraq Paleoasiya dilleri kimi tesnif edilir baxmayaraq ki bu bir genetik qrup deyil Nahali Hindistanda Maharastra Madhya Prades danisilan bir dildir evveller Avstroasiya dilleri olaraq tesnif edilir Afrikanin izolyat dilleri span Berta Nilo Sahara ferziyyesi cercivesinde hesab edilen Efiopiya dilidir Gumuz Nilo Sahara ferziyyesi cercivesinde hesab edilen Efiopiya dilidir Kvadi 20 ci esrde nesli kesilmis ve Khoisan ferziyyesi cercivesinde hesab edilen cenub qerb Anqolanin dilidir Kunama Nilo Sahara ferziyyesi cercivesinde nezerden kecirilen Eritreya dilidir Nara Serqi Sudan super ailesinin bir hissesi olan cenub qerb Eritreya dilidir Sandave Khoisan ferziyyesi cercivesinde nezerden kecirilen Tanzaniya dilidir Hadza Xoisan ferziyyesi cercivesinde nezerden kecirilen Tanzaniya dilidir Yeni Dunyanin izolyat dilleri span Cox parcalanmis Yeni dunya hindilerinin aborigen dillerinin seceresi hele de olduqca zeif oyrenilib Bu dillerin coxu ucun qohumluq elaqeleri yeqin ki hec vaxt qeti sekilde qurulmayacaq Tesnifati qeyri mueyyen olan Yeni dunya dillerinin umumi sayi bir nece yuz olu diller de daxil olmaqla teskil edir Yeni dunyanin melum olan tecrid dilleri Arutani Braziliya Betoy Venesuela Kolumbiya Vaorani Ekvador Peru Tausiro Peru Hayda Kanada Mapuce Cili ve Argentina Istinadlar span Campbell Lyle Language Isolates and Their History or What s Weird Anyway Annual Meeting of the Berkeley Linguistics Society ingilis 36 1 24 avqust 2010 16 31 doi 10 3765 bls v36i1 3900 ISSN 2377 1666 Salaberri Iker Krajewska Dorota Santazilia Ekaitz Zuloaga Eneko Salaberri Iker Krajewska Dorota Santazilia Ekaitz Zuloaga Eneko redaktorlar State of the art of research on language isolates Introduction Investigating Language Isolates Typological and diachronic perspectives Typological Studies in Language ingilis John Benjamins Publishing Company 16 yanvar 2025 2 19 doi 10 1075 tsl 135 intro ISBN 978 90 272 1899 5 23 yanvar 2025 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 17 yanvar 2025 p xi Lyle Campbell 2018 Introduction Language Isolates edited by Lyle Campbell pp xi xiv Routledge Urban Matthias The geography and development of language isolates Royal Society Open Science ingilis 8 4 aprel 2021 rsos 202232 202232 Bibcode 2021RSOS 802232U doi 10 1098 rsos 202232 ISSN 2054 5703 PMC 8059667 bad pmc PMID 33996125 bad pmid Trask L R The History of Basque London New York 1997 Bradley John Wuka nya nganunga li Yanyuwa li Anthawirriyarra Language for us the Yanyuwa Saltwater People a Yanyuwa encyclopaedia 1 Jean F Kirton Elfreda MacDonald North Melbourne Vic 2016 ISBN 978 1 925003 67 3 OCLC 957570810 Kateqoriya Izolyat diller