Əlizadə Mirzəağa Hacıbala oğlu (15 mart 1910 – 5 may 1981) — azərbaycanlı bioloq alim, biologiya elmləri doktoru (1959), professor (1962), AEA-nın müxbir üzvü (1968), AMEA-nın həqiqi üzvü (1980).
Mirzəağa Əlizadə | |
---|---|
Mirzəağa Hacıbala oğlı Əlizadə | |
Doğum tarixi | 15 mart 1910 |
Doğum yeri | |
Vəfat tarixi | 5 may 1981 (71 yaşında) |
Vəfat yeri | |
Dəfn yeri | |
Üzvlüyü | |
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar |
Həyatı
Mirzəağa Əlizadə 1910-cu il mart ayının 15-də Bakının Əmircan kəndində neftçi ailəsində anadan olmuşdur. 1931-ci ildə Azərbaycan Kənd Təsərrüfatı İnstitutunu bitirmişdir. 1936–1940-cı illərdə Moskva şəhərində Gübrə və Aqrotorpaqşünaslıq İnstitutunda sahəsində görkəmli rus alimi professor (1989–1951) rəhbərliyi altında elmi fəaliyyətə başlamışdır. O, paxlalı bitkilər tərəfindən molekulyar azotun fiksasiyası sahəsində elmi işlər aparmış və alınan nəticələr əsasında namizədlik dissertasiyasını müdafiə etmişdir (1940).
Dmitriy Sabinin digər məşhur rus akademiki, Stalin repressiyası illərində Saratov həbsxana xəstəxanasında həlak olmuş Nikolay İvanoviç Vavilov (1887–1943) ilə birgə biologiya elmində ideoloji üsulları tədbiq etmiş akademik Trofim Lısenkonun (1898–1976) elmi əleyhdarlarından olmuş və 1951-ci ildə Gəlincik səhərində intihar dərəcəsinə çatdırılmışdır. Akademik Mirzəağa Əlizadə SSRİ-də hökmran olan belə bir gərgin şəraitdə özünün elmi fəaliyyəti ilə məşğul olmuşdur, həmin illər cəza tədbirləri hər an ona da toxuna bilərdi.
Özünün elmi rəhbəri professor haqqında "Müəllim və gənclərin dostu" adlı xatirələri 1981-ci ildə akademik Mirzəağa Əlizadənin ölümündən bir qədər sonra nəşr olunmuşdur.
II Dünya müharibəsində iştirakı və sonrakı dövrdə fəaliyyəti
Mirzəağa Əlizadə 1941-ci ilin iyun ayından 1943-cü ilin dekabrına kimi ordu sıralarında olmuş, iştirak etmişdir. 1944-cü ilin əvvəllərində kənd təsərrüfatı mütəxəssisi kimi ordudan tərxis olunmuşdur. Cəbhədən qayıtdıqdan sonra, 1943–1944-cü illərdə Azərbaycan Elmi-Tədqiqat Pambıqçılıq İnstitutunda əvvəlcə baş elmi işçi, sonra direktor müavini vəzifəsini icra etmişdir. 1944–1961-ci illərdə Azərbaycan Elmi Tədqiqat Çoxiillik Bitkilər İnstitutu və Azərbaycan Elmi Tədqiqat Əkinçilik İnstitutlarında laboratoriya müdiri kimi fəaliyyət göstərmişdir. O, direktoru, rəisi kimi vəzifələrdə çalışmışdır.
Elmi fəaliyyətində çay kolunun fiziologiyası sahəsində tədqiqatlar xüsusi yer tutur. Onun tərəfindən müəyyən edilmişdir ki, boy prosesində nuklein turşuları, xüsusilə də RNT (ribo-nuklein turşusu) çox mühüm rol oynayırlar. Çay kolu ilə aparılan tədqiqatların nəticələri sistemləşdirilərək doktorluk dissertasiyası şəklində yazılmış və 1959-cu ildə müvəffəqiyyətlə müdafiə edilmişdir.
1961-ci ildən ömrünün sonuna qədər rəhbərlik etmişdir. Mirzəağa Əlizadə 1968-ci ildə Azərbaycan Elmlər Akademiyasının müxbir üzvü, 1980-ci ildə həqiqi üzvü olmuşdur.
Azərbaycanda biologiya elminin inkişafında onun əməyi çox böyükdür. 200-dən artıq elmi məqalə, 4 monoqrafiya, dərsliklərin və bir neçə ixtiranın müəllifidir. Rəhbərliyi altında 15 elmlər namizədi və 4 elmlər doktoru dissertasiyası müdafiə edilmişdir. Hazırkı dövrdə akademik M. A. Əlizadənin elmi fəaliyyətindən istifadə edilməsi müstəqil Azərbaycan Respublikasının kənd təsərrüfatının inkişafına böyük köməklik göstərə bilər.
Akademik M. A. Əlizadənin Azərbəycan neft sənayesinin görkəmli nümayəndəsi Murtuza Muxtarovla qohumluq əlaqələri olmuşdur.
Azərbaycanın məşhur alimləri – EA-nın həqiqi üzvləri-akad. İmam Mustafayev, akad. Həsən Əliyev, akad. İlyas Abdullayev, akad. Cəbrayıl Hüseynov, akad. Ələkbər Quliyev, akad. Şamxal Tağıyev, akad. Validə Tutayuq, akad. Valeri Ulyanişşev, akad. Urxan Ələkbərov, akad. Vəli Axundov, EA-nın müxbir üzvləri Kazım Ələkbərov, Əbdürrəhman Güləhmədov, Məmmədəmin Salayev, elmlər doktorları İdris Axundzadə, Mirəli Axundov ilə səmimi münasibətləri olmuşdur.
Ailəsi
Mirzəağa Əlizadə 1944-cü ildə () ilə evlənmişdir. Oğlu (1946–2010) mühəndis idi, Fuad Əlizadə (1948) mühəndis-texnoloqdur, onun iki oğlu, üç nəvəsi vardır. Qızı (1954) kənd təsərrüfatı elmləri namizədidir (1989). Qızının iki qızı və üç nəvəsi vardır.
Vəfatı
Mirzəağa Əlizadə 1981-ci il may ayının 5-də Bakıda vəfat etmiş, Əmircan kəndində dəfn olunmuşdur.
Əsərləri
- Физиология чайного куста. Баку, 1964.
- Nuklein turşuları və onların bitki həyatında əhəmiyyəti. Bakı, 1970.
- Çay plantasiyalarının şırımlarla suvarılması. Bakı, 1971.
- Динамичность нуклеиновых кислот и белка растительной клетки, Баку. 1978.
- Гетерозис и нуклеиновые кислоты. Баку, 1982 və s.
- Наставник и друг молодежи — В.А.Сабинин и его творческое наследие (по воспоминаниям современников). Новосибирск. Издательство "Наука", Сибирское отделение. 1981, стр., 90–98.
Mükafatları
Mirzəağa Əlizadə SSRİ-nin iki (1946 və 1966) və müxtəlif medalları ilə təltif edilmişdir.
Həmçinin bax
Şəkillər
-
- Həmkarları ilə (sağda akademik İlyas Abdullayev)
- Kislovodsk, mart 1961
- Ömür-gün yoldaşı ilə
- Lənkəranda
Mənbə
- Mirzəağa Əlizadənin nekroloqu – "Kommunist", 7 may 1981-ci il.
- ASE, IV cild, Bakı, 1980, səh. 171.
- Azərbaycan Elmlər Akademiyası-50. Bakı, 1995, səh., 235.
- Ramiz Əliyev, "Böyük alim və qayğıkeş insan", "Elm", 5.3.1993.
- Ramiz Əliyev, "Akademik Mirzə Ağa Əlizadə-90", "Ayna", 14.3.2003.
- Ramiz Əliyev. "Böyük alim və qayğıkeş insan", "Elm", 26.5.2010.
- Ramiz Əliyev. "Görkəmli alim və xeyirxah insan", "Respublika", 5.6.2010.
İstinadlar
- "Əli-zadə Mirzə-ağa Hacı-bala oğlu" (Azərbaycan). science.gov.az. 16-9-2021 tarixində .
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Elizade Mirzeaga Hacibala oglu 15 mart 1910 5 may 1981 azerbaycanli bioloq alim biologiya elmleri doktoru 1959 professor 1962 AEA nin muxbir uzvu 1968 AMEA nin heqiqi uzvu 1980 Mirzeaga ElizadeMirzeaga Hacibala ogli ElizadeDogum tarixi 15 mart 1910 1910 03 15 Dogum yeri Emircan Baki qezasi Baki quberniyasi Rusiya imperiyasiVefat tarixi 5 may 1981 1981 05 05 71 yasinda Vefat yeri Emircan Orconikidze rayonu Baki Azerbaycan SSR SSRIDefn yeri EmircanUzvluyu Azerbaycan Milli Elmler Akademiyasi Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiMirzeaga Elizade 1910 cu il mart ayinin 15 de Bakinin Emircan kendinde neftci ailesinde anadan olmusdur 1931 ci ilde Azerbaycan Kend Teserrufati Institutunu bitirmisdir 1936 1940 ci illerde Moskva seherinde Gubre ve Aqrotorpaqsunasliq Institutunda sahesinde gorkemli rus alimi professor 1989 1951 rehberliyi altinda elmi fealiyyete baslamisdir O paxlali bitkiler terefinden molekulyar azotun fiksasiyasi sahesinde elmi isler aparmis ve alinan neticeler esasinda namizedlik dissertasiyasini mudafie etmisdir 1940 Dmitriy Sabinin diger meshur rus akademiki Stalin repressiyasi illerinde Saratov hebsxana xestexanasinda helak olmus Nikolay Ivanovic Vavilov 1887 1943 ile birge biologiya elminde ideoloji usullari tedbiq etmis akademik Trofim Lisenkonun 1898 1976 elmi eleyhdarlarindan olmus ve 1951 ci ilde Gelincik seherinde intihar derecesine catdirilmisdir Akademik Mirzeaga Elizade SSRI de hokmran olan bele bir gergin seraitde ozunun elmi fealiyyeti ile mesgul olmusdur hemin iller ceza tedbirleri her an ona da toxuna bilerdi Ozunun elmi rehberi professor haqqinda Muellim ve genclerin dostu adli xatireleri 1981 ci ilde akademik Mirzeaga Elizadenin olumunden bir qeder sonra Nauka nesriyyatinda nesr olunmusdur II Dunya muharibesinde istiraki ve sonraki dovrde fealiyyetiMirzeaga Elizade 1941 ci ilin iyun ayindan 1943 cu ilin dekabrina kimi ordu siralarinda olmus istirak etmisdir 1944 cu ilin evvellerinde kend teserrufati mutexessisi kimi ordudan terxis olunmusdur Cebheden qayitdiqdan sonra 1943 1944 cu illerde Azerbaycan Elmi Tedqiqat Pambiqciliq Institutunda evvelce bas elmi isci sonra direktor muavini vezifesini icra etmisdir 1944 1961 ci illerde Azerbaycan Elmi Tedqiqat Coxiillik Bitkiler Institutu ve Azerbaycan Elmi Tedqiqat Ekincilik Institutlarinda laboratoriya mudiri kimi fealiyyet gostermisdir O direktoru reisi kimi vezifelerde calismisdir Elmi fealiyyetinde cay kolunun fiziologiyasi sahesinde tedqiqatlar xususi yer tutur Onun terefinden mueyyen edilmisdir ki boy prosesinde nuklein tursulari xususile de RNT ribo nuklein tursusu cox muhum rol oynayirlar Cay kolu ile aparilan tedqiqatlarin neticeleri sistemlesdirilerek doktorluk dissertasiyasi seklinde yazilmis ve 1959 cu ilde muveffeqiyyetle mudafie edilmisdir 1961 ci ilden omrunun sonuna qeder rehberlik etmisdir Mirzeaga Elizade 1968 ci ilde Azerbaycan Elmler Akademiyasinin muxbir uzvu 1980 ci ilde heqiqi uzvu olmusdur Azerbaycanda biologiya elminin inkisafinda onun emeyi cox boyukdur 200 den artiq elmi meqale 4 monoqrafiya dersliklerin ve bir nece ixtiranin muellifidir Rehberliyi altinda 15 elmler namizedi ve 4 elmler doktoru dissertasiyasi mudafie edilmisdir Hazirki dovrde akademik M A Elizadenin elmi fealiyyetinden istifade edilmesi musteqil Azerbaycan Respublikasinin kend teserrufatinin inkisafina boyuk komeklik gostere biler Akademik M A Elizadenin Azerbeycan neft senayesinin gorkemli numayendesi Murtuza Muxtarovla qohumluq elaqeleri olmusdur Azerbaycanin meshur alimleri EA nin heqiqi uzvleri akad Imam Mustafayev akad Hesen Eliyev akad Ilyas Abdullayev akad Cebrayil Huseynov akad Elekber Quliyev akad Samxal Tagiyev akad Valide Tutayuq akad Valeri Ulyanissev akad Urxan Elekberov akad Veli Axundov EA nin muxbir uzvleri Kazim Elekberov Ebdurrehman Gulehmedov Memmedemin Salayev elmler doktorlari Idris Axundzade Mireli Axundov ile semimi munasibetleri olmusdur AilesiMirzeaga Elizade 1944 cu ilde ile evlenmisdir Oglu 1946 2010 muhendis idi Fuad Elizade 1948 muhendis texnoloqdur onun iki oglu uc nevesi vardir Qizi 1954 kend teserrufati elmleri namizedidir 1989 Qizinin iki qizi ve uc nevesi vardir VefatiMirzeaga Elizade 1981 ci il may ayinin 5 de Bakida vefat etmis Emircan kendinde defn olunmusdur EserleriFiziologiya chajnogo kusta Baku 1964 Nuklein tursulari ve onlarin bitki heyatinda ehemiyyeti Baki 1970 Cay plantasiyalarinin sirimlarla suvarilmasi Baki 1971 Dinamichnost nukleinovyh kislot i belka rastitelnoj kletki Baku 1978 Geterozis i nukleinovye kisloty Baku 1982 ve s Nastavnik i drug molodezhi V A Sabinin i ego tvorcheskoe nasledie po vospominaniyam sovremennikov Novosibirsk Izdatelstvo Nauka Sibirskoe otdelenie 1981 str 90 98 MukafatlariMirzeaga Elizade SSRI nin iki Seref nisani ordeni 1946 ve 1966 ve muxtelif medallari ile teltif edilmisdir Hemcinin baxMurtuza Muxtarov Mehdixan Vekilov Semed Vurgun Cavansir Vekilov Yusif Semedoglu Vaqif Semedoglu Aybeniz VekilovaSekillerHemkarlari ile sagda akademik Ilyas Abdullayev Kislovodsk mart 1961 Omur gun yoldasi ile LenkerandaMenbeMirzeaga Elizadenin nekroloqu Kommunist 7 may 1981 ci il ASE IV cild Baki 1980 seh 171 Azerbaycan Elmler Akademiyasi 50 Baki 1995 seh 235 Ramiz Eliyev Boyuk alim ve qaygikes insan Elm 5 3 1993 Ramiz Eliyev Akademik Mirze Aga Elizade 90 Ayna 14 3 2003 Ramiz Eliyev Boyuk alim ve qaygikes insan Elm 26 5 2010 Ramiz Eliyev Gorkemli alim ve xeyirxah insan Respublika 5 6 2010 Istinadlar Eli zade Mirze aga Haci bala oglu Azerbaycan science gov az 16 9 2021 tarixinde Vikianbarda Mirzeaga Elizade ile elaqeli mediafayllar var