Dərslik — hər hansı bir fənnin əhatə etdiyi bilik, bacarıq və dəyərlərin öyrədilməsi üçün onun kurikulumu əsasında hazırlanan, səlahiyyətli orqan tərəfindən bəlli meyarlarla qiymətləndirilib tədrisinə icazə (qrif) verilən əsas vəsait.
Dərsliyin tarixi
Dərsliklərdən, yaxud məqsədyönlü təlim üçün tərtib olunmuş mətnlərdən hələ uzaq qədimdə, bir neçə minillik bundan öncə istifadə olunub. Misal üçün hələ əski şumerlərin gildən hazırlamış olduqları xüsusi lövhələrdən dərslik kimi istifadə etmələrini gətirmək olar. Antik aləmdə çoxlu sayda dərslik hazırladıqları tarixə məlumdur. Avropada V əsrdə Prissianın '"Commentarium grammaticorum libri XVII", VI əsrdə Donatanın qrammatika dərsliyi haqda məlumatlar bizə gəlib çatmışdır. Şərqdə, xüsusilə İslam ölkələrində, Qurani-Kərimlə bağlı, onun düzgün tələffüzü, qiraəti və s. ilə bağlı müxtəlif dərslik xarakterli kitabların yazılması və çoxlarının da bu günümüzə çatması danılmazdır. Müasir dərslik nümunələrinə ən yaxın ilk dərslik Yan Komenskiyə məxsusdur. Yeni əsrin pedaqogikası əsaslarını XVII əsrin ortasında (1658-ci ildə) məhz bu görkəmli çex mütəfəkkir və pedaqoqu qoymuşdur. Ilk dəfə dünya pedaqoji təcrübəsində şagirdlərin yaşına uyğun dördpilləli tədris sistemi işlənmişdir:
1. körpələr üçün,
2. uşaqlar üçün,
3. yeniyetmələr üçün,
4. yetkinlər üçün.
Burada xüsusən birinci pilləni qeyd etmək istərdik. Komenskinin sələfləri məktəbəqədər tərbiyənin problemlərini faktiki olaraq kənarda qoymuşdular və bunun əsas səbəbi – kiçik yaşlı uşaqlarla məqsədyönlü pedaqoji iş aparılmağın qeyri-mümkünlüyünün zənn etməkləri idi. Məhz Komenskinin pedaqogikasında "ana məktəb" adlanan ibtidai tərbiyə sistemi tədqiq və təklif olunur. Bu məktəbin əsasını elementar səviyyədə bir sıra fənnlərlə tanışlıq təşkil edir ki, bunların içərisinə incəsənət növləri – şer və musiqi də daxildir.
Beləliklə, Komenski ailəni tərbiyənin vacib faktoru kimi hesab edirdi. Uşaqların yaradıcılığa həvəsini nəzərə alaraq, o, tərbiyənin məqsədini təbii istedadların aşkarlanmasında görürdü. Bu Komenskidə bir sıra ideya formalaşdırmışdır ki, bunlardan biri – yeni, asan, aydın mətnli, hər materiala parlaq nümunəli dərsliklərin yaranması idi. Komenskinin tərtib etdiyi təlim prosesinin qaydalarının məqsədi – asan, möhkəm və əsaslı öyrətmək, liberalizmdən uzaqlaşmaq idi. Çex pedaqoq-tərbiyəçinin nəzəriyyəsinin rasional özülü gələcək pedaqoji məktəblərdə də öz əksini tapmışdır.
Azərbaycan dərsliyi
Azərbaycanda ilk əsaslı dərs vəsaitinin yaranması tarixi 1876-cı ildən fəaliyyət göstərən Qori seminariyası ilə bağlıdır. Qori seminariyası ziyalıların yeni nəslinin yetişməsi, onların şəxsində Azərbaycanda yeni nəfəsli mədəniyyətin yayılması və öyrənilməsi, yeni elmi üsulların tətbiq olunması, yeni ictimai fikrin formalaşması, bir qədər sonra isə Azərbaycan intibahını həyata keçirəcək bütöv bir nəslin meydana gəlməsində müstəsna rol oynamışdır.
Bir çox demokrat düşüncəli, tərəqqipərvər pedaqoqların dərs dedikləri bu seminariyada azərbaycanlı, gürcü, rus və digər xalqların övladları Avropa dilləri və ədəbiyyatını, rus dilini, ədəbiyyatını və pedaqogikasını, təbiət, coğrafiya, hesab və başqa fənləri öyrənmişlər. Seminariyada Qərb, xüsusilə, rus dili və ədəbiyyatının tədrisinə geniş yer verilmiş, dünya klassiklərinin əsərləri tədris edilmiş, nəzdində Qərbi Avropa və rus klassiklərinin əsərlərindən ibarət zəngin kitabxana fəaliyyət göstərirdi.
Azərbaycan dilində tədris kitabının yaranması tarixi də həmin dövrlə bağlıdır. Məlumdur ki, Mirzə Şəfi Vazeh Tiflisdə dərs dediyi zaman Moskvada oxumuş, Mirzə Kazım bəy in tələbələrindən olmuş İvan Qriqoryev lə birlikdə "Kitabi-türki" adlı bir dərslik tərtib etmişdir (1852). Lakin XIX əsrin 60-70-ci illərində həmin dərs vəsaiti mənən bir qədər köhnəldiyinə və təkrar çap olunmadığına görə uzunömürlüyü ilə seçilməmişdir. Beləliklə, həm azərbaycanlı məktəbliləri dərs öyrənmək, həm də azərbaycanlı müəllimləri Ana dilində dərs demək üçün sərəncamlarında dərsliyin olmaması problemi ilə üzləşirdilər.
1881 ilin yanvar ayının 26-da Qafqaz canişini nin təsdiq etdiyi təlimata əsasən Cənubi Qafqaz da yaşayan xalqların nümayəndələri dərslərini ilk tədris ilində öz Ana dillərində almalı idilər . Lakin, deyildiyi kimi, Azərbaycan dilində dərsliyin olmaması canişinin təlimatının yerinə yetirilməməsi təhlükəsini yaradırdı. Bu səbəbdən, dərsliyin tezliklə tərtib tapması artıq dövlət əhəmiyyətli işə çevrilərək həmin illərdə (1879-1893) Qori seminariyasının Azərbaycan şöbəsinin ilk inspektoru olmuş Aleksey Osipoviç Çernyayevski yə həvalə olunur. 1882-ci ildə A.O.Çernyayevskinin topladığı material əsasında Vətən dili adlanan dərsliyin birinci hissəsi (Vətən dili, I hissə) işıq üzü görmüşdür. İkinci-üçüncü sinif şagirdləri üçün nəzərdə tutulan "Vətən dili" dərsliyinin II hissəsi(Vətən dili, II hissə) 1888-ci ildə A.O.Çernyayevskinin və Səfərəli bəy Vəlibəyov un tərtibində işıq üzü görür.
Qırx ilə (!) yaxın bir müddət ərzində Cənubi Qafqazda аzərbaycanlı uşaqlar və müəllimlər üçün mükəmməl dərs vəsaiti olan "Vətən dili" Üzeyir bəy Hacıbəyov (1899-1904 təhsil alıb), Müslüm Maqomayev (1899-1904 təhsil alıb), Mahmud bəy Mahmudbəyov (1879-1883 təhsil alıb), Nəriman Nərimanov (1890-cı ildə bitirib), Süleyman Sani Axundov (1894-cü ildə bitirib), Fərhad Ağazadə (Şərqli) (1900-cü ildə bitirib) və başqa yüzlərlə Azərbaycan ziyalısının dərsliyi olmuşdur.
Təhsil ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin.
Avqust 09, 2021
dərslik, məqalənin, bəzi, məlumatlarının, mənbəsi, göstərilməmişdir, daha, ətraflı, məlumat, üçün, məqalənin, müzakirə, səhifəsinə, baxa, məqaləyə, uyğun, formada, mənbələr, əlavə, edib, vikipediyanı, zənginləşdirə, bilərsiniz, avqust, 2021, məqaləni, vikiləşd. Bu meqalenin bezi melumatlarinin menbesi gosterilmemisdir Daha etrafli melumat ucun meqalenin muzakire sehifesine baxa ve meqaleye uygun formada menbeler elave edib Vikipediyani zenginlesdire bilersiniz avqust 2021 Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Derslik her hansi bir fennin ehate etdiyi bilik bacariq ve deyerlerin oyredilmesi ucun onun kurikulumu esasinda hazirlanan selahiyyetli orqan terefinden belli meyarlarla qiymetlendirilib tedrisine icaze qrif verilen esas vesait Dersliyin tarixi RedakteDersliklerden yaxud meqsedyonlu telim ucun tertib olunmus metnlerden hele uzaq qedimde bir nece minillik bundan once istifade olunub Misal ucun hele eski sumerlerin gilden hazirlamis olduqlari xususi lovhelerden derslik kimi istifade etmelerini getirmek olar Antik alemde coxlu sayda derslik hazirladiqlari tarixe melumdur Avropada V esrde Prissianin Commentarium grammaticorum libri XVII VI esrde Donatanin qrammatika dersliyi haqda melumatlar bize gelib catmisdir Serqde xususile Islam olkelerinde Qurani Kerimle bagli onun duzgun teleffuzu qiraeti ve s ile bagli muxtelif derslik xarakterli kitablarin yazilmasi ve coxlarinin da bu gunumuze catmasi danilmazdir Muasir derslik numunelerine en yaxin ilk derslik Yan Komenskiye mexsusdur Yeni esrin pedaqogikasi esaslarini XVII esrin ortasinda 1658 ci ilde mehz bu gorkemli cex mutefekkir ve pedaqoqu qoymusdur Ilk defe dunya pedaqoji tecrubesinde sagirdlerin yasina uygun dordpilleli tedris sistemi islenmisdir 1 korpeler ucun 2 usaqlar ucun 3 yeniyetmeler ucun 4 yetkinler ucun Burada xususen birinci pilleni qeyd etmek isterdik Komenskinin selefleri mektebeqeder terbiyenin problemlerini faktiki olaraq kenarda qoymusdular ve bunun esas sebebi kicik yasli usaqlarla meqsedyonlu pedaqoji is aparilmagin qeyri mumkunluyunun zenn etmekleri idi Mehz Komenskinin pedaqogikasinda ana mekteb adlanan ibtidai terbiye sistemi tedqiq ve teklif olunur Bu mektebin esasini elementar seviyyede bir sira fennlerle tanisliq teskil edir ki bunlarin icerisine incesenet novleri ser ve musiqi de daxildir Belelikle Komenski aileni terbiyenin vacib faktoru kimi hesab edirdi Usaqlarin yaradiciliga hevesini nezere alaraq o terbiyenin meqsedini tebii istedadlarin askarlanmasinda gorurdu Bu Komenskide bir sira ideya formalasdirmisdir ki bunlardan biri yeni asan aydin metnli her materiala parlaq numuneli dersliklerin yaranmasi idi Komenskinin tertib etdiyi telim prosesinin qaydalarinin meqsedi asan mohkem ve esasli oyretmek liberalizmden uzaqlasmaq idi Cex pedaqoq terbiyecinin nezeriyyesinin rasional ozulu gelecek pedaqoji mekteblerde de oz eksini tapmisdir Azerbaycan dersliyi RedakteAzerbaycanda ilk esasli ders vesaitinin yaranmasi tarixi 1876 ci ilden fealiyyet gosteren Qori seminariyasi ile baglidir Qori seminariyasi ziyalilarin yeni neslinin yetismesi onlarin sexsinde Azerbaycanda yeni nefesli medeniyyetin yayilmasi ve oyrenilmesi yeni elmi usullarin tetbiq olunmasi yeni ictimai fikrin formalasmasi bir qeder sonra ise Azerbaycan intibahini heyata kecirecek butov bir neslin meydana gelmesinde mustesna rol oynamisdir Bir cox demokrat dusunceli tereqqiperver pedaqoqlarin ders dedikleri bu seminariyada azerbaycanli gurcu rus ve diger xalqlarin ovladlari Avropa dilleri ve edebiyyatini rus dilini edebiyyatini ve pedaqogikasini tebiet cografiya hesab ve basqa fenleri oyrenmisler Seminariyada Qerb xususile rus dili ve edebiyyatinin tedrisine genis yer verilmis dunya klassiklerinin eserleri tedris edilmis nezdinde Qerbi Avropa ve rus klassiklerinin eserlerinden ibaret zengin kitabxana fealiyyet gosterirdi Azerbaycan dilinde tedris kitabinin yaranmasi tarixi de hemin dovrle baglidir Melumdur ki Mirze Sefi Vazeh Tiflisde ders dediyi zaman Moskvada oxumus Mirze Kazim bey in telebelerinden olmus Ivan Qriqoryev le birlikde Kitabi turki adli bir derslik tertib etmisdir 1852 Lakin XIX esrin 60 70 ci illerinde hemin ders vesaiti menen bir qeder kohneldiyine ve tekrar cap olunmadigina gore uzunomurluyu ile secilmemisdir Belelikle hem azerbaycanli mekteblileri ders oyrenmek hem de azerbaycanli muellimleri Ana dilinde ders demek ucun serencamlarinda dersliyin olmamasi problemi ile uzlesirdiler 1881 ilin yanvar ayinin 26 da Qafqaz canisini nin tesdiq etdiyi telimata esasen Cenubi Qafqaz da yasayan xalqlarin numayendeleri derslerini ilk tedris ilinde oz Ana dillerinde almali idiler Lakin deyildiyi kimi Azerbaycan dilinde dersliyin olmamasi canisinin telimatinin yerine yetirilmemesi tehlukesini yaradirdi Bu sebebden dersliyin tezlikle tertib tapmasi artiq dovlet ehemiyyetli ise cevrilerek hemin illerde 1879 1893 Qori seminariyasinin Azerbaycan sobesinin ilk inspektoru olmus Aleksey Osipovic Cernyayevski ye hevale olunur 1882 ci ilde A O Cernyayevskinin topladigi material esasinda Veten dili adlanan dersliyin birinci hissesi Veten dili I hisse isiq uzu gormusdur Ikinci ucuncu sinif sagirdleri ucun nezerde tutulan Veten dili dersliyinin II hissesi Veten dili II hisse 1888 ci ilde A O Cernyayevskinin ve Sefereli bey Velibeyov un tertibinde isiq uzu gorur Qirx ile yaxin bir muddet erzinde Cenubi Qafqazda azerbaycanli usaqlar ve muellimler ucun mukemmel ders vesaiti olan Veten dili Uzeyir bey Hacibeyov 1899 1904 tehsil alib Muslum Maqomayev 1899 1904 tehsil alib Mahmud bey Mahmudbeyov 1879 1883 tehsil alib Neriman Nerimanov 1890 ci ilde bitirib Suleyman Sani Axundov 1894 cu ilde bitirib Ferhad Agazade Serqli 1900 cu ilde bitirib ve basqa yuzlerle Azerbaycan ziyalisinin dersliyi olmusdur Tehsil ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin Menbe https az wikipedia org w index php title Derslik amp oldid 4820110, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
