| Vilyam Parsons | |
|---|---|
| ing. William Parsons, 3rd Earl of Rosse | |
| |
| Doğum tarixi | 17 iyun 1800[…] |
| Doğum yeri |
|
| Vəfat tarixi | 31 oktyabr 1867(67 yaşında) |
| Elm sahəsi | astronomiya |
| Təhsili |
|
| Üzvlüyü | |
| Mükafatları | |
Vilyam Parsons (ing. William Parsons, 3rd Earl of Rosse; 17 iyun 1800[…], York, Yorkşir[d], Birləşmiş Krallıq – 31 oktyabr 1867) — Britaniya-irland astronomu və ictimai xadimi. Qraf Ross bir sıra reflektor teleskopların yaradıcısı kimi tanınır. Teleskoplardan ən böyüyü 1845-ci ildə tikilən, XX-ci əsrin əvvəllərinə qədər dünyanın ən böyük teleskopu olaraq qalan 72 düymlük "Leviafan" tekeskopudur. Parsons 1807-ci ildən 1841-ci ilə qədər "Baron Oksmentaun" titulunu daşıyıb.
Həyatı
| ]Yorkda, irland zadəganı Laurens Parsonsun ailəsində anadan olmuşdur. O, Dublin Triniti Kollecində təhsil almış və Oksford Universitetinin Maqdalen kollecini 1822-ci ildə riyaziyyat üzrə fərqlənmə diplomu ilə bitirmişdir. 1841-ci ildə atasının ölümündən sonra Parsons qraf titulunu almış və Offali qraflığında (İrlandiya) mülkə sahib olmuşdur. 14 aprel 1836-cı ildə Meri Feld ilə ailə qurmuşdu. Bu evlilikdə onların 13 (digər mənbələrə görə — 11) uşağı olmuşdur, lakin onlardan yalnız dördü yetkinlik yaşına qədər sağ qalmışdır:
- Laurens Parsons, IV-cü qraf Ross (1840–1908);
- Möhtərəm Randal Parsons (1848–1936);
- Riçard Kler Parsons (21 fevral 1851–26 yanvar 1923), Cənubi Amerikada dəmir yollarının tikintisi ilə məşğul olmaqla məşhurlaşmışdır;
- Ser Çarls Algernon Parsons (1854–1931), buxar turbininin ixtiraçısı kimi tanınırdi.
Uilyam Parsons elm ilə yanaşı, siyasi fəaliyyətlə də məşğul olmuşdur: Britaniya Parlamentinin İcmalar Palatasının (1821–1834) və Lordlar Palatasının (1845–1867) üzvü, Dublin Universitetinin Triniti Kollecinin kansleri (1862–1867), London Kral Cəmiyyətinin prezidenti (1848–1854) olmuşdur.
Elmi fəaliyyəti
| ]
Uilyam Parsons həyatı boyu astronomiya və teleskop tikintisi ilə fəal məşğul olmuş, 1824-cü ildən Kral Astronomiya Cəmiyyətinin üzvü olmuşdur. 1840-cı illərdə o, Offali qraflığının Birr sarayında "Leviafan" adını almış güzgü diametri 72 düym (1,83 metr) olan teleskop qurmuşdur. "Leviafan"ın tikintisi 1845–1847-ci illərdə həyata keçirilmişdir. "Leviafan" XX-ci əsrin əvvəllərinə qədər dünyanın ən böyük teleskopu olaraq qalırdı. Lord Rossun teleskopu texnologiya möcüzəsi hesab olunurdu, onun təsvirləri Britaniya İmperiyasında geniş yayılmışdır. Müşahidələr üçün bu teleskopdan istifadə edən Uilyam Parsons çoxlu sayda qalaktikalar barədə kataloqlaşdırma işləri aparmışdır.
Müşahidələri zamanı Parsons bu gün kimi tanınan bəzi dumanlıqların spiral təbiətini kəşf etmişdir. Xüsusilə o, M51 qalaktikasının sonradan "Messier" adlanan spiral quruluşunu ilk dəfə ortaya qoymuşdur (onun rəsmləri bu qalaktikanın müasir fotoşəkillərini xatırladır).
Parsons 36 düymlük teleskopla müşahidə apararkən Krab Dumanlığını kəşf etmişdir. Parsonsun tədqiqatlarının əsas məqsədlərindən biri də cazibə qüvvəsinin təsiri altında planetlərin və ulduzların qaz dumanlıqlarından əmələ gəldiyi dumanlıq hipotezini təkzib etmək olmuşdur. Parsons hesab edirdi ki, dumanlıqlar qaz halında yox təbiətcə ulduzdular, lakin teleskopların kifayət qədər gücü olmadığı üçün onların ulduzlardan ibarət olduğunu ayırd etmək hələ mümkün deyildir. Ross və onun həmfikirləri Orion dumanlığının ayrı-ayrı ulduzlardan ibarət olduğuna dair sübut tapa bildiklərini iddia edirdilər, bu da kosmologiya və fəlsəfə elmləri üçün əhəmiyyətli nəticələrə səbəb ola bilərdi. Parsonsun bu məsələdə rəqibi Con Herşel idi o, öz müşahidələrinin nəticələrinə əsaslanaraq, Orion dumanlığının "həqiqi" (yəni qaz halında) olduğunu təsdiq edirdi.
Parsons teleskopunun pərəstişkarlarından biri irlandiyalı siyasətçi Tomas Lefroy idi. O deyirdi: "Adi şüşədən bir ulduzdan böyük görünməyən Yupiter planeti gözlə görünən aydan iki dəfə böyük görünür. Teleskopun çəkisi on altı tondur, lakin Lord Ross onu tək idarə edir və iki nəfər teleskopu asanlıqla istənilən hündürlüyə qaldıra bilir".
Uilyam Parsonsun ölümündən sonra oğlu Lourens Parsons atasının müşahidələrini, o cümlədən 226 NGC obyektinin kəşfini "Observations of Nebulae and Clusters of Stars Made With the Six-foot and Three-foot Reflectors at Birr Castle From the Year 1848 up to the Year 1878" (Scientific Transactions of the Royal Dublin Society Vol. II, 1878) kitabında nəşr edilmişdir.
U.Parsons Peterburq Elmlər Akademiyasının xarici üzvü seçimişdir (1852).
Lord Rossun teleskopları
| ]Lord Ross çox sayda əks etdirən teleskoplar qurmuşdur. Onlardan ən məşhurları:
- 15 düym (38 sm)
- 24 düym (61 sm)
- 36 düym (91 sm)
- 72 düym (180 sm) ("Leviafan")
Xatirəsi
| ]1935-ci ildə Beynəlxalq Astronomiya İttifaqı Ayın görünən tərəfindəki kraterə U.Parsonsun adını vermişdir.
Qeydlər
| ]- Lundy D. R. William Parsons, 3rd Earl of Rosse // The Peerage (англ.)
- Brozović D., Ladan T. William Parsons Rosse // Hrvatska enciklopedija (хорв.) — LZMK, 1999. — 9272 с. —
- William Parsons // Dictionary of Irish Biography (англ.) — Royal Irish Academy.
- Парсонс Уильям // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
- Telescopes: Lord Rosse’s Reflectors. Дата обращения: 10 марта 2014. Архивировано 7 июля 2012 года.
- The York Courant, Monday 23rd June 1800; Archives and Local History, York Explore Centre, Museum Street, York YO1 7DS
- Hughes, Stefan (2012). Catchers of the Light: The Astrophotographers' Family History. Google Books. p. 1085. .
- https://books.google.co.uk/books?id=iZk5OOf7fVYC&pg=PA1085 Архивная копия от 6 апреля 2018 на Wayback Machine.
- Lefroy, T. 1871, Memoir of Chief Justice Lefroy, Hodges, Foster & Co., Dublin.
- Photos (англ.). Klima-luft.de. Дата обращения: 3 сентября 2012. Архивировано 16 октября 2021 года.
Ədəbiyyat
| ]- Колчинский И.Г., Корсунь А.А., Родригес М.Г. Астрономы: Биографический справочник. — 2-е изд., перераб. и доп. Киев: Наукова думка. 1986.
İstinadlar
| ]- Lundy D. R. William Parsons, 3rd Earl of Rosse // The Peerage (ing.).
- Brozović D., Ladan T. William Parsons Rosse // Hrvatska enciklopedija (xorv.). LZMK, 1999. 9272 s.
- Парсонс Уильям // Большая советская энциклопедия (rus.): [в 30 т.]. 3-е изд. Москва: Советская энциклопедия, 1969.
- "Telescopes: Lord Rosse's Reflectors". 7 iyul 2012 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 10 mart 2014.
- The York Courant, Monday 23rd June 1800; Archives and Local History, York Explore Centre, Museum Street, York YO1 7DS
- Hughes, Stefan (2012). Catchers of the Light: The Astrophotographers' Family History. Google Books. p. 1085. . https://books.google.co.uk/books?id=iZk5OOf7fVYC&pg=PA1085 Arxivləşdirilib 2018-04-06 at the Wayback Machine.
- Lefroy, T. 1871, Memoir of Chief Justice Lefroy, Hodges, Foster & Co., Dublin.
- "Photos" (ingilis). Klima-luft.de. 16 oktyabr 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 3 sentyabr 2012.
Xarici keçidlər
| ]- Uilyam Parsons (lord Ross)Arxivləşdirilib 2010-12-24 at the Wayback Machine (rus.)
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Vikipediya azad ensiklopediya Vilyam Parsonsing William Parsons 3rd Earl of RosseDogum tarixi 17 iyun 1800 1800 06 17 Dogum yeri York Yorksir d Birlesmis KralliqVefat tarixi 31 oktyabr 1867 1867 10 31 67 yasinda Elm sahesi astronomiyaTehsili Maqdalin Kolleci d Dublin Triniti KolleciUzvluyu Peterburq Elmler Akademiyasi London Kral Cemiyyeti Rusiya Elmler AkademiyasiMukafatlari Vikianbarda elaqeli mediafayllar Vilyam Parsons ing William Parsons 3rd Earl of Rosse 17 iyun 1800 York Yorksir d Birlesmis Kralliq 31 oktyabr 1867 Britaniya irland astronomu ve ictimai xadimi Qraf Ross bir sira reflektor teleskoplarin yaradicisi kimi taninir Teleskoplardan en boyuyu 1845 ci ilde tikilen XX ci esrin evvellerine qeder dunyanin en boyuk teleskopu olaraq qalan 72 duymluk Leviafan tekeskopudur Parsons 1807 ci ilden 1841 ci ile qeder Baron Oksmentaun titulunu dasiyib Heyati span Yorkda irland zadegani Laurens Parsonsun ailesinde anadan olmusdur O Dublin Triniti Kollecinde tehsil almis ve Oksford Universitetinin Maqdalen kollecini 1822 ci ilde riyaziyyat uzre ferqlenme diplomu ile bitirmisdir 1841 ci ilde atasinin olumunden sonra Parsons qraf titulunu almis ve Offali qrafliginda Irlandiya mulke sahib olmusdur 14 aprel 1836 ci ilde Meri Feld ile aile qurmusdu Bu evlilikde onlarin 13 diger menbelere gore 11 usagi olmusdur lakin onlardan yalniz dordu yetkinlik yasina qeder sag qalmisdir Laurens Parsons IV cu qraf Ross 1840 1908 Mohterem Randal Parsons 1848 1936 Ricard Kler Parsons 21 fevral 1851 26 yanvar 1923 Cenubi Amerikada demir yollarinin tikintisi ile mesgul olmaqla meshurlasmisdir Ser Carls Algernon Parsons 1854 1931 buxar turbininin ixtiracisi kimi taninirdi Uilyam Parsons elm ile yanasi siyasi fealiyyetle de mesgul olmusdur Britaniya Parlamentinin Icmalar Palatasinin 1821 1834 ve Lordlar Palatasinin 1845 1867 uzvu Dublin Universitetinin Triniti Kollecinin kansleri 1862 1867 London Kral Cemiyyetinin prezidenti 1848 1854 olmusdur Elmi fealiyyeti span Parsonun 6 funtluq Leviafan teleskopu Uilyam Parsons heyati boyu astronomiya ve teleskop tikintisi ile feal mesgul olmus 1824 cu ilden Kral Astronomiya Cemiyyetinin uzvu olmusdur 1840 ci illerde o Offali qrafliginin Birr sarayinda Leviafan adini almis guzgu diametri 72 duym 1 83 metr olan teleskop qurmusdur Leviafan in tikintisi 1845 1847 ci illerde heyata kecirilmisdir Leviafan XX ci esrin evvellerine qeder dunyanin en boyuk teleskopu olaraq qalirdi Lord Rossun teleskopu texnologiya mocuzesi hesab olunurdu onun tesvirleri Britaniya Imperiyasinda genis yayilmisdir Musahideler ucun bu teleskopdan istifade eden Uilyam Parsons coxlu sayda qalaktikalar barede kataloqlasdirma isleri aparmisdir Musahideleri zamani Parsons bu gun kimi taninan bezi dumanliqlarin spiral tebietini kesf etmisdir Xususile o M51 qalaktikasinin sonradan Messier adlanan spiral qurulusunu ilk defe ortaya qoymusdur onun resmleri bu qalaktikanin muasir fotosekillerini xatirladir Parsons 36 duymluk teleskopla musahide apararken Krab Dumanligini kesf etmisdir Parsonsun tedqiqatlarinin esas meqsedlerinden biri de cazibe quvvesinin tesiri altinda planetlerin ve ulduzlarin qaz dumanliqlarindan emele geldiyi dumanliq hipotezini tekzib etmek olmusdur Parsons hesab edirdi ki dumanliqlar qaz halinda yox tebietce ulduzdular lakin teleskoplarin kifayet qeder gucu olmadigi ucun onlarin ulduzlardan ibaret oldugunu ayird etmek hele mumkun deyildir Ross ve onun hemfikirleri Orion dumanliginin ayri ayri ulduzlardan ibaret olduguna dair subut tapa bildiklerini iddia edirdiler bu da kosmologiya ve felsefe elmleri ucun ehemiyyetli neticelere sebeb ola bilerdi Parsonsun bu meselede reqibi Con Hersel idi o oz musahidelerinin neticelerine esaslanaraq Orion dumanliginin heqiqi yeni qaz halinda oldugunu tesdiq edirdi Parsons teleskopunun perestiskarlarindan biri irlandiyali siyasetci Tomas Lefroy idi O deyirdi Adi suseden bir ulduzdan boyuk gorunmeyen Yupiter planeti gozle gorunen aydan iki defe boyuk gorunur Teleskopun cekisi on alti tondur lakin Lord Ross onu tek idare edir ve iki nefer teleskopu asanliqla istenilen hundurluye qaldira bilir Uilyam Parsonsun olumunden sonra oglu Lourens Parsons atasinin musahidelerini o cumleden 226 NGC obyektinin kesfini Observations of Nebulae and Clusters of Stars Made With the Six foot and Three foot Reflectors at Birr Castle From the Year 1848 up to the Year 1878 Scientific Transactions of the Royal Dublin Society Vol II 1878 kitabinda nesr edilmisdir U Parsons Peterburq Elmler Akademiyasinin xarici uzvu secimisdir 1852 Lord Rossun teleskoplari span Lord Ross cox sayda eks etdiren teleskoplar qurmusdur Onlardan en meshurlari 15 duym 38 sm 24 duym 61 sm 36 duym 91 sm 72 duym 180 sm Leviafan Xatiresi span 1935 ci ilde Beynelxalq Astronomiya Ittifaqi Ayin gorunen terefindeki kratere U Parsonsun adini vermisdir Qeydler span Lundy D R William Parsons 3rd Earl of Rosse The Peerage angl Brozovic D Ladan T William Parsons Rosse Hrvatska enciklopedija horv LZMK 1999 9272 s ISBN 978 953 6036 31 8 William Parsons Dictionary of Irish Biography angl Royal Irish Academy Parsons Uilyam Bolshaya sovetskaya enciklopediya v 30 t pod red A M Prohorova 3 e izd M Sovetskaya enciklopediya 1969 Telescopes Lord Rosse s Reflectors Data obrasheniya 10 marta 2014 Arhivirovano 7 iyulya 2012 goda The York Courant Monday 23rd June 1800 Archives and Local History York Explore Centre Museum Street York YO1 7DS Hughes Stefan 2012 Catchers of the Light The Astrophotographers Family History Google Books p 1085 ISBN 978 1 62050 961 6 https books google co uk books id iZk5OOf7fVYC amp pg PA1085 Arhivnaya kopiya ot 6 aprelya 2018 na Wayback Machine Lefroy T 1871 Memoir of Chief Justice Lefroy Hodges Foster amp Co Dublin Photos angl Klima luft de Data obrasheniya 3 sentyabrya 2012 Arhivirovano 16 oktyabrya 2021 goda Edebiyyat span Kolchinskij I G Korsun A A Rodriges M G Astronomy Biograficheskij spravochnik 2 e izd pererab i dop Kiev Naukova dumka 1986 Istinadlar span Lundy D R William Parsons 3rd Earl of Rosse The Peerage ing Brozovic D Ladan T William Parsons Rosse Hrvatska enciklopedija xorv LZMK 1999 9272 s Parsons Uilyam Bolshaya sovetskaya enciklopediya rus v 30 t 3 e izd Moskva Sovetskaya enciklopediya 1969 Telescopes Lord Rosse s Reflectors 7 iyul 2012 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 10 mart 2014 The York Courant Monday 23rd June 1800 Archives and Local History York Explore Centre Museum Street York YO1 7DS Hughes Stefan 2012 Catchers of the Light The Astrophotographers Family History Google Books p 1085 ISBN 978 1 62050 961 6 https books google co uk books id iZk5OOf7fVYC amp pg PA1085 Arxivlesdirilib 2018 04 06 at the Wayback Machine Lefroy T 1871 Memoir of Chief Justice Lefroy Hodges Foster amp Co Dublin Photos ingilis Klima luft de 16 oktyabr 2021 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 3 sentyabr 2012 Xarici kecidler span Uilyam Parsons lord Ross Arxivlesdirilib 2010 12 24 at the Wayback Machine rus Tematik saytlarThe PeerageLugetler ve ensiklopediyalarBoyuk katalan Boyuk norvec Britannica 11 ci Britannica onlayn Dictionary of National Biography History of Parliament Oksford bioqrafikSecere ve nekropolistikaWikiTreeNormativ yoxlamaBIBSYS 8042640 BNF 17808791h GND 117595888 ISNI 0000000082322468 LCCN n87822627 NKC js20031027007 NTA 117326569 NUKAT n2020145666 LIBRIS 262263 SUDOC 084997656 VIAF 9670149296300680670003 WorldCat VIAF 9670149296300680670003 Kateqoriyalar 17 iyunda dogulanlar1800 cu ilde dogulanlarYorkda dogulanlar31 oktyabrda vefat edenler1867 ci ilde vefat edenler67 yasinda vefat edenlerMaqdalin Kollecinin mezunlariDublin Triniti Kollecinin mezunlariSankt Peterburq Elmler Akademiyasinin uzvleriLondon Kral Cemiyyetinin uzvleriRusiya Elmler Akademiyasinin uzvleriElifba sirasina gore alimlerIrlandiya astronomlariGizli kateqoriyalar ISBN sehrli kecidlerinin istifade olundugu sehifelerVikipediya Vikidatada menbeleri olan meqaleler
