fbpx
Wikipedia

Təbii və süni peyklər

Avqust 07, 2021


Süni Peyklər.

Süni peyklər, Dünyada və Günəş sistemindəki digər planetlərin orbitində olan insan tərəfindən yaradılmış obyektlərdir. Bu, təbii peyklər, orbit planetləri, cırtdan planetlər və hətta asteroidlərdən fərqlidir. Süni peyklər, dünyanı və digər planetlərlə əlaqə qurmağımızı və hətta uzaqdakı Kainatı izləmək üçün istifadə edilir.

Süni peyklər, insanoğlu inkişaf etdirib. Dünyanın və ya başqa planetlərin orbitinə yerləşdirdiyi peyklərdir. Bu peyklər ümumiyyətlə yarı-müstəqil kompüter ilə idarəli sistemlərdir.

1957-ci ildə SSRİ tərəfindən atılan ilk süni peyk olan Sputnik 1-dən bəri, minlərlə süni peyk Dünyadan idarə edilmişdir. Bu peyklərin hər birinin müəyyən bir məqsədi vardır. Süni peyklərin məqsədlərindən bəziləri bunlardır:

  • Xəbərləşmə peyki - TV, radio, telefon kimi ünsiyyət vasitələrini istifadə edə bilmək üçün kosmosa göndərilmiş peyklərdir. Müasir rabitə peykləri əksəriyyətlə "Molniya orbit" və ya "Alçaq Dünya" orbitlərini istifadə edərlər.
    • MILSTAR Xəbərləşmə peyki

    • Milstar.jpg Xəbərləşmə peyki MILSTAR

    • Meteorologiya peykləri -Bu peyklər dünyadakı meteoroloji hadisələri müşahidə üçün istifadə edilir.
    • Anti-peyk silah sistemləri - "Qatil peyklər" olaraq da bilinən bu peyklərin məqsədləri düşmən peykləri yox etməkdir. Düşmən peykləri vurmaq üçün kinetik güllələr ya da enerji və ya hissəcik silah sistemləri istifadə edilir.
    • Astronomiya peykləri -Kosmosdakı digər göy cisimlərini müşahidə etmək üçün istifadə edirlər.
    • Biopeyklər (Biosatellites)-Elmi məqsədlər üçün canlı orqanizmlər daşıyan peyklər.
    • Miniatür peyklər -Çox müxtəlif məqsədlərlə istifadə edilən qeyri-adi şəkildə kiçik cüssəli peyklərdir. 500-100 kq arasında olanlara "minipeyk", 100-10 kq arasında olanlara "mikropeyk", 10 kq-dan daha yüngül olanlara "nanopeyk" deyilir.
    • Naviqasiya peykləri: Radio siqnalları vasitəsi ilə dünya üzərindəki mobil cihazların yerlərini GPS sayəsində təsbit etməyə yarayan peyklərdir. İndiki vaxtda təyyarələrdə, avtomobillərdə hətta əldə istifadəsi olduqca yayılmış olan sistemdir. Sayəsində dünya üzərindəki mövqe bir neçə metrdən həssaslıqla müəyyən edilə bilər.
    • Müşahidə peykləri - (Reconnaissance satellites): Daha çox hərbi müşahidə etmə və kəşf məqsədilə istifadə edilən bu peyklərin gerçək qabiliyyətləri mövzusunda ətraflı bir məlumat mövcud deyil. Bunun səbəbi, bu sistemlərə dair məlumatların "çox gizli" məxfilik dərəcəsində olmasıdır.
    • Müşahidə peykləri -(Earth observation satellites): Bu peyklər vətəndaşları müşahidə etmək məqsədi ilə (ətraf faciələri, xəritə istehsalı vs.) istifadə olunan peyklərdir.
    • Günəş enerjisi peykləri - Bu peyklər günəş enerjisini dünya üzərindəki alıcılara istiqamətləndirərək, alternativ enerji qaynağı olaraq istifadəsi üçün planlanan peyklərdir.

    Kosmos stansiyaları: Kosmos stansiyaları, üzərində insanların yaşaması üçün inşa edilmiş strukturdur. İndiki vaxtda elmi məqsədlərlə istifadə edilən bu strukturlar astronavtların illərcə sığınmasına imkan verə bilməkdədir. Bu stansiyalar kosmosda daşıyıcı deyildirlər və enişə cəhd etmək kimi qabiliyyətləri yoxdur. Bu stansiyalara gediş gəlişi digər kosmos daşıyıcı vasitəsi ilə təmin edirlər.

    Süni peyklərin müşahidəsi.

    Buludsuz bir gecədə böyük süni peykləri çılpaq gözlə görmək mümkündür. Bunları təyyarələrdən ayırmaq çox asandır. Təyyarələr gecələri yanıb-sönən sarı-qırmızı, yaşıl anti-vuruşma və sis lampalarını yandırırlar. Halbuki süni peyklərin parlaqlığı ulduz kimidir. Axanulduzlar kimi itkin keçməzlər, çox yavaş hərəkət edərlər və göy üfüqündə itənə qədər görünərlər. Üfüqdə dünyanın kölgəsinə keçdikləri üçün artıq görünməz olurlar. Ən yaxşı göründükləri zaman Günəş batdıqdan az sonrakı zamandır.

    Bunları uçan dairələrlə də qarışdırmaq mümkün deyil. Çünki; orbitləri üzərində səhv yoldan getmədən müəyyən bir istiqamətdə gedərlər.

    Təbii Peyk

    Planetlərin ətrafında dönən göy cisimlərinə peyk adı verilir. Yerin tək təbii peyki Aydır.

    Ay, Dünyanın tək təbii peykidir. Günəş Sistemi içində beşinci böyük təbii peykdir. O, Yerə ən yaxın olan göy cismidir. Ay yeganə göy cismidir ki, insan ayağı dəymişdir. Ayın kütləsi Yerin kütləsindən 80 dəfə kiçikdir. Onun diametri Yerin diametrində 4 dəfə kiçikdir.

    Ayın parametrləri:

    Diametri: 3474 km

    Yerdən olan uzaqlığı: 384000 km (0,00257 a.v.)

    Kütləsi: 7,34·1022 kq

    Sıxlığı: 3340 kq/m3

    Orbitinin meyli: 5,15o

    Ayın ulduza nisbətən Yer ətrafına bir dəfə

    dövr etmə müddəti- siderik ay və ya ulduz ayı:

    27 gün 7 saat 12 dəq.

    Ayın Yerdən müşahidə olunan hər hansı bir

    fazasının təkrar görünməsi müddəti- sinodik ay:

    29 gün 12 saat 44 dəq.

    Ayın səthində temperatur:

    gündüz: +100o C

    gecə: -113o C


    Ay Yerin ətrafında demək olar ki, çevrə boyunca fırlanır. Ay orbitinin eksentrisiteti 0,055. Ayın orbiti ilə Yerin orbiti üst-üstə düşmür. O, Yer orbitindən gah yuxarı, gah da aşağı olur. Ay Yerin əsiri kimi hərəkət etmir, o, sanki Yerin yol yoldaşıdır. Hərdən biri tez gedir, o, birisi isə ona çatmağa çalışır. Bu hərəkət zamanı Ay həm Yerin, həmdə Günəşin cazibəsinə məruz qalır. Ayın Yer ətrafına fırlanma orbitində hərəkət istiqaməti Yerin öz oxu ətrafında fırlanma istiqaməti ilə eynidir. Ay bir gün ərzində ulduzlara nisbətən şərqə tərəf 13o bucaq dönür və 27 gün 7saat 12 dəqiqə müddətində birdə həmin yerə qayıdaraq Yerin ətrafına bir dövr edir- bu siderik ay adlanır. Ay orbitinin Yerə ən yaxın nöqtəsi orbitin perigeyi, ən uzaq nöqtəsi isə apogeyi adlanır. Ayın perigey məsafəsi q =a (1-e)=363 400 km ;

    apogey məsafəsi isə Q = a(1+e)=405 400 km - dir.

    Odur ki, onun perigeydə olarkən görünən ölçüləri apogeydə olan ölçülərindən böyük olur. Məsələn, perigeydə Ayın görünən diskinin diametri apogeydə olan diskindən 14%, parlaqlığı isə 30% çox olur. Ay perigeydə olarkən okeanlarda qabarmanın səviyyəsi də yüksək (təqribən 6-15 sm) olur. Ayın bu vəziyyəti insanların əhval–ruhiyyəsinə, psixoloji vəziyyətlərinə də təsir edir. Ay adətən dekabr ayında bu vəziyyətdə olur.

    Ayın fazaları:

    Ayın müxtəlif formalarda görünməsi ayın fazaları adlanır. Ayın 8 fazasını fərqləndirirlər. Bu fazaların ardıcıllığı Ay tamamilə görməyən andan başlayır. Ay ilkin fazada nazik oraq şəklində görünür. Bu zaman orağın yuxarı ucunu, aşağı ucu ilə birləşdirdikdə p hərfi alınarsa onda Ay təzə aydır. I vəziyyətində Ayın Yerə tərəf çevrilmiş yarısı işıqlanmır və ona görə Yerdən Ay görünmür. Buna təzə Ay deyilir. Təzə Ay fazasında Ay Yerlə Günəş arasında olur. Təzə Ay fazasından 2-3 gün sonra Ay Günəş batan kimi qabarıq tərəfi Günəşə tərəf çevrilmiş nazik oraq şəklində görünür.

    Sonrakı fazalarda oraq qalınlaşır və nəhayət Ayın tam yarısı görünür. II  vəziyyətində Yerdən baxdıqda Ay yarım disk şəklində görünür. Yarımdiskin qabarıq tərəfi Günəşə doğru yönəlib.Bu ayın birinci rübü adlanır. III vəziyyətində Ay dolu disk şəklində görünür. Günəş, Yer və Ay bir düz xətt üzərindədir. Yer Ayla Günəşin arasındadır. Bu faza dolu Ay və ya bədirlənmiş Ay adlanır. IV vəziyyətində Ay yarım disk şəklində görünür, yarım-diskin qabarıq tərəfi Günəşdən əks tərəfə yönəlir. Bu fazaya axırıncı rüb deyilir. Bu zaman Ay qərb kvadraturasında olur. Ay gecənin ikinci yarısı görünür. Biz həmişə Ayın bir tərəfini görürük. Əvvəllər bunu Ayı öz oxu ətrafında fırlanması ilə izah edirdilər. Lakin indi məlumdur ki, Ay da öz oxu ətrafında fırlanır. Lakin onun öz oxu ətrafında fırlanma periodu ilə Yer ətrafında fırlanma periodu tam üst-üstə düşdüyündən onun yalnız bir tərəfi bizə çevrilmiş olur.Beləliklə demək olar ki, Ayda da gecə və gündüz olur. Ayda Günəş sutkasının uzunluğu sinodik aya bərabər olur. Odur ki, Ayda gündüzün uzunluğu bizim iki həftəmizə bərabərdir.

    Ayın əmələ gəlməsi:

    Ayın əmələ gəlməsi haqqında 5 nəzəriyyə müzakirə olunmaqda davam edir.

    1. Ayrılma-parçalanma nəzəriyyəsi: Ay müəyyən dövrdə Yerin bir parçası olmuşdur. Günəş sisteminin müəyyən tarixi mərhələsində Yerdən ayrılmışdır.
    2. Tutulma nəzəriyyəsi: Ay Yerdən kənarda formalaşmışdır və sonra Yerin cazibə qüvvəsi nəticəsində tutulmuşdur.
    3. Kondensasiya nəzəriyyəsi: Günəş sisteminin nebuladan əmələ gəlməsi mərhələsində Ay və Yer eyni zamanda kondensasiya olunmuşlar.
    4. Toqquşma nəzəriyyəsi: Yerin formalaşması ərəfəsində onun çox nəhəng asteroidlərlə toqquşmasından yaranan yerətrafı dumanlığın sonradan sıxılması nəticəsində Ayın yaranması.
    5. Püskürmədən Həlqənin yaranması nəzəriyyəsi: Mars ölçüsündə planetə oxşar göy cismi Yerə zərbə vurmuşdur və bu zaman Yer külli miqdarda maddə püskürmüşdür və bu maddə Yerin ətraffında qurşaq əmələ gətirmişdir. Sonradan bu qurşaq kondensə olunaraq Aya çevrilmişdir.

    Son 10 ildə aparılan araşdırmalar bu nəzəriyyələrdən beşincinin daha çox həqiqətə yaxın olduğunu ehtimal edirlər.

    Aya kosmik uçuşlar.

    1966-cı il fevral ayının 3-ündə ilk Sovet avtomatik stansiyası Luna-9 Ayın səthinə enmiş və televiziya verilişi ilə onun panoramını göstərmişdir. Sovet İttifaqının Aya uçmuş sonuncu kosmik gəmisi Luna-24 18 avqust 1976-cı ildə Ayın Krizis Dənizi deyilən ərazisindən nümunələr götürərək Yerə qayıtmışdı.

    Ayın öyrənilməsində isə ən mühüm mərhələ Amerikanın Apollon proqramı ilə onun səthinə astronovtların göndərilməsi olmuşdur. İnsan ilk dəfə Ayın səthinə məhz bu proqram vasitəsilə çatdırılmışdır. Bu hadisə 1969-cu il 21 iyulda baş vermişdir. Neil Armstronq və Edvin Oldrin Ayın səthinə enmiş, Mixael Kollins isə ayın ətrafına fırlanan aparatın göyərtisində qalmışdı. Ayın səthinə ilk ayaq basan Neil Armstronq olmuşdur.

    Yaponiya alimləri Yer kürəsinin peyki Ayın öyrənilməsi proqramı üzərində işləyirlər. Proqrama görə Ayda elmi-tədqiqat bazası və orada işləmək üçün xüsusı robotlar yaradılacaq. Yer kürəsinin peykinin öyrənilməsi proqramı xüsusi çağırılmış iclasda müzakirə edilib. İclasda 2020-ci ilədək Ayda aparılacaq elmi tədqiqatların ümumi dəyəri 200 milyard yen (2,2 milyard dollar) məbləğində qiymətləndirilib. Ayın səthi iki mərhələdə öyrəniləcək. 2015-ci ilədək Aya təkərli robotlar göndəriləcəkdir. Robotlar vasitəsilə videogörüntülər Yer Kürəsinə ötürüləcək və Ayın daxili quruluşu öyrəniləcəkdir. Növbəti beş ildə Ayın cənub qütbündə tədqiqat bazası yaradılacaq, həmin bazadan 100 kilometr radiusda kəşfiyyat və tədqiqat işləri aparılacaq. Stansiya müstəqil şəkildə elektrik enerjisi istehsal edəcək, torpaq nümunələri və xüsusi qiymətli nüsxələri Yerə göndərəcək.

    Digər planetlərin təbii peykləri

    Mars-ın 2 təbii peyki vardır. Daxili təbii peyki Fobos (Qorxu) və xarici təbii peyki Deymos (Dəhşət) adlandırılmışdır. Marsın təbii peyklərinin şəkli ilk dəfə Mariner 9 süni peykinin köməyi ilə alınmışdır.

    Yupiter- i ən çox tədqiq edən İtaliya astronomi Qalileo Qaliley olmuşdur. O, 1610-cu ildə yanvarın7-ində Yupiterin 3 təbii peykini və yanvarı 13-ündə dördüncü təbii peykini kəşf etmişdir. Hal-hazırda ən çox peyki olan Yupiterin 63 təbii peyki olduğu sübut edilmişdir. Onlardan bir neçəsinin adını qeyd edək, İo və Europa Aya bənzəyir və təqribən eyni ölçüdədirlər, Qanimed və Kallisto isə ölçülərinə görə Merkuriyə oxşayır.

    Saturn- təbii peyklərin sayına görə ikinci planetdir. Onun 30 təbii peyki vardır. Bunlardan ən böyükləri 7-dir, qalan təbii peykləri isə xeyli kiçikdir. Saturuna yaxın birinci təbii peyki Mimas-dır. Digərləri isə Enseladus, Tisis, Dioni, Ria, İapetus və Titan- Saturnun ən böyük təbii peykləridir.

    Uran- nın 21 təbii peyki vardır. Bunların ən böyüyünün diametri 1578 km, ən kiçiyinin diametri isə 12 km-dir. Voycer-2 süni peyki sayəsində Uranın xeyli təbii peyki kəşf edilmişdir. Uranın ən böyük təbii peyləri bunlardır: Miranda, Ariel, Umbriel, Titania və Oberon.

    Neptun- nun hal- hazırda irili-xırdalı 13 təbii peyki vardır. Bunların ən böyüyü Triton və Nereiddir.


    İstinadlar

    1. ↑ İ.Əhmədov " Astronomiya"(mühazirələr), Bakı, 2007
    2. ↑ C.M.Quluzadə "Klassik astronomiya", Bakı Dövlət Universitetinin nəşriyyatı, Bakı, 2004.
    3. http://minber.az/ay-haqqinda-bilm%C9%99dikl%C9%99rimiz
       Astronomiya ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin.


    Avqust 07, 2021
    təbii, süni, peyklər, süni, peyklər, süni, peyklər, dünyada, günəş, sistemindəki, digər, planetlərin, orbitində, olan, insan, tərəfindən, yaradılmış, obyektlərdir, təbii, peyklər, orbit, planetləri, cırtdan, planetlər, hətta, asteroidlərdən, fərqlidir, süni, p. Suni Peykler Suni peykler Dunyada ve Gunes sistemindeki diger planetlerin orbitinde olan insan terefinden yaradilmis obyektlerdir Bu tebii peykler orbit planetleri cirtdan planetler ve hetta asteroidlerden ferqlidir Suni peykler dunyani ve diger planetlerle elaqe qurmagimizi ve hetta uzaqdaki Kainati izlemek ucun istifade edilir Suni peykler insanoglu inkisaf etdirib Dunyanin ve ya basqa planetlerin orbitine yerlesdirdiyi peyklerdir Bu peykler umumiyyetle yari musteqil komputer ile idareli sistemlerdir 1957 ci ilde SSRI terefinden atilan ilk suni peyk olan Sputnik 1 den beri minlerle suni peyk Dunyadan idare edilmisdir Bu peyklerin her birinin mueyyen bir meqsedi vardir Suni peyklerin meqsedlerinden bezileri bunlardir Xeberlesme peyki TV radio telefon kimi unsiyyet vasitelerini istifade ede bilmek ucun kosmosa gonderilmis peyklerdir Muasir rabite peykleri ekseriyyetle Molniya orbit ve ya Alcaq Dunya orbitlerini istifade ederler MILSTAR Xeberlesme peyki Milstar jpg Xeberlesme peyki MILSTARMeteorologiya peykleri Bu peykler dunyadaki meteoroloji hadiseleri musahide ucun istifade edilir Anti peyk silah sistemleri Qatil peykler olaraq da bilinen bu peyklerin meqsedleri dusmen peykleri yox etmekdir Dusmen peykleri vurmaq ucun kinetik gulleler ya da enerji ve ya hissecik silah sistemleri istifade edilir Astronomiya peykleri Kosmosdaki diger goy cisimlerini musahide etmek ucun istifade edirler Biopeykler Biosatellites Elmi meqsedler ucun canli orqanizmler dasiyan peykler Miniatur peykler Cox muxtelif meqsedlerle istifade edilen qeyri adi sekilde kicik cusseli peyklerdir 500 100 kq arasinda olanlara minipeyk 100 10 kq arasinda olanlara mikropeyk 10 kq dan daha yungul olanlara nanopeyk deyilir Naviqasiya peykleri Radio siqnallari vasitesi ile dunya uzerindeki mobil cihazlarin yerlerini GPS sayesinde tesbit etmeye yarayan peyklerdir Indiki vaxtda teyyarelerde avtomobillerde hetta elde istifadesi olduqca yayilmis olan sistemdir Sayesinde dunya uzerindeki movqe bir nece metrden hessasliqla mueyyen edile biler Musahide peykleri Reconnaissance satellites Daha cox herbi musahide etme ve kesf meqsedile istifade edilen bu peyklerin gercek qabiliyyetleri movzusunda etrafli bir melumat movcud deyil Bunun sebebi bu sistemlere dair melumatlarin cox gizli mexfilik derecesinde olmasidir Musahide peykleri Earth observation satellites Bu peykler vetendaslari musahide etmek meqsedi ile etraf facieleri xerite istehsali vs istifade olunan peyklerdir Gunes enerjisi peykleri Bu peykler gunes enerjisini dunya uzerindeki alicilara istiqametlendirerek alternativ enerji qaynagi olaraq istifadesi ucun planlanan peyklerdir Kosmos stansiyalari Kosmos stansiyalari uzerinde insanlarin yasamasi ucun insa edilmis strukturdur Indiki vaxtda elmi meqsedlerle istifade edilen bu strukturlar astronavtlarin illerce siginmasina imkan vere bilmekdedir Bu stansiyalar kosmosda dasiyici deyildirler ve enise cehd etmek kimi qabiliyyetleri yoxdur Bu stansiyalara gedis gelisi diger kosmos dasiyici vasitesi ile temin edirler Mundericat 1 Suni peyklerin musahidesi 2 Tebii Peyk 3 Ayin fazalari 4 Ayin emele gelmesi 5 Aya kosmik ucuslar 6 Diger planetlerin tebii peykleri 7 IstinadlarSuni peyklerin musahidesi RedakteBuludsuz bir gecede boyuk suni peykleri cilpaq gozle gormek mumkundur Bunlari teyyarelerden ayirmaq cox asandir Teyyareler geceleri yanib sonen sari qirmizi yasil anti vurusma ve sis lampalarini yandirirlar Halbuki suni peyklerin parlaqligi ulduz kimidir Axanulduzlar kimi itkin kecmezler cox yavas hereket ederler ve goy ufuqunde itene qeder gorunerler Ufuqde dunyanin kolgesine kecdikleri ucun artiq gorunmez olurlar En yaxsi gorundukleri zaman Gunes batdiqdan az sonraki zamandir Bunlari ucan dairelerle de qarisdirmaq mumkun deyil Cunki orbitleri uzerinde sehv yoldan getmeden mueyyen bir istiqametde gederler Tebii Peyk RedaktePlanetlerin etrafinda donen goy cisimlerine peyk adi verilir Yerin tek tebii peyki Aydir Ay Dunyanin tek tebii peykidir Gunes Sistemi icinde besinci boyuk tebii peykdir O Yere en yaxin olan goy cismidir Ay yegane goy cismidir ki insan ayagi deymisdir Ayin kutlesi Yerin kutlesinden 80 defe kicikdir Onun diametri Yerin diametrinde 4 defe kicikdir 1 Ayin parametrleri Diametri 3474 kmYerden olan uzaqligi 384000 km 0 00257 a v Kutlesi 7 34 1022 kqSixligi 3340 kq m3Orbitinin meyli 5 15oAyin ulduza nisbeten Yer etrafina bir defedovr etme muddeti siderik ay ve ya ulduz ayi 27 gun 7 saat 12 deq Ayin Yerden musahide olunan her hansi birfazasinin tekrar gorunmesi muddeti sinodik ay 29 gun 12 saat 44 deq Ayin sethinde temperatur gunduz 100o Cgece 113o CAy Yerin etrafinda demek olar ki cevre boyunca firlanir Ay orbitinin eksentrisiteti 0 055 Ayin orbiti ile Yerin orbiti ust uste dusmur O Yer orbitinden gah yuxari gah da asagi olur Ay Yerin esiri kimi hereket etmir o sanki Yerin yol yoldasidir Herden biri tez gedir o birisi ise ona catmaga calisir Bu hereket zamani Ay hem Yerin hemde Gunesin cazibesine meruz qalir Ayin Yer etrafina firlanma orbitinde hereket istiqameti Yerin oz oxu etrafinda firlanma istiqameti ile eynidir Ay bir gun erzinde ulduzlara nisbeten serqe teref 13o bucaq donur ve 27 gun 7saat 12 deqiqe muddetinde birde hemin yere qayidaraq Yerin etrafina bir dovr edir bu siderik ay adlanir Ay orbitinin Yere en yaxin noqtesi orbitin perigeyi en uzaq noqtesi ise apogeyi adlanir Ayin perigey mesafesi q a 1 e 363 400 km apogey mesafesi ise Q a 1 e 405 400 km dir 2 Odur ki onun perigeyde olarken gorunen olculeri apogeyde olan olculerinden boyuk olur Meselen perigeyde Ayin gorunen diskinin diametri apogeyde olan diskinden 14 parlaqligi ise 30 cox olur Ay perigeyde olarken okeanlarda qabarmanin seviyyesi de yuksek teqriben 6 15 sm olur Ayin bu veziyyeti insanlarin ehval ruhiyyesine psixoloji veziyyetlerine de tesir edir Ay adeten dekabr ayinda bu veziyyetde olur Ayin fazalari RedakteAyin muxtelif formalarda gorunmesi ayin fazalari adlanir Ayin 8 fazasini ferqlendirirler Bu fazalarin ardicilligi Ay tamamile gormeyen andan baslayir Ay ilkin fazada nazik oraq seklinde gorunur Bu zaman oragin yuxari ucunu asagi ucu ile birlesdirdikde p herfi alinarsa onda Ay teze aydir I veziyyetinde Ayin Yere teref cevrilmis yarisi isiqlanmir ve ona gore Yerden Ay gorunmur Buna teze Ay deyilir Teze Ay fazasinda Ay Yerle Gunes arasinda olur Teze Ay fazasindan 2 3 gun sonra Ay Gunes batan kimi qabariq terefi Gunese teref cevrilmis nazik oraq seklinde gorunur Sonraki fazalarda oraq qalinlasir ve nehayet Ayin tam yarisi gorunur II veziyyetinde Yerden baxdiqda Ay yarim disk seklinde gorunur Yarimdiskin qabariq terefi Gunese dogru yonelib Bu ayin birinci rubu adlanir III veziyyetinde Ay dolu disk seklinde gorunur Gunes Yer ve Ay bir duz xett uzerindedir Yer Ayla Gunesin arasindadir Bu faza dolu Ay ve ya bedirlenmis Ay adlanir IV veziyyetinde Ay yarim disk seklinde gorunur yarim diskin qabariq terefi Gunesden eks terefe yonelir Bu fazaya axirinci rub deyilir Bu zaman Ay qerb kvadraturasinda olur Ay gecenin ikinci yarisi gorunur 2 Biz hemise Ayin bir terefini goruruk Evveller bunu Ayi oz oxu etrafinda firlanmasi ile izah edirdiler Lakin indi melumdur ki Ay da oz oxu etrafinda firlanir Lakin onun oz oxu etrafinda firlanma periodu ile Yer etrafinda firlanma periodu tam ust uste dusduyunden onun yalniz bir terefi bize cevrilmis olur Belelikle demek olar ki Ayda da gece ve gunduz olur Ayda Gunes sutkasinin uzunlugu sinodik aya beraber olur Odur ki Ayda gunduzun uzunlugu bizim iki heftemize beraberdir 1 Ayin emele gelmesi RedakteAyin emele gelmesi haqqinda 5 nezeriyye muzakire olunmaqda davam edir Ayrilma parcalanma nezeriyyesi Ay mueyyen dovrde Yerin bir parcasi olmusdur Gunes sisteminin mueyyen tarixi merhelesinde Yerden ayrilmisdir Tutulma nezeriyyesi Ay Yerden kenarda formalasmisdir ve sonra Yerin cazibe quvvesi neticesinde tutulmusdur Kondensasiya nezeriyyesi Gunes sisteminin nebuladan emele gelmesi merhelesinde Ay ve Yer eyni zamanda kondensasiya olunmuslar Toqqusma nezeriyyesi Yerin formalasmasi erefesinde onun cox neheng asteroidlerle toqqusmasindan yaranan yeretrafi dumanligin sonradan sixilmasi neticesinde Ayin yaranmasi Puskurmeden Helqenin yaranmasi nezeriyyesi Mars olcusunde planete oxsar goy cismi Yere zerbe vurmusdur ve bu zaman Yer kulli miqdarda madde puskurmusdur ve bu madde Yerin etraffinda qursaq emele getirmisdir Sonradan bu qursaq kondense olunaraq Aya cevrilmisdir Son 10 ilde aparilan arasdirmalar bu nezeriyyelerden besincinin daha cox heqiqete yaxin oldugunu ehtimal edirler Aya kosmik ucuslar Redakte1966 ci il fevral ayinin 3 unde ilk Sovet avtomatik stansiyasi Luna 9 Ayin sethine enmis ve televiziya verilisi ile onun panoramini gostermisdir 1 Sovet Ittifaqinin Aya ucmus sonuncu kosmik gemisi Luna 24 18 avqust 1976 ci ilde Ayin Krizis Denizi deyilen erazisinden numuneler goturerek Yere qayitmisdi Ayin oyrenilmesinde ise en muhum merhele Amerikanin Apollon proqrami ile onun sethine astronovtlarin gonderilmesi olmusdur Insan ilk defe Ayin sethine mehz bu proqram vasitesile catdirilmisdir Bu hadise 1969 cu il 21 iyulda bas vermisdir Neil Armstronq ve Edvin Oldrin Ayin sethine enmis Mixael Kollins ise ayin etrafina firlanan aparatin goyertisinde qalmisdi Ayin sethine ilk ayaq basan Neil Armstronq olmusdur Yaponiya alimleri Yer kuresinin peyki Ayin oyrenilmesi proqrami uzerinde isleyirler Proqrama gore Ayda elmi tedqiqat bazasi ve orada islemek ucun xususi robotlar yaradilacaq Yer kuresinin peykinin oyrenilmesi proqrami xususi cagirilmis iclasda muzakire edilib Iclasda 2020 ci iledek Ayda aparilacaq elmi tedqiqatlarin umumi deyeri 200 milyard yen 2 2 milyard dollar mebleginde qiymetlendirilib Ayin sethi iki merhelede oyrenilecek 2015 ci iledek Aya tekerli robotlar gonderilecekdir Robotlar vasitesile videogoruntuler Yer Kuresine oturulecek ve Ayin daxili qurulusu oyrenilecekdir Novbeti bes ilde Ayin cenub qutbunde tedqiqat bazasi yaradilacaq hemin bazadan 100 kilometr radiusda kesfiyyat ve tedqiqat isleri aparilacaq Stansiya musteqil sekilde elektrik enerjisi istehsal edecek torpaq numuneleri ve xususi qiymetli nusxeleri Yere gonderecek 3 Diger planetlerin tebii peykleri RedakteMars in 2 tebii peyki vardir Daxili tebii peyki Fobos Qorxu ve xarici tebii peyki Deymos Dehset adlandirilmisdir Marsin tebii peyklerinin sekli ilk defe Mariner 9 suni peykinin komeyi ile alinmisdir Yupiter i en cox tedqiq eden Italiya astronomi Qalileo Qaliley olmusdur O 1610 cu ilde yanvarin7 inde Yupiterin 3 tebii peykini ve yanvari 13 unde dorduncu tebii peykini kesf etmisdir Hal hazirda en cox peyki olan Yupiterin 63 tebii peyki oldugu subut edilmisdir Onlardan bir necesinin adini qeyd edek Io ve Europa Aya benzeyir ve teqriben eyni olcudedirler Qanimed ve Kallisto ise olculerine gore Merkuriye oxsayir 1 Saturn tebii peyklerin sayina gore ikinci planetdir Onun 30 tebii peyki vardir Bunlardan en boyukleri 7 dir qalan tebii peykleri ise xeyli kicikdir Saturuna yaxin birinci tebii peyki Mimas dir Digerleri ise Enseladus Tisis Dioni Ria Iapetus ve Titan Saturnun en boyuk tebii peykleridir Uran nin 21 tebii peyki vardir Bunlarin en boyuyunun diametri 1578 km en kiciyinin diametri ise 12 km dir Voycer 2 suni peyki sayesinde Uranin xeyli tebii peyki kesf edilmisdir Uranin en boyuk tebii peyleri bunlardir Miranda Ariel Umbriel Titania ve Oberon Neptun nun hal hazirda irili xirdali 13 tebii peyki vardir Bunlarin en boyuyu Triton ve Nereiddir 1 Istinadlar Redakte 1 2 3 4 5 I Ehmedov Astronomiya muhazireler Baki 2007 1 2 C M Quluzade Klassik astronomiya Baki Dovlet Universitetinin nesriyyati Baki 2004 http minber az ay haqqinda bilm C9 99dikl C9 99rimiz Astronomiya ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin Menbe https az wikipedia org w index php title Tebii ve suni peykler amp oldid 5126633, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

    ne axtarsan burda

    , en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.