fbpx
Wikipedia

Qazan xan (Elxani)

Sultan Mahmud Qazan xan (5 noyabr 1271, Mazandaran ostanı11 may 1304, Qəzvin) — Arqun xanın oğlu, elxan.

Qazan xan
monq. ᠭᠠᠽᠠᠨ ᠬᠠᠭᠠᠨ
Sələfi Baydu xan
Xələfi Olcaytu
Sələfi Arqun xan
Xələfi Əbu Səid Bahadur
Şəxsi məlumatlar
Doğum tarixi
Doğum yeri Abaskun, Mazandaran
Vəfat tarixi (32 yaşında)
Vəfat yeri Qəzvin
Dəfn yeri
Sülalə Elxanilər
Atası Arqun xan
Anası Qutluq xatun
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Həyatı

Qazan xan 1271-ci ildə, Abaqa xanın hakimiyyəti dövründə doğulmuşdu. Atası Arqun xan, anası Dörben tayfasından Qutluq xatundur. Ögey nənəsi Buluğan xatun tərəfindən yetişdirilmişdir. Qazan və Olcaytu ikisi də xristian kimi böyüdülmüşdülər.Buddizmi, Monqol yazısını və Uyğur yazısını öyrənmişdi. 11 yaşında Xorasan valisi olmuşdur.

Vali kimi fəaliyyəti

1289-cu ildə Novruz ağa Oyrotun üsyanına qarşı mübarizə aparan Qazan xan əsasən Çağataylarla konfliktdə olmuşdur. 1291-ci ildə Keyxatunun taxta çıxmasına səs çıxarmamışdı. Əmisinə sadiq olsa da çaonu tədavülə buraxmadı. 1295-ci ildə Novruz ağa ilə barışan Qazan onu sərkərdələrindən birinə çevirdi. Vali olduğu dövrdə Xubilay xaqanın göndərdiyi Kökəçin xatunla evlənmişdi.

Hakimiyyəti

16 iyun 1295-ci ildə müsəlman olan Qazan xan həmin ilin oktyabrında Baydunu devirərək hakimiyyətə gəlmişdi. Mahmud adını qəbul edən Qazan xanın əsas işi hakimiyyəti möhkəmlətmək olmuşdur. Qazan xan üzdə müsəlman olsa da Tenqri dinində idi. Mahmud Qazan xan öz yaxın adamlarından olan Novruz ağa Oyrotu Borçalıya canişin təyin etmişdi. Lakin tezliklə Novruz buddistləri və xristianları təqib etməyə başladığı üçün Qazan xan, bu vəzifədən kənarlaşdırıldı və 13 avqust 1297-ci ildə edam olundu. 1298-ci ildə Fəzlullah Rəşidəddini vəzir təyin etdi. Bundan əlavə Bolad ağa da sarayda xüsusi önəm daşıyırdı.

Digər monqol xanlıqları ilə əlaqələr

Qazanın Qızıl Orda ilə problemi olmasa da Çağataylarla mübarizəyə davam edirdi. 1295-ci ildə Duva xanın basqınına, 1296 və 1299-cu ildə Kiçik Asiyada üsyanlara məruz qalmışdı. Qazan xan Yuan sülaləsi ilə mehriban əlaqələrdə olmuş, Kaydu xana qarşı rəqiblərini dəstəkləmişdir.

Avropalılarla münasibətlər

Qazan xan sələflərinin anti-Məmlük siyasətini davam etdirir, Avropalılarla əlaqələri sıxlaşdırırdı. 1299-cu ildə Hələb şəhərini Məmlüklərin əlindən almış, Kilikiya çarı II Hetumla birlikdə Məbəd Cəngavərlərini də öz tərəfinə çəkərək güclü bir ittifaq qurdu. 1299-cu ildə Vadi əl-Xəzandar döyüşündə məmlükləri ikinci dəfə məğlubiyyətə uğradaraq Qəzzəyə qədər Məmlükləri qovdu. Bir neçə gün sonra Dəməşq ələ keçirildi. Mulay noyon Suriya valisi təyin olundu. Qorxuya düşən məmlüklər İbn Teymiyyə başçılığında Marağaya səfirlik göndərdilər. Lakin bu üstünlük çox çəkmədi və 1303-cü ildə monqollar Məmlük ordusuna məğlub oldular.

Gürcülərlə münasibətlər

Qazan xan atası Arqun xan tərəfindən boynu vurulmuş Dmitrinin oğlu Davidi 1299-cu ildə yanına çağıraraq, onu Tiflisə canişin təyin etmək istədiyini bildirdi. Lakin David Mahmud Qazan xana qarşı qiyam qaldırmış sultan Orxanın yanına elçilər göndərərək, ona tabe olmaq istədiyini bildirdi. Onun bu hərəkətindən qəzəblənən Mahmud Qazan xan Davidin kiçik qardaşı Georgini canişin təyin etdi. David qorxusundan Araqvi əyalətində gizləndi. Georginin ortancıl qardaşı Vaxtanq Mahmud Qazan xanın yanına gələrək onu hakim təyin etməyi xahiş etdi.

Daxili siyasət

Yalnız Qazan xanın hakimiyyətə gəlişi ilə Elxanlılar dövlətində müsəlmanların vəziyyəti xeyli yüngülləşdi. O, atası Arqun xanın da vəziri olmuş Fəzlullah Rəşidəddinlə birlikdə dini, torpaq, vergi, məhkəmə, rabitə və ticarət sahələrində islahatlar keçirdi. Qazan xan islam dinini qəbul edərək, yerli əhalinin dəstəyini qazandı. Mahmud Qazan xan adını almış bu hökmdar pul sikkələrinin üzərinə «Allah, Məhəmməd, Əli» sözlərini zərb etdirdi. Qazan xan vergi islahatı ilə vergilərin növlərini, toplama üsullarını və vaxtını dəqiqləşdirdi. Vergilərin toplanması mərkəzi divana tapşırıldı,vilayət hakimlərinin bu işə müdaxiləsinə icazə verilmədi. Məhkəmə islahatında əsas məqsəd ölkədə hüquqi özbaşınalıqlara, qanunsuzluqlara son qoymaq, şəriət qanunlarının aliliyini təmin etdirməkdən ibarət idi. Qazı vəzifəsinə layiqli din xadimlərinin təyin olunmasına, məhkəmələrdə həyata keçirilən əmlak alqı-satqısı işində qayda-qanun yaradılmasına xüsusi fikir verilirdi. Qazı vəzifəsinə təyin olunanlardan qanuna əməl edəcəklərinə dair iltizam alınırdı.

Ölkə ərazisində vahid rabitə-poçt sistemi tətbiq edildi, hər 20 kilometrdən bir rabitə dayanacaqları – yamlar yaradıldı. Yam rəislərinin ixtiyarına lazımi qədər məmurlar, qoşqu vasitələri verildi. Rabitə xidmətləri üçün əhalidən vəsait tələb olunması qəti qadağan edildi. Yollarda karvansaralar tikildi.

İslahatlar

Torpaq islahatı

Qazan xanın torpaq islahatının əsasını monqolların orta təbəqəsinin və dövlətə xidmət edən yerli əyanların mənafeyinin qorunması təşkil edirdi. Qazan xanın torpaq islahatına əsasən:

  • Bayrat torpaqları qeydə alındı və onların sahibkarlığı müəyyənləşdirildi;
  • Sahibsiz torpaqlar divan sərəncamına verildi;
  • Becərilməyən mülklər satın alınaraq dövlət torpaqlarına qatıldı;
  • İqta torpaqları alınıb-satıla bilməzdi;
  • Sahibi öldükdən sonra iqta hərbi xidməti davam etdirən varisə verilirdi;
  • Becərilməyən torpaqlar yeni sahibkarlara paylandı və onların bu ərazi üzərindəki hüquqları divan sənədləri ilə qanuniləşdirildi;
  • Orduda xidmət edən monqollara incu, bayrat və divan torpaqları hesabına iqta verilirdi;
  • Kəndlilər öz torpaqlarını tərk edə bilməzdi (1303-cü il fərmanına əsasən).

Vergi islahatı

Qazan xanın həyata keçirdiyi ən mühüm tədbirlərdən biri də vergi islahatıdır. İslahata əsasən:

  • Vergi verənlərin siyahısı tutuldu;
  • Qeyri-qanuni vergilər ləğv edildi;
  • Hər bir kəndin və ya şəhərin ödəyəcəyi verginin məbləği lövhələrə həkk olunurdu;
  • Vergilər pulla və ya natura ilə toplana bilərdi;
  • Əldə edilmiş vergilərin məsrəfi üzərinə ciddi nəzarət qoyuldu;
  • Vergilərin toplama vaxtı dəqiqləşdirildi;
  • Vergilərin toplanması Mərkəzi Divana həvalə olundu;
  • Vilayət hakimləri vergilərin toplanmasına müdaxilə edə bilməzdi;
  • Vergilərin toplanmasının icarəyə verilməsinə ciddi nəzarət qoyuldu.

Məhkəmə islahatı

Qazan xan ölkədəki rüşvətxorluq, özbaşınalıq və məhkəmə sistemindəki problemləri həll etmək məqsədi ilə islahat keçirdi. İslahata əsasən:

  • 30 illik iddia sənədləri öz qüvvəsini itirdi;
  • Mühakimələr üçün alınan ödənclər dəqiqləşdirildi;
  • Şəhər, kənd və mahal qazılarının səlahiyyətləri müəyyənləşdirildi;
  • Qazı vəzifəsinə təyin olunanlardan qanuna ciddi əməl edəcəkləri barədə iltizam alınırdı.

Rabitə islahatı

Qazan xanın rabitə islahatına əsasən vahid rabitə sistemi yaradıldı. Əsas yollarda hər 20 km-dən bir yamlar qurulurdu. Yamlara aiddir:

  • Əmirlər tərəfindən idarə edilməsi;
  • Sərəncamlarında qulluqçuların olması;
  • Elçilərin qarşılanmasında mühüm rol oynaması.

Pul islahatı

Qazan xanın pul islahatına əsasən:

  • Vahid pul sistemi yaradıldı;
  • Çəki və ölçü vahidləri sabitləşdirildi;
  • Ayrı-ayrı vilayətlərdə işlədilən pullar ləğv edildi.

Şəxsiyyəti

Qazan xan kimya və rəssamlığa maraq duyurdu, Türkcə, Çincə, Ərəbcə, Farsca, Latınca, Tibet dilində, HindcəMonqolca danışa bilirdi. Bizans tarixçisi Georgi Paximerin qeydlərinə əsasən xan, boş vaxtlarında dəmirçiliklə məşğul olurdu. Cəmi ət-Təvarix məhz onun dövründə yazılmışdır. Qazan xan, 1304-cü ildə vəfat etmişdir.

Ailəsi

Xatunları

  • Buluğan xatun
  • Aşil xatun
  • Kökəçi xatun
  • Dondi xatun
  • Keremun xatun

Oğulları

  • Alaçu — 1300-cü ildə vəfat etmişdi.

Qızları

  • Olcay Qutluq

İstinadlar

  1. Richard Foltz, Religions of the Silk Road, Palgrave Macmillan, 2nd edition, 2010, p. 120 ISBN 978-0-230-62125-1
  2. Charles Melville, "Padshah-i Islam: the conversion of Sultan Mahmud Ghazan Khan,p.159-177"
  3. Christopher P. Atwood Encyclopedia of Mongolia and the Mongol Empire, p.199
  4. Histoire de l'Empire Mongol, Jean-Paul Roux
  5. "Maḥmūd Ghāzān." Encyclopædia Britannica. 2009

qazan, elxani, məqalənin, bəzi, məlumatlarının, mənbəsi, göstərilməmişdir, daha, ətraflı, məlumat, üçün, məqalənin, müzakirə, səhifəsinə, baxa, məqaləyə, uyğun, formada, mənbələr, əlavə, edib, vikipediyanı, zənginləşdirə, bilərsiniz, avqust, 2021, sultan, mahm. Bu meqalenin bezi melumatlarinin menbesi gosterilmemisdir Daha etrafli melumat ucun meqalenin muzakire sehifesine baxa ve meqaleye uygun formada menbeler elave edib Vikipediyani zenginlesdire bilersiniz avqust 2021 Sultan Mahmud Qazan xan 5 noyabr 1271 Mazandaran ostani 11 may 1304 Qezvin Arqun xanin oglu elxan Qazan xanmonq ᠭᠠᠽᠠᠨ ᠬᠠᠭᠠᠨElxaniler sulalesinden VII elxan3 noyabr 1295 17 may 1304Selefi Baydu xanXelefi OlcaytuXorasan valisi11 avqust 1284 3 noyabr 1295Selefi Arqun xanXelefi Ebu Seid BahadurSexsi melumatlarDogum tarixi 5 noyabr 1271Dogum yeri Abaskun MazandaranVefat tarixi 17 may 1304 32 yasinda Vefat yeri QezvinDefn yeri TebrizSulale ElxanilerAtasi Arqun xanAnasi Qutluq xatun Vikianbarda elaqeli mediafayllar Mundericat 1 Heyati 2 Vali kimi fealiyyeti 3 Hakimiyyeti 3 1 Diger monqol xanliqlari ile elaqeler 3 2 Avropalilarla munasibetler 3 3 Gurculerle munasibetler 4 Daxili siyaset 5 Islahatlar 5 1 Torpaq islahati 5 2 Vergi islahati 5 3 Mehkeme islahati 5 4 Rabite islahati 5 5 Pul islahati 6 Sexsiyyeti 7 Ailesi 7 1 Xatunlari 7 2 Ogullari 7 3 Qizlari 8 Istinadlar 9 Hemcinin baxHeyati RedakteQazan xan 1271 ci ilde Abaqa xanin hakimiyyeti dovrunde dogulmusdu Atasi Arqun xan anasi Dorben tayfasindan Qutluq xatundur Ogey nenesi Bulugan xatun terefinden yetisdirilmisdir Qazan ve Olcaytu ikisi de xristian kimi boyudulmusduler 1 Buddizmi Monqol yazisini ve Uygur yazisini oyrenmisdi 2 11 yasinda Xorasan valisi olmusdur Vali kimi fealiyyeti Redakte1289 cu ilde Novruz aga Oyrotun usyanina qarsi mubarize aparan Qazan xan esasen Cagataylarla konfliktde olmusdur 1291 ci ilde Keyxatunun taxta cixmasina ses cixarmamisdi Emisine sadiq olsa da caonu tedavule buraxmadi 1295 ci ilde Novruz aga ile barisan Qazan onu serkerdelerinden birine cevirdi Vali oldugu dovrde Xubilay xaqanin gonderdiyi Kokecin xatunla evlenmisdi Hakimiyyeti Redakte16 iyun 1295 ci ilde muselman olan Qazan xan hemin ilin oktyabrinda Baydunu devirerek hakimiyyete gelmisdi Mahmud adini qebul eden Qazan xanin esas isi hakimiyyeti mohkemletmek olmusdur Qazan xan uzde muselman olsa da Tenqri dininde idi 3 Mahmud Qazan xan oz yaxin adamlarindan olan Novruz aga Oyrotu Borcaliya canisin teyin etmisdi Lakin tezlikle Novruz buddistleri ve xristianlari teqib etmeye basladigi ucun Qazan xan bu vezifeden kenarlasdirildi ve 13 avqust 1297 ci ilde edam olundu 1298 ci ilde Fezlullah Resideddini vezir teyin etdi Bundan elave Bolad aga da sarayda xususi onem dasiyirdi Diger monqol xanliqlari ile elaqeler Redakte Qazanin Qizil Orda ile problemi olmasa da Cagataylarla mubarizeye davam edirdi 1295 ci ilde Duva xanin basqinina 1296 ve 1299 cu ilde Kicik Asiyada usyanlara meruz qalmisdi Qazan xan Yuan sulalesi ile mehriban elaqelerde olmus Kaydu xana qarsi reqiblerini desteklemisdir Avropalilarla munasibetler Redakte Qazan xan seleflerinin anti Memluk siyasetini davam etdirir Avropalilarla elaqeleri sixlasdirirdi 1299 cu ilde Heleb seherini Memluklerin elinden almis Kilikiya cari II Hetumla birlikde Mebed Cengaverlerini de oz terefine cekerek guclu bir ittifaq qurdu 1299 cu ilde Vadi el Xezandar doyusunde memlukleri ikinci defe meglubiyyete ugradaraq Qezzeye qeder Memlukleri qovdu Bir nece gun sonra Demesq ele kecirildi Mulay noyon Suriya valisi teyin olundu Qorxuya dusen memlukler Ibn Teymiyye basciliginda Maragaya sefirlik gonderdiler Lakin bu ustunluk cox cekmedi ve 1303 cu ilde monqollar Memluk ordusuna meglub oldular Gurculerle munasibetler Redakte Qazan xan atasi Arqun xan terefinden boynu vurulmus Dmitrinin oglu Davidi 1299 cu ilde yanina cagiraraq onu Tiflise canisin teyin etmek istediyini bildirdi Lakin David Mahmud Qazan xana qarsi qiyam qaldirmis sultan Orxanin yanina elciler gondererek ona tabe olmaq istediyini bildirdi Onun bu hereketinden qezeblenen Mahmud Qazan xan Davidin kicik qardasi Georgini canisin teyin etdi David qorxusundan Araqvi eyaletinde gizlendi Georginin ortancil qardasi Vaxtanq Mahmud Qazan xanin yanina gelerek onu hakim teyin etmeyi xahis etdi Daxili siyaset RedakteYalniz Qazan xanin hakimiyyete gelisi ile Elxanlilar dovletinde muselmanlarin veziyyeti xeyli yungullesdi O atasi Arqun xanin da veziri olmus Fezlullah Resideddinle birlikde dini torpaq vergi mehkeme rabite ve ticaret sahelerinde islahatlar kecirdi Qazan xan islam dinini qebul ederek yerli ehalinin desteyini qazandi Mahmud Qazan xan adini almis bu hokmdar pul sikkelerinin uzerine Allah Mehemmed Eli sozlerini zerb etdirdi Qazan xan vergi islahati ile vergilerin novlerini toplama usullarini ve vaxtini deqiqlesdirdi Vergilerin toplanmasi merkezi divana tapsirildi vilayet hakimlerinin bu ise mudaxilesine icaze verilmedi Mehkeme islahatinda esas meqsed olkede huquqi ozbasinaliqlara qanunsuzluqlara son qoymaq seriet qanunlarinin aliliyini temin etdirmekden ibaret idi Qazi vezifesine layiqli din xadimlerinin teyin olunmasina mehkemelerde heyata kecirilen emlak alqi satqisi isinde qayda qanun yaradilmasina xususi fikir verilirdi Qazi vezifesine teyin olunanlardan qanuna emel edeceklerine dair iltizam alinirdi Olke erazisinde vahid rabite poct sistemi tetbiq edildi her 20 kilometrden bir rabite dayanacaqlari yamlar yaradildi Yam reislerinin ixtiyarina lazimi qeder memurlar qosqu vasiteleri verildi Rabite xidmetleri ucun ehaliden vesait teleb olunmasi qeti qadagan edildi Yollarda karvansaralar tikildi Islahatlar Redakte Esas meqale Qazan xanin islahatlariTorpaq islahati Redakte Qazan xanin torpaq islahatinin esasini monqollarin orta tebeqesinin ve dovlete xidmet eden yerli eyanlarin menafeyinin qorunmasi teskil edirdi Qazan xanin torpaq islahatina esasen Bayrat torpaqlari qeyde alindi ve onlarin sahibkarligi mueyyenlesdirildi Sahibsiz torpaqlar divan serencamina verildi Becerilmeyen mulkler satin alinaraq dovlet torpaqlarina qatildi Iqta torpaqlari alinib satila bilmezdi Sahibi oldukden sonra iqta herbi xidmeti davam etdiren varise verilirdi Becerilmeyen torpaqlar yeni sahibkarlara paylandi ve onlarin bu erazi uzerindeki huquqlari divan senedleri ile qanunilesdirildi Orduda xidmet eden monqollara incu bayrat ve divan torpaqlari hesabina iqta verilirdi Kendliler oz torpaqlarini terk ede bilmezdi 1303 cu il fermanina esasen Vergi islahati Redakte Qazan xanin heyata kecirdiyi en muhum tedbirlerden biri de vergi islahatidir Islahata esasen Vergi verenlerin siyahisi tutuldu Qeyri qanuni vergiler legv edildi Her bir kendin ve ya seherin odeyeceyi verginin meblegi lovhelere hekk olunurdu Vergiler pulla ve ya natura ile toplana bilerdi Elde edilmis vergilerin mesrefi uzerine ciddi nezaret qoyuldu Vergilerin toplama vaxti deqiqlesdirildi Vergilerin toplanmasi Merkezi Divana hevale olundu Vilayet hakimleri vergilerin toplanmasina mudaxile ede bilmezdi Vergilerin toplanmasinin icareye verilmesine ciddi nezaret qoyuldu Mehkeme islahati Redakte Qazan xan olkedeki rusvetxorluq ozbasinaliq ve mehkeme sistemindeki problemleri hell etmek meqsedi ile islahat kecirdi Islahata esasen 30 illik iddia senedleri oz quvvesini itirdi Muhakimeler ucun alinan odencler deqiqlesdirildi Seher kend ve mahal qazilarinin selahiyyetleri mueyyenlesdirildi Qazi vezifesine teyin olunanlardan qanuna ciddi emel edecekleri barede iltizam alinirdi Rabite islahati Redakte Qazan xanin rabite islahatina esasen vahid rabite sistemi yaradildi Esas yollarda her 20 km den bir yamlar qurulurdu Yamlara aiddir Emirler terefinden idare edilmesi Serencamlarinda qulluqcularin olmasi Elcilerin qarsilanmasinda muhum rol oynamasi Pul islahati Redakte Qazan xanin pul islahatina esasen Vahid pul sistemi yaradildi Ceki ve olcu vahidleri sabitlesdirildi Ayri ayri vilayetlerde isledilen pullar legv edildi Sexsiyyeti RedakteQazan xan kimya ve ressamliga maraq duyurdu Turkce Cince Erebce Farsca Latinca Tibet dilinde Hindce ve Monqolca danisa bilirdi 4 Bizans tarixcisi Georgi Paximerin qeydlerine esasen xan bos vaxtlarinda demircilikle mesgul olurdu 5 Cemi et Tevarix mehz onun dovrunde yazilmisdir Qazan xan 1304 cu ilde vefat etmisdir Ailesi RedakteXatunlari Redakte Bulugan xatun Asil xatun Kokeci xatun Dondi xatun Keremun xatunOgullari Redakte Alacu 1300 cu ilde vefat etmisdi Qizlari Redakte Olcay QutluqIstinadlar Redakte Richard Foltz Religions of the Silk Road Palgrave Macmillan 2nd edition 2010 p 120 ISBN 978 0 230 62125 1 Charles Melville Padshah i Islam the conversion of Sultan Mahmud Ghazan Khan p 159 177 Christopher P Atwood Encyclopedia of Mongolia and the Mongol Empire p 199 Histoire de l Empire Mongol Jean Paul Roux Maḥmud Ghazan Encyclopaedia Britannica 2009 SELEFBaydu xan Sultan Mahmud Qazan xanElxaniler XELEFSultan Mehemmed Xudabende Olcaytu xanHemcinin bax RedakteMenbe https az wikipedia org w index php title Qazan xan Elxani amp oldid 5945982, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.