Əksər hallarda bizim xəbərimiz olmadığı halda hər planetə olduğu kimi, Yerə də çoxlu sayda meteorit düşür. Digər planetlərə düşdükdə nəhəng kraterlər meydana gətirən bu meteoritlərin Yerə zərər verməmələrinin səbəbi planetimizi əhatə edən atmosferin düşən meteoritlərə qarşı güclü müqavimət göstərməsidir. Meteorit bu müqavimətə çox dözmür və sürtünmə nəticəsində yanaraq kütləsinin böyük hissəsini itirir. Beləliklə, böyük fəlakətlərə səbəb ola bilən bu təhlükə atmosfer sayəsində aradan qaldırılır.
Göy üzünün “qorunmuş tavan” olmasının ən mühüm nümunələrindən biri Yeri əhatə edən maqnetik sahədir. Atmosferin ən yuxarı təbəqəsi “Van Allen” adlandırılan maqnetik qurşaqdan ibarətdir. Bu qurşaq Yerin nüvəsinin malik olduğu xüsusiyyətlər nəticəsində əmələ gəlmişdir.
Nüvə dəmir və nikel kimi maqnetik xüsusiyyəti olan ağır elementləri ehtiva edir. Ancaq daha mühüm olan budur ki, nüvə iki fərqli formadan ibarətdir: daxili nüvə bərk, xarici nüvə isə maye halındadır. Nüvənin bu iki təbəqəsi bir-biri ətrafında hərəkət edir. Bu hərəkət ağır metallar üzərində bir növ maqnitləşmə təsiri yaradaraq maqnetik sahə əmələ gətirir. Van Allen qurşaqları məhz bu maqnetik sahənin atmosferin kənarına çatan hissəsidir. Bu maqnetik sahə sayəsində Yer kürəsi kosmosdan gələn təhlükələrə qarşı qorunur.Bu təhlükələrdən biri də “Günəş küləkləri”dir. Günəş Yerə istilik və işıqdan başqa radiasiya ilə birlikdə sürəti saatda 1.5 milyon kilometrə çatan proton və elektronlardan ibarət külək də göndərir. Günəş küləkləri Yerdən 40.000 mil (64.373 km) məsafədəki maqnetik halqalar çəkən Van Allen qurşaqlarından keçə bilmirlər. Zərrəcik yağışı formasındakı günəş küləyi bu maqnetik sahə ilə qarşılaşır və ayrılaraq bu sahənin ətrafından axır. Günəşdən gələn rentgen və ultrabənövşəyi şüalarının böyük hissəsi isə atmosfer tərəfindən udulur. Bu udulma olmadan yer üzündə həyatın olması mümkün deyil.
Ətrafımızı əhatə edən atmosfer qurşaqları sadəcə zərərsiz miqdarda olan şüaların, radiodalğaların və görünən işığın Yerə çatmasına imkan verən keçirici xüsusiyyətə malikdir. Əgər atmosfer bu keçirici xüsusiyyətdən məhrum olsaydı, nə xəbərləşmə dalğalarından istifadə edər, nə də həyatın təməli olan gün işığını əldə edə bilərdik.
Yer kürəsini əhatə edən ozon təbəqəsi də Günəşdən gələn və canlılar üçün zərərli olan ultrabənövşəyi şüaların yerə çatmasının qarşısını alır. Günəşdən gələn ultrabənövşəyi şüaların yer üzündəki bütün canlıları öldürəcək miqdarda artıq enerji yükü var. Buna görə Yerdə həyatın mövcud olması üçün göyü üzünün “qorunmuş tavan”ına ozon təbəqəsi də əlavə edilmişdir. Qısaca desək, əgər Yerin nüvəsinin maqnetik sahə əmələ gətirən xüsusiyyəti, eləcə də atmosfer zərrəli şüaları süzən quruluşda və tərkibdə olmasaydı, şübhəsiz, Yerdə həyatdan əsər-əlamət olmazdı.
Məsələn, Mars planetinin nüvəsi bərkdir və buna görə ətrafında da maqnetik qoruma sahəsi yoxdur. Marsın böyüklüyü Yer kürəsi kimi olmadığı üçün nüvəsində maye hissəni əmələ gətirən təzyiq yoxdur. Bundan əlavə, planetin uyğun böyüklükdə olması da maqnetik sahə üçün kifayət deyil. Məsələn, Veneranın diametri təxminən Yerinki qədərdir. Kütləsi Yerin kütləsindən sadəcə 2% azdır və çəkisi də demək olar ki, Yerin çəkisinə bərabərdir. Ona görə, həm təzyiq baxımından, həm də digər səbəblərlə Venerada da metallik maye nüvə hissəsi əmələ gəlməlidir. Buna baxmayaraq, Venerada maqnetik sahə yoxdur. Bunun səbəbi Veneranın Yerə nisbətən daha yavaş fırlanmasıdır. Yer öz oxu ətrafında bir günə, Venera isə 243 günə fırlanır.
Yerin “qorunmuş tavan”ını əmələ gətirən maqnetik sahənin mövcud olması üçün Ayın və qonşu planetlərin ölçüləri və Yerlə aralarındakı məsafələri də vacibdir. Qonşu planetlərdən biri hal-hazırkı vəziyyətindən böyük olsa, bu halda həmin planetdə güclü cazibə qüvvəsi olardı. Bu planetin malik olacağı güclü cazibə qüvvəsi Yerin nüvəsindəki bərk və maye təbəqələrin hərəkət sürətini dəyişdirər, bu günkü formada maqnetik sahənin əmələ gəlməsinə mane olardı. Qısası, Yer atmosferinin “qorunmuş tavan” xüsusiyyətinə malik olması üçün Yerin nüvəsinin quruluşu, fırlanma sürəti, planetlərarası məsafə və planetlərin kütlələri kimi bir çox amil ən uyğun cəhətdə birləşməlidir.
Göy
Yer kürəsi üzərindən kainatın qörünən hissəsi. Gündüzlər atmosferin günəş şualarının spektrinin, fərgli rəng dalğalarını əks etdirərək yerə yönəltdiyindən, səma bu rəglərə boyanır (adətən mavirəng). Və bu effekt nəticəsində ulduzlardan qələn zəif şualanma adi qözlə qörünməz olur. Gecələr isə atmosferin şəffaf olduğundan, səmada kainatın dərinliklərindən qələn, ulduzlarin və digər səma cismlərinin işıltısını müşahidə etmək mümkündür.
göy, yerin, qorunan, tavanı, atmosfersəma, gün, qürub, çağı, əksər, hallarda, bizim, xəbərimiz, olmadığı, halda, hər, planetə, olduğu, kimi, yerə, çoxlu, sayda, meteorit, düşür, digər, planetlərə, düşdükdə, nəhəng, kraterlər, meydana, gətirən, meteoritlərin, y. Yerin Qorunan Tavani AtmosferSema Gun qurub cagi Ekser hallarda bizim xeberimiz olmadigi halda her planete oldugu kimi Yere de coxlu sayda meteorit dusur Diger planetlere dusdukde neheng kraterler meydana getiren bu meteoritlerin Yere zerer vermemelerinin sebebi planetimizi ehate eden atmosferin dusen meteoritlere qarsi guclu muqavimet gostermesidir Meteorit bu muqavimete cox dozmur ve surtunme neticesinde yanaraq kutlesinin boyuk hissesini itirir Belelikle boyuk felaketlere sebeb ola bilen bu tehluke atmosfer sayesinde aradan qaldirilir Goy uzunun qorunmus tavan olmasinin en muhum numunelerinden biri Yeri ehate eden maqnetik sahedir Atmosferin en yuxari tebeqesi Van Allen adlandirilan maqnetik qursaqdan ibaretdir Bu qursaq Yerin nuvesinin malik oldugu xususiyyetler neticesinde emele gelmisdir Nuve demir ve nikel kimi maqnetik xususiyyeti olan agir elementleri ehtiva edir Ancaq daha muhum olan budur ki nuve iki ferqli formadan ibaretdir daxili nuve berk xarici nuve ise maye halindadir Nuvenin bu iki tebeqesi bir biri etrafinda hereket edir Bu hereket agir metallar uzerinde bir nov maqnitlesme tesiri yaradaraq maqnetik sahe emele getirir Van Allen qursaqlari mehz bu maqnetik sahenin atmosferin kenarina catan hissesidir Bu maqnetik sahe sayesinde Yer kuresi kosmosdan gelen tehlukelere qarsi qorunur Bu tehlukelerden biri de Gunes kulekleri dir Gunes Yere istilik ve isiqdan basqa radiasiya ile birlikde sureti saatda 1 5 milyon kilometre catan proton ve elektronlardan ibaret kulek de gonderir Gunes kulekleri Yerden 40 000 mil 64 373 km mesafedeki maqnetik halqalar ceken Van Allen qursaqlarindan kece bilmirler Zerrecik yagisi formasindaki gunes kuleyi bu maqnetik sahe ile qarsilasir ve ayrilaraq bu sahenin etrafindan axir Gunesden gelen rentgen ve ultrabenovseyi sualarinin boyuk hissesi ise atmosfer terefinden udulur Bu udulma olmadan yer uzunde heyatin olmasi mumkun deyil Etrafimizi ehate eden atmosfer qursaqlari sadece zerersiz miqdarda olan sualarin radiodalgalarin ve gorunen isigin Yere catmasina imkan veren kecirici xususiyyete malikdir Eger atmosfer bu kecirici xususiyyetden mehrum olsaydi ne xeberlesme dalgalarindan istifade eder ne de heyatin temeli olan gun isigini elde ede bilerdik Yer kuresini ehate eden ozon tebeqesi de Gunesden gelen ve canlilar ucun zererli olan ultrabenovseyi sualarin yere catmasinin qarsisini alir Gunesden gelen ultrabenovseyi sualarin yer uzundeki butun canlilari oldurecek miqdarda artiq enerji yuku var Buna gore Yerde heyatin movcud olmasi ucun goyu uzunun qorunmus tavan ina ozon tebeqesi de elave edilmisdir Qisaca desek eger Yerin nuvesinin maqnetik sahe emele getiren xususiyyeti elece de atmosfer zerreli sualari suzen qurulusda ve terkibde olmasaydi subhesiz Yerde heyatdan eser elamet olmazdi Meselen Mars planetinin nuvesi berkdir ve buna gore etrafinda da maqnetik qoruma sahesi yoxdur Marsin boyukluyu Yer kuresi kimi olmadigi ucun nuvesinde maye hisseni emele getiren tezyiq yoxdur Bundan elave planetin uygun boyuklukde olmasi da maqnetik sahe ucun kifayet deyil Meselen Veneranin diametri texminen Yerinki qederdir Kutlesi Yerin kutlesinden sadece 2 azdir ve cekisi de demek olar ki Yerin cekisine beraberdir Ona gore hem tezyiq baximindan hem de diger sebeblerle Venerada da metallik maye nuve hissesi emele gelmelidir Buna baxmayaraq Venerada maqnetik sahe yoxdur Bunun sebebi Veneranin Yere nisbeten daha yavas firlanmasidir Yer oz oxu etrafinda bir gune Venera ise 243 gune firlanir Yerin qorunmus tavan ini emele getiren maqnetik sahenin movcud olmasi ucun Ayin ve qonsu planetlerin olculeri ve Yerle aralarindaki mesafeleri de vacibdir Qonsu planetlerden biri hal hazirki veziyyetinden boyuk olsa bu halda hemin planetde guclu cazibe quvvesi olardi Bu planetin malik olacagi guclu cazibe quvvesi Yerin nuvesindeki berk ve maye tebeqelerin hereket suretini deyisdirer bu gunku formada maqnetik sahenin emele gelmesine mane olardi Qisasi Yer atmosferinin qorunmus tavan xususiyyetine malik olmasi ucun Yerin nuvesinin qurulusu firlanma sureti planetlerarasi mesafe ve planetlerin kutleleri kimi bir cox amil en uygun cehetde birlesmelidir Goy RedakteYer kuresi uzerinden kainatin qorunen hissesi Gunduzler atmosferin gunes sualarinin spektrinin fergli reng dalgalarini eks etdirerek yere yoneltdiyinden sema bu reglere boyanir adeten mavi reng Ve bu effekt neticesinde ulduzlardan qelen zeif sualanma adi qozle qorunmez olur Geceler ise atmosferin seffaf oldugundan semada kainatin derinliklerinden qelen ulduzlarin ve diger sema cismlerinin isiltisini musahide etmek mumkundur Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Menbe https az wikipedia org w index php title Goy amp oldid 4773530, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
