Azərbaycanca
සිංහල
Türkçe
Oksid — Biri oksigen olmaqla iki elementdən ibarət olan mürəkkəb maddələrə oksidlər deyilir. Oksidlərdə oksigenin oksidləşmə dərəcəsi "–2" olur. Yalnız Fe3O4 dəmirin qarışıq oksidində 8/3 valentlik göstərir ancaq başqa element atomları ilə birləşərkən. Məsələn: Na — O – Na. Oksigen atomlarının öz aralarında rabitə yaratdığı iki elementli mürəkkəb maddələr peroksidlər adlanır. Peroksidlərdə oksigenin oksidləşmə dərəcəsi "-1" olur. Məsələn: Na — O — O — Na — natrium peroksid; H — O — O — H — hidrogen peroksid. NaO2, KO2 superoksidləri və OF2 — birləşməsi oksid deyil. Hazırda He, Ne və Ar-dan başqa bütün elementlərin Oksigenli birləşmələri alınmışdır.
Kimyəvi xassələrinə görə oksidlər duzəmələgətirməyən və duzəmələgətirən oksidlərə bölünür. Turşularla və ya əsaslarla adi şəraitdə qarşılıqlı təsirdə olmayan oksidlərə duzəmələgətirməyən oksidlər deyilir. Bu cür oksidlərə N2O, NO, CO, SiO və s. misal ola bilər. Duzəmələgətirməyən oksidlərə indeferent oksidlər də deyilir. Turşular və ya əsaslarla qarşılıqlı təsirdə olub, duz və su əmələ gətirən oksidlərə duz əmələgətirən oksidlər deyilir. Duzəmələgətirən oksidlər əsasi, turşu, amfoter və qarışıq oksidlərə bölünür. Hidratları əsaslara uyğun gələn və ya turşularla reaksiyaya daxil olaraq duz və su əmələ gətirən oksidlərə əsasi oksidlər deyilir: Li2O, Na2O, MgO, CaO, NiO, CuO və s. Hidratları turşulara uyğun gələn və ya əsaslarla reaksiyaya daxil olaraq duz və su əmələ gətirən oksidlərə turşu oksidləri və ya turşu anhidridləri deyilir: CO2, NO2, P2O3, P2O5, C2O7, Mn2O7 və s. Həm turşu oksidi, həm də əsasi oksid xassələri göstərən oksidlərə amfoter oksidlər deyilir. Onlara bəzi metalların əmələ gətirdikləri oksidlər aiddir: BeO, ZnO, SnO, Cr2O3, Al2O3, Fe2O3, SnO2 və s. Əgər metal bir neçə oksid əmələ gətirirsə, onun oksidləşmə dərəcəsi artdıqca oksidlərinin əsasi xassələri azalır; turşu xassələri artır. Məsələn, CrO, FeO, MnO — əsasi, Cr2O3 — amfoter, CrO3 — turşu oksididir.
Oksidlərin adlandırılması
Oksidlər 2 yolla adlandırılır:
1. Tarixi (Trivial):
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Oksid Biri oksigen olmaqla iki elementden ibaret olan murekkeb maddelere oksidler deyilir Oksidlerde oksigenin oksidlesme derecesi 2 olur Yalniz Fe3O4 demirin qarisiq oksidinde 8 3 valentlik gosterir ancaq basqa element atomlari ile birleserken Meselen Na O Na Oksigen atomlarinin oz aralarinda rabite yaratdigi iki elementli murekkeb maddeler peroksidler adlanir Peroksidlerde oksigenin oksidlesme derecesi 1 olur Meselen Na O O Na natrium peroksid H O O H hidrogen peroksid NaO2 KO2 superoksidleri ve OF2 birlesmesi oksid deyil Hazirda He Ne ve Ar dan basqa butun elementlerin Oksigenli birlesmeleri alinmisdir Kalsium karbonat Kimyevi xasselerine gore oksidler duzemelegetirmeyen ve duzemelegetiren oksidlere bolunur Tursularla ve ya esaslarla adi seraitde qarsiliqli tesirde olmayan oksidlere duzemelegetirmeyen oksidler deyilir Bu cur oksidlere N2O NO CO SiO ve s misal ola biler Duzemelegetirmeyen oksidlere indeferent oksidler de deyilir Tursular ve ya esaslarla qarsiliqli tesirde olub duz ve su emele getiren oksidlere duz emelegetiren oksidler deyilir Duzemelegetiren oksidler esasi tursu amfoter ve qarisiq oksidlere bolunur Hidratlari esaslara uygun gelen ve ya tursularla reaksiyaya daxil olaraq duz ve su emele getiren oksidlere esasi oksidler deyilir Li2O Na2O MgO CaO NiO CuO ve s Hidratlari tursulara uygun gelen ve ya esaslarla reaksiyaya daxil olaraq duz ve su emele getiren oksidlere tursu oksidleri ve ya tursu anhidridleri deyilir CO2 NO2 P2O3 P2O5 C2O7 Mn2O7 ve s Hem tursu oksidi hem de esasi oksid xasseleri gosteren oksidlere amfoter oksidler deyilir Onlara bezi metallarin emele getirdikleri oksidler aiddir BeO ZnO SnO Cr2O3 Al2O3 Fe2O3 SnO2 ve s Eger metal bir nece oksid emele getirirse onun oksidlesme derecesi artdiqca oksidlerinin esasi xasseleri azalir tursu xasseleri artir Meselen CrO FeO MnO esasi Cr2O3 amfoter CrO3 tursu oksididir Oksidlerin adlandirilmasiOksidler 2 yolla adlandirilir 1 Tarixi Trivial Kimyevi reaksiya Duzlar ul