fbpx
Wikipedia

Məmməd Qazax

September 29, 2021

Məmməd Qazax - (tam adı: Gülməmməd Məmmədağa oğlu Gülməmmədov; d.1899; Qazax, Salahlı k. – ö.1970; Amasya) — Qurtuluş savaşı iştirakçısı, Türkiyə Silahlı Qüvvələrinin polkovniki, Məmməd Qazax, Azərbaycan Cümhuriyyəti ordusunun 3–cü süvari alayının zabiti Gülməmməd Gülməmmədovdur. Türkiyəyə mühacirət etdikdən sonra ad və soyadını Məmməd Qazax olaraq dəyişmişdir.

Gülməmməd Gülməmmədov
Gülməmməd Məmmədağa oğlu Gülməmmədov
Digər adı Məmməd Qazax
Doğum tarixi
Doğum yeri Salahlı, Qazax
Vəfat tarixi
Vəfat yeri Amasya, Türkiyə
Həyat yoldaşı Semiha xanım
Uşaqları Əyyub, Qiymət, Zəkiyyə
Atası Məmməd ağa
Anası Qiymət xanım
Milliyyəti azərbaycanlı
Fəaliyyəti Qurtuluş savaşı iştirakçısı, Türkiyə Silahlı Qüvvələrinin polkovniki, Azərbaycan Cümhuriyyəti ordusunun 3–cü süvari alayının zabiti
Mükafatları "İstiqlal Medalı" ordeni

Həyatı

Gülməmməd Gülməmmədov 1899–cu ildə Qazax mahalının Salahlı kəndində bəy ailəsində anadan olmuşdur. Mənsub olduğu Gülməmmədovlar ailəsindən görkəmli şəxsiyyətlər yetişmişdir. Salahlıda ibtidai məktəbi yaxşı qiymətlərlə başa vurduqdan sonra təhsilini Qoridəki Zaqafqaziya Müəllimlər Seminariyasında davam etdirmişdir. G.Gülməmmədov 1917-ci ildə təhsilini bitirib vətənə qayıtmışdır. Lakin müəllimlik fəaliyyətinə başlamamış Qafqazda döyüşə yollanmışdır. Vətənin darda olduğunu görən Gülməmməd bəy yeni yaradılmaqda olan Azərbaycan ordusuna qoşulan ilk könüllülərdən olmuşdur. O, hərbi xidmətə Gəncədə polkovnik Süleyman bəy Əfəndiyevin komandanlıq etdiyi hərbi hissədə başlamışdır.

Ailəsi

 
Məmməd Qazaxın toy mərasimindən bir fotoşəkil

G.Gülməmmədov 5 yaşında olarkən atası Məmməd ağa, bir müddət sonra isə anası Qiymət xanım vəfat etmişdir. Anası Qiymət xanım Qazax mahalının başqa bir tanınmış sülaləsi olan Vəkilovlar nəslindən idi. Hər iki valideyinini itirən Gülməmmədov əmisi Əhməd ağa Gülməmmədovun himayəsində böyümüşdür.

Məmməd Qazax Amasya şəhərində xidmətdə olduğu zaman orada əslən Qazaxın Aslanbəyli kəndindən olan məşhur din xadimi Hacı Mahmud əfəndinin nəvəsi – böyük övladı Veyis əfəndinin oğlu İbrahim Karanın qızı Semiha xanım (1921–ci il doğumlu) ilə evlənmişdir. Semiha xanımın anası əslən Daş Salahlıdan olan Gülsəba xanım Mustafa ağa qızı Miralayevadır, 1920–ci ildə qardaşları Yasin bəy və Nəsib bəylə birlikdə Türkiyəyə mühacirətə getmişdir. Polkovnik Məmməd Qazaxın Semiha xanımla evliliyindən üç övladı olmuşdur:

  • Əyyub;
  • Qiymət;
  • Zəkiyyə.

Oğlu Əyyub 5 yaşında ikən vəfat etmişdir. Məmməd bəyin qızı Qiymət Erdör, torpaq mütəxəssisidir, Kənd Təsərrüfatı Nazirliyində çalışmış, hazırda təqaüddədir. İstanbulda yaşayır və iki oğlu var. Digər qızı Zəkiyyə xanım isə Amasyada yaşayır, iki qızı var.

Döyüş yolu

İnqilabdan sonra Zaqafqaziya Komissarlığının tələbi əsasında Cənubi Qafqazı tərk edən rus hərbi hissələri silahlarını təhvil verməli, həmin silahlar yeni yaradılmış milli hissələrin təchizinə yönəldilməli idi. Lakin bir çox hallarda rus qoşun hissələri silahları təhvil vermək istəmir, Gürcüstandan Azərbaycana keçib, Şimala doğru hərəkət edərkən bolşeviklərin və rus qoşunlarında xidmət edən erməni hərbiçilərin təhriki ilə silahlarını Bakıda Stepan Şaumyanın başçılıq etdiyi bolşevik – daşnak qüvvələrinə təhvil verirdilər. 1918–ci ilin yanvar ayının 9–da Gürcüstandan Azərbaycana keçən rus ordusuna aid hərbi eşelonların silahları təhvil verməməsi Şəmkir dəmiryol stansiyasında minlərlə insanın həlak olması ilə nəticələnən silahlı münaqişəyə səbəb olmuşdur. Bu döyüşlərdə konüllü dəstələrlə birgə Azərbaycan hərbi birlikləri də iştirak etmişdir. Gənc əsgər Gülməmməd Gülməmmədov rus ordusunun tərk-silah edilərək 20 ədəd topun, 70 ədəd pulemyotun, 15000 ədəd tüfəngin ələ keçirilməsi ilə nəticələnən döyüşlərdə igidliklə vuruşmuşdur.

Azərbaycanın istiqlaliyyəti elan olunduqdan sonra Gülməmməd Gülməmmədov 1918–ci ilin iyun ayında Gəncə şəhərində Azərbaycan ordusunu zabit kadrları ilə təmin edilməsi üçün açılan hərbi məktəbə qəbul olunmuş, təhsilini tamamladıqdan sonra “mülazimi əvvəl” (leytenant) rütbəsi ilə Azərbaycan Cümhuriyəti Ordusunun tatar süvari alayında hərbi xidmətini davam etdirmişdir.

Qarabağ savaşında

Qafqaz İslam Ordusunun Bakı şəhərini işğaldan azad etməsindən sonra 23 sentyabr 1918-ci ildə Qarabağı erməni zülmündən xilas etmək üçün Qarabağ hərəkatı başlamışdır. Qafqaz İslam Ordusunun Qarabağ hərəkatı qüvvələrinə Cəmil Cahid bəy komandanlıq edirdi. Qarabağ hərəkatına qatılan qüvvələrə 9-cu və 106-cı türk alayları, milli könüllü birliklər və 1–ci Azərbaycan diviziyası daxil idi. Gülməmməd bəy bu döyüşlərə öz əmisi, tatar süvari alayının zabiti olan Osman ağa Gülməmmədovun komandiri olduğu süvari bölüyünün tərkibinə qatılmışdır. Qafqaz İslam Ordusu oktyabr ayının 4–də Ağdamdan başlayaraq Şuşa istiqamətində hücuma keçmiş, 8 oktyabr 1918–ci ildə Şuşa şəhəri bütünlüklə erməni–daşnak qüvvələrindən təmizlənmişdir.

Osmanlının birinci dünya savaşında məğlub olması və Mudros sülh sazişinin imzalanmasından sonra 1918–ci ilin noyabr ayından etibarən Qafqaz islam Ordusu Azərbaycandan çəkilmək məcburiyyətində qalmış, Qafqaz İslam Ordusunun geri çəkilməsinən sonra Azərbaycan Cümhuriyyəti ordusunda yeni hərbi birliklər yaradılmağa başlanmışdır. Belə hərbi birliklərdən biri də 1–ci süvari diviziyası idi. Tatar süvari alayının əsasında yaradılan diviziyaya 1–ci tatar süvari alayı, 2–ci Qarabağ süvari alayı, 3–cü Şəki süvari alayı daxil idi. 1918–ci ilin oktyabr ayından etibarən Qarabağda və Zəngəzurda dinc əhaliyə qarşı qırğınlar törədən erməni separatçılarına qarşı döyüşlərdə qəhrəmanlıqla iştirak edən Gülməmməd bəy 1919-cu ildən yeni formalaşmaqda olan 3–cü Şəki süvari alayında xidmət etməyə başlamışdır.

1920–ci ildə Qarabağda erməni-daşnak terrorçuları Ermənistan hökumətinin və rus–bolşevik hökumətinin dəstəyi ilə Qarabağda kütləvi üsyan hazırlıqları görürlər. Martın 22–də gecə saat 3–də eyni vaxtda Şuşa, Xankəndi, Əsgəran, Xocalı və Tərtərdə yerləşən qoşun bölmələrimizə qəfləti hücuma keçirlər. Əsgəranda yerləşən Cavanşir piyada alayının mövqelərinə qəfləti hücum edən daşnaklar qeyri bərabər döyüşdə postlarda keşik çəkən əsgərləri qətlə yetirərək Əsgəran keçidini ələ keçirirlər. Bununla da Xankəndi və Şuşada yerləşən hərbi qarnizonlar çətin vəziyyətə düşür. 1920–ci il martın 26–da Azərbaycan ordusu daşnak terrorçularına qarşı genişmiqyaslı hücuma başlayır. Hücumun ilk günündə milli ordunun gənc zabiti Gülməmməd Gülmməmmədovun da sıralarında olduğu 3–cü Şəki süvari alayı Tərtər istiqamətində hücuma keçərək Çaylı və Bürcü kəndlərini tuturlar. Aprelin 2–də Talış kəndi istiqamətində hücuma keçirlər. İlk hücum uğursuzluqla nəticələnsə də ikinci hücumda Talış, daha sonra isə Levonarx kəndi tutulur

 
Soldan: Məmməd Ağpolad (Rzayev), Baba Behbud, Məmməd Qazax (Gülməmməd Gülməmmədov. Oturanlar, sağdan: Osman Qazax (Gülməmməd Gülməmmədovun əmisi, polkovnik Osman ağa Gülməmmədov), Əyyub Sayqın (Əyyub Rəfibəyli)

Qarabağda başlanan döyüş əməliyyatları aprel ayının ortalarında Azərbaycan ordusunun zəfəri ilə yekunlaşmış, Əsgəran qalası ilə bərabər Qarabağın digər bölgələri də daşnaklardan təmizlənmişdir.

Qarabağ üsyanı və “32–lərin dastanı”

Azərbaycan ordusunun əsas qüvvələrinin Qarabağda erməni-daşnaklarına qarşı mübarizə aparmasını fürsət bilən, Rusiya hökuməti yüz minlik 11–ci Qızıl ordunu Azərbaycana yeridir. 28 aprel 1920–ci ildə Azərbaycan Qızıl ordu tərəfindən işğal olunandan sonra ölkədə acınacaqlı vəziyyət yaranmışdı. Qızıl ordu Bakıda bolşeviklər, ermənilər və ruslar tərəfindən gül-çiçəklə qarşılandığı bir zamanda Azərbaycan xalqının milli mübarizəsinin əsas mərkəzi olan Gəncə şəhərində üsyan hazırlıqları gedirdi.

Buna qədər isə Qarabağda XI Qırmızı Ordu hissələri ilə Azərbaycan ordusunun əsgərləri arasında bir neçə lokal toqquşmalar baş vermişdi. Hələ mayın 21–də bolşeviklər Qırmızı Ordunun Tərtərdə yerləşən 32–ci piyada diviziyasının və 282–ci alayının yerinə yeni hərbi hissələr gətirirlər. Yerlərini təhvil verib gedən 282–ci alay özləri ilə Tərtərdə yerləşən 3–cü Şəki süvari alayının atlarını da aparmağa cəhd etdikdə əsgərlər müqavimət göstərmişlər, əks tərəf isə öz növbəsində top atəşləri ilə cavab verdikdə sıralarına Gülməmməd Gülməmməovun da olduğu 3–cü Şəki süvari alayı hücuma keçərək 282–ci alayın əsgərlərinin demək olar ki, hamısını qırmışdılar. Yeni hərbi birləşmələrlə Tərtərə gələn Çingiz İldırım və Dadaş Bünyadzadə həlak olanların dəfn mərasimində “müsavatçılardan intiqam alacaqlarını” bildirmişdilər.

Bunun üzərinə may ayının 24–dən 25–nə keçən gecə Gəncədə də milli qüvvələrin üsyanı başlayır. Xəbəri dəqiqləşdirmək və Gəncə üsyanına kömək məqsədi ilə Yevlaxa yola düşən 3–cü Şəki süvari alayının komandiri Ehsan xan Naxçıvanski onu müşayiət edən bir neçə hərbçi ilə birlikdə həbs edilərək XI Qırmızı Ordunun Yevlaxda yerləşən qərargahına gətirilərək orada öldürülür. Alay komandirinin güllələnməsindən sonra 3–cü Şəki süvari alayı parçalanaraq pərakəndə hala düşür. Gülməmməd Gülməmmədov alayın özü ilə bərabər 4 nəfər zabit, qalanı isə əsgərlərdən ibarət olan 32 nəfərlik kiçik birliyi ilə Qarabağa doğru hərəkət edir. Onlar Bərdənin sağ sahilinə keçərək sayı 1200-1500 nəfərə yaxın olan yerli üsyançılarla birləşirlər. Əsas qüvvələrin Gəncəyə yeridilməsi və yaz yağışlarından daşmış Tərtər çayının aranı kəsməsi səbəbindən Bərdənin sağ cinahında XΙ ordu hissələrinin mövqeyi zəif idi. Yaranmış əlverişli şəraitdən istifadə edən “32-lər” partizanları səfərbərliyə alaraq Bərdənin sağ sahilindəki qüvvələri şəhərin kənarına sıxışdırıb Qarabağa hərəkət üçün ciddi strateji əhəmiyyət kəsb edən bu mövqeyi bir həftəyə qədər nəzarət altında saxlaya bilirlər. Bu hadisə xalq içərisində və tarixi ədəbiyyatda “32-lərin dastanı” kimi qalmışdır.

Çingiz İldırım və Dadaş Bünyadzadə ilə birlikdə konspirativ şəkildə Ağdama, Şuşaya, Qaryaginə gedərək yerli kommunistlərdən M.Məmmədxanov, A.Qaragözov, S.Səfərov, A.Saturyan və b. köməyi ilə özünümüdafiə komitələri, bolşeviklərdən ibarət könüllü birliklər yaratmağa çalışırdılar. Bərdədə isə “32-lər” partizanlarla birlikdə hələ ki XΙ ordu birliklərinin həmlələrinə sinə gərməkdə idi. Vəziyyətin ciddiləşdiyini görən Ç.İldırım üsyan başçılarının təhvil verilməyəcəyi təqdirdə Bərdənin bombardman ediləcəyini bildirir. Bu ultimatumdan sonra üsyançılar şəhəri tərk edib Şuşa istiqamətində geri çəkilməyə məcbur olurlar. Gülməmməd bəyin əmisi Osman ağa da 1–ci tatar süvari alayının zabiti idi. Gülməmməd bəy silahdaşları ilə geri çəkilərək Osman ağa Gülməmməovun da sıralarında olduğu tatar süvari alayı, daha sonra Cavanşir piyada alayı və digər hərbi birliklərlə birləşərək Nuru Paşanın komandanlığı altında iyun ayının 3–dən 4–nə keçən gecə Şuşaya girərək inqilabi komitənin üzvlərini və fəal kommunistləri həbs edirlər. İyun ayının 15-ə qədər davam edən Qarabağ üsyanı əlavə güclərin gətirilməsi və düşmən təyyarələrinin bombardımanı ilə Qırmızı Ordunun qələbəsi ilə başa çatır. Azərbaycan ordusunun bir piyada alayı, bir süvari alayı və topçu batareyalarından ibarət qüvvələri Cəbrayıl, Qaryagin istiqamətində geri çəkilməyə məcbur olurlar. Onlar Araz çayından keçib İrana daxil olurlar.

İstiqlal savaşında

Uzun və məşəqqətli yolları qət edərək Türkiyəyə gəlib çatan Azərbaycan süvari alayı və digər birliklər Türkiyə Böyük Millət Məclisinin qərarı ilə Kazım Qarabəkir paşanın komandanlıq etdiyi Şərq ordusunun (15-ci kolordu) sıralarına qəbul olunurlar. Azərbaycan hərbi birliyinin Türkiyə ordusuna qoşulacağı ilə bağlı xəbəri 8 iyul 1920-ci il tarixdə TBMM-də ümumi hərbi vəziyyətlə bağlı çıxış edən İsmət İnönü verir.

Gülməmməd bəy 1920-ci ilin payızından başlayaraq, 1921-ci ilin əvvəllərinə qədər Şərqi Anadolunun ermənilərdən təmizlənməsi ilə sona çatan Şərq hərəkatında igidliklə vuruşmuş, Sarıqamışın, Qarsın, İqdırın, Kağzmanın, Gümrünün geri alınmasında, habelə müharibədən sonra “Şeyx Səid”, 1-ci Ağrı, 2-ci Ağrı üsyanlarının qarşısının alınmasında iştirak etmişdir.

1928-ci ildə İstanbulda hərbi məktəbə daxil olunmuş, 1929-cu ildə hərbi məktəbdən məzun olduqdan sonra baş leytenant (üst teğmən) rütbəsi ilə Türkiyə silahlı Qüvvələrində xidmətini davam etdirmişdir. Hərbi xidməti boyunca bacarıqlı və intizamlı bir zabit kimi müntəzəm olaraq təltif olunmuş, polkovnik rütbəsində olarkən yaş səbəbi ilə təqaüdə çıxmışdır.

Ölümü

Məmməd Qazax ömrünün son illərini Amasya şəhərinə yaşamış, 1970-ci ildə vəfat etmişdir. Həyat yoldaşı Semiha xanım isə 1996-cı ildə Amasyada vəfat etmiş və yoldaşı Məmməd bəyin yanında dəfn edilmişdir.

Mükafatları

Türkiyə Silahlı Qüvvələrinin polkovniki rütbəsinə qədər ucalmış, xidmətlərinə görə böyük öndər Mustafa Kamal Atatürk tərəfindən "İstiqlal Medalı" ordeni ilə təltif edilmişdir.

  • "İstiqlal Medalı" ordeni

Həmçinin bax

Mənbə

  1. İsmayıl Umudlu, “Georgi xaçı” kavalerləri, Ayna 18 aprel 2009, səh 14
  2. “Azəbaycan Xalq Cümhuriyyəti ensiklopediyası”, II cild, Bakı 2005, səh.365 – 366
  3. Hüseyn Baykara, “Birinci dünya savaşında Osmanlı ordusunda, İstiqlal savaşında Azərbaycan əsgəri hissələri”, “Türk Kültürü” dərgisi, 1964, s 22, səh. 72 – 74
  4. “Cümhuriyyət” qəzeti, Ankara 30.03.1933. səh 1
  5. Mehman Süleymanov, “Nuru Paşa və silahdaşları”, Bakı 2014, səh 277 – 285
  6. Mehman Süleymanov, “Həyatını Vətən yolunda qurban etmiş Cümhuriyyət generalı”, 22.05.2016, Xalq qəzeti
  7. Əbdulhəmid Avşar, “Türkiyənin istiqlal müharibəsində Azərbaycan türkləri: Türkiyə arxiv sənədləri və mətbuatında (1919 – 1922), Bakı 2007
  8. Azərbaycan tarixi. XIX – XXI əsrin əvvəli. Bakı,2010
  9. Xaləddin İbrahimli, “Azərbaycan Mühacirəti Tarixi”, Bakı 2017
  10. Arif Həsənov, “Qarabağ müharibəsi 1918 – 1920”
  11. Nazim Mustafa, “Azərbaycan əsgər və zabitləri Türkiyə ordusunda”, “Vətəndaş” qəzeti, № 61 (75), 4 noyabr 1994 – cü il

İstinadlar

  1. Salahlıdan Amasyaya - polkovnik Məmməd Qazaxın izi ilə[ölü keçid]

September 29, 2021
məmməd, qazax, adı, gülməmməd, məmmədağa, oğlu, gülməmmədov, 1899, qazax, salahlı, 1970, amasya, qurtuluş, savaşı, iştirakçısı, türkiyə, silahlı, qüvvələrinin, polkovniki, azərbaycan, cümhuriyyəti, ordusunun, süvari, alayının, zabiti, gülməmməd, gülməmmədovdur. Memmed Qazax tam adi Gulmemmed Memmedaga oglu Gulmemmedov d 1899 Qazax Salahli k o 1970 Amasya Qurtulus savasi istirakcisi Turkiye Silahli Quvvelerinin polkovniki Memmed Qazax Azerbaycan Cumhuriyyeti ordusunun 3 cu suvari alayinin zabiti Gulmemmed Gulmemmedovdur Turkiyeye muhaciret etdikden sonra ad ve soyadini Memmed Qazax olaraq deyismisdir Gulmemmed GulmemmedovGulmemmed Memmedaga oglu GulmemmedovDiger adi Memmed QazaxDogum tarixi 1899Dogum yeri Salahli QazaxVefat tarixi 1970Vefat yeri Amasya TurkiyeHeyat yoldasi Semiha xanimUsaqlari Eyyub Qiymet ZekiyyeAtasi Memmed agaAnasi Qiymet xanimMilliyyeti azerbaycanliFealiyyeti Qurtulus savasi istirakcisi Turkiye Silahli Quvvelerinin polkovniki Azerbaycan Cumhuriyyeti ordusunun 3 cu suvari alayinin zabitiMukafatlari Istiqlal Medali ordeni Mundericat 1 Heyati 1 1 Ailesi 2 Doyus yolu 2 1 Qarabag savasinda 2 2 Qarabag usyani ve 32 lerin dastani 2 3 Istiqlal savasinda 3 Olumu 4 Mukafatlari 5 Hemcinin bax 6 Menbe 7 IstinadlarHeyati RedakteGulmemmed Gulmemmedov 1899 cu ilde Qazax mahalinin Salahli kendinde bey ailesinde anadan olmusdur Mensub oldugu Gulmemmedovlar ailesinden gorkemli sexsiyyetler yetismisdir Salahlida ibtidai mektebi yaxsi qiymetlerle basa vurduqdan sonra tehsilini Qorideki Zaqafqaziya Muellimler Seminariyasinda davam etdirmisdir G Gulmemmedov 1917 ci ilde tehsilini bitirib vetene qayitmisdir Lakin muellimlik fealiyyetine baslamamis Qafqazda doyuse yollanmisdir Vetenin darda oldugunu goren Gulmemmed bey yeni yaradilmaqda olan Azerbaycan ordusuna qosulan ilk konullulerden olmusdur O herbi xidmete Gencede polkovnik Suleyman bey Efendiyevin komandanliq etdiyi herbi hissede baslamisdir 1 Ailesi Redakte Memmed Qazaxin toy merasiminden bir fotosekil G Gulmemmedov 5 yasinda olarken atasi Memmed aga bir muddet sonra ise anasi Qiymet xanim vefat etmisdir Anasi Qiymet xanim Qazax mahalinin basqa bir taninmis sulalesi olan Vekilovlar neslinden idi Her iki valideyinini itiren Gulmemmedov emisi Ehmed aga Gulmemmedovun himayesinde boyumusdur Memmed Qazax Amasya seherinde xidmetde oldugu zaman orada eslen Qazaxin Aslanbeyli kendinden olan meshur din xadimi Haci Mahmud efendinin nevesi boyuk ovladi Veyis efendinin oglu Ibrahim Karanin qizi Semiha xanim 1921 ci il dogumlu ile evlenmisdir Semiha xanimin anasi eslen Das Salahlidan olan Gulseba xanim Mustafa aga qizi Miralayevadir 1920 ci ilde qardaslari Yasin bey ve Nesib beyle birlikde Turkiyeye muhacirete getmisdir Polkovnik Memmed Qazaxin Semiha xanimla evliliyinden uc ovladi olmusdur Eyyub Qiymet Zekiyye Oglu Eyyub 5 yasinda iken vefat etmisdir Memmed beyin qizi Qiymet Erdor torpaq mutexessisidir Kend Teserrufati Nazirliyinde calismis hazirda teqauddedir Istanbulda yasayir ve iki oglu var Diger qizi Zekiyye xanim ise Amasyada yasayir iki qizi var Doyus yolu RedakteInqilabdan sonra Zaqafqaziya Komissarliginin telebi esasinda Cenubi Qafqazi terk eden rus herbi hisseleri silahlarini tehvil vermeli hemin silahlar yeni yaradilmis milli hisselerin techizine yoneldilmeli idi Lakin bir cox hallarda rus qosun hisseleri silahlari tehvil vermek istemir Gurcustandan Azerbaycana kecib Simala dogru hereket ederken bolseviklerin ve rus qosunlarinda xidmet eden ermeni herbicilerin tehriki ile silahlarini Bakida Stepan Saumyanin basciliq etdiyi bolsevik dasnak quvvelerine tehvil verirdiler 1918 ci ilin yanvar ayinin 9 da Gurcustandan Azerbaycana kecen rus ordusuna aid herbi eselonlarin silahlari tehvil vermemesi Semkir demiryol stansiyasinda minlerle insanin helak olmasi ile neticelenen silahli munaqiseye sebeb olmusdur Bu doyuslerde konullu destelerle birge Azerbaycan herbi birlikleri de istirak etmisdir Genc esger Gulmemmed Gulmemmedov rus ordusunun terk silah edilerek 20 eded topun 70 eded pulemyotun 15000 eded tufengin ele kecirilmesi ile neticelenen doyuslerde igidlikle vurusmusdur Azerbaycanin istiqlaliyyeti elan olunduqdan sonra Gulmemmed Gulmemmedov 1918 ci ilin iyun ayinda Gence seherinde Azerbaycan ordusunu zabit kadrlari ile temin edilmesi ucun acilan herbi mektebe qebul olunmus tehsilini tamamladiqdan sonra mulazimi evvel leytenant rutbesi ile Azerbaycan Cumhuriyeti Ordusunun tatar suvari alayinda herbi xidmetini davam etdirmisdir Qarabag savasinda Redakte Qafqaz Islam Ordusunun Baki seherini isgaldan azad etmesinden sonra 23 sentyabr 1918 ci ilde Qarabagi ermeni zulmunden xilas etmek ucun Qarabag herekati baslamisdir Qafqaz Islam Ordusunun Qarabag herekati quvvelerine Cemil Cahid bey komandanliq edirdi Qarabag herekatina qatilan quvvelere 9 cu ve 106 ci turk alaylari milli konullu birlikler ve 1 ci Azerbaycan diviziyasi daxil idi Gulmemmed bey bu doyuslere oz emisi tatar suvari alayinin zabiti olan Osman aga Gulmemmedovun komandiri oldugu suvari boluyunun terkibine qatilmisdir Qafqaz Islam Ordusu oktyabr ayinin 4 de Agdamdan baslayaraq Susa istiqametinde hucuma kecmis 8 oktyabr 1918 ci ilde Susa seheri butunlukle ermeni dasnak quvvelerinden temizlenmisdir Osmanlinin birinci dunya savasinda meglub olmasi ve Mudros sulh sazisinin imzalanmasindan sonra 1918 ci ilin noyabr ayindan etibaren Qafqaz islam Ordusu Azerbaycandan cekilmek mecburiyyetinde qalmis Qafqaz Islam Ordusunun geri cekilmesinen sonra Azerbaycan Cumhuriyyeti ordusunda yeni herbi birlikler yaradilmaga baslanmisdir Bele herbi birliklerden biri de 1 ci suvari diviziyasi idi Tatar suvari alayinin esasinda yaradilan diviziyaya 1 ci tatar suvari alayi 2 ci Qarabag suvari alayi 3 cu Seki suvari alayi daxil idi 1918 ci ilin oktyabr ayindan etibaren Qarabagda ve Zengezurda dinc ehaliye qarsi qirginlar toreden ermeni separatcilarina qarsi doyuslerde qehremanliqla istirak eden Gulmemmed bey 1919 cu ilden yeni formalasmaqda olan 3 cu Seki suvari alayinda xidmet etmeye baslamisdir 1920 ci ilde Qarabagda ermeni dasnak terrorculari Ermenistan hokumetinin ve rus bolsevik hokumetinin desteyi ile Qarabagda kutlevi usyan hazirliqlari gorurler Martin 22 de gece saat 3 de eyni vaxtda Susa Xankendi Esgeran Xocali ve Terterde yerlesen qosun bolmelerimize qefleti hucuma kecirler Esgeranda yerlesen Cavansir piyada alayinin movqelerine qefleti hucum eden dasnaklar qeyri beraber doyusde postlarda kesik ceken esgerleri qetle yetirerek Esgeran kecidini ele kecirirler Bununla da Xankendi ve Susada yerlesen herbi qarnizonlar cetin veziyyete dusur 1920 ci il martin 26 da Azerbaycan ordusu dasnak terrorcularina qarsi genismiqyasli hucuma baslayir Hucumun ilk gununde milli ordunun genc zabiti Gulmemmed Gulmmemmedovun da siralarinda oldugu 3 cu Seki suvari alayi Terter istiqametinde hucuma kecerek Cayli ve Burcu kendlerini tuturlar Aprelin 2 de Talis kendi istiqametinde hucuma kecirler Ilk hucum ugursuzluqla neticelense de ikinci hucumda Talis daha sonra ise Levonarx kendi tutulur Soldan Memmed Agpolad Rzayev Baba Behbud Memmed Qazax Gulmemmed Gulmemmedov Oturanlar sagdan Osman Qazax Gulmemmed Gulmemmedovun emisi polkovnik Osman aga Gulmemmedov Eyyub Sayqin Eyyub Refibeyli Qarabagda baslanan doyus emeliyyatlari aprel ayinin ortalarinda Azerbaycan ordusunun zeferi ile yekunlasmis Esgeran qalasi ile beraber Qarabagin diger bolgeleri de dasnaklardan temizlenmisdir Qarabag usyani ve 32 lerin dastani Redakte Azerbaycan ordusunun esas quvvelerinin Qarabagda ermeni dasnaklarina qarsi mubarize aparmasini furset bilen Rusiya hokumeti yuz minlik 11 ci Qizil ordunu Azerbaycana yeridir 28 aprel 1920 ci ilde Azerbaycan Qizil ordu terefinden isgal olunandan sonra olkede acinacaqli veziyyet yaranmisdi Qizil ordu Bakida bolsevikler ermeniler ve ruslar terefinden gul cicekle qarsilandigi bir zamanda Azerbaycan xalqinin milli mubarizesinin esas merkezi olan Gence seherinde usyan hazirliqlari gedirdi Buna qeder ise Qarabagda XI Qirmizi Ordu hisseleri ile Azerbaycan ordusunun esgerleri arasinda bir nece lokal toqqusmalar bas vermisdi Hele mayin 21 de bolsevikler Qirmizi Ordunun Terterde yerlesen 32 ci piyada diviziyasinin ve 282 ci alayinin yerine yeni herbi hisseler getirirler Yerlerini tehvil verib geden 282 ci alay ozleri ile Terterde yerlesen 3 cu Seki suvari alayinin atlarini da aparmaga cehd etdikde esgerler muqavimet gostermisler eks teref ise oz novbesinde top atesleri ile cavab verdikde siralarina Gulmemmed Gulmemmeovun da oldugu 3 cu Seki suvari alayi hucuma kecerek 282 ci alayin esgerlerinin demek olar ki hamisini qirmisdilar Yeni herbi birlesmelerle Tertere gelen Cingiz Ildirim ve Dadas Bunyadzade helak olanlarin defn merasiminde musavatcilardan intiqam alacaqlarini bildirmisdiler Bunun uzerine may ayinin 24 den 25 ne kecen gece Gencede de milli quvvelerin usyani baslayir Xeberi deqiqlesdirmek ve Gence usyanina komek meqsedi ile Yevlaxa yola dusen 3 cu Seki suvari alayinin komandiri Ehsan xan Naxcivanski onu musayiet eden bir nece herbci ile birlikde hebs edilerek XI Qirmizi Ordunun Yevlaxda yerlesen qerargahina getirilerek orada oldurulur Alay komandirinin gullelenmesinden sonra 3 cu Seki suvari alayi parcalanaraq perakende hala dusur Gulmemmed Gulmemmedov alayin ozu ile beraber 4 nefer zabit qalani ise esgerlerden ibaret olan 32 neferlik kicik birliyi ile Qarabaga dogru hereket edir Onlar Berdenin sag sahiline kecerek sayi 1200 1500 nefere yaxin olan yerli usyancilarla birlesirler Esas quvvelerin Genceye yeridilmesi ve yaz yagislarindan dasmis Terter cayinin arani kesmesi sebebinden Berdenin sag cinahinda XI ordu hisselerinin movqeyi zeif idi Yaranmis elverisli seraitden istifade eden 32 ler partizanlari seferberliye alaraq Berdenin sag sahilindeki quvveleri seherin kenarina sixisdirib Qarabaga hereket ucun ciddi strateji ehemiyyet kesb eden bu movqeyi bir hefteye qeder nezaret altinda saxlaya bilirler Bu hadise xalq icerisinde ve tarixi edebiyyatda 32 lerin dastani kimi qalmisdir Cingiz Ildirim ve Dadas Bunyadzade ile birlikde konspirativ sekilde Agdama Susaya Qaryagine gederek yerli kommunistlerden M Memmedxanov A Qaragozov S Seferov A Saturyan ve b komeyi ile ozunumudafie komiteleri bolseviklerden ibaret konullu birlikler yaratmaga calisirdilar Berdede ise 32 ler partizanlarla birlikde hele ki XI ordu birliklerinin hemlelerine sine germekde idi Veziyyetin ciddilesdiyini goren C Ildirim usyan bascilarinin tehvil verilmeyeceyi teqdirde Berdenin bombardman edileceyini bildirir Bu ultimatumdan sonra usyancilar seheri terk edib Susa istiqametinde geri cekilmeye mecbur olurlar Gulmemmed beyin emisi Osman aga da 1 ci tatar suvari alayinin zabiti idi Gulmemmed bey silahdaslari ile geri cekilerek Osman aga Gulmemmeovun da siralarinda oldugu tatar suvari alayi daha sonra Cavansir piyada alayi ve diger herbi birliklerle birleserek Nuru Pasanin komandanligi altinda iyun ayinin 3 den 4 ne kecen gece Susaya girerek inqilabi komitenin uzvlerini ve feal kommunistleri hebs edirler Iyun ayinin 15 e qeder davam eden Qarabag usyani elave guclerin getirilmesi ve dusmen teyyarelerinin bombardimani ile Qirmizi Ordunun qelebesi ile basa catir Azerbaycan ordusunun bir piyada alayi bir suvari alayi ve topcu batareyalarindan ibaret quvveleri Cebrayil Qaryagin istiqametinde geri cekilmeye mecbur olurlar Onlar Araz cayindan kecib Irana daxil olurlar Istiqlal savasinda Redakte Uzun ve meseqqetli yollari qet ederek Turkiyeye gelib catan Azerbaycan suvari alayi ve diger birlikler Turkiye Boyuk Millet Meclisinin qerari ile Kazim Qarabekir pasanin komandanliq etdiyi Serq ordusunun 15 ci kolordu siralarina qebul olunurlar Azerbaycan herbi birliyinin Turkiye ordusuna qosulacagi ile bagli xeberi 8 iyul 1920 ci il tarixde TBMM de umumi herbi veziyyetle bagli cixis eden Ismet Inonu verir Gulmemmed bey 1920 ci ilin payizindan baslayaraq 1921 ci ilin evvellerine qeder Serqi Anadolunun ermenilerden temizlenmesi ile sona catan Serq herekatinda igidlikle vurusmus Sariqamisin Qarsin Iqdirin Kagzmanin Gumrunun geri alinmasinda habele muharibeden sonra Seyx Seid 1 ci Agri 2 ci Agri usyanlarinin qarsisinin alinmasinda istirak etmisdir 1928 ci ilde Istanbulda herbi mektebe daxil olunmus 1929 cu ilde herbi mektebden mezun olduqdan sonra bas leytenant ust tegmen rutbesi ile Turkiye silahli Quvvelerinde xidmetini davam etdirmisdir Herbi xidmeti boyunca bacariqli ve intizamli bir zabit kimi muntezem olaraq teltif olunmus polkovnik rutbesinde olarken yas sebebi ile teqaude cixmisdir Olumu RedakteMemmed Qazax omrunun son illerini Amasya seherine yasamis 1970 ci ilde vefat etmisdir Heyat yoldasi Semiha xanim ise 1996 ci ilde Amasyada vefat etmis ve yoldasi Memmed beyin yaninda defn edilmisdir Mukafatlari RedakteTurkiye Silahli Quvvelerinin polkovniki rutbesine qeder ucalmis xidmetlerine gore boyuk onder Mustafa Kamal Ataturk terefinden Istiqlal Medali ordeni ile teltif edilmisdir Istiqlal Medali ordeniHemcinin bax RedakteOsman aga Gulmemmedov Ehmed aga GulmemmedovMenbe RedakteIsmayil Umudlu Georgi xaci kavalerleri Ayna 18 aprel 2009 seh 14 Azebaycan Xalq Cumhuriyyeti ensiklopediyasi II cild Baki 2005 seh 365 366 Huseyn Baykara Birinci dunya savasinda Osmanli ordusunda Istiqlal savasinda Azerbaycan esgeri hisseleri Turk Kulturu dergisi 1964 s 22 seh 72 74 Cumhuriyyet qezeti Ankara 30 03 1933 seh 1 Mehman Suleymanov Nuru Pasa ve silahdaslari Baki 2014 seh 277 285 Mehman Suleymanov Heyatini Veten yolunda qurban etmis Cumhuriyyet generali 22 05 2016 Xalq qezeti Ebdulhemid Avsar Turkiyenin istiqlal muharibesinde Azerbaycan turkleri Turkiye arxiv senedleri ve metbuatinda 1919 1922 Baki 2007 Azerbaycan tarixi XIX XXI esrin evveli Baki 2010 Xaleddin Ibrahimli Azerbaycan Muhacireti Tarixi Baki 2017 Arif Hesenov Qarabag muharibesi 1918 1920 Nazim Mustafa Azerbaycan esger ve zabitleri Turkiye ordusunda Vetendas qezeti 61 75 4 noyabr 1994 cu ilIstinadlar Redakte Salahlidan Amasyaya polkovnik Memmed Qazaxin izi ile olu kecid Menbe https az wikipedia org w index php title Memmed Qazax amp oldid 6028642, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.