Azərbaycanca
Deutsch
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
Qasımlı Musa Cəfər oğlu (28 oktyabr 1957, Hamarkənd, Yardımlı rayonu) — Azərbaycan tarixçisi, tarix elmləri doktoru (1992), professor (1998), Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Qafqazşünaslıq İnstitutunun qurucu direktoru (2015–2024), AMEA-nın müxbir üzvü (2017), Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin IV, V, VI, VII çağırışlar deputatı. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisi sədrinin müavini (23.09.2024-cü ildən).
| Musa Qasımlı | |
|---|---|
 | |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | 28 oktyabr 1957 (67 yaş) |
| Doğum yeri | |
| Partiya |
|
| Təhsili |
|
| Fəaliyyəti | siyasətçi, tarixçi |
| Elmi fəaliyyəti | |
| Elmi dərəcəsi | |
| Elmi adı | |
| Təltifləri |  |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Musa Qasımlı 1957-ci il 28 oktyabrda Yardımlı rayonunun Hamarkənd kəndində anadan olmuşdur. 1974-cü ildə orta məktəbi tərifnamə ilə bitirmiş, həmin il Azərbaycan Dövlət Universitetinin Tarix fakültəsinə daxil olmuşdur. 1979-cu ildə universiteti fərqlənmə diplomu ilə bitirdikdən sonra təyinatla Yardımlı rayonunda işləmişdir. 1982–1985-ci illərdə BDU-nun Avropa və Amerika ölkələrinin yeni və müasir tarixi kafedrasının əyani aspiranturasında təhsil almışdır. Beynəlxalq münasibətlər tarixi üzrə ixtisaslaşmışdır. 1986-cı ildə namizədlik, 1992-ci ildə isə doktorluq dissertasiyasını müdafiə etmişdir. 1986–1992-ci illərdə BDU-nun Avropa və Amerika ölkələrinin yeni və müasir tarixi kafedrasında müəllim, baş müəllim, dosent, Tarix fakültəsinin dekan müavini vəzifələrində çalışmışdır. BDU-nun Avropa və Amerika ölkələrinin yeni və müasir tarixi kafedrasının professorudur. 1992–1997-ci illərdə Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin beynəlxalq əlaqələr şöbəsində işləmişdir. AMEA İctimai Elmlər bölməsinin 2016-cı il 24 iyun tarixli iclasında səsvermə yolu ilə Qafqazşünaslıq İnstitutunun qurucu direktoru seçilmişdir.
Siyasi fəaliyyəti
IV çağırış Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinə 2010-cu il 7 noyabrda keçirilən seçkilərdə 42 saylı Sumqayıt ikinci seçki dairəsindən, 2015-ci il 1 noyabrda keçirilən V çağırış, 2020-ci il 9 fevralda keçirilən VI çağırış seçkilərində 72 saylı Yardımlı-Masallı seçki dairəsindən millət vəkili seçilmişdir. Milli Məclisin Elm və Təhsil Komitəsinin sədr müavini, Azərbaycan-Əfqanıstan parlamentlərarası işçi qrupunun sədri, Türkiyə, Kanada, Braziliya, Peru, Meksika, Argentina, Danimarka, Malta, Estoniya, Bosniya və Herseqovina parlamentləri ilə dostluq qrupunun, Azərbaycan Mətbuat Şurası İdarə Heyətinin və Dünya Azərbaycanlılarını Əlaqələndirmə Şurasının üzvü olmuşdur üzvü olmuşdur. VII çağırış Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinə 2024-cü il sentyabrın 1-də keçirilən seçkilərdə 75 saylı Yardımlı-Masallı seçki dairəsindən deputat, sentyabrın 23-də Milli Məclis sədrinin müavini seçilmişdir.
Elmi fəaliyyəti
Azərbaycan tarixinin öyrənilməmiş aşağıdakı aktual problemlərinin tədqiqi Musa Qasımlının adı ilə bağlıdır: Azərbaycanın beynəlxalq mədəni əlaqələri (1946–1991); Seyid Cəfər Pişəvəri hərəkatından sonra Cənubi Azərbaycanda yaranmış şəraitin Birləşmiş Millətlər Təşkilatında müzakirəsi; Azərbaycan-Türkiyə diplomatik-siyasi münasibətləri (1920–1922); xarici dövlətlər və Azərbaycan (1920–1922); Birinci Dünya müharibəsi illərində "könüllü" adı altında erməni silahlı bandalarının hazırlanması və fəaliyyətləri; Birinci Dünya müharibəsi illərində böyük dövlətlərin Azərbaycan siyasəti (1914–1918); SSRİ-Türkiyə diplomatik-siyasi münasibətləri (1960–1991); Azərbaycan istiqlal mübarizəsi və xarici dövlətlər (1920–1945); "Erməni məsələsi"ndən "erməni soyqırımı"na (1724–1920); Cənubi Qafqaz Rusiya, Türkiyə və Antanta ölkələri arasında (1920–1923); Azərbaycan Respublikasının xarici siyasəti (1991–2003); Azərbaycan parlamentarizmi tarixi; Azərbaycan Respublikasının siyasi tarixi (1991–2003; 2003–2021) və b.
Musa Qasımlı Azərbaycan, Rusiya, Türkiyə, ABŞ, Gürcüstan, Böyük Britaniya, Avstriyada BMT, Çexiyada ATƏT arxivlərində çalışaraq akademik araşdırmalar aparmışdır.
İlk böyük tədqiqat işi İkinci Dünya müharibəsindən sonra SSRİ dağılanadək olan dövrdə Azərbaycanın beynəlxalq mədəni əlaqələri olmuşdur. Sovet hakimiyyəti illərində Mərkəzin nəzarəti altında həyata keçirilən Azərbaycanın beynəlxalq mədəni əlaqələrinin inkişaf dinamikasının və nəticələrinin zəngin arxiv materialları əsasında tədqiq edilməsi sonrakı araşdırmaları üçün başlanğıc olmuşdur. Bakıda nəşr edilən bu monoqrafiya sonralar Gürcüstanda "Artanudci" nəşriyyatında da çap edilmişdir.
1993-cü ildə tədqiqatçı və tarixçi-alim Musa Qasımlı tərəfindən "Azərnəşr" nəşriyyatı tərəfindən nəşr olunan “Beynəlxalq münasibətlərdə Azərbaycan məsələsi” adlı monoqrafiyada Seyid Cəfər Pişəvəri hərəkatından sonra Cənubi Azərbaycanda yaranmış beynəlxalq vəziyyət və bu məsələnin BMT Baş Məclisinin ilk iclasında müzakirəsi araşdırılmışdır. Bu əsər Azərbaycan tarixşünaslığında bu mövzuya həsr olunmuş ilk sistemli tədqiqat işi kimi qiymətləndirilir. Əsərdə BMT Baş Məclisində Azərbaycandan olan iki nəfərin — SSRİ-nin BMT-dəki nümayəndəsi A. Vışınskinin və İranın nümayəndəsi, əslən Ordubaddan olan Seyid Həsən Tağızadənin İranda sovet qoşunlarının olmasına dair mübahisələrinin, Cənubi Azərbaycanda ABŞ və sovet siyasətinin mahiyyətini izah edilir. Monoqrafiyada həmçinin ABŞ və SSRİ-nin Cənubi Azərbaycandakı maraqları və bu bölgədəki fəaliyyətlərinin xarakteri təhlil olunur.
Musa Qasımlı əsərində soyuq müharibənin başlanğıcı ilə bağlı Qərbdə formalaşmış ənənəvi yanaşmanı tənqid edərək bildirir ki, soyuq müharibənin ilk böhranı məhz Cənubi Azərbaycan məsələsi kontekstində meydana çıxmışdır. Müəllifin fikrincə, uzun illər tarix elmində soyuq müharibənin başlanmasına görə əsas məsuliyyətin Qərb dövlətlərinə və ABŞ-a aid edilməsi ilə bağlı yanaşma geniş yayılmış olsa da, SSRİ-nin regiondakı fəaliyyəti bu kontekstdə xüsusi əhəmiyyət daşıyır.
Qasımlı yazır: “Azərbaycan məsələsi 1946-cı il martın 5-də Vinston Çörçillin Fulton çıxışı ilə əsasları qoyulan soyuq müharibənin ilk toxumlarının səpildiyi və cücərdiyi beynəlxalq münasibətlərin mühüm mübahisə obyektlərindən biri olmuşdur”. Bu konsepsiya Azərbaycan tarixşünaslığında yeni istiqamət kimi qiymətləndirilmiş və sonrakı dövrlərdə digər tarixçilər tərəfindən inkişaf etdirilmişdir.
Musa Qasımlı həmçinin işğal edilib bolşevikləşdirildikdən sonra SSRİ-nin yaradılmasına qədərki dövrdə Azərbaycanın xarici dövlətlərlə, o cümlədən Türkiyə ilə diplomatik-siyasi münasibətlərini tədqiq etmişdir. Bu illər nisbi müstəqillik illəri olmuşdur. Müəllif bolşevik Rusiyasının Azərbaycanın xarici siyasətinə son qoyduğunu, nümayəndəliklərini bağladığını tədqiq etmişdir. Bakı ilə yanaşı bu kitab digər ölkələrdə də işıq üzü görmüşdür.
Musa Qasımlı Birinci Dünya müharibəsi dövründə böyük dövlətlərin Azərbaycan siyasətinə dair ilk sistemli araşdırmanı aparmış və bu mövzuda üçcildlik monoqrafiya nəşr etdirmişdir. Bu tədqiqat Azərbaycan tarixşünaslığında mövzuya dair aparılmış ilk genişhəcmli elmi əsər hesab edilir. Onun araşdırmalarından sonra bir sıra tədqiqatçılar Birinci Dünya müharibəsi illərində müxtəlif dövlətlərin Azərbaycanla bağlı siyasətini öyrənməyə başlamışlar.
Qasımlı həmçinin Azərbaycanda ilk dəfə olaraq Birinci Dünya müharibəsi zamanı Qafqaz cəbhəsində “könüllü” adı altında təşkil olunmuş erməni silahlı dəstələrinin hazırlanması və fəaliyyət istiqamətlərini araşdırmışdır. Bu mövzu ilə bağlı bir sıra beynəlxalq elmi simpoziumlarda çıxış etmiş və məruzələri müvafiq elmi nəşrlərdə çap olunmuşdur.
Alimin tədqiqat sahələrindən biri də 1920–1945-ci illərdə Azərbaycanın istiqlal mübarizəsi və xarici dövlətlərlə münasibətləri olmuşdur. Bu mövzuya həsr olunmuş genişhəcmli monoqrafiyası 2006-cı ildə İstanbulda “Kaknüs” nəşriyyatı tərəfindən nəşr edilmiş və həmin il Almaniyanın Frankfurt şəhərində keçirilmiş beynəlxalq kitab sərgisində ən çox satılan nəşrlərdən biri olmuşdur.
Qasımlı 1920–1923-cü illərdə Cənubi Qafqazda Rusiya, Türkiyə və Antanta ölkələri arasında gedən diplomatik və siyasi mübarizəni də tədqiq etmişdir.
Bundan əlavə, o, Rusiya imperatoru I Pyotrun məlum fərmanından başlayaraq 1920-ci ildə Ermənistanın sovetləşdirilməsinədək olan dövrdə ermənilərin Azərbaycan ərazilərinə köçürülməsi, torpaq iddiaları, silahlı dəstələrin yaradılması və mülki əhaliyə qarşı törədilmiş zorakılıqlar mövzusunu da əhatəli şəkildə araşdırmışdır. Bu tədqiqat arxiv sənədləri və birinci mənbələr əsasında hazırlanmışdır. Nəticədə, həmin mövzuya həsr olunmuş iri həcmli monoqrafiya Azərbaycan, rus, türk və ingilis dillərində bir neçə ölkədə nəşr olunmuşdur.
Musa Qasımlı 1991–2003-cü illərdə Azərbaycan Respublikasının xarici siyasətinə dair yazdığı və rus dilində də nəşr olunmuş iki hissəli monoqrafiyası ilə bu sahədə ilk fundamental tədqiqat əsərini ortaya qoymuşdur. O, həmçinin Azərbaycan parlamentarizmi tarixini əhatə edən ilk iki cildlik monoqrafiyanın müəllifidir.
Azərbaycan Respublikasının siyasi tarixi üzrə 1991–2003 və 2003–2021-ci illəri əhatə edən iki cildlik əsəri bu dövrün sistemli elmi təhlilinə yönəlmiş ilk genişhəcmli araşdırmadır. Onun ABŞ, Argentina, Türkiyə, Böyük Britaniya, Almaniya, Rusiya, Polşa, Rumıniya, Qazaxıstan, İran və digər ölkələrdə Azərbaycan tarixinin az araşdırılmış sahələrinə həsr olunmuş 19 kitabı və nüfuzlu elmi jurnallarda 100-dən çox elmi məqaləsi müxtəlif dillərdə nəşr olunmuşdur. Bu əsərlərə dair müsbət rəylər beynəlxalq elmi dairələrdə dərc olunmuş, tədqiqatlarına Amerika, Avropa, Asiya və Afrika ölkələrinin alimləri tərəfindən maraq göstərilmişdir.
Qasımlının və əsərlərinin adı 55 ölkədə nəşr olunan kitab və məqalələrdə qeyd olunmuş, əsərlərinə ABŞ, Böyük Britaniya, Fransa, Almaniya, Türkiyə və digər ölkələrdə ümumilikdə 398 istinad qeydə alınmışdır. Alim H10 indeksinə sahibdir.
1983–2024-cü illərdə Azərbaycanda keçirilən 50-dən çox, 1987–2024-cü illərdə isə ABŞ, Türkiyə, Rusiya, Almaniya, İran, Polşa, Qazaxıstan, Ukrayna və digər ölkələrdə baş tutan 50-dən artıq beynəlxalq elmi konfransda çıxış etmişdir.
O, ali məktəblər üçün “Beynəlxalq münasibətlər tarixi”, “Avropa və Amerika ölkələrinin müasir tarixi” dərsliklərinin və fənn proqramlarının müəllifidir. Eyni zamanda, Orta Asiya və Qafqaz Araşdırmaları Mərkəzinin (Türkiyə) üzvüdür. "Romanian Euroasian Studies" (Rumıniya), "Qafqaz və Mərkəzi Asiya araşdırmaları", "Turan SAM", "Türk bilimi", "Atatürk yolu" (Türkiyə), "Qafqaz i mir" (Gürcüstan), "Evropeyski istoriçhı studii: naukoviy jurnal" və "Amerikanska istoria ta politika: naukoviy jurnal" (Kiyev, Ukrayna) elmi jurnallarının redaksiya heyətinin üzvüdür.
ABŞ-nin Vircinya ştatının Fairfax şəhərindəki George Mason Universitetində araşdırma proqramı üzrə çalışmışdır (2004). SSRİ Siyasi Elmlər Assosiasiyasının, SSRİ Elmlər Akademiyasının Beynəlxalq münasibətlər və xarici siyasət tarixi Elmi Şurasının üzvü (1987-1991), Azərbaycan EA Tarix İnstitutunda fəaliyyət göstərən ixtisaslaşdırılmış doktorluq Müdafiə Şurasının həmsədri (1997-1999), Təhsil Nazirliyi Elmi Metodik Şurası tarix bölməsinin (1997-1999), Dərslikləri Qiymətləndirmə Şuarsının (2009-2014), Azərbaycan Respublikası Prezidenti yanında Ali Attestasiya Komissiyasının tarix və siyasi elmlər ixtisası üzrə Ekspert Şurasının (2004-2007), BDU-da fəaliyyət göstərən Müdafiə Şurasının üzvü olmuşdur. Azərbaycan EA Tarix İnstitutunda fəaliyyət göstərən ixtisaslaşdırılmış doktorluq Müdafiə Şurasının üzvüdür.
Musa Qasımlının rəhbərliyi ilə 29 fəlsəfə doktoru və 3 elmlər doktoru dissertasiyası müdafiə olunmuşdur. Müdafiə edənlər arasında xarici ölkə vətəndaşları da yer alır.
Nəşrləri
Xarici ölkələrdə nəşr olunan kitabları:
- Uluslararası ilişkilerdə Güney Azerbaycan meselesi (40-lı yıllar). Ankara: Asena nəşriyyatı, 1997.- 80 s. (Türkiyə).
- Azərbaycan-Türkiyə diplomatik-siyasi münasibətləri (aprel 1920-ci il - dekabr 1922-ci il). Təbriz:Təbriz nəşriyyatı,1999 (fars dilinə çevirəni Əli Daşqın). 7,5 ç/v.(fars dilində). (İran).
- Азербайджан в международных культурных связях (1946-1990). Тбилиси: Изд. Артануджи, 2005.- 298 s. (Gürcüstan).
- Azerbaycan türklerinin milli mücadele tarihi. 1920-1940. İstanbul: Kaknüs nəşriyyatı, 2006. -704 s. (Türkiyə).
- СССР-Турция: от нормализации отношений до новой холодной войны.1960-1979-е гг. Москва: ИНСАН, 2008. -576 с. (Rusiya).
- Турция-СССР: от переворота до распада. 1980-1991. Москва: ИНСАН, 2010.-418 с. (Rusiya).
- От Майендорфа до Астаны: принципиальные аспекты армяно-азербайджанского нагорно-карабахского конфликта. М.: изд. МГУ, 2010. – 552 с. (Rusiya). (колл.).
- SSCB-Türkiye ilişkileri. Türkiyede 1980 Darbesinden SSCB-nin Dagılmasına kadar. İstanbul: Kaknüs, 2012. - 464 s. (Türkiyə).
- Украинско-азербайджанские политические отношения: история и современность. Киев:Издательский дом Дмитрия Бураго, 2012. -160 с. (О. Купчик, А. Дамиров). (Ukrayna).
- Türkiye-Sovyet Sosyalist Cumhuriyetleri Birliği ilişkileri. Ankara: Atatürk Araştırmaları Merkezi Yayınları, 2013. - 599 s. (Türkiyə).
- Анатолия и Южный Кавказ в 1724-1920-е гг.: в поисках исторической истины. Москва: ИНСАН, 2014.- 550 с. (Rusiya).
- Kafkaslarda ermeni sorunu. 1724-1920. Ankara: İpek Universitesi yayınları, 2014.-484 s. (Türkiyə).
- Азербайджан, Армения и Турция в 1920–1994 гг.: реальная история. Москва: ИНСАН, 2016.- 616 с. (Rusiya).
- . Внешняя политика Азербайджанской Республики (1991-2003 гг.). I часть. Москва: ИНСАН, 2016. - 704 с. (Rusiya).
- Внешняя политика Азербайджанской Республики (1991-2003 гг.). II часть. Москва: ИНСАН, 2016. -724 с. (Rusiya).
- Ermeni sorunu ve büyük devletler. 1724-1920. Ankara: Astana yayınları, 2017. - 480 s. (Türkiyə).
- Azerbaycan, Ermenistan ve Türkiye: gerçek tarih arayışı. 1920-1994. Ankara: T. C. Atatürk Araştırma Merkezi, 2019.- 642 s. (Türkiyə).
- The Post-Soviet Conflicts: The Thirty Years’ Crisis. North Carolina-Greensboro: Lexington Books, 2020.- 398 p. (coaut.) (ABŞ).
- Başlangıçtan günümüze Türkiye-Azerbaycan ilişkileri. Ankara: Türk Tarih Kurumu yayınları, 2023.- 862 s. (kollektiv) (Türkiyə).
Təltif və mükafatları
Azərbaycan Respublikası Prezidentinin sərəncamı ilə "Şöhrət" ordeni (28.10.2017), "Heydər Əliyevin 100 illiyi (1923–2023)" yubiley medalı (2024) ilə təltif edilmişdir. Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin "Qabaqcıl təhsil işçisi" döş nişanı (2009), Qazaxıstan Respublikası Elmlər Akademiyasının xatirə medalı (10.11.2017), Azərbaycan Respublikası Prezidentinin sərəncamı ilə "Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin 100 illiyi (1918–2008)" Azərbaycan Respublikasının yubiley medalı (27.05.2018), Azərbaycan parlamentinin 100 illiyi münasibətilə Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin "Parlament" medalı (2018), Azərbaycan Respublikası Xarici İşlər Nazirliyinin sərəncamı ilə " Azərbaycan Respublikası diplomatik xidmət orqanlarının 100 illiyi (1919–2019)" Azərbaycan Respublikasının yubiley medalı (09.07.2019), Azərbaycan Respublikası Dövlət Sərhəd Xidməti rəisinin əmri ilə "Azərbaycan Sərhəd Mühafizəsinin 100 illiyi (1919–2019)" Azərbaycan Respublikasının yubiley medalı (14.08.2019) ilə təltif edilmişdir.
İstinadlar
- "AMEA-nın həqiqi və müxbir üzvlüyünə keçirilən seçkilərin nəticələri açıqlanıb". 2020-10-28 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-05-02.
- "Onlar vitse-spiker seçildi". 2024-09-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-09-24.
- "Qasımlı Musa Cəfər oğlu". Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin saytı (az.). meclis.gov.az. 2016-04-15 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-02-06.
- "Milli Məclisin parlamentlərarası əlaqələr üzrə işçi qruplarına rəhbərlər seçilib - SİYAHI". Apa.az (az.). 2024-10-08 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-10-22.
- Nakhiyev, Toghrul Nasirli, Alakhber. "AMEA-nın müxbir üzvü Musa Qasımlının 65 yaşı tamam olur". science.gov.az (az.). İstifadə tarixi: 2025-06-09.
- Kamil. "Musa Qasımlı: "Sülh imkanları tükənməyib"". 525-ci qəzet. 2012-04-04. İstifadə tarixi: 2025-06-09.
- Toghrul Nasirli, Alakhber Nakhiyev. "Qasımlı Musa Cəfər oğlu". science.gov.az (az.). İstifadə tarixi: 2025-06-09.
- Qasımlı, 1993. səh. 24
- Qasımlı, 1993. səh. 24-25
- "Professor Musa Qasımlı: "Əgər o zaman türk ordusu Bakını azad etməsəydi, paytaxtın etnik tərkibi tamamilə fərqli olardı"". Apa.tv (az.). İstifadə tarixi: 2025-06-09.
- "Академия Google". scholar.google.com. İstifadə tarixi: 2025-06-09.
Ədəbiyyat
- Qasımlı, Musa. Beynəlxalq münasibətlərdə Azərbaycan məsələsi. Bakı: Azərnəşr. 1993.
Əlavə ədəbiyyat
- Azərbaycan elmi elitası – elmlər doktorları (az.). Bakı: Şərq-Qərb. 2011. 320.
- "Azərbaycan Respublikasının qanunvericilik toplusu" (az.) (№10 (244)). Bakı. oktyabr 2017.
- Azərbaycan Respublikası Milli Məclisi iclaslarının protokolları və stenoqramları. IV, V, VI, VII çağırışlar (az.). Bakı: Azərbaycan Respublikası Milli Məclisi.
- AMEA-nın tabeliyində olan və əhatə etdiyi elmi müəssisələrin illik hesabatları (Hesabat) (az.). Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası.
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Qasimli Musa Cefer oglu 28 oktyabr 1957 Hamarkend Yardimli rayonu Azerbaycan tarixcisi tarix elmleri doktoru 1992 professor 1998 Azerbaycan Milli Elmler Akademiyasi Qafqazsunasliq Institutunun qurucu direktoru 2015 2024 AMEA nin muxbir uzvu 2017 Azerbaycan Respublikasi Milli Meclisinin IV V VI VII cagirislar deputati Azerbaycan Respublikasi Milli Meclisi sedrinin muavini 23 09 2024 cu ilden 1 2 Musa Qasimli Sexsi melumatlar Dogum tarixi 28 oktyabr 1957 1957 10 28 67 yas Dogum yeri Hamarkend Yardimli rayonu Azerbaycan SSR SSRI Partiya Musavat Partiyasi 2003 Tehsili Azerbaycan Dovlet Universiteti 1974 1979 Fealiyyeti siyasetci tarixci Elmi fealiyyeti Elmi derecesi tarix elmleri doktoru Elmi adi professor Teltifleri nbsp Vikianbarda elaqeli mediafayllar Mundericat 1 Heyati 2 Siyasi fealiyyeti 3 Elmi fealiyyeti 4 Nesrleri 5 Teltif ve mukafatlari 6 Istinadlar 7 Edebiyyat 8 Elave edebiyyat 9 Xarici kecidlerHeyatiredakteMusa Qasimli 1957 ci il 28 oktyabrda Yardimli rayonunun Hamarkend kendinde anadan olmusdur 1974 cu ilde orta mektebi terifname ile bitirmis hemin il Azerbaycan Dovlet Universitetinin Tarix fakultesine daxil olmusdur 1979 cu ilde universiteti ferqlenme diplomu ile bitirdikden sonra teyinatla Yardimli rayonunda islemisdir 1982 1985 ci illerde BDU nun Avropa ve Amerika olkelerinin yeni ve muasir tarixi kafedrasinin eyani aspiranturasinda tehsil almisdir Beynelxalq munasibetler tarixi uzre ixtisaslasmisdir 1986 ci ilde namizedlik 1992 ci ilde ise doktorluq dissertasiyasini mudafie etmisdir 1986 1992 ci illerde BDU nun Avropa ve Amerika olkelerinin yeni ve muasir tarixi kafedrasinda muellim bas muellim dosent Tarix fakultesinin dekan muavini vezifelerinde calismisdir BDU nun Avropa ve Amerika olkelerinin yeni ve muasir tarixi kafedrasinin professorudur 1992 1997 ci illerde Azerbaycan Respublikasi Milli Meclisinin beynelxalq elaqeler sobesinde islemisdir AMEA Ictimai Elmler bolmesinin 2016 ci il 24 iyun tarixli iclasinda sesverme yolu ile Qafqazsunasliq Institutunun qurucu direktoru secilmisdir 3 Siyasi fealiyyetiredakteIV cagiris Azerbaycan Respublikasi Milli Meclisine 2010 cu il 7 noyabrda kecirilen seckilerde 42 sayli Sumqayit ikinci secki dairesinden 2015 ci il 1 noyabrda kecirilen V cagiris 2020 ci il 9 fevralda kecirilen VI cagiris seckilerinde 72 sayli Yardimli Masalli secki dairesinden millet vekili secilmisdir Milli Meclisin Elm ve Tehsil Komitesinin sedr muavini Azerbaycan Efqanistan parlamentlerarasi isci qrupunun sedri 4 Turkiye Kanada Braziliya Peru Meksika Argentina Danimarka Malta Estoniya Bosniya ve Herseqovina parlamentleri ile dostluq qrupunun Azerbaycan Metbuat Surasi Idare Heyetinin ve Dunya Azerbaycanlilarini Elaqelendirme Surasinin uzvu olmusdur uzvu olmusdur 3 VII cagiris Azerbaycan Respublikasi Milli Meclisine 2024 cu il sentyabrin 1 de kecirilen seckilerde 75 sayli Yardimli Masalli secki dairesinden deputat sentyabrin 23 de Milli Meclis sedrinin muavini secilmisdir Elmi fealiyyetiredakteAzerbaycan tarixinin oyrenilmemis asagidaki aktual problemlerinin tedqiqi Musa Qasimlinin adi ile baglidir Azerbaycanin beynelxalq medeni elaqeleri 1946 1991 Seyid Cefer Piseveri herekatindan sonra Cenubi Azerbaycanda yaranmis seraitin Birlesmis Milletler Teskilatinda muzakiresi Azerbaycan Turkiye diplomatik siyasi munasibetleri 1920 1922 xarici dovletler ve Azerbaycan 1920 1922 Birinci Dunya muharibesi illerinde konullu adi altinda ermeni silahli bandalarinin hazirlanmasi ve fealiyyetleri Birinci Dunya muharibesi illerinde boyuk dovletlerin Azerbaycan siyaseti 1914 1918 SSRI Turkiye diplomatik siyasi munasibetleri 1960 1991 Azerbaycan istiqlal mubarizesi ve xarici dovletler 1920 1945 Ermeni meselesi nden ermeni soyqirimi na 1724 1920 Cenubi Qafqaz Rusiya Turkiye ve Antanta olkeleri arasinda 1920 1923 Azerbaycan Respublikasinin xarici siyaseti 1991 2003 Azerbaycan parlamentarizmi tarixi Azerbaycan Respublikasinin siyasi tarixi 1991 2003 2003 2021 ve b 5 Musa Qasimli Azerbaycan Rusiya Turkiye ABS Gurcustan Boyuk Britaniya Avstriyada BMT Cexiyada ATET arxivlerinde calisaraq akademik arasdirmalar aparmisdir 6 Ilk boyuk tedqiqat isi Ikinci Dunya muharibesinden sonra SSRI dagilanadek olan dovrde Azerbaycanin beynelxalq medeni elaqeleri olmusdur Sovet hakimiyyeti illerinde Merkezin nezareti altinda heyata kecirilen Azerbaycanin beynelxalq medeni elaqelerinin inkisaf dinamikasinin ve neticelerinin zengin arxiv materiallari esasinda tedqiq edilmesi sonraki arasdirmalari ucun baslangic olmusdur Bakida nesr edilen bu monoqrafiya sonralar Gurcustanda Artanudci nesriyyatinda da cap edilmisdir 7 1993 cu ilde tedqiqatci ve tarixci alim Musa Qasimli terefinden Azernesr nesriyyati terefinden nesr olunan Beynelxalq munasibetlerde Azerbaycan meselesi adli monoqrafiyada Seyid Cefer Piseveri herekatindan sonra Cenubi Azerbaycanda yaranmis beynelxalq veziyyet ve bu meselenin BMT Bas Meclisinin ilk iclasinda muzakiresi arasdirilmisdir Bu eser Azerbaycan tarixsunasliginda bu movzuya hesr olunmus ilk sistemli tedqiqat isi kimi qiymetlendirilir Eserde BMT Bas Meclisinde Azerbaycandan olan iki neferin SSRI nin BMT deki numayendesi A Visinskinin ve Iranin numayendesi eslen Ordubaddan olan Seyid Hesen Tagizadenin Iranda sovet qosunlarinin olmasina dair mubahiselerinin Cenubi Azerbaycanda ABS ve sovet siyasetinin mahiyyetini izah edilir Monoqrafiyada hemcinin ABS ve SSRI nin Cenubi Azerbaycandaki maraqlari ve bu bolgedeki fealiyyetlerinin xarakteri tehlil olunur 8 Musa Qasimli eserinde soyuq muharibenin baslangici ile bagli Qerbde formalasmis enenevi yanasmani tenqid ederek bildirir ki soyuq muharibenin ilk bohrani mehz Cenubi Azerbaycan meselesi kontekstinde meydana cixmisdir Muellifin fikrince uzun iller tarix elminde soyuq muharibenin baslanmasina gore esas mesuliyyetin Qerb dovletlerine ve ABS a aid edilmesi ile bagli yanasma genis yayilmis olsa da SSRI nin regiondaki fealiyyeti bu kontekstde xususi ehemiyyet dasiyir 8 Qasimli yazir Azerbaycan meselesi 1946 ci il martin 5 de Vinston Corcillin Fulton cixisi ile esaslari qoyulan soyuq muharibenin ilk toxumlarinin sepildiyi ve cucerdiyi beynelxalq munasibetlerin muhum mubahise obyektlerinden biri olmusdur Bu konsepsiya Azerbaycan tarixsunasliginda yeni istiqamet kimi qiymetlendirilmis ve sonraki dovrlerde diger tarixciler terefinden inkisaf etdirilmisdir 9 Musa Qasimli hemcinin isgal edilib bolseviklesdirildikden sonra SSRI nin yaradilmasina qederki dovrde Azerbaycanin xarici dovletlerle o cumleden Turkiye ile diplomatik siyasi munasibetlerini tedqiq etmisdir Bu iller nisbi musteqillik illeri olmusdur Muellif bolsevik Rusiyasinin Azerbaycanin xarici siyasetine son qoydugunu numayendeliklerini bagladigini tedqiq etmisdir Baki ile yanasi bu kitab diger olkelerde de isiq uzu gormusdur Musa Qasimli Birinci Dunya muharibesi dovrunde boyuk dovletlerin Azerbaycan siyasetine dair ilk sistemli arasdirmani aparmis ve bu movzuda uccildlik monoqrafiya nesr etdirmisdir Bu tedqiqat Azerbaycan tarixsunasliginda movzuya dair aparilmis ilk genishecmli elmi eser hesab edilir Onun arasdirmalarindan sonra bir sira tedqiqatcilar Birinci Dunya muharibesi illerinde muxtelif dovletlerin Azerbaycanla bagli siyasetini oyrenmeye baslamislar 7 Qasimli hemcinin Azerbaycanda ilk defe olaraq Birinci Dunya muharibesi zamani Qafqaz cebhesinde konullu adi altinda teskil olunmus ermeni silahli destelerinin hazirlanmasi ve fealiyyet istiqametlerini arasdirmisdir Bu movzu ile bagli bir sira beynelxalq elmi simpoziumlarda cixis etmis ve meruzeleri muvafiq elmi nesrlerde cap olunmusdur 7 5 Alimin tedqiqat sahelerinden biri de 1920 1945 ci illerde Azerbaycanin istiqlal mubarizesi ve xarici dovletlerle munasibetleri olmusdur Bu movzuya hesr olunmus genishecmli monoqrafiyasi 2006 ci ilde Istanbulda Kaknus nesriyyati terefinden nesr edilmis ve hemin il Almaniyanin Frankfurt seherinde kecirilmis beynelxalq kitab sergisinde en cox satilan nesrlerden biri olmusdur Qasimli 1920 1923 cu illerde Cenubi Qafqazda Rusiya Turkiye ve Antanta olkeleri arasinda geden diplomatik ve siyasi mubarizeni de tedqiq etmisdir Bundan elave o Rusiya imperatoru I Pyotrun melum fermanindan baslayaraq 1920 ci ilde Ermenistanin sovetlesdirilmesinedek olan dovrde ermenilerin Azerbaycan erazilerine kocurulmesi torpaq iddialari silahli destelerin yaradilmasi ve mulki ehaliye qarsi toredilmis zorakiliqlar movzusunu da ehateli sekilde arasdirmisdir Bu tedqiqat arxiv senedleri ve birinci menbeler esasinda hazirlanmisdir Neticede hemin movzuya hesr olunmus iri hecmli monoqrafiya Azerbaycan rus turk ve ingilis dillerinde bir nece olkede nesr olunmusdur 10 Musa Qasimli 1991 2003 cu illerde Azerbaycan Respublikasinin xarici siyasetine dair yazdigi ve rus dilinde de nesr olunmus iki hisseli monoqrafiyasi ile bu sahede ilk fundamental tedqiqat eserini ortaya qoymusdur O hemcinin Azerbaycan parlamentarizmi tarixini ehate eden ilk iki cildlik monoqrafiyanin muellifidir Azerbaycan Respublikasinin siyasi tarixi uzre 1991 2003 ve 2003 2021 ci illeri ehate eden iki cildlik eseri bu dovrun sistemli elmi tehliline yonelmis ilk genishecmli arasdirmadir Onun ABS Argentina Turkiye Boyuk Britaniya Almaniya Rusiya Polsa Ruminiya Qazaxistan Iran ve diger olkelerde Azerbaycan tarixinin az arasdirilmis sahelerine hesr olunmus 19 kitabi ve nufuzlu elmi jurnallarda 100 den cox elmi meqalesi muxtelif dillerde nesr olunmusdur Bu eserlere dair musbet reyler beynelxalq elmi dairelerde derc olunmus tedqiqatlarina Amerika Avropa Asiya ve Afrika olkelerinin alimleri terefinden maraq gosterilmisdir 5 7 Qasimlinin ve eserlerinin adi 55 olkede nesr olunan kitab ve meqalelerde qeyd olunmus eserlerine ABS Boyuk Britaniya Fransa Almaniya Turkiye ve diger olkelerde umumilikde 398 istinad qeyde alinmisdir Alim H10 indeksine sahibdir 11 1983 2024 cu illerde Azerbaycanda kecirilen 50 den cox 1987 2024 cu illerde ise ABS Turkiye Rusiya Almaniya Iran Polsa Qazaxistan Ukrayna ve diger olkelerde bas tutan 50 den artiq beynelxalq elmi konfransda cixis etmisdir 7 O ali mektebler ucun Beynelxalq munasibetler tarixi Avropa ve Amerika olkelerinin muasir tarixi dersliklerinin ve fenn proqramlarinin muellifidir Eyni zamanda Orta Asiya ve Qafqaz Arasdirmalari Merkezinin Turkiye uzvudur Romanian Euroasian Studies Ruminiya Qafqaz ve Merkezi Asiya arasdirmalari Turan SAM Turk bilimi Ataturk yolu Turkiye Qafqaz i mir Gurcustan Evropeyski istorichi studii naukoviy jurnal ve Amerikanska istoria ta politika naukoviy jurnal Kiyev Ukrayna elmi jurnallarinin redaksiya heyetinin uzvudur 7 ABS nin Vircinya statinin Fairfax seherindeki George Mason Universitetinde arasdirma proqrami uzre calismisdir 2004 SSRI Siyasi Elmler Assosiasiyasinin SSRI Elmler Akademiyasinin Beynelxalq munasibetler ve xarici siyaset tarixi Elmi Surasinin uzvu 1987 1991 Azerbaycan EA Tarix Institutunda fealiyyet gosteren ixtisaslasdirilmis doktorluq Mudafie Surasinin hemsedri 1997 1999 Tehsil Nazirliyi Elmi Metodik Surasi tarix bolmesinin 1997 1999 Derslikleri Qiymetlendirme Suarsinin 2009 2014 Azerbaycan Respublikasi Prezidenti yaninda Ali Attestasiya Komissiyasinin tarix ve siyasi elmler ixtisasi uzre Ekspert Surasinin 2004 2007 BDU da fealiyyet gosteren Mudafie Surasinin uzvu olmusdur Azerbaycan EA Tarix Institutunda fealiyyet gosteren ixtisaslasdirilmis doktorluq Mudafie Surasinin uzvudur Musa Qasimlinin rehberliyi ile 29 felsefe doktoru ve 3 elmler doktoru dissertasiyasi mudafie olunmusdur Mudafie edenler arasinda xarici olke vetendaslari da yer alir NesrleriredakteXarici olkelerde nesr olunan kitablari 7 Uluslararasi iliskilerde Guney Azerbaycan meselesi 40 li yillar Ankara Asena nesriyyati 1997 80 s Turkiye Azerbaycan Turkiye diplomatik siyasi munasibetleri aprel 1920 ci il dekabr 1922 ci il Tebriz Tebriz nesriyyati 1999 fars diline cevireni Eli Dasqin 7 5 c v fars dilinde Iran Azerbajdzhan v mezhdunarodnyh kulturnyh svyazyah 1946 1990 Tbilisi Izd Artanudzhi 2005 298 s Gurcustan Azerbaycan turklerinin milli mucadele tarihi 1920 1940 Istanbul Kaknus nesriyyati 2006 704 s Turkiye SSSR Turciya ot normalizacii otnoshenij do novoj holodnoj vojny 1960 1979 e gg Moskva INSAN 2008 576 s Rusiya Turciya SSSR ot perevorota do raspada 1980 1991 Moskva INSAN 2010 418 s Rusiya Ot Majendorfa do Astany principialnye aspekty armyano azerbajdzhanskogo nagorno karabahskogo konflikta M izd MGU 2010 552 s Rusiya koll SSCB Turkiye iliskileri Turkiyede 1980 Darbesinden SSCB nin Dagilmasina kadar Istanbul Kaknus 2012 464 s Turkiye Ukrainsko azerbajdzhanskie politicheskie otnosheniya istoriya i sovremennost Kiev Izdatelskij dom Dmitriya Burago 2012 160 s O Kupchik A Damirov Ukrayna Turkiye Sovyet Sosyalist Cumhuriyetleri Birligi iliskileri Ankara Ataturk Arastirmalari Merkezi Yayinlari 2013 599 s Turkiye Anatoliya i Yuzhnyj Kavkaz v 1724 1920 e gg v poiskah istoricheskoj istiny Moskva INSAN 2014 550 s Rusiya Kafkaslarda ermeni sorunu 1724 1920 Ankara Ipek Universitesi yayinlari 2014 484 s Turkiye Azerbajdzhan Armeniya i Turciya v 1920 1994 gg realnaya istoriya Moskva INSAN 2016 616 s Rusiya Vneshnyaya politika Azerbajdzhanskoj Respubliki 1991 2003 gg I chast Moskva INSAN 2016 704 s Rusiya Vneshnyaya politika Azerbajdzhanskoj Respubliki 1991 2003 gg II chast Moskva INSAN 2016 724 s Rusiya Ermeni sorunu ve buyuk devletler 1724 1920 Ankara Astana yayinlari 2017 480 s Turkiye Azerbaycan Ermenistan ve Turkiye gercek tarih arayisi 1920 1994 Ankara T C Ataturk Arastirma Merkezi 2019 642 s Turkiye The Post Soviet Conflicts The Thirty Years Crisis North Carolina Greensboro Lexington Books 2020 398 p coaut ABS Baslangictan gunumuze Turkiye Azerbaycan iliskileri Ankara Turk Tarih Kurumu yayinlari 2023 862 s kollektiv Turkiye Teltif ve mukafatlariredakteAzerbaycan Respublikasi Prezidentinin serencami ile Sohret ordeni 28 10 2017 Heyder Eliyevin 100 illiyi 1923 2023 yubiley medali 2024 ile teltif edilmisdir Azerbaycan Respublikasi Tehsil Nazirliyinin Qabaqcil tehsil iscisi dos nisani 2009 Qazaxistan Respublikasi Elmler Akademiyasinin xatire medali 10 11 2017 Azerbaycan Respublikasi Prezidentinin serencami ile Azerbaycan Xalq Cumhuriyyetinin 100 illiyi 1918 2008 Azerbaycan Respublikasinin yubiley medali 27 05 2018 Azerbaycan parlamentinin 100 illiyi munasibetile Azerbaycan Respublikasi Milli Meclisinin Parlament medali 2018 Azerbaycan Respublikasi Xarici Isler Nazirliyinin serencami ile Azerbaycan Respublikasi diplomatik xidmet orqanlarinin 100 illiyi 1919 2019 Azerbaycan Respublikasinin yubiley medali 09 07 2019 Azerbaycan Respublikasi Dovlet Serhed Xidmeti reisinin emri ile Azerbaycan Serhed Muhafizesinin 100 illiyi 1919 2019 Azerbaycan Respublikasinin yubiley medali 14 08 2019 ile teltif edilmisdir 5 7 Istinadlarredakte AMEA nin heqiqi ve muxbir uzvluyune kecirilen seckilerin neticeleri aciqlanib 2020 10 28 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2017 05 02 Onlar vitse spiker secildi 2024 09 24 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2024 09 24 1 2 Qasimli Musa Cefer oglu Azerbaycan Respublikasi Milli Meclisinin sayti az meclis gov az 2016 04 15 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2015 02 06 Milli Meclisin parlamentlerarasi elaqeler uzre isci qruplarina rehberler secilib SIYAHI Apa az az 2024 10 08 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2024 10 22 1 2 3 4 Nakhiyev Toghrul Nasirli Alakhber AMEA nin muxbir uzvu Musa Qasimlinin 65 yasi tamam olur science gov az az Istifade tarixi 2025 06 09 Kamil Musa Qasimli Sulh imkanlari tukenmeyib 525 ci qezet 2012 04 04 Istifade tarixi 2025 06 09 1 2 3 4 5 6 7 8 Toghrul Nasirli Alakhber Nakhiyev Qasimli Musa Cefer oglu science gov az az Istifade tarixi 2025 06 09 1 2 Qasimli 1993 seh nbsp 24 Qasimli 1993 seh nbsp 24 25 Professor Musa Qasimli Eger o zaman turk ordusu Bakini azad etmeseydi paytaxtin etnik terkibi tamamile ferqli olardi Apa tv az Istifade tarixi 2025 06 09 Akademiya Google scholar google com Istifade tarixi 2025 06 09 EdebiyyatredakteQasimli Musa Beynelxalq munasibetlerde Azerbaycan meselesi Baki Azernesr 1993 Elave edebiyyatredakteAzerbaycan elmi elitasi elmler doktorlari az Baki Serq Qerb 2011 320 Azerbaycan Respublikasinin qanunvericilik toplusu az 10 244 Baki oktyabr 2017 Azerbaycan Respublikasi Milli Meclisi iclaslarinin protokollari ve stenoqramlari IV V VI VII cagirislar az Baki Azerbaycan Respublikasi Milli Meclisi AMEA nin tabeliyinde olan ve ehate etdiyi elmi muessiselerin illik hesabatlari Hesabat az Azerbaycan Milli Elmler Akademiyasi Xarici kecidlerredakte nbsp Vikianbarda Musa Qasimli ile elaqeli mediafayllar var nbsp Vikikitabda Musa Qasimli Biblioqrafiya movzusuna dair metn var Menbe https az wikipedia org w index php title Musa Qasimli amp oldid 8167204