fbpx
Wikipedia

Morj

Avqust 05, 2021

Su inəyi (Erkəyinə Su öküzü deyilir) və ya Morj (lat. Odobenus rosmarus) — dəniz məməlisi olaraq Morjkimilər fəsiləsinə daxil olan müasir dönəmdə mövcud olan növ. Yaşlı fərdi asanlıqla cavan fərddən fərqləndirmək olur. Bu dəniz canlısı ölçülərinə görə pərayaqlılar arasında yalnız Dəniz filindən geri qalır. Arealı əsasən Arktika qurşağında yerləşir.

?Morj
Odobenus rosmarus
Elmi təsnifat
Aləmi:Heyvanlar
Yarımaləm:Eumetazoylar
Bölmə:İkitərəflisimmetriyalılar
Yarımbölmə:Sonağızlılar
Tip:Xordalılar
Yarımtip:Onurğalılar
İnfratip:Ağızçənəlilər
Sinifüstü:Dördayaqlılar
Sinif:Məməlilər
Yarımsinif:Vəhşi heyvanlar
İnfrasinif:Plasentalılar
Dəstəüstü:Lavrazioterilər
Dəstə:Yırtıcılar
Yarımdəstə:Köpəkkimilər
Fəsilə:Morjlar
Cins:Morj
Növ: Morj
Elmi adı
Odobenus rosmarus Linnaeus, 1758
Morjun yayılması
     Yayıldığı ərazilər

     Su sahəsi

     Quru sahəsi
Mühafizə statusu
Haqqında məlumat olmayanlar
Data Deficient: 15106

Vikinövlərdə
sistematika
Şəkil
axtarışı
ITIS  180639
NCBI  9707
EOL  328627
PBDB  72172

Görünüşü

Nəhəng dəniz məməlisi olan morjlar qalın dəriyə malikdirlər. Ön yuxarı yırtıcı dişləri digərlərinə nisbətdə yaxşı inkişaf etmişdir. Uzun olub, aşağı istiqamətlənmiş formadadır. Geniş sifətə malikdir. İri bığcıqlara sahibdir. Xariçi qulaq eyvanı yoxdur, gözləri kiçikdir.

Dərisi sarı rəngli tükcüklərlə sahibdir. Yaşlandıqca tüklərin sayı azalır. Yaşlı fərdlərdə demək olar ki, tük olmur. Ətraflar quruda daha çox hərəkət etməyə vərdişlidir. Morjlar gəzə bilirlər. Onlar suitilərdən fərqli olaraq sürünmürlər.

Anatomiya

 
Morj öz iri dişlərini buzun üzərinə çıxmaq məqsədi ilə istifadə edir.
 
Skelet

Sakit okean morjlarının erkəkləri bəzən 2000 kq çəki verə bilir. Adətən isə 800 - 1700 kq arası olurlar. Atlantik yarımnövü ölçü baxımından 10—20 % kiçik olurlar. Atlantik yarımnövünün dişləri kiçik olur. Sakit okean yarımnövü isə ölçü baxımından nisbətən iri olurlar. Dişilər erkəklərdən bəzən üç dəfə kiçik olurlar. Atlantik yarımnövünün dişiləri 560 kq, bəzən isə 400 kq, Sakit okean yarımnövünün dişisi isə 794 kq və 2,2 - 3,6 m uzunluğunda olur. Bu canlılarda əsasən iki çüt süd döşü olur. Nadir hallarda 5 süd döşü müşahidə edilir. Süd vəzləri qalın dərinin altında yerləşir. Bəzən müxtəlif səslər çıxarırlar.

Dişləri

Morjları digər dəniz calılarından fərqlədirən əsas xüsusiyyətləri iki iri uzun dişləridir. Onların hər biri bəzən bir metrə çata bilir. Çəkiləri isə 5,4 kq təşkil edir. Bu dişlər erkklərdə dişilərə nisbətdə iri olur. İri dişə sahib erkək qrupun liderinə çevrilir. Diş onların asanlıqla su səthinə çıxmağa yardım göstərir.

Dərisi

Morjlar qalın dəriyə malik olurlar. Erkəklərin boyun və qol nahiyyəsində dərinin qalınlığı 10 sm təşkil edir. Piy qalınlığı 15 sm olur. Cavan fərdlərin dərisi tünd-qəhvəyi, yaşlılarda isə solğuldur. Bəzən tamamən ağ rəngdə olurlar.

Yarımnövləri

Morjlar üç yarımnövə bölünür:

  • Sakitokean morju (Odobenus rosmarus divergens Illiger, 1811)
  • Atlantik morju (Odobenus rosmarus rosmarus Linnaeus, 1758)

Bəzən Laptev morju (Odobenus rosmarus laptevi Chapskii, 1940) müstəqil yarımnöv hesab edilir. Analizlər nəticəsində bu yarımnövün müstəqil olması isbat edilməmiş və Sakitokean yarımnövünün qərb populyasiyası olması isbat edilmişdir.

Yayılma və populyasiya

1990-ci il qiymətləndirilməsinə görə Sakit okean yarımnövünün sayı 200 min baş olmuşdur. Sakitokean populyasiyasının böyük qismi Berinq boğazı və Çukot dənizi sularında yayılmışlar. Arealın şimal sərhədi Vrangel adası və Bofort dənizinin şimal hissəsini əhatə edir. Cənub arealı isə Çukot yarımadası ətrafı ərazilərdə Bristol körfəzi və Anadır körfəzi ətrafı ərazilərdə yerləşir. Onların qalıqları hətta Şimali Kaliforniya sahillərində belə rast gəlinmişdir. Son buzlaşma dövründə onların bu ərazidə yaşaması faktdır

Atlantik morjunun demək olar ki böyük hissəsi ovlanmışdır. Hazırda sayları 20 min baş olaraq qiymətləndirilir.. Bu yarımnövün arealı Arktik Kanada, Şpitsbergen və Qrenlandiya sahillərini təşkil edir.. Atlantik okeanın şərq sahillərində əsasən Kanada sahillərində görünürlər

Laptev morj populyasiyası əsasən Laptevlər dənizi, Kara dənizinin şərq və Şərqi Sibir dənizinin qərb hissəsində yayılmışdır. Sayları 5-10 min baş olaraq qiymətləndirilir.

Xüsusiyyətləri

Morjlar olduqca təhlükəli canlılardır. Onlar iri dişləri ilə hətta qayığı belə dağıda bilirlər. Nadir hallarda onlar özləri birinci hücum edirlər. Qrup halında yaşayırlar. Sualtında 10 dəqiqə qala bilirlər. Qidasının əsasını kiçik molyusklar və digər onurğasızlar təşkil edir. Onların suitlərə hücumu mümkündür. Morjlar həmcinin balıq yeyirlər. Üç-dörd ilə bir bala verirlər. 6 ay müddətində bala südlə bəslənir. Anaları ilə birlikdə 3-4 il yaşayırlar.

İri dişləri həm hücum həmdə müdafiə məqsədlidir.. Üstəlik erkəklər dişilərə sahiblənmək məqsədi ilə bir-biri ilə mübarizə aparırlar. Onlar dişlərinin hesabına buz və ya qayalı sahillərə çıxa bilirlər. Əbəs yerə yunanca adı «dişi ilə gəzən» mənasını bildirir.

Düşmənləri

İnsandan bаşqa təbii düşmənləri, Ağ ayı və Osadır. Morjlar bəzən xariçi və daxili parazitlərdən əziyyət çəkirlər

İnsan tərəfindən ovlanması və populyasiyanın müasir vəziyyəti

 
.

XVIII—XIX əsrlərdə bu canlılara qarşı kütləvi ov həyata keçirilirdi. Bu isə Atlantik populyasiyasının demək olan ki, məhv olmuşdurlar.

Hazırda isə onlara qarşı ov qadağan edilmişdir. Bircə bu canlıların ovunu həyata keçirməyə şimal xalqları olan Eskimoslar və Çukçalara icazə verilmişdir.

Onlara qarşı ov əsasən yayın sonları həyata keçirilir. ət qaxac edilir və qış idasının əsasını təşkil edir. Bu ət şimal xalqlarının əsas qidasını təşkil edir. Bu canlıların sümükləri yerli xalqların folklor nümumələrində istifadə edilir.

Morjlara qarşı ov əsasən Rusiya, ABŞ, Kanada və Danimarka tərəfindən həyata keçirilirdi. Morjlara qarşı hazırda əsas təhlükə iqlim dəyişkənliyidir. Bu onların arealının daralmasına səbəb olur. Üstəlik qidaları azalır.

Hazırda bu canlıların dəqiq sayları haqqında məlumat yoxdur. Bununla belə bir çox ölkələrdə bu canlılar qırmızı kitaba daxil edilmişdir.

Maraqlı fakt

 
Morj penisi, aleutlar tərəfindən qoparılmışdır. Uzunluğu 56 sm.
  • Morj penisi 50 sm təşkil edir.

İstinadlar

  1. H. Hüseynov (1941). Rusca-azərbaycanca lüğət, II cild (Русско-азербайджанский словарь). səh. 535.
  2. Соколов В. Е. Пятиязычный словарь названий животных. Млекопитающие. Латинский, русский, английский, немецкий, французский. / под общей редакцией акад. В. Е. Соколова. — М.: Рус. яз., 1984. — С. 110. — 10 000 экз
  3. ↑ Fay, F.H. (1985). "Odobenus rosmarus". Mammalian Species. 238: 1–7.
  4. ↑ Fay, F. H. Ecology and Biology of the Pacific Walrus (Odobenus rosmarus divergens). — Washington, DC.: U. S. Dept. of the Interior, Fish and Wildlife Service, 1982. — 279 p.
  5. Morjlar
  6. Страница о морже в списке МСОП
  7. Gilbert, J.R., G.A. Fedoseev, D. Seagars, E. Razlivalov, and A. LaChugin (1992). "Aerial census of Pacific walrus, 1990". USFWS R7/MMM Technical Report 92-1: 33 pp.
  8. US Fish and Wildlife Service (2002), (PDF), 2011-05-15 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib, İstifadə tarixi: 2016-02-17
  9. Dyke, A.S., J. Hooper, C.R. Harington, and J.M. Savelle (1999). "The Late Wisconsinan and Holocene record of walrus (Odobenus rosmarus) from North America: A review with new data from Arctic and Atlantic Canada". Arctic. 52: 160–181.
  10. [NAMMCO] North Atlantic Marine Mammal Commission. 1995. Report of the third meeting of the Scientific Committee. In: NAMMCO Annual Report 1995, NAMMCO, Tromsø, pp. 71-127.
  11. North Atlantic Marine Mammal Commission, Status of Marine Mammals of the North Atlantic: The Atlantic Walrus (PDF), 2007-10-25 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib, İstifadə tarixi: 2016-02-17
  12. Born, E. W., Andersen, L. W., Gjertz, I. and Wiig, Ø (2001). "A review of the genetic relationships of Atlantic walrus (Odobenus rosmarus rosmarus) east and west of Greenland". Polar Biology. 24: 713–718.
  13. Fisheries and Oceans Canada. "Atlantic Walrus: Northwest Atlantic Population". 2006-09-02 tarixində . İstifadə tarixi: 2016-02-17. (#parameter_ignored); (#parameter_ignored); (#parameter_ignored_suggest)
  14. . 2008-10-20 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-02-17. (#parameter_ignored); (#parameter_ignored)
  15. Bockstoce, J.R. and D.B. Botkin (1982). "The Harvest of Pacific Walruses by the Pelagic Whaling Industry, 1848 to 1914". Arctic and Alpine Research. 14 (3): 183–188.
  16. Chivers, C.J. (2002-08-25). "A Big Game". New York Times Online. 2012-06-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-02-17.
  17. US Fish and Wildlife Service (2007), (PDF), 2011-05-15 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib, İstifadə tarixi: 2016-02-17
  18. Eleanor, E.W., M.M.R. Freeman, and J.C. Makus (1996). "Use and preference for Traditional Foods among Belcher Island Inuit". Artic. 49 (3): 256–264.
  19. Garlich-Miller, J.G. and D.M. Burn (1997). "Estimating the harvest of Pacific walrus, Odobenus rosmarus divergens, in Alaska". 97 (4): 1043–1046. (#text_ignored)
  20. Witting, L. and Born, E. W. (2005). "An assessment of Greenland walrus populations". ICES Journal of Marine Science. 62 (2): 266–284.
  21. Kaufman, M (2006-04-15). "Warming Arctic Is Taking a Toll, Peril to Walrus Young Seen as Result of Melting Ice Shelf". Washington Post. səh. A7.
  22. "IUCN 2008. 2008 IUCN Red List of Threatened Species". 20 December 2008. 2011-08-19 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-02-17.
  23. "Красная Книга России". 2008-12-21. 2012-06-01 tarixində arxivləşdirilib.
  24. . 2011-08-11 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-02-17.

Avqust 05, 2021
morj, inəyi, erkəyinə, öküzü, deyilir, odobenus, rosmarus, dəniz, məməlisi, olaraq, kimilər, fəsiləsinə, daxil, olan, müasir, dönəmdə, mövcud, olan, növ, yaşlı, fərdi, asanlıqla, cavan, fərddən, fərqləndirmək, olur, dəniz, canlısı, ölçülərinə, görə, pərayaqlıl. Su ineyi 1 Erkeyine Su okuzu deyilir ve ya Morj 2 lat Odobenus rosmarus deniz memelisi olaraq Morjkimiler fesilesine daxil olan muasir donemde movcud olan nov Yasli ferdi asanliqla cavan ferdden ferqlendirmek olur Bu deniz canlisi olculerine gore perayaqlilar arasinda yalniz Deniz filinden geri qalir 3 Areali esasen Arktika qursaginda yerlesir MorjOdobenus rosmarusElmi tesnifatAlemi HeyvanlarYarimalem EumetazoylarBolme IkitereflisimmetriyalilarYarimbolme SonagizlilarTip XordalilarYarimtip OnurgalilarInfratip AgizcenelilerSinifustu DordayaqlilarSinif MemelilerYarimsinif Vehsi heyvanlarInfrasinif PlasentalilarDesteustu LavrazioterilerDeste YirticilarYarimdeste KopekkimilerFesile MorjlarCins MorjNov MorjElmi adiOdobenus rosmarus Linnaeus 1758Morjun yayilmasi Yayildigi eraziler Su sahesi Quru sahesiMuhafize statusuHaqqinda melumat olmayanlarData Deficient 15106VikinovlerdesistematikaSekilaxtarisiITIS 180639NCBI 9707EOL 328627PBDB 72172 Mundericat 1 Gorunusu 2 Anatomiya 3 Disleri 4 Derisi 5 Yarimnovleri 6 Yayilma ve populyasiya 7 Xususiyyetleri 8 Dusmenleri 9 Insan terefinden ovlanmasi ve populyasiyanin muasir veziyyeti 10 Maraqli fakt 11 IstinadlarGorunusu RedakteNeheng deniz memelisi olan morjlar qalin deriye malikdirler On yuxari yirtici disleri digerlerine nisbetde yaxsi inkisaf etmisdir Uzun olub asagi istiqametlenmis formadadir Genis sifete malikdir Iri bigciqlara sahibdir 4 Xarici qulaq eyvani yoxdur gozleri kicikdir Derisi sari rengli tukcuklerle sahibdir Yaslandiqca tuklerin sayi azalir Yasli ferdlerde demek olar ki tuk olmur Etraflar quruda daha cox hereket etmeye verdislidir Morjlar geze bilirler Onlar suitilerden ferqli olaraq surunmurler Anatomiya Redakte Morj oz iri dislerini buzun uzerine cixmaq meqsedi ile istifade edir Skelet Sakit okean morjlarinin erkekleri bezen 2000 kq ceki vere bilir Adeten ise 800 1700 kq arasi olurlar Atlantik yarimnovu olcu baximindan 10 20 kicik olurlar Atlantik yarimnovunun disleri kicik olur Sakit okean yarimnovu ise olcu baximindan nisbeten iri olurlar Disiler erkeklerden bezen uc defe kicik olurlar Atlantik yarimnovunun disileri 560 kq bezen ise 400 kq Sakit okean yarimnovunun disisi ise 794 kq ve 2 2 3 6 m uzunlugunda olur Bu canlilarda esasen iki cut sud dosu olur Nadir hallarda 5 sud dosu musahide edilir Sud vezleri qalin derinin altinda yerlesir Bezen muxtelif sesler cixarirlar Disleri RedakteMorjlari diger deniz calilarindan ferqlediren esas xususiyyetleri iki iri uzun disleridir Onlarin her biri bezen bir metre cata bilir Cekileri ise 5 4 kq teskil edir Bu disler erkklerde disilere nisbetde iri olur Iri dise sahib erkek qrupun liderine cevrilir Dis onlarin asanliqla su sethine cixmaga yardim gosterir Derisi RedakteMorjlar qalin deriye malik olurlar Erkeklerin boyun ve qol nahiyyesinde derinin qalinligi 10 sm teskil edir Piy qalinligi 15 sm olur Cavan ferdlerin derisi tund qehveyi yaslilarda ise solguldur Bezen tamamen ag rengde olurlar Yarimnovleri RedakteMorjlar uc yarimnove bolunur 5 Sakitokean morju Odobenus rosmarus divergens Illiger 1811 Atlantik morju Odobenus rosmarus rosmarus Linnaeus 1758 Bezen Laptev morju Odobenus rosmarus laptevi Chapskii 1940 musteqil yarimnov hesab edilir 6 Analizler neticesinde bu yarimnovun musteqil olmasi isbat edilmemis ve Sakitokean yarimnovunun qerb populyasiyasi olmasi isbat edilmisdir Yayilma ve populyasiya Redakte1990 ci il qiymetlendirilmesine gore Sakit okean yarimnovunun sayi 200 min bas olmusdur 7 8 Sakitokean populyasiyasinin boyuk qismi Berinq bogazi ve Cukot denizi sularinda yayilmislar Arealin simal serhedi Vrangel adasi ve Bofort denizinin simal hissesini ehate edir Cenub areali ise Cukot yarimadasi etrafi erazilerde Bristol korfezi ve Anadir korfezi etrafi erazilerde yerlesir 3 Onlarin qaliqlari hetta Simali Kaliforniya sahillerinde bele rast gelinmisdir Son buzlasma dovrunde onlarin bu erazide yasamasi faktdir 9 Atlantik morjunun demek olar ki boyuk hissesi ovlanmisdir Hazirda saylari 20 min bas olaraq qiymetlendirilir 10 11 Bu yarimnovun areali Arktik Kanada Spitsbergen ve Qrenlandiya sahillerini teskil edir 12 Atlantik okeanin serq sahillerinde esasen Kanada sahillerinde gorunurler 13 Laptev morj populyasiyasi esasen Laptevler denizi Kara denizinin serq ve Serqi Sibir denizinin qerb hissesinde yayilmisdir Saylari 5 10 min bas olaraq qiymetlendirilir 14 Xususiyyetleri RedakteMorjlar olduqca tehlukeli canlilardir Onlar iri disleri ile hetta qayigi bele dagida bilirler Nadir hallarda onlar ozleri birinci hucum edirler Qrup halinda yasayirlar Sualtinda 10 deqiqe qala bilirler Qidasinin esasini kicik molyusklar ve diger onurgasizlar teskil edir Onlarin suitlere hucumu mumkundur Morjlar hemcinin baliq yeyirler Uc dord ile bir bala verirler 6 ay muddetinde bala sudle beslenir Analari ile birlikde 3 4 il yasayirlar Iri disleri hem hucum hemde mudafie meqsedlidir 4 Ustelik erkekler disilere sahiblenmek meqsedi ile bir biri ile mubarize aparirlar Onlar dislerinin hesabina buz ve ya qayali sahillere cixa bilirler Ebes yere yunanca adi disi ile gezen menasini bildirir Dusmenleri RedakteInsandan basqa tebii dusmenleri Ag ayi ve Osadir Morjlar bezen xarici ve daxili parazitlerden eziyyet cekirlerInsan terefinden ovlanmasi ve populyasiyanin muasir veziyyeti Redakte XVIII XIX esrlerde bu canlilara qarsi kutlevi ov heyata kecirilirdi Bu ise Atlantik populyasiyasinin demek olan ki mehv olmusdurlar 15 Hazirda ise onlara qarsi ov qadagan edilmisdir Birce bu canlilarin ovunu heyata kecirmeye simal xalqlari olan Eskimoslar ve Cukcalara icaze verilmisdir 16 Onlara qarsi ov esasen yayin sonlari heyata kecirilir 17 et qaxac edilir ve qis idasinin esasini teskil edir Bu et simal xalqlarinin esas qidasini teskil edir 18 Bu canlilarin sumukleri yerli xalqlarin folklor numumelerinde istifade edilir Morjlara qarsi ov esasen Rusiya ABS Kanada ve Danimarka terefinden heyata kecirilirdi 19 20 Morjlara qarsi hazirda esas tehluke iqlim deyiskenliyidir Bu onlarin arealinin daralmasina sebeb olur Ustelik qidalari azalir 21 Hazirda bu canlilarin deqiq saylari haqqinda melumat yoxdur 22 Bununla bele bir cox olkelerde bu canlilar qirmizi kitaba daxil edilmisdir 23 Maraqli fakt Redakte Morj penisi aleutlar terefinden qoparilmisdir Uzunlugu 56 sm Morj penisi 50 sm teskil edir 24 Istinadlar Redakte H Huseynov 1941 Rusca azerbaycanca luget II cild Russko azerbajdzhanskij slovar seh 535 Sokolov V E Pyatiyazychnyj slovar nazvanij zhivotnyh Mlekopitayushie Latinskij russkij anglijskij nemeckij francuzskij pod obshej redakciej akad V E Sokolova M Rus yaz 1984 S 110 10 000 ekz 1 2 Fay F H 1985 Odobenus rosmarus Mammalian Species 238 1 7 1 2 Fay F H Ecology and Biology of the Pacific Walrus Odobenus rosmarus divergens Washington DC U S Dept of the Interior Fish and Wildlife Service 1982 279 p Morjlar Stranica o morzhe v spiske MSOP Gilbert J R G A Fedoseev D Seagars E Razlivalov and A LaChugin 1992 Aerial census of Pacific walrus 1990 USFWS R7 MMM Technical Report 92 1 33 pp US Fish and Wildlife Service 2002 Stock Assessment Report Pacific Walrus Alaska Stock PDF 2011 05 15 tarixinde orijinalindan PDF arxivlesdirilib Istifade tarixi 2016 02 17 Dyke A S J Hooper C R Harington and J M Savelle 1999 The Late Wisconsinan and Holocene record of walrus Odobenus rosmarus from North America A review with new data from Arctic and Atlantic Canada Arctic 52 160 181 NAMMCO North Atlantic Marine Mammal Commission 1995 Report of the third meeting of the Scientific Committee In NAMMCO Annual Report 1995 NAMMCO Tromso pp 71 127 North Atlantic Marine Mammal Commission Status of Marine Mammals of the North Atlantic The Atlantic Walrus PDF 2007 10 25 tarixinde orijinalindan PDF arxivlesdirilib Istifade tarixi 2016 02 17 Born E W Andersen L W Gjertz I and Wiig O 2001 A review of the genetic relationships of Atlantic walrus Odobenus rosmarus rosmarus east and west of Greenland Polar Biology 24 713 718 Fisheries and Oceans Canada Atlantic Walrus Northwest Atlantic Population 2006 09 02 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2016 02 17 parameter ignored parameter ignored parameter ignored suggest Ministry of Natural Resources of the Russian Federation protected species list 2008 10 20 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2016 02 17 parameter ignored parameter ignored Bockstoce J R and D B Botkin 1982 The Harvest of Pacific Walruses by the Pelagic Whaling Industry 1848 to 1914 Arctic and Alpine Research 14 3 183 188 Chivers C J 2002 08 25 A Big Game New York Times Online 2012 06 01 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2016 02 17 US Fish and Wildlife Service 2007 Hunting and Use of Walrus by Alaska Natives PDF 2011 05 15 tarixinde orijinalindan PDF arxivlesdirilib Istifade tarixi 2016 02 17 Eleanor E W M M R Freeman and J C Makus 1996 Use and preference for Traditional Foods among Belcher Island Inuit Artic 49 3 256 264 Garlich Miller J G and D M Burn 1997 Estimating the harvest of Pacific walrus Odobenus rosmarus divergens in Alaska 97 4 1043 1046 text ignored Witting L and Born E W 2005 An assessment of Greenland walrus populations ICES Journal of Marine Science 62 2 266 284 Kaufman M 2006 04 15 Warming Arctic Is Taking a Toll Peril to Walrus Young Seen as Result of Melting Ice Shelf Washington Post seh A7 IUCN 2008 2008 IUCN Red List of Threatened Species 20 December 2008 2011 08 19 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2016 02 17 Krasnaya Kniga Rossii 2008 12 21 2012 06 01 tarixinde arxivlesdirilib Morj penisi 2011 08 11 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2016 02 17 Menbe https az wikipedia org w index php title Morj amp oldid 5735342, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.