Malaziyanın sahəsi 329 847 km²-dir (böyüklüyünə görə dünyada 66-cı yerdə). Şimaldan Tayland, cənubdan Sinqapur, eləcə də Kalimantan adasında cənubdan İndoneziya, şimaldan isə Bruneylə həmsərhəddir. Bundan əlavə qərbdən Andaman dənizi, şərqdən Cənubi Çin Dənizinə çıxışı var. Malaziya ensiz damba vasitəsi ilə Sinqapurla birləşdirilib. Ölkə Vyetnam və Filippinlə dəniz sərhəddinə malikdir. Malaziyanın yarımada hissəsi Sumatra adasından Malay boğazi ilə ayrılır. Malay boğazı dünyanın ən önəmli dəniz yollarından biri hesab olunur.
Yarımada ərazi ölkə ərazisinin 39,7 %-ni təşkil edir. Bu ərazi 740 km şimaldan cənuba doğru, 322 km (ən enli yeri) qərbdən şərqə uzanır. Yarımadanın mərkəzi hissəsi boyu Titivanqsa dağ silsiləsi uzanır. Ən yüksək zirvəsi Qununq-Taxan (2187 m). Yarımada hissəsinin sahil xəttlərinin uzunluğu 1931 km-dir. Əlverişli buxtalar qərb sahillərində yerləşir. Kalimantan adasında yerləşən ərazi ölkə ərazisinin 60,3 %-ni təşkil edir. Sahil xəttlərinin uzunluğu 2607 km-dir.
Geoloji quruluşu və faydalı qazıntıları
Malayziya Alp-Himalay geosinklinalının şərq qurtaracağı ilə Sakit okean odlu qurşağının sərhəddində yerləşir. Geoloji baxımdan ölkənin yarımada və ada əraziləri kəskin fərqlənir. Qərbi Malayziya üçün mezozoy qırışıqlığı xarakterikdir. Bəzi ərazilərdə (qərbdə) orta paleozoy və üst paleozoy (şərqdə) yaşlı süxurlara rast gəlinir. Yarımadanın qərb bölgələrində karbonlu-terrigen süxurlar, şərqində isə vulkanik-çöküntü süxurları üstünlük təşkil edir. Paleozoyun və yuranınqranit intruziyaları geniş yayılıb. Meridional və şimal-qərb istiqamətdə tektonik sınma zonları mövcuddur. Şərqi Malayziya üçün kaynazoy qırışıqlığı xarakterikdir .
Malayziya zəngin neft, qalay, volfram, boksit, mis və dəmir ehtiyatlarına malikdir. Az miqdarda qonur kömür, titan, qızıl, fosfor yataqları var. Əsas neft yataqları Sabah ştatının şelf ərazisində cəmləşmişdir. Qalay yataqları yarımada ərazisində, Taylandla sərhəddən Sinqapura qədər zolaq şəkilində uzanır.
Malayziyanın relyefi müxtəlifdir. Sahilboyu düzənliklər tədricən təpəlik ərazilərlə əvəzlənir. Onlar isə öz yerini dağ massivlərinə verir. Dağlıq ərazilər ölkə ərazisinin böyük hissəsini təşkil edir. Dəniz sahillərinə yaxın olan dağlar qərbdə, Sabah ştatındadır. Bu bölgədə dik dağ yamacları ilə əhatələnən sahillərə rast gəlmək mümkündür. Ölkənin qərb hissəsində sahil boyu geniş olmayan düzənliklər uzanır. Malay yarımadasının bütün mərkəzi hissəsi dağ silsiləsi ilə əhatələnib. Bu dağlar çox yüksək deyil. Zirvələr nadir halda 1500-2000 metri keçir. Yarımadanın ən yüksək zirvəsi Tahandır (2190 m). Mərkəzi silsilənin ən yüksək zirvəsi Bubudur (1650 m).
Şərqi Malayziyada düzənlik ərazilər daha çox ərazini tutur. Düzənlik ərazilər daha çox Saravakanın sahil boyu ərazilərində və Radjanq çayın vadisindədir. Bölgə yetərincə bataqlaşmışdır. Saravak və Sabax ştatları arasından Kroker dağ silsiləsi keçir. Bu ərazidə ölkənin ən yüksək zirvəsi - Kinabalu dağı (4095 m) yerləşir. Dağ silsiləsi həm də İndoneziya ilə sərhəd boyu uzanır.
Malayziyada ekvatorial iqlim hakimdir. İqlim musson xarakteri daşıyır. Sutkalıq və illik temperatur amplitudu çox azdır. Orta illik temperatur 25 до 28 °C-dir. Düzənlik və çay vadilərində bəzən temperatur 36 °C qədər qalxa bilir. Dağlarda iqlim nisbətən sərindir. Daha yüksək ərazilərdə mülayim iqlim üstünlük təşkil edir.
İl boyu yağıntılar bərabər düşür. Ancaq mussonların təsiri ilə quru və rütubətli mövsüm ayrılır. Yayda Hind okeanının güclü və davamlı musson küləklərinin təsiri altında olur. Malay yarımadasına bol rütubət gətirir. Kalimantan adasında, əsasən şimal hissəsində, qışda Sakit okeanın mussonları müşahidə olunur. Qış daha rütubətli keçir.
Sahil və düzənlik ərazilərə düşən illik yağıntının miqdarı 1500-2000 mm-dir. Kalimantan adasının şimal hissəsinə daha çox yağıntı düşür. Daxili və dağlıq rayonlara 5000 mm yağıntı düşür. Yağışlı günlərin sayı 200 və daha çoxdur.
Daxili suları
Kenir su anbarı
Malayziya sıx çay siteminə malikdir. Ancaq ərazinin çox da böyük olmamasına və yerləşməsinə görə Malayziyada böyük çay yoxdur. Çayları il boyu bolsuludur. Yağışlı mövsümdə çayların səviyyəsi kəskin artır. Ətraf ərazilərdə daşqınlara səbəb olur. Ölkənin ən uzun çayı Radjanqdır. Saravak ştatından keçən bu çayın uzunluğu 760 km-dir. Uzunluğuna görə ikinci çay Kinabatanqandır (560 km). Yarımadanın ən uzun çayı Paxanqdır (435 km).
Ən böyük şirin sulu göl Beradır. Bera gölü Paxanq ştatının cənub-qərbində yerləşir. İkinci böyük göl Çininin sahəsi 5026 hektardır. Malayziyanın ən böyük su anbarı Kenir Trenqanu ştatında yerləşir. Sahəsi 260 km²-dir. Su anbarı SES tikintisi nəticəsində formalaşmışdır.
Malayziya — biomüxtəlifliyin və endemikliyin yüksək olduğu ölkədir. Ölkə ərazisində dünya heyvanat aləmi növlərinin 20 %-nə rast gəlinir . Kalimantan adasının dağ meşələrində endemiklik yüksəkdir. Malayziyada 210 növ məməli, 250 növ sürünən qeydə alınmışdır. Suda-quruda yaşayanların 150, həşaratların isə 1000 yaxın növü mövcuddur. Tək yarımada hissəsində 620 quş növü var. Malay yarımadasında 2 növ böyük pişik növü var: hind-çin pələngi və boz bəbir. Şərq hissəsində isə ancaq boz bəbir mövcuddur. Digər böyük məməlilərdən malay ayısını, yəhərli tapir, sumatra kərgədanı (ölkə ərazisində olan sonuncu sumatra kərgədanı 2019-cu ilin 24 noyabrında ölmüş), muntjak, asiya filini və s. misal göstərmək olar.
Ökə ərazisinin 58,2 % meşələrlə örtülü. Vaxtıilə Kalimanta adasının Malayziyaya məxsusu olan hissəsi bütünlüklə meşə ilə örtülü idi. Yarımada hissəsində 8500 növ örtülü toxumlu bitki var. Şərq hisəsində isə 15 000. 2000 ağac növü mövcuddur. Bir hektar meşə ərazisində 240 fərqli ağac bitir. Meşələrdə dünyanın ən böyük çiçəyinə malik raffleziya bitir. Diametri 1 metrə çatır.
Alexander, James (2006). Malaysia Brunei & Singapore. New Holland Publishers. 46–50. ISBN1860113095.
Williams, David; Ko, Stella (24 November 2019). "The last Sumatran rhino in Malaysia has died and there are less than 80 left in the world". CNN. İstifadə tarixi: 27 November 2019.
"Rafflesia Facts - Rafflesia, The World's Largest Bloom". RafflesiaFlower.com. İstifadə tarixi: 14 September 2016.
Avqust 01, 2021
malayziya, coğrafiyası, malayziya, cənub, şərqi, asiyada, dövlət, avrasiya, materikinin, cənub, nöqtəsi, olan, piay, burnu, malayziyadadır, ölkə, ərazisi, hissədən, ibarətdir, qərbi, malaziya, malay, yarımadasında, yerləşir, şərqi, malayziya, kalimantan, adası. Malayziya Cenub Serqi Asiyada dovlet Avrasiya materikinin cenub noqtesi olan Piay burnu da Malayziyadadir Olke erazisi iki hisseden ibaretdir Qerbi Malaziya Malay yarimadasinda yerlesir ve Serqi Malayziya Kalimantan adasinin simal hissesi Malayziyanin fiziki xeritesi Mundericat 1 Cografi movqeyi 2 Geoloji qurulusu ve faydali qazintilari 3 Relyefi 4 Iqlimi 5 Daxili sulari 6 Fauna ve florasi 7 Hemcinin bax 8 Xarici kecidler 9 IstinadlarCografi movqeyi Redakte Malayziyanin statlari Malaziyanin sahesi 329 847 km dir boyukluyune gore dunyada 66 ci yerde Simaldan Tayland cenubdan Sinqapur elece de Kalimantan adasinda cenubdan Indoneziya simaldan ise Bruneyle hemserheddir Bundan elave qerbden Andaman denizi serqden Cenubi Cin Denizine cixisi var Malaziya ensiz damba vasitesi ile Sinqapurla birlesdirilib Olke Vyetnam ve Filippinle deniz serheddine malikdir Malaziyanin yarimada hissesi Sumatra adasindan Malay bogazi ile ayrilir Malay bogazi dunyanin en onemli deniz yollarindan biri hesab olunur 1 Yarimada erazi olke erazisinin 39 7 ni teskil edir Bu erazi 740 km simaldan cenuba dogru 322 km en enli yeri qerbden serqe uzanir Yarimadanin merkezi hissesi boyu Titivanqsa dag silsilesi uzanir En yuksek zirvesi Qununq Taxan 2187 m Yarimada hissesinin sahil xettlerinin uzunlugu 1931 km dir Elverisli buxtalar qerb sahillerinde yerlesir Kalimantan adasinda yerlesen erazi olke erazisinin 60 3 ni teskil edir Sahil xettlerinin uzunlugu 2607 km dir Geoloji qurulusu ve faydali qazintilari RedakteMalayziya Alp Himalay geosinklinalinin serq qurtaracagi ile Sakit okean odlu qursaginin serheddinde yerlesir Geoloji baximdan olkenin yarimada ve ada erazileri keskin ferqlenir Qerbi Malayziya ucun mezozoy qirisiqligi xarakterikdir Bezi erazilerde qerbde orta paleozoy ve ust paleozoy serqde yasli suxurlara rast gelinir Yarimadanin qerb bolgelerinde karbonlu terrigen suxurlar serqinde ise vulkanik cokuntu suxurlari ustunluk teskil edir Paleozoyun ve yuranin qranit intruziyalari genis yayilib Meridional ve simal qerb istiqametde tektonik sinma zonlari movcuddur Serqi Malayziya ucun kaynazoy qirisiqligi xarakterikdir 2 Malayziya zengin neft qalay volfram boksit mis ve demir ehtiyatlarina malikdir Az miqdarda qonur komur titan qizil fosfor yataqlari var Esas neft yataqlari Sabah statinin self erazisinde cemlesmisdir Qalay yataqlari yarimada erazisinde Taylandla serhedden Sinqapura qeder zolaq sekilinde uzanir Relyefi Redakte Kinabalu dagi Malayziyanin relyefi muxtelifdir Sahilboyu duzenlikler tedricen tepelik erazilerle evezlenir Onlar ise oz yerini dag massivlerine verir Dagliq eraziler olke erazisinin boyuk hissesini teskil edir Deniz sahillerine yaxin olan daglar qerbde Sabah statindadir Bu bolgede dik dag yamaclari ile ehatelenen sahillere rast gelmek mumkundur Olkenin qerb hissesinde sahil boyu genis olmayan duzenlikler uzanir Malay yarimadasinin butun merkezi hissesi dag silsilesi ile ehatelenib Bu daglar cox yuksek deyil Zirveler nadir halda 1500 2000 metri kecir Yarimadanin en yuksek zirvesi Tahandir 2190 m Merkezi silsilenin en yuksek zirvesi Bubudur 1650 m 3 Serqi Malayziyada duzenlik eraziler daha cox erazini tutur Duzenlik eraziler daha cox Saravakanin sahil boyu erazilerinde ve Radjanq cayin vadisindedir Bolge yeterince bataqlasmisdir Saravak ve Sabax statlari arasindan Kroker dag silsilesi kecir Bu erazide olkenin en yuksek zirvesi Kinabalu dagi 4095 m yerlesir 4 Dag silsilesi hem de Indoneziya ile serhed boyu uzanir 5 Iqlimi Redakte Kuala Lumpur seherinin iqlim diaqrami Malayziyada ekvatorial iqlim hakimdir Iqlim musson xarakteri dasiyir Sutkaliq ve illik temperatur amplitudu cox azdir Orta illik temperatur 25 do 28 C dir 6 Duzenlik ve cay vadilerinde bezen temperatur 36 C qeder qalxa bilir Daglarda iqlim nisbeten serindir Daha yuksek erazilerde mulayim iqlim ustunluk teskil edir Il boyu yagintilar beraber dusur Ancaq mussonlarin tesiri ile quru ve rutubetli movsum ayrilir Yayda Hind okeaninin guclu ve davamli musson kuleklerinin tesiri altinda olur Malay yarimadasina bol rutubet getirir Kalimantan adasinda esasen simal hissesinde qisda Sakit okeanin mussonlari musahide olunur Qis daha rutubetli kecir Sahil ve duzenlik erazilere dusen illik yagintinin miqdari 1500 2000 mm dir Kalimantan adasinin simal hissesine daha cox yaginti dusur 7 Daxili ve dagliq rayonlara 5000 mm yaginti dusur Yagisli gunlerin sayi 200 ve daha coxdur Daxili sulari Redakte Kenir su anbari Malayziya six cay sitemine malikdir Ancaq erazinin cox da boyuk olmamasina ve yerlesmesine gore Malayziyada boyuk cay yoxdur Caylari il boyu bolsuludur Yagisli movsumde caylarin seviyyesi keskin artir Etraf erazilerde dasqinlara sebeb olur Olkenin en uzun cayi Radjanqdir Saravak statindan kecen bu cayin uzunlugu 760 km dir Uzunluguna gore ikinci cay Kinabatanqandir 560 km Yarimadanin en uzun cayi Paxanqdir 435 km En boyuk sirin sulu gol Beradir Bera golu Paxanq statinin cenub qerbinde yerlesir Ikinci boyuk gol Cininin sahesi 5026 hektardir Malayziyanin en boyuk su anbari Kenir Trenqanu statinda yerlesir Sahesi 260 km dir Su anbari SES tikintisi neticesinde formalasmisdir Fauna ve florasi Redakte Raffleziya Malayziya biomuxtelifliyin ve endemikliyin yuksek oldugu olkedir Olke erazisinde dunya heyvanat alemi novlerinin 20 ne rast gelinir 8 Kalimantan adasinin dag meselerinde endemiklik yuksekdir Malayziyada 210 nov memeli 250 nov surunen qeyde alinmisdir Suda quruda yasayanlarin 150 hesaratlarin ise 1000 yaxin novu movcuddur Tek yarimada hissesinde 620 qus novu var Malay yarimadasinda 2 nov boyuk pisik novu var hind cin pelengi ve boz bebir Serq hissesinde ise ancaq boz bebir movcuddur Diger boyuk memelilerden malay ayisini yeherli tapir sumatra kergedani olke erazisinde olan sonuncu sumatra kergedani 2019 cu ilin 24 noyabrinda olmus 9 muntjak asiya filini ve s misal gostermek olar Oke erazisinin 58 2 meselerle ortulu Vaxtiile Kalimanta adasinin Malayziyaya mexsusu olan hissesi butunlukle mese ile ortulu idi Yarimada hissesinde 8500 nov ortulu toxumlu bitki var Serq hisesinde ise 15 000 2000 agac novu movcuddur Bir hektar mese erazisinde 240 ferqli agac bitir Meselerde dunyanin en boyuk ciceyine malik raffleziya bitir Diametri 1 metre catir 10 Hemcinin bax RedakteMalayziya Malayziyanin dovlet qurulusuXarici kecidler RedakteMalajziya illyustrirovannaya statya Enciklopediya Kolera Birds of Malaysia 2014 2015 pticy Malajzii fotoalbom Istinadlar Redakte Malajziya Gornaya enciklopediya M Izdatelstvo Bolshaya Sovetskaya Enciklopediya 1984 1990 Relef Malajzii Richmond Simon 2010 01 Malaysia Singapore amp Brunei Lonely Planet seh 366 ISBN 9781741048872 Geograficheskoe polozhenie Malajzii Malays Travel Guide Climate of Malaysia Circle of Asia 2009 06 05 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2008 07 28 Weather phenomena Malaysian Meteorological Department 2008 03 20 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2008 07 31 Alexander James 2006 Malaysia Brunei amp Singapore New Holland Publishers 46 50 ISBN 1860113095 Williams David Ko Stella 24 November 2019 The last Sumatran rhino in Malaysia has died and there are less than 80 left in the world CNN Istifade tarixi 27 November 2019 Rafflesia Facts Rafflesia The World s Largest Bloom RafflesiaFlower com Istifade tarixi 14 September 2016 Menbe https az wikipedia org w index php title Malayziya cografiyasi amp oldid 5834389, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
