fbpx
Wikipedia

Hacıqabul rayonu

Avqust 07, 2021

Bu məqalə Hacıqabul rayonu haqqındadır. Hacıqabul şəhəri üçün Hacıqabul səhifəsinə baxın.

Hacıqabul rayonu — Azərbaycan Respublikasında inzibati – ərazi vahidi. 1990-cı ildə Azərbaycan Respublikası Ali Sovetinin qərarı ilə yaradılan yeni ərazi-inzibati vahidlərdən biridir.

Hacıqabul rayonu
Gerb

40°02′17″ şm. e. 48°56′13″ ş. u.

Ölkə
İnzibati mərkəz Hacıqabul
İcra başçısı Rüstəm Xəlilov
Tarixi və coğrafiyası
Yaradılıb 24 yanvar 1939
Sahəsi
  • 1.640 km²
Hündürlük
 27 m
Rəqəmsal identifikatorlar
ISO kodu AZ-HAC
Poçt indeksi 2400
Rəsmi sayt
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Şəhər və iri qəsəbələrin adları

  Rayonda 31 yaşayış məntəqəsi var. Bunlardan 1 şəhər, 1 şəhər tipli qəsəbə, 4 qəsəbə və 25 kənddir. Rayonda 15 inzibati ərazi vahidi, 5 tibb müəssisəsi, 55 mədəniyyət ocağı var.

Sərhəd rayonların, ölkələrin adları

Abşeron, Qobustan, Şamaxı, Ağsu, Kürdəmir, Sabirabad, Salyan rayonları, Şirvan şəhəri.

Tarixi

Böyük İpək yolu üzərində yerləşən Hacıqabul zamanın müxtəlif dövlərində müxtəlif adlarla mövcud olmuşdur. Sasanilər dövründə Qafqaz Albaniyasının bu mühüm strateji məntəqəsi Güstasib adlanmışdır. Hülakilər dövründə Mahmudabad sonrakı dövrlərdə Həcc ziyarəti ilə əlaqədar Hacıqabul adını daşımağa başlamışdır. Deyilənlərə görə Həcc ziyarətinə yola düşən zəvvarlar Hacıqabul gölünün Şərq sahilində olan karvansaraydan yola düşür, ziyarəti başa vurduqdan sonra qarşılanma mərasimində “Həccin qəbul” deyə mübarəkdarlıq edərlərmiş. Elə bu da Hacıqabul toponiminin formalaşmasında mühüm rol oynamışdır.

Ərazi müxtəlif dövrlərdə Ərəb xilafətinin, Səlcuqların, Sacilər, Salarilər, Hülakilər, Şirvanşahlar və Səfəvilər dövlətinin tərkibində olmuşdur. Sonralar xanlıqlara parçalanma dövründə Şamaxı (Şirvan) xanlığının tərkibində olmuşdur. Şimali Azərbaycan Çar Rusiyası tərkibinə daxil olduqdan sonra 1830-cu ildə yaranan mərkəzi Şamaxı olan Xəzər vilayətinin Şamaxı qəzasının tərkibində olmuşdur. 1841-ci ildə Xəzər vilayəti ləğv edildikdən sonra Şamaxı quberniyasının tərkibinə daxil edilmişdir. 1859-cu il dəhşətli Şamaxı zəlzələsindən sonra quberniya mərkəzi Bakıya köçürülmüşdür. O zaman Hacıqabulu da quberniya mərkəzi etmək fikri olmuşdur. 1860-cı ildən Hacıqabul Bakı quberniyasına Şamaxı qəzasının tərkibində olmuşdur. 1918-ci ildə Hacıqabul ərazisində baş verən soyqırım zamanı tərtib edilən aktlarda Bakı quberniyası, Şamaxı qəzasının Navahı, Abdulyan nahiyyələrinin tərkibində olan kəndlərdə baş verən erməni vəhşiliklərindən qeyd edilmişdir. 8 Avqust 1930-cu ildə dairələr ləğv edilmişdir. Yeni Qarasu rayonu yaradılmışdır. 29 Noyabr 1938-ci ildə Hacıqabul qəsəbəsinə şəhər statusu verilmişdir. 24 Oktyabr 1939-cu ildə hacıqabulun adı dəyişilərək əslən Dağıstanlı olan inqilabçı Qazməmməd Ağasıyevin adı verilərək rayon yaradılmışdır.

4 Dekabr 1959-cu ildə Qazıməmməd rayonu ləğv edilmişdir. Hacıqabul və Muğan qəsəbəsi Əli Bayramlı şəhərinin tabeliyinə keçmiş, kəndlər isə Şamaxı, Salyan və Sabirabad rayonları arasında bölüşdürülmüşdür.

Müstəqillik illərində 24 Aprel 1990-cı ildə Hacıqabul rayonu yenidən təşkil edilərək öz adını qaytarmışdır.

Coğrafiyası

Hacıqabul rayonu Şirvan düzənliyinin və Böyük Hərmi silsiləsinin cənub-şərq hissəsini əhatə edir. Ərazisinin ovalıq hissəsi dəniz səviyyəsindən aşağıda yerləşir. Neogen və Antropogen çöküntüləri yayılmışdır. Palçıq vulkanları var. Faydalı qazıntıları: neft, qaz, gil, gəc. Yayı quraq keçən mülayim isti yarımsəhra və quru çöl iqliminə malikdir. Orta temperatur yanvarda 2 °C, iyulda 26 °C-dir. Ərazidən Kür və Pirsaat çayları axır. Hacıqabul gölü rayonun ərazisindədir. Boz-qonur, boz-çəmən, şoran torpaqlar yayılmışdır. Bitki örtüyü yarım-səhra tiplidir. Ceyran, qırmızıquyruq qumsiçanı, gürzə, turac və göyərçin məskunlaşmışdır.

İqlimi

Hacıqabul rayonun iqlimi yarımsəhra əraziləri üçün səciyyəvi olan quru və isti iqlimdir. Burada yay fəsli çox vaxt +40 C-dən artıq olur, qışı isə mülayimdir, qış aylarında temperatur əsasən +6, +12 C həddində olur. Yağıntılar əsasən yazda və payızda düşür. Orta illik yağıntı miqdarı 250–370 mm-dir.

Relyefi

Hacıqabul rayonu Kür-Araz ovalığının cənub-şərqində, Şirvan düzünün və Böyük Hərəmi silsiləsinin cənub-şərq hissəsində yerləşir. Ərazinin ovalıq hissəsi dəniz səviyyəsindən aşağı yerləşir.

Geoloji quruluşu

Neogen və Antropogen çöküntüləri yayılmışdır.

Çayları və su hövzələri

Ərazidən Kür və Pirsaat çayları axır. Hacıqabul gölü rayonun ərazisindədir. Pirsaat çayı başlanğıcını Böyük Qafqazın şərq kənarından, 2400 m yüksəklikdən görünür. Çayın 12 qolu vardır.

Landşaftları və bioloji müxtəlifliyi

Ərazinin iqlimi yayı quraq keçən mülayim isti yarımsəhra və quru şöl iqliminə aiddir. Boz-qonur, boz-çəmən, çəmən-bataqlıq, şoran torpaqlar yayılmışdır. Bitki örtüyü səhra və yarımsəhra tiplidir. Florasl yarımsəhra və səhra tiplidir.

Soğan, dəniz liğvəri, dazıçiçək keçialacı, qarağan, əvəlik, cincilə, şirin biyan, qışotu, sünbüllü bağayarpaqçiçəkdən ibarətdir.

Kollardan rus itüzümü, acılıq, iticığ, şober şorgiləsi, yulğun, alovlu gəvən yayılmışdır. Kür çayı sahillərindən ibarət seyrək Tuqay meşələri vardır. Çətir altında açorfa, böyürtkən sıx cəngəllik yaradır. Murdarça, adi nar, meşə üzümü kolları vardır.

 
Hacıqabul Qamışlıq belibağlısı

Faunası

Ceyran, safsar, çöl pişiyi, qırmızıquyruq qumsiçanı, Levant irigürzə, turac, qamışlıq belibağlısı, qızılı qızlarquşu və s. canlılardan ibarətdir.

Geoloji təbiət abidələri

Ərazi palçıq vulkanlarla zəngindir. Əsas vulkanları Pirqarın, Göytəpə,İncəbel, Yandərə, daşmərdan, Şəkixan, Durandağ,Qızdağ, Əkizdağ, Kiçik-Murovdağ və s. palcıq vulkanlarıdır.

Tarixi-mədəni abidələr

Pirsaatçay Xanəgahı (Pir Hüseyn Türbəsi). Kompleksin dövrümüzə gəlib çatmış hissəsi müdafiə divarları ilə əhatə olunmuş, dördbucaqlı həyət ətrafında qruplaşmış Pir Hüseyn Türbəsi, məscid, minarə və s. tiklilərdən, qəbiristanlıq və karvansara qalıqlarından ibarətdir. Xanəgah (dərviş minastrı) Şirvançah Əfridun Əbül-Müzəffər Fəribürz (III Fəribürz, 1225-1255) dövründə Şərəf əl-Dövlə vəl-Həsən tərəfindən inşa edilmişdir.

İç otaqdakı hücrələrdə 2 məzar vardır. İçəridəki məzarın biri Şeyx Pir Həsən Şirvaniyə (Ravani) məxsusdur. Bu məzarın üzərində iki ədəd "şəfa daşı" qoyulmuşdur. İnanca görə bəsən və oynaq ağrıları olan insanlar əllərini bu daşa sürtməklə sağalırlar. Pir Hüseyn Şirvani (954-1072) Orta Əsrlər Şərqinin dahi şəxslərindən biri, sufiliyin "qələndəriyə" təriqətinin başçısı olmuş, sufilikdə üçüncü dərəcəyə (əl-salik) çatmış, imam ləqəbi almışdır.

Təhsil

Hacıqabul rayon Təhsil Şöbəsi 1990-cı ildən fəaliyyət göstərir. Rayonda 33 ümumtəhsil məktəbi, 4 məktəbdənkənar müəssisə, 3 məktəbəqədər müəssisə fəaliyyət göstərir. Ümumtəhsil məktəblərindən 3-ü ümumi orta, 29-u tam orta məktəbdir. Tam orta məktəblərdən biri beynəlmiləl, 2-si məktəb lisey kimi fəaliyyət göstərir. Rayonun tam orta məktəblərindən 10-u rayon mərkəzində yerləşir. 2012-2013-cü dərs ilində rayonun ümumtəhsil məktəblərində 9473 nəfər şagird təhsil alır. Şagirdlərin təlim tərbiyəsi ilə 823 nəfər müəllim məşğul olur. Məktəblərdən 20-i birtipli layihə əsasında tikilmiş binada, 12-i isə uyğunlaşdırılmış binada fəaliyyət göstərir.

Son 7 ildə 3240 yerlik 11 yeni məktəb binası tikilmiş, 5 məktəbdə 35 əlavə sinif otağı tikilmiş, 9 məktəbin binası əsaslı təmir olunmuşdur. Belə ki, 2005-ci ildə Udulu kənd tam orta məktəbi üçün 240 yerlik, Qubalı kənd ümumi orta məktəbi üçün 100 yerlik, 2006-cı ildə Qızılburun kənd tam orta məktəbi üçün 240 yerlik, 2007-ci ildə Padar qəsəbə tam orta məktəbi üçün 420 yerlik, 2008-ci ildə şəhər 8 №-li məktəb-lisey üçün 640 yerlik, 9 №-li tam orta məktəb üçün 240 yerlik, 2009-cu ildə Tava kənd tam orta məktəbi üçün 220 yerlik, 2010-cu ildə Qarasu kənd tam orta məktəbi üçün 640 yerlik, Kürçülü kənd ümumi orta məktəbi üçün 240 yerlik yeni məktəb binaları, 2012-ci ildə Pirsaat qəsəbə tam orta məktəbi üçün 180 şagird yerlik və Tağılı kənd tam orta məktəbi üçün 80 şagird yerlik yeni məktəb binaları tikilib istifadəyə verilmişdir. Bundan əlavə, 2005-ci ildə Qarasu kənd tam orta məktəbində 100 yerlik 5 əlavə sinif otağı, 2007-ci ildə Kolanı kənd tam orta məktəbində 120 yerlik əlavə 6 əlavə sinif otağı və Abdulabad kənd tam orta məktəbində 80 yerlik 4 əlavə sinif otağı, 2012-ci ildə Rəncbər kənd tam orta məktəbində 200 yerlik 10 əlavə sinif otağı, Qubalı kənd tam orta məktəbində 140 yerlik 7 əlavə sinif otağı tikilib istifadəyə verilmişdir. Bunlarla yanaşı 2006-cı ildə Navahı qəsəbə 2 №-li tam orta məktəbin, 2007-ci ildə şəhər 1 №-li tam orta məktəbin, 2008-ci ildə şəhər 3 №-li və 6 №-li tam orta məktəblərin, 2010-cu ildə şəhər 2 №-li və Ağacanlı kənd tam orta məktəblərin, 2011-ci ildə Atbulaq kənd tam orta məktəbin binası, 2012-ci ildə Rəncbər kənd tam orta məktəbi və Meynəman kənd tam orta məktəbin binaları əsaslı təmir olunmuşdur.

Əhalisi

Əsas məqalələr: Azərbaycan əhalisinin siyahıyaalınması (1999) və Azərbaycan əhalisinin siyahıyaalınması (2009)

Tarixi və mədəniyyət abidələri

XV əsrdə Şah Abbas indiki Hacıqabul şəhərinin yerləşdiyi ərazidəki eyni adlı gölün sahilində karvansara tikdirmişdi. Şirvanşahlar sülaləsinin hakimiyyətdə olduğu dövrdə burada Mahmudabad şəhəri salınmışdır. Böyük İpək Yolu bu şəhərdən keçirdi. Fars körfəzi rayonuna gedən karvanlar buradan gedirdi. Azərbaycan Elmlər Akademiyasının Arxeologiya və Etnoqrafiya İnstitutunun əməkdaşları Hacıqabul şəhərinin şimal-qərb tərəfində yerləşən Haram dağında üzərində petroqliflər olan siklopik tikili aşkar etmişlər. Aparılmış araşdırmalar nəticəsində məlum olmuşdur ki, bu tikilininyaşı 5 min ilə yaxındır. Bu tikililərin ətrafında aşkar edilmiş daşların üzərində insan və fantastik heyvan təsvirləri var. Alimlər bu təsvirləri eneolit və tunc dövrlərinə aid edirlər.

Rayonda xalçaçılıq sənəti inkişaf etmişdir. Şirvan xalçaçılıq məktəbinə aid edilən, əl ilə toxunan "Sarı xalça" xüsusi marağa səbəb olur. Hacıqabul rayonun ərazisində tarixi – memarlıq abidələri də var. Qubalı Baloğlan kəndində XIII – XIV əsrlərə aid Hüseyn Xanəgahı adlı pir – ziyarətgah, qala divarları, minarəli məscid, karvansara (bunlar hamısı XIII əsrə aiddir), XIV əsrə aid yaşayış binaları, XV və XVIII – XIX əsrlərə aid məqbərələr, Udulu kəndində orta əsrlərdə ucaldılmış müdafiə təyinatlı Qüngörməz qülləsi, Hacıqabul gölünün şərq sahilində XV əsrdə tikilmiş karvansara bu cür abidələrdir.

Rayon ərazisində XI-XIV əsrlərə aid Pir Hüseyn Xanəgahı yerləşir. Pir Hüseyn xanəgahı Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyinin 22 yanvar 2004-cü il tarixli müvafiq əmrinə əsasən tarix-memarlıq qoruğu elan edilmişdir. Pir Hüseyn xanəgahının Azərbaycan tarixində və memarlığında böyük əhəmiyyətini nəzərə alaraq Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2 avqust 2001-ci il tarixli 132 nömrəli qərarına əsasən ölkə əhəmiyyətli memarlıq abidəsi kimi dövlət tərəfindən mühafizəyə götürülmüşdür. Hacıqabul rayonunun ərazisində yerləşən Pir Hüseyn Xanəgahına daxil olan tikililərin inşasına XI əsrin əvvəllərində başlanmışdır. Tikililəri əhatə edən qala divarının XIII əsrdə inşa olunması ehtimal olunur. XIV əsr tarixçisi Vəssaf 1318-ci ildə Qızıl Orda xanı Özbəkin döyüşçüləri tərəfindən xanəgahdan qarət olunmuş qızıl külçələrin, bəzək əşyalarının, qiymətli xəzlərin və başqa dəyərli əmlakın geri qaytarılması haqqında öz sərkərdələrinə əmr verdiyi haqqında məlumat verir. Sovet dövrünün ilk illərində Pir Hüseyn türbəsindən aparılmış kaşılar Sankt-Peterburq Ermitajında və Gürcüstan Dövlət Muzeyində saxlanılır. Xanəgahın yaxınlığında qədim qəbiristanlığın hal-hazırda mövcud olması bu ərazidə vaxtı ilə böyük yaşayış yerinin olduğunu sübut edir. Pir Hüseyn xanəgahında ilkin bərpa işlərinə 1981-ci ildə başlanmış və abidələrin bir hissəsi qismən bərpa olunmuşdur. 2003-cü ildə abidədə yaranmış qəza vəziyyətini nəzərə alaraq Mədəniyyət Nazirliyi Hacıqabul Rayon İcra Hakimiyyəti ilə birlikdə Pir Hüseyn xanəgahının bərpasına başlamışlar.

İqtisadiyyatı

Rayon ərazisindən Bakı-Tbilisi dəmir yolu xətti keçir. Uzunluğu 58 km-dir. Böyük İpək Yolunun 82 km-i rayonun ərazisindən keçir. Bu yollar I və II kateqoriyalı yollardır. Rayonun istirahət və turizm zonaları, idman kompleksləri yoxdur. Rayonda 35-dən artıq iri dövlət və şəxsi müəssisə fəaliyyət göstərir. Bu müəssisələrdən ən böyüyü Kür Su Kəmərləri İstehsal İstismar İdarəsidir. 1971-ci ildən fəaliyyətə başlamış, müstəqillik dövründə daha da genişləndirilərək inkişaf etdirilmişdir. Hazırda ətraf rayonları və Bakı şəhərini içməli su ilə təmin edir. İdarədə 500 nəfərə yaxın işçi çalışır. Xətti magistral qaz kəmərləri istehsal idarəsi və Kalmaz Yeraltı Qazsaxlama Stansiyası Respublikanı mavi qaz yanacağı ilə təmin edir. İdarələrdə 300 nəfərdən artıq işçi çalışır. Rayonda dəmir yolu təşkilatı fəaliyyət göstərir. Həmin təşkilatlar respublika ərazisində dəmir yolu nəqliyyatının fasiləsiz və keyfiyyətli hərəkətlərini təşkil edir. "Adışirin" və "Pirsaat" quşçuluq təsərrüfatları Hacıqabul və ətraf rayonları keyfiyyətli quş əti və yumurta ilə təmin edirlər. Həmin müəssisələrdə 400 nəfərdən artıq fəhlə və qulluqçu çalışır. Hər iki təsərrüfatın təməli müstəqillik dövründə qoyulmuşdur.

Bələdiyyələr haqqında

Hacıqabul rayonunda 15 bələdiyyə fəaliyyət göstərir.

# Bələdiyyələrin adı Kəndlər Hər bələdiyyə üzrə əhalinin sayı
1 Hacıqabul şəhər bələdiyyəsi Hacıqabul şəhəri, Balıqçı qəsəbəsi 27188
2 Abdulabad kənd bələdiyyəsi Abdulabad kəndi, Kolanı kəndi 5924
3 Muğan qəsəbə bələdiyyəsi Muğan qəsəbəsi 5659
4 Atbulaq kənd bələdiyyəsi Atbulaq kəndi, Kürdçü kəndi, Qızılburun kəndi 5129
5 Navahı Bələdiyyəsi Navahı kəndi, Pirsaat qəsəbəsi 4641
6 Birinci Udullu kənd bələdiyyəsi Birinci Udullu kəndi, Şorbaçı kəndi, Birinci Paşalı kəndi, İkinci Paşalı kəndi 4477
7 Rəncbər kənd bələdiyyəsi Rəncbər kəndi 3630
8 Qubalıbalaoğlan kənd bələdiyyəsi Qubalıbalaoğlan kəndi, Pirsaatçay kəndi 3214
9 Qarasu qəsəbə bələdiyyəsi Qarasu kəndi 3047
10 Meyniman kənd bələdiyyəsi Meyniman kəndi, Birinci Meyniman kəndi, İkinci Meyniman kəndi, Axtaçı Şirvan kəndi 2926
11 İkinci Udullu kənd bələdiyyəsi İkinci Udullu kəndi, Qubalı kəndi, Tağılı kəndi 2718
12 Nəvai qəsəbə bələdiyyəsi Navahı qəsəbəsi 2546
13 Talış kənd bələdiyyəsi Talış kəndi 2379
14 Padar qəsəbə Bələdiyyəsi Padar qəsəbəsi 1103
15 Ələtli kənd Bələdiyyəsi Ələtli kəndi, Bürvənd kəndi, Ağacanlı kəndi 996
15 Cəmi 75 577 nəfər (2019)

Rayon ərazisində bələdiyyələr 1999-cu ildən fəaliyyət göstərir.

17 dekabr 2004-cü ildə bələdiyyələrə seçkilər müvəffəqiyyətlə keçirilmiş, 23 bələdiyyəyə 189 nəfər bələdiyyə üzvü seçilmişdir.

Görkəmli şəxsləri

Tanınmış sakinləri

  Əsas məqalə: :Kateqoriya:Şəkidə doğulanlar

İstinadlar

  1. Məmmədov Q.Ş., Xəlilov M. Y, Ensikiopedik ekoloji lüğət. Bakı: Elnı, 2008.
  2. Məmmədov R.M. Azorbaycanda landşaft planlaşdınhnası. Bakı: Elm, 2009.
  3. Musayev M.Ə., Hacıyev D.V., Qasımov Ə.Q. və b. Azərbaycanm heyvanlar alomi, 3 cilddə. Bakı: Elm, 2000 - 2004.
  4. http://www.mct.gov.az/?/az/cities/view/362&PHPSESSID=cc5c6eda910fc7d42b4524a923083774
  5. . 2017-02-02 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-04-22.

Xarici keçidlər

  Vikianbarda Hacıqabul rayonu ilə əlaqəli mediafayllar var.

Həmçinin bax

Avqust 07, 2021
hacıqabul, rayonu, məqalə, haqqındadır, hacıqabul, şəhəri, üçün, hacıqabul, səhifəsinə, baxın, azərbaycan, respublikasında, inzibati, ərazi, vahidi, 1990, ildə, azərbaycan, respublikası, sovetinin, qərarı, ilə, yaradılan, yeni, ərazi, inzibati, vahidlərdən, bi. Bu meqale Haciqabul rayonu haqqindadir Haciqabul seheri ucun Haciqabul sehifesine baxin Haciqabul rayonu Azerbaycan Respublikasinda inzibati erazi vahidi 1990 ci ilde Azerbaycan Respublikasi Ali Sovetinin qerari ile yaradilan yeni erazi inzibati vahidlerden biridir Haciqabul rayonuGerb40 02 17 sm e 48 56 13 s u Olke AzerbaycanInzibati merkez HaciqabulIcra bascisi Rustem XelilovTarixi ve cografiyasiYaradilib 24 yanvar 1939Sahesi 1 640 km Hundurluk 27 mReqemsal identifikatorlarISO kodu AZ HACPoct indeksi 2400Resmi sayt Vikianbarda elaqeli mediafayllar Mundericat 1 Seher ve iri qesebelerin adlari 2 Serhed rayonlarin olkelerin adlari 3 Tarixi 4 Cografiyasi 5 Iqlimi 6 Relyefi 7 Geoloji qurulusu 8 Caylari ve su hovzeleri 9 Landsaftlari ve bioloji muxtelifliyi 10 Faunasi 11 Geoloji tebiet abideleri 12 Tarixi medeni abideler 13 Tehsil 14 Ehalisi 15 Tarixi ve medeniyyet abideleri 16 Iqtisadiyyati 17 Belediyyeler haqqinda 18 Gorkemli sexsleri 19 Taninmis sakinleri 20 Istinadlar 21 Xarici kecidler 22 Hemcinin baxSeher ve iri qesebelerin adlari Redakte Rayonda 31 yasayis menteqesi var Bunlardan 1 seher 1 seher tipli qesebe 4 qesebe ve 25 kenddir Rayonda 15 inzibati erazi vahidi 5 tibb muessisesi 55 medeniyyet ocagi var Serhed rayonlarin olkelerin adlari RedakteAbseron Qobustan Samaxi Agsu Kurdemir Sabirabad Salyan rayonlari Sirvan seheri Tarixi RedakteBoyuk Ipek yolu uzerinde yerlesen Haciqabul zamanin muxtelif dovlerinde muxtelif adlarla movcud olmusdur Sasaniler dovrunde Qafqaz Albaniyasinin bu muhum strateji menteqesi Gustasib adlanmisdir Hulakiler dovrunde Mahmudabad sonraki dovrlerde Hecc ziyareti ile elaqedar Haciqabul adini dasimaga baslamisdir Deyilenlere gore Hecc ziyaretine yola dusen zevvarlar Haciqabul golunun Serq sahilinde olan karvansaraydan yola dusur ziyareti basa vurduqdan sonra qarsilanma merasiminde Heccin qebul deye mubarekdarliq ederlermis Ele bu da Haciqabul toponiminin formalasmasinda muhum rol oynamisdir Erazi muxtelif dovrlerde Ereb xilafetinin Selcuqlarin Saciler Salariler Hulakiler Sirvansahlar ve Sefeviler dovletinin terkibinde olmusdur Sonralar xanliqlara parcalanma dovrunde Samaxi Sirvan xanliginin terkibinde olmusdur Simali Azerbaycan Car Rusiyasi terkibine daxil olduqdan sonra 1830 cu ilde yaranan merkezi Samaxi olan Xezer vilayetinin Samaxi qezasinin terkibinde olmusdur 1841 ci ilde Xezer vilayeti legv edildikden sonra Samaxi quberniyasinin terkibine daxil edilmisdir 1859 cu il dehsetli Samaxi zelzelesinden sonra quberniya merkezi Bakiya kocurulmusdur O zaman Haciqabulu da quberniya merkezi etmek fikri olmusdur 1860 ci ilden Haciqabul Baki quberniyasina Samaxi qezasinin terkibinde olmusdur 1918 ci ilde Haciqabul erazisinde bas veren soyqirim zamani tertib edilen aktlarda Baki quberniyasi Samaxi qezasinin Navahi Abdulyan nahiyyelerinin terkibinde olan kendlerde bas veren ermeni vehsiliklerinden qeyd edilmisdir 8 Avqust 1930 cu ilde daireler legv edilmisdir Yeni Qarasu rayonu yaradilmisdir 29 Noyabr 1938 ci ilde Haciqabul qesebesine seher statusu verilmisdir 24 Oktyabr 1939 cu ilde haciqabulun adi deyisilerek eslen Dagistanli olan inqilabci Qazmemmed Agasiyevin adi verilerek rayon yaradilmisdir 4 Dekabr 1959 cu ilde Qazimemmed rayonu legv edilmisdir Haciqabul ve Mugan qesebesi Eli Bayramli seherinin tabeliyine kecmis kendler ise Samaxi Salyan ve Sabirabad rayonlari arasinda bolusdurulmusdur Musteqillik illerinde 24 Aprel 1990 ci ilde Haciqabul rayonu yeniden teskil edilerek oz adini qaytarmisdir Cografiyasi RedakteHaciqabul rayonu Sirvan duzenliyinin ve Boyuk Hermi silsilesinin cenub serq hissesini ehate edir Erazisinin ovaliq hissesi deniz seviyyesinden asagida yerlesir Neogen ve Antropogen cokuntuleri yayilmisdir Palciq vulkanlari var Faydali qazintilari neft qaz gil gec Yayi quraq kecen mulayim isti yarimsehra ve quru col iqlimine malikdir Orta temperatur yanvarda 2 C iyulda 26 C dir Eraziden Kur ve Pirsaat caylari axir Haciqabul golu rayonun erazisindedir Boz qonur boz cemen soran torpaqlar yayilmisdir Bitki ortuyu yarim sehra tiplidir Ceyran qirmiziquyruq qumsicani gurze turac ve goyercin meskunlasmisdir Iqlimi RedakteHaciqabul rayonun iqlimi yarimsehra erazileri ucun seciyyevi olan quru ve isti iqlimdir Burada yay fesli cox vaxt 40 C den artiq olur qisi ise mulayimdir qis aylarinda temperatur esasen 6 12 C heddinde olur Yagintilar esasen yazda ve payizda dusur Orta illik yaginti miqdari 250 370 mm dir Relyefi RedakteHaciqabul rayonu Kur Araz ovaliginin cenub serqinde Sirvan duzunun ve Boyuk Heremi silsilesinin cenub serq hissesinde yerlesir Erazinin ovaliq hissesi deniz seviyyesinden asagi yerlesir Geoloji qurulusu RedakteNeogen ve Antropogen cokuntuleri yayilmisdir 1 Caylari ve su hovzeleri RedakteEraziden Kur ve Pirsaat caylari axir Haciqabul golu rayonun erazisindedir Pirsaat cayi baslangicini Boyuk Qafqazin serq kenarindan 2400 m yukseklikden gorunur Cayin 12 qolu vardir Landsaftlari ve bioloji muxtelifliyi RedakteErazinin iqlimi yayi quraq kecen mulayim isti yarimsehra ve quru sol iqlimine aiddir Boz qonur boz cemen cemen bataqliq soran torpaqlar yayilmisdir Bitki ortuyu sehra ve yarimsehra tiplidir Florasl yarimsehra ve sehra tiplidir Sogan deniz ligveri dazicicek kecialaci qaragan evelik cincile sirin biyan qisotu sunbullu bagayarpaqcicekden ibaretdir Kollardan rus ituzumu aciliq iticig sober sorgilesi yulgun alovlu geven yayilmisdir Kur cayi sahillerinden ibaret seyrek Tuqay meseleri vardir Cetir altinda acorfa boyurtken six cengellik yaradir Murdarca adi nar mese uzumu kollari vardir Haciqabul Qamisliq belibaglisi 2 Faunasi RedakteCeyran safsar col pisiyi qirmiziquyruq qumsicani Levant irigurze turac qamisliq belibaglisi qizili qizlarqusu ve s canlilardan ibaretdir 3 Geoloji tebiet abideleri RedakteErazi palciq vulkanlarla zengindir Esas vulkanlari Pirqarin Goytepe Incebel Yandere dasmerdan Sekixan Durandag Qizdag Ekizdag Kicik Murovdag ve s palciq vulkanlaridir Tarixi medeni abideler RedaktePirsaatcay Xanegahi Pir Huseyn Turbesi Kompleksin dovrumuze gelib catmis hissesi mudafie divarlari ile ehate olunmus dordbucaqli heyet etrafinda qruplasmis Pir Huseyn Turbesi mescid minare ve s tiklilerden qebiristanliq ve karvansara qaliqlarindan ibaretdir Xanegah dervis minastri Sirvancah Efridun Ebul Muzeffer Feriburz III Feriburz 1225 1255 dovrunde Seref el Dovle vel Hesen terefinden insa edilmisdir Ic otaqdaki hucrelerde 2 mezar vardir Icerideki mezarin biri Seyx Pir Hesen Sirvaniye Ravani mexsusdur Bu mezarin uzerinde iki eded sefa dasi qoyulmusdur Inanca gore besen ve oynaq agrilari olan insanlar ellerini bu dasa surtmekle sagalirlar Pir Huseyn Sirvani 954 1072 Orta Esrler Serqinin dahi sexslerinden biri sufiliyin qelenderiye teriqetinin bascisi olmus sufilikde ucuncu dereceye el salik catmis imam leqebi almisdir Tehsil RedakteHaciqabul rayon Tehsil Sobesi 1990 ci ilden fealiyyet gosterir Rayonda 33 umumtehsil mektebi 4 mektebdenkenar muessise 3 mektebeqeder muessise fealiyyet gosterir Umumtehsil mekteblerinden 3 u umumi orta 29 u tam orta mektebdir Tam orta mekteblerden biri beynelmilel 2 si mekteb lisey kimi fealiyyet gosterir Rayonun tam orta mekteblerinden 10 u rayon merkezinde yerlesir 2012 2013 cu ders ilinde rayonun umumtehsil mekteblerinde 9473 nefer sagird tehsil alir Sagirdlerin telim terbiyesi ile 823 nefer muellim mesgul olur Mekteblerden 20 i birtipli layihe esasinda tikilmis binada 12 i ise uygunlasdirilmis binada fealiyyet gosterir Son 7 ilde 3240 yerlik 11 yeni mekteb binasi tikilmis 5 mektebde 35 elave sinif otagi tikilmis 9 mektebin binasi esasli temir olunmusdur Bele ki 2005 ci ilde Udulu kend tam orta mektebi ucun 240 yerlik Qubali kend umumi orta mektebi ucun 100 yerlik 2006 ci ilde Qizilburun kend tam orta mektebi ucun 240 yerlik 2007 ci ilde Padar qesebe tam orta mektebi ucun 420 yerlik 2008 ci ilde seher 8 li mekteb lisey ucun 640 yerlik 9 li tam orta mekteb ucun 240 yerlik 2009 cu ilde Tava kend tam orta mektebi ucun 220 yerlik 2010 cu ilde Qarasu kend tam orta mektebi ucun 640 yerlik Kurculu kend umumi orta mektebi ucun 240 yerlik yeni mekteb binalari 2012 ci ilde Pirsaat qesebe tam orta mektebi ucun 180 sagird yerlik ve Tagili kend tam orta mektebi ucun 80 sagird yerlik yeni mekteb binalari tikilib istifadeye verilmisdir Bundan elave 2005 ci ilde Qarasu kend tam orta mektebinde 100 yerlik 5 elave sinif otagi 2007 ci ilde Kolani kend tam orta mektebinde 120 yerlik elave 6 elave sinif otagi ve Abdulabad kend tam orta mektebinde 80 yerlik 4 elave sinif otagi 2012 ci ilde Rencber kend tam orta mektebinde 200 yerlik 10 elave sinif otagi Qubali kend tam orta mektebinde 140 yerlik 7 elave sinif otagi tikilib istifadeye verilmisdir Bunlarla yanasi 2006 ci ilde Navahi qesebe 2 li tam orta mektebin 2007 ci ilde seher 1 li tam orta mektebin 2008 ci ilde seher 3 li ve 6 li tam orta mekteblerin 2010 cu ilde seher 2 li ve Agacanli kend tam orta mekteblerin 2011 ci ilde Atbulaq kend tam orta mektebin binasi 2012 ci ilde Rencber kend tam orta mektebi ve Meyneman kend tam orta mektebin binalari esasli temir olunmusdur Ehalisi RedakteEsas meqaleler Azerbaycan ehalisinin siyahiyaalinmasi 1999 ve Azerbaycan ehalisinin siyahiyaalinmasi 2009 Tarixi ve medeniyyet abideleri RedakteXV esrde Sah Abbas indiki Haciqabul seherinin yerlesdiyi erazideki eyni adli golun sahilinde karvansara tikdirmisdi Sirvansahlar sulalesinin hakimiyyetde oldugu dovrde burada Mahmudabad seheri salinmisdir Boyuk Ipek Yolu bu seherden kecirdi Fars korfezi rayonuna geden karvanlar buradan gedirdi Azerbaycan Elmler Akademiyasinin Arxeologiya ve Etnoqrafiya Institutunun emekdaslari Haciqabul seherinin simal qerb terefinde yerlesen Haram daginda uzerinde petroqlifler olan siklopik tikili askar etmisler Aparilmis arasdirmalar neticesinde melum olmusdur ki bu tikilininyasi 5 min ile yaxindir Bu tikililerin etrafinda askar edilmis daslarin uzerinde insan ve fantastik heyvan tesvirleri var Alimler bu tesvirleri eneolit ve tunc dovrlerine aid edirler Rayonda xalcaciliq seneti inkisaf etmisdir Sirvan xalcaciliq mektebine aid edilen el ile toxunan Sari xalca xususi maraga sebeb olur Haciqabul rayonun erazisinde tarixi memarliq abideleri de var Qubali Baloglan kendinde XIII XIV esrlere aid Huseyn Xanegahi adli pir ziyaretgah qala divarlari minareli mescid karvansara bunlar hamisi XIII esre aiddir XIV esre aid yasayis binalari XV ve XVIII XIX esrlere aid meqbereler Udulu kendinde orta esrlerde ucaldilmis mudafie teyinatli Qungormez qullesi Haciqabul golunun serq sahilinde XV esrde tikilmis karvansara bu cur abidelerdir 4 Rayon erazisinde XI XIV esrlere aid Pir Huseyn Xanegahi yerlesir Pir Huseyn xanegahi Azerbaycan Respublikasi Medeniyyet Nazirliyinin 22 yanvar 2004 cu il tarixli muvafiq emrine esasen tarix memarliq qorugu elan edilmisdir Pir Huseyn xanegahinin Azerbaycan tarixinde ve memarliginda boyuk ehemiyyetini nezere alaraq Azerbaycan Respublikasi Nazirler Kabinetinin 2 avqust 2001 ci il tarixli 132 nomreli qerarina esasen olke ehemiyyetli memarliq abidesi kimi dovlet terefinden muhafizeye goturulmusdur Haciqabul rayonunun erazisinde yerlesen Pir Huseyn Xanegahina daxil olan tikililerin insasina XI esrin evvellerinde baslanmisdir Tikilileri ehate eden qala divarinin XIII esrde insa olunmasi ehtimal olunur XIV esr tarixcisi Vessaf 1318 ci ilde Qizil Orda xani Ozbekin doyusculeri terefinden xanegahdan qaret olunmus qizil kulcelerin bezek esyalarinin qiymetli xezlerin ve basqa deyerli emlakin geri qaytarilmasi haqqinda oz serkerdelerine emr verdiyi haqqinda melumat verir Sovet dovrunun ilk illerinde Pir Huseyn turbesinden aparilmis kasilar Sankt Peterburq Ermitajinda ve Gurcustan Dovlet Muzeyinde saxlanilir Xanegahin yaxinliginda qedim qebiristanligin hal hazirda movcud olmasi bu erazide vaxti ile boyuk yasayis yerinin oldugunu subut edir Pir Huseyn xanegahinda ilkin berpa islerine 1981 ci ilde baslanmis ve abidelerin bir hissesi qismen berpa olunmusdur 2003 cu ilde abidede yaranmis qeza veziyyetini nezere alaraq Medeniyyet Nazirliyi Haciqabul Rayon Icra Hakimiyyeti ile birlikde Pir Huseyn xanegahinin berpasina baslamislar Iqtisadiyyati RedakteRayon erazisinden Baki Tbilisi demir yolu xetti kecir Uzunlugu 58 km dir Boyuk Ipek Yolunun 82 km i rayonun erazisinden kecir Bu yollar I ve II kateqoriyali yollardir Rayonun istirahet ve turizm zonalari idman kompleksleri yoxdur Rayonda 35 den artiq iri dovlet ve sexsi muessise fealiyyet gosterir Bu muessiselerden en boyuyu Kur Su Kemerleri Istehsal Istismar Idaresidir 1971 ci ilden fealiyyete baslamis musteqillik dovrunde daha da genislendirilerek inkisaf etdirilmisdir Hazirda etraf rayonlari ve Baki seherini icmeli su ile temin edir Idarede 500 nefere yaxin isci calisir Xetti magistral qaz kemerleri istehsal idaresi ve Kalmaz Yeralti Qazsaxlama Stansiyasi Respublikani mavi qaz yanacagi ile temin edir Idarelerde 300 neferden artiq isci calisir Rayonda demir yolu teskilati fealiyyet gosterir Hemin teskilatlar respublika erazisinde demir yolu neqliyyatinin fasilesiz ve keyfiyyetli hereketlerini teskil edir Adisirin ve Pirsaat qusculuq teserrufatlari Haciqabul ve etraf rayonlari keyfiyyetli qus eti ve yumurta ile temin edirler Hemin muessiselerde 400 neferden artiq fehle ve qulluqcu calisir Her iki teserrufatin temeli musteqillik dovrunde qoyulmusdur 5 Belediyyeler haqqinda RedakteHaciqabul rayonunda 15 belediyye fealiyyet gosterir Belediyyelerin adi Kendler Her belediyye uzre ehalinin sayi1 Haciqabul seher belediyyesi Haciqabul seheri Baliqci qesebesi 271882 Abdulabad kend belediyyesi Abdulabad kendi Kolani kendi 59243 Mugan qesebe belediyyesi Mugan qesebesi 56594 Atbulaq kend belediyyesi Atbulaq kendi Kurdcu kendi Qizilburun kendi 51295 Navahi Belediyyesi Navahi kendi Pirsaat qesebesi 46416 Birinci Udullu kend belediyyesi Birinci Udullu kendi Sorbaci kendi Birinci Pasali kendi Ikinci Pasali kendi 44777 Rencber kend belediyyesi Rencber kendi 36308 Qubalibalaoglan kend belediyyesi Qubalibalaoglan kendi Pirsaatcay kendi 32149 Qarasu qesebe belediyyesi Qarasu kendi 304710 Meyniman kend belediyyesi Meyniman kendi Birinci Meyniman kendi Ikinci Meyniman kendi Axtaci Sirvan kendi 292611 Ikinci Udullu kend belediyyesi Ikinci Udullu kendi Qubali kendi Tagili kendi 271812 Nevai qesebe belediyyesi Navahi qesebesi 254613 Talis kend belediyyesi Talis kendi 237914 Padar qesebe Belediyyesi Padar qesebesi 110315 Eletli kend Belediyyesi Eletli kendi Burvend kendi Agacanli kendi 99615 Cemi 75 577 nefer 2019 Rayon erazisinde belediyyeler 1999 cu ilden fealiyyet gosterir 17 dekabr 2004 cu ilde belediyyelere seckiler muveffeqiyyetle kecirilmis 23 belediyyeye 189 nefer belediyye uzvu secilmisdir Gorkemli sexsleri RedakteRamiz Qasimov Rusiya Federasiyasinin emekdar elm xadimi Texnika Elmleri Doktoru Professor Rusiya tebiyyat elmleri akademiyasinin Dag Elmleri Akademiyasinin Rusiya Tebietsunasliq Akademiyasinin ve Beynelxalq Informatizasiya Akademiyasinin akademiki Nizami Suleymanov AMEA nin muxbir uzvu Metallurgiya sahesinde ixtiraci Akademik 202 elmi eserin muellifi Vaqif Qasimov Azerbaycan Texniki Universiteti Komputer sistemleri ve sebekeleri kafedra mudiri Texnika Elmleri Doktoru Professor Miryusif Mirnesiroglu sair dramaturq Islam Baxsiyev Polkovnik Leytenant Azebaycan Respublikasi Herbi Prokurorlugu nda kadrlar sobesinin muduru 1991 1995 Herbi Prokurorun muavini Mirze Baxis Nadim Azerbaycan sairi Ramiz Hesenov texnika elmleri doktoru professor Saday Eliyev tibb elmleri doktoru professor Eliaga Memmedov filologiya elmleri doktoru professor Ziver Agayeva Azerbaycan sairesi Ejder Ol Azerbaycan sairi Eli Memmedov AMEA nin uzvu fizika kimya elmleri doktoru professor Elihuseyn Huseynov teyyare mexaniki Sosialist Emeyi Qehremani Ezize Ceferzade Azerbaycan Yazicisi Rafiq Huseynov emekdar artist Elxan Kerimov Almaniyanin Koln seherinde Vahid Azerbaycan Cemiyyetinin rehberi Xuraman Canibeyova Azerbaycan Dovlet Neft Sirketi Neftqazelmitedqiqatlayihe Institutunun boyuk elmi iscisi Texnika elmleri namizedi Rafiq Qemberov RF Novokuznetski seheri icma rehberi Sahil Qasimov Beniluks Azerbaycanlilari Konqresinin sedri Avropa Azerbaycanlilari Konqresinin I vitse prezidenti Dunya Azerbaycanlilari Elaqelendirme Surasinin uzvu Agakerim Kerimov huquq elmleri namizedi sabiq edliyye nazirinin muavini Ebdul Mahmudbeyov kinoaktyor ve rejissor Fexreddin Memmedov Tarix elmleri doktoru professor Hacali Necefov kimya elmleri doktoru Mubariz Xelilov tarixci rayonda ilk musteqil qezetin tesiscisi Mehdi Memmedov huquq mudafiecisi tarix elmleri namizedi Rafiq Ibrahimov ordu komandiri Vahid Eliyev Xeyriyyeci is adami Sabir Hesimov herbci Besti Bagirova tibb elmleri doktoru professor Sabir Almazov sair tercumeci Xeyber Igideliyev pedaqoq sair jurnalist Ibadulla Agayev tibb elmleri doktoru Ezizaga Ezizov Azerbaycan aktyoru Azerbaycanin emekdar artisti 2015 Ayetxan Ziyad Azerbaycanli yazici jurnalist tedqiqatci SSRI Jurnalistler Ittifaqinin 1980 Azerbaycan Jurnalistler Birliyinin 2010 Azerbaycan Yazicilar Birliyinin 2015 uzvu Fariz Cebrayilov Qarabag muharibesi istirakcisi sehid Hemidaga Semedov 1994 cu ilin 16 yanvar tarixinde Agdam rayonu ugrunda geden doyuslerde merdlikle doyuserek sehid olmusdur Elza Ibrahimova Azerbaycanli bestekar Azerbaycan Respublikasinin 2008 ve Dagistanin xalq artisti Irina Novinskaya nasir tercumeci 1988 ci ilden Azerbaycan Yazicilar Birliyinin uzvu Azerbaycan Jurnalistler Birliyinin uzvu 1959 Azerbaycanin emekdar medeniyyet iscisi 1972 Neriman Movsumov Azerbaycan Tibb Universitetinin Insan anatomiyasi kafedrasinin professoru Azerbaycan Respublikasi Sehiyye Nazirliyi Baki seheri 1 li Tibb kollecinin direktoru tibb uzre elmler doktoru professor Elibala Xudaverdiyev Azerbaycan Xalq Cumhuriyyeti Parlamentinin xususi qerarina esasen dovlet hesabina ali tehsil almaq ucun xarice gonderilmis telebelerden biri Nusret Sireliyev Qarabag muharibesi istirakcisi sehid Ramazan Tarverdiyev Cografiyasunas alim hidroloq cografiya elmleri doktoru 1977 professor 1978 Ezizaga Esedov Ezizaga Esedov Qarabag muharibesinin istirakcisidir 2 yanvar 1993 cu ilde Lacin rayonu ugrunda geden doyuslerde sehid olmusdur Ferhad Suleymanov Qarabag muharibesinin istirakcisidir 1993 cu ilde Ermeni isgalci esgerleri terefinden esir goturuldu Daha sonra Ferhad Suleymanov Irevana getirilerek dehsetli isgencelere meruz qaldi 29 yanvar 1995 cu ilde ise Ferhad Suleymanov insanliga sigmayan isgence ile vefat etdi Rovsen Bendeliyev Riyaziyyat uzre elmler doktoru AMEA nin professoru Tamilla Nesirova Azerbaycanin ilk qadin riyaziyyatci professoru Tebriz Hesenov Azerbaycan Silahli Quvvelerinin esgeri 2016 ci ilde Azerbaycan Ermenistan temas xettinde ermenilerin ateskes rejimini pozmasi neticesinde sehid olub olumunden sonra Herbi xidmetde ferqlenmeye gore III dereceli medali ile teltif edilib Taninmis sakinleri Redakte Esas meqale Kateqoriya Sekide dogulanlar Ramiz Qasimov Elm xadimi Miryusif Mirnesiroglu Azerbaycan yazicisi ve sairi Rafiq Huseynov Aktyor Azerbaycan Respublikasinin emekdar artisti Mehdi Memmedov Teatr rejisoru aktyoru ve pedaqoqu Sabir Almazov Azerbaycanli sair tercumeci Ezizaga Ezizov Azerbaycan aktyoru Azerbaycanin emekdar artisti 2015 Hemidaga Semedov Qarabag muharibesinin istirakcisidir Ayetxan Ziyad Azerbaycanli yazici jurnalist tedqiqatci Fariz Cebrayilov Qarabag muharibesi istirakcisi sehid Ramazan Tarverdiyev Cografiyasunas alim hidroloq cografiya elmleri doktoru 1977 professor 1978 Rovsen Bendeliyev Riyaziyyat uzre elmler doktoru AMEA nin professoru Tebriz Hesenov Azerbaycan Silahli Quvvelerinin esgeri Ferhad Suleymanov Qarabag muharibesinin istirakcisidir Ejder Ol Azerbaycanli sair publisist tercumeci Istinadlar Redakte Memmedov Q S Xelilov M Y Ensikiopedik ekoloji luget Baki Elni 2008 Memmedov R M Azorbaycanda landsaft planlasdinhnasi Baki Elm 2009 Musayev M E Haciyev D V Qasimov E Q ve b Azerbaycanm heyvanlar alomi 3 cildde Baki Elm 2000 2004 http www mct gov az az cities view 362 amp PHPSESSID cc5c6eda910fc7d42b4524a923083774 Haciqabul rayonu 2017 02 02 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 04 22 Xarici kecidler Redakte Vikianbarda Haciqabul rayonu ile elaqeli mediafayllar var 1 Arxivlesdirilib 2011 09 19 at the Wayback MachineHemcinin bax RedakteMenbe https az wikipedia org w index php title Haciqabul rayonu amp oldid 6087644, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.