Cozef Kotten

Cozef Çeşir Kotten (ing. Joseph Cheshire Cotten; 15 may 1905, Virciniya, ABŞ - 6 fevral 1994, Kaliforniya, ABŞ) — ABŞ aktyoru, Hollivud səviyyəsində ilk uğurlarını 1940-cı illərin əvvəllərində "Vətəndaş Keyn", "Şübhə kölgəsi" və "Sevgi məktubları" filmlərilə əldə etmişdir.

Cozef Kotten
ing. Joseph Cotten
1957-ci ilin studiya fotosu
Doğum adı	Cozef Çeşir Kotten
Doğum tarixi	15 may 1905
Doğum yeri	Pitersberq, Virciniya, ABŞ
Vəfat tarixi	6 fevral 1994 (88 yaşında)
Vəfat yeri	Vestvud, Kaliforniya, ABŞ
Vəfat səbəbi	sətəlcəm xəstəliyi
Dəfn yeri	Virciniya
Vətəndaşlığı	ABŞ
Həyat yoldaşları	Lenor Kipp (1931-1960) Patrisiya Medina (1960-1994)
Fəaliyyəti	aktyor
Fəaliyyət illəri	1930-1981
Mükafatları	"Volpi Kuboku" (1949)
IMDb	ID 0001072
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Erkən həyatı

Cozef Çeşir Kotten 15 may 1905-ci ildə Pitersberqdə anadan olmuşdur. Kotten Vaşinqtondakı Hikman aktyorluq məktəbini bitirdikdən sonra bir müddət reklam agenti işləmişdir. Sonrakı işi teatr tənqidçisi olduğuna görə, Kotten tez-tez teatr quruluşlarında iştirak edirdi. Əvvəlcə Virciniyada, sonralar isə Nyu-Yorkda ilk dəfə aktyor kimi özünü sınamışdır.

Orson Uellslə əməkdaşlıq

Cozef Kotten 1930-cu ildə Brodveydə debüt edərkən yaradıcılığa yeni başlamış aktyor və rejissor Orson Uellslə tanış olmuşdur. Sonradan bu tanışlıq onları ən yaxın dosta çevirmişdi. 1937-ci ildə Kotten Uellsin teatr şirkətinə gedir və orada "Başmaqçının bayramı" və "Yuli Sezar" tamaşalarında baş rolları ifa edir. Onların əməkdaşlığı teatrla məhdudlaşmırdı. 1938-ci ildə Kotten onun "Dünyaların müharibəsi" radio tamaşasında uğurlu rol ifa etmişdi. Bu işdə iştirakı "RKO Pictures" kinostudiyasının diqqətini cəlb edir və studiya elə həmin ildə aktyorla müqavilə imzalayır.

 

"Vətəndaş Keyn" filmindən kadr. Cededay Liland rolunda

Bir ildən sonra Kotten Orson Uellsin "Həddindən artıq Conson" filmində çəkilməklə böyük ekranda debüt etdi. Film Uilyam Jillettin eyniadlı komediyası əsasında çəkilmişdi. 1939-cu ildə aktyor yenidən Brodveyə qayıdır və orada Filip Barrinin "Filadelfiya əhvalatı" tamaşasında çıxış edir. 1940-cı ildə Orson Uells "Vətəndaş Keyn" kult filminin çəkilişlərinə başlayır. Beləliklə, Cozef Kotten həmin filmə dəvət alır və orada Cededay Liland rolunu ifa edir. ABŞ kino tənqidçilərinin sərt mövqeyinə baxmayaraq, film 1940-cı illərin ən parlaq dramlarından birinə çevrildi.

Uzun illər Uellslə dostluq münasibətlərini qoruyub saxlayan Kotten 1942-ci ildə onun daha bir filmində göründü. Bu "Möhtəşəm Embersonlar" filmi idi. Bundan bir il əvvəl isə, onlar Riçard Kollins və Ben Hektlə birlikdə "Qorxuya səyahət" filminin ssenarisini yazmışdılar. Həmin filmdə də Kotten əsas rollardan birini oynamışdı. Uells və Kotten əməkdaşlığının sonuncu böyük nümunəsi kimi 1949-cu ildə çəkilmiş “Üçüncü adam” nuar filmini misal göstərmək olar.

Hollivud fəaliyyəti

Cozef Kottenin kino yaradıcılığının əsas xətti onun təkcə Orson Uellslə əməkdaşlığı ilə məhdudlaşmır. Aktyor bundan başqa Alfred Hiçkokun "Şübhə kölgəsi" triller filmində (1943) qatil Çarli və Corc Kyukorun "Qaz işığı" filmindəki (1944) Brayan Kameron kimi fərqli rolları ifa edərək Hollivudda özünü universal aktyor kimi təsdiq etmişdi. 1940-cı illərin ortalarında mütəmadi olaraq tanınmış aktrisa Cennifer Cons onunla filmlərdə tərəf-müqabil olurdu. Onlar "Siz gedəndən" (1944) hərbi dramında, "Sevgi məktubları" (1945) romantik dramında, "Günəş altında duel" (1946) vesternində və "Cenninin portreti" (1948) fantastik filmlərində birlikdə çəkilmişdilər. Həmin onilliyin sonunda aktyor yenidən Hiçkokdan dəvət alır və bu dəfə onun "Oğlaq nişanəsi altında" (1949) filmində şübhəli keçmişi olan Avstraliyalı mülkədar rolunda çəkilir.

1950-ci illərin gəlişi Cozef Kottenə "Sentyabr fırıldağı" (1950) filmindəki Devid Lourens, eləcə də Merilin Monro ilə tərəf-müqabil olduğu "Niaqara" nuar filmindəki Corc Lumis rollarını qazandırır. Onilliyin ortalarında aktyor böyük ekranı televiziyaya dəyişdi. Orada Kottenin şəxsi şousu efirə çıxırdı. 1950-ci illərin sonunda o, "Şərin möhürü" filminə çəkilməklə yenidən böyük ekranda görünür. Beləliklə, bir daha Orson Uellsin filmində rol alan aktyor bu dəfə epizodda iştirak edir. Ardınca isə Jül Vernin əsəri əsasında çəkilmiş "Aydan Yerə" filmində Viktor Barbiken rolunu ifa edir.

1960-cı ilin əvvəlində Cozef Kottenin ilk həyat yoldaşı Lenor Kipp leykemiyadan vəfat edir. Onlar hələ 1931-ci ildə ailə qurmuşdular. Elə həmin ildə aktyor ikinci dəfə aktrisa Patrisiya Medina ilə evlənir. 1964-cü ildə təxminən artıq 10 illik ikinci plan aktyoru kimi çıxış edən aktyor Robert Oldricin "Sakit ol, sakit ol, mehriban Şarlotta" trillerində aktrisalar Bett Deyvis və Oliviya de Hevillendlə yanaşı, baş rollardan birinə çəkilir. Artıq həmin onilliyin bir hissəsinə çevrilmiş aktyor kinoda çəkilişlərini davam etdirir. Bundan başqa həm də televiziyada "Ed Sallivanın şousu"nda xüsusi qonaq kimi iştirak edirdi.

Sonuncu rollar

Cozef Kotten artıq 1970-ci illərdə tamamilə ikinci dərəcəli aktyora çevrilir və "Tora! Tora! Tora!" (1970), "Dəhşətli həkim Faybs" (1971), "Yaşıl soylent" (1973), eləcə də "Aeroport-77" (1977) filmlərinə çəkilir. "Aeroport-77" filmində onunla yanaşı, Cek Lemmon, Ceyms Stüart, Kristofer Li və Oliviya de Hevillend kimi bir sıra məşhur Hollivud ulduzları da iştirak edirdi. Aktyorun sonuncu yaddaqalan obrazı "Cənnətin darvazası" (1980) vesternində ifa etdiyi Reverand rolu olur. Lakin film tamaşaçıların və tənqidçilərin mənfi rəylərinə məruz qalır. Nəticədə cəmi bir həftədən sonra prokatdan çıxarılır. Buna baxmayaraq, film "Oskar" mükafatına namizəd oldu və Kann kinofestivalının Qızıl Palma Budağı da daxil olmaqla, bir neçə mükafata layiq görüldü.

1981-ci ildə 75 yaşlı aktyor, peşə fəaliyyətini başa vurdu. Bundan sonra o, həyat yoldaşı Patrisiya ilə birlikdə Kaliforniya ştatının Vestvud şəhərciyindəki evində məskunlaşaraq hər kəsdən uzaqlaşdı.

1987-ci ildə aktyorun tərcümeyi halı dərc olunur. Bu cəmiyyət arasında böyük marağa səbəb olur və elə həmin an bestsellerə çevrilir.

Cozef Kotten 6 fevral 1994-cü ildə boğaz xərçənginin ağırlaşmış formasına çevrilən sətəlcəm xəstəliyindən vəfat etmişdir. Onun övladı yox idi, yalnız ikinci nikahından bir ögey qızı vardı. Aktyor Virciniya ştatının Pitersberq şəhərində dəfn olunmuşdur.

Maraqlı faktlar

Aktyorluq fəaliyyətinin geniş əhatə dairəsində olmasına və klassika hesab edilən bir çox kinofilmlərdə çəkilməsinə baxmayaraq, Cozef Kotten heç vaxt "Oskar"a və ya digər nüfuzlu kino mükafatlarına namizəd göstərilməmişdir. Uzun illər çalışdığı karyerası boyu, onun yeganə mükafatı Volpi Kuboku olmuşdu. Kotten bu mükafata "Cenninin portreti" filmində ifa etdiyi rola görə 1949-cu il Venesiya Kino Festivalında layiq görülmüşdü.

Cozef Kotten Hollivudun "Şöhrət xiyabanı"nda ulduza malikdir.

2008-ci ildə "Mən və Orson Uells" filmi ekranlara çıxmışdır. Bu filmdə Cozef Kottenin obrazını Kanada aktyoru Ceyms Tapper oynamışdı.

Filmoqrafiya

İl	Azərbaycanca adı	Orijinal adı	Rol
1938	Həddindən artıq Conson	ing. Too Much Johnson	Ohastes Billinqs
1941	Vətəndaş Keyn	ing. Citizen Kane	Cededay Liland
1941	Lidiya	ing. Lydia	Maykl Fitspatrik
1942	Möhtəşəm Embersonlar	ing. The Magnificent Ambersons	Yucin
1943	Şübhə kölgəsi	ing. Shadow of a Doubt	Çarli
1943	Qorxuya səyahət	ing. Journey Into Fear	Hovard Qrem
1943	Onun vermədiyi	ing. Hers to Hold	Bill Morli
1944	Qaz işığı	ing. Gaslight	Brayan Kameron
1944	Siz gedəndən	ing. Since You Went Away	leytenant Toni Uillett
1944	Görüşənədək	ing. I'll Be Seeing You	Zaxari Morqan
1945	Sevgi məktubları	ing. Love Letters	Allen Kuinton
1946	Günəş altında duel	ing. Duel in the Sun	Cess Makkenls
1947	Fermerin qızı	ing. The Farmer's Daughter	Qlenn Morli
1948	Cenninin portreti	ing. Portrait of Jennie	İben Adams
1948- 1971	Ed Sallivanın şousu	ing. The Ed Sullivan Show	qonaq
1949	Üçüncü adam	ing. The Third Man	Holli Martins
1949	Oğlaq nişanəsi altında	ing. Under Capricorn	Sem Flaski
1949	Meşə tərəfdə	ing. Beyond the Forest	Lüis Molin
1950	Qərbin iki bayrağı	ing. Two Flags West	Kley Taker
1950	İradəsiz, qərib gəzinti	ing. Walk Softly, Stranger	Kris Heyl
1950	Sentyabr fırıldağı	ing. September Affair	Devid Lourens
1950	Yerə gələn	ing. Gone to Earth	hekayəçi
1951	Yarımələk	ing. Half Angel	Con Reymond
1951	Pekin ekspressi	ing. Peking Express	Maykl Baxlin
1951	Bəhanə edən adam	ing. The Man with a Cloak	Düpin
1952	Otello	ing. Othello	senator
1952	Hüdudsuz itaətsizlik	ing. Untamed Frontier	Kirk Denbou
1952	Möhkəm tələ	ing. The Steel Trap	Cim Osborn
1953	Misir	ing. Egypt by Three	hekayəçi
1953	Niaqara	ing. Niagara	Corc Lumis
1953	Qatilin təsviri	ing. A Blueprint for Murder	Vitni Kameron
1954	Brilyant yubileyin işıqları	ing. Light's Diamond Jubilee	özü
1954- 1955	Brodveyin ən yaxşıları	ing. The Best of Broadway	Den Makkorn
1955	Xüsusi çatdırma	ing. Special Delivery	Con Adams
1955	Alfred Hiçkok təqdim edir	ing. Alfred Hitchcock Presents	Uilyam Kalleu
1955- 1956	Ulduz səhnəsi	ing. Star Stage	Aleksandr Holms
1956	Butulkanın dibi	ing. The Bottom of the Bottle	P.M.
1956	Ford teatrı	ing. Ford Theatre	Con Eşbörn
1956	Qatil sərbəstdir	ing. The Killer Is Loose	Sem Vaqner
1957	Hellidey möhürü	ing. The Halliday Brand	Deniel Hellidey
1957	Telefon zamanı	ing. Telephone Time	Cozef P. Fiff
1958	Şübhə	ing. Suspicion	Qreqq Keri
1958	Alfred Hiçkok təqdim edir	ing. Alfred Hitchcock Presents	Toni Quld
1958	Şərin möhürü	ing. Touch of Evil	detektiv
1958	Aydan Yerə	ing. From the Earth to the Moon	Viktor Barbiken
1959	Alfred Hiçkok təqdim edir	ing. Alfred Hitchcock Presents	Kurtni Masterson
1960	Qırmızı geyimli mələk	ing. The Angel Wore Red	Havtorn
1960	Şah və mat	ing. Checkmate	doktor Corc Mallinson
1961	Sonuncu qürub	ing. The Last Sunset	Con Brekenric
1961	Avtobus dayanacağı	ing. Bus Stop	professor Uilrayt
1962	Müqəddəslər və müqəssirlər	ing. Saints and Sinners	Preston Kuper
1963	Böyük macəra	ing. The Great Adventure	Mihan
1964	Sakit ol, sakit ol, mehriban Şarlotta	ing. Hush… Hush Sweet Charlotte	Drü Beyliss
1965	Böyük Siu qırğını	ing. The Great Sioux Massacre	Markus Rino
1965	Pul tələsi	ing. The Money Trap	doktor Van Tilden
1965	Avaralar	it. Gli uomini dal passo pesante	Templ Kordin
1966	Oskar	ing. The Oscar	Kennet H. Riqan
1966	Qəddarlar	it. I crudeli	Conas
1967	Böyük Kanyonun parıltısı	ing. Brighty of the Grand Canyon	Cim Ouen
1967	Brilyantların Ceki	ing. Jack of Diamonds
1967	Bəziləri yaşaya bilər	ing. Some May Live	Vudvard
1968	Böyük İsgəndər	ing. Alexander the Great	Antiqonus
1968	Petuliya	ing. Petulia	cənab Danner
1968	Ağ komanç	isp. Comanche blanco	şerif Loqan
1969	Sıfırıncı en dairəsi	yap. 緯度0大作戦 ing. Latitude Zero	Kreiq Makkenzi
1970	Cırcırama	ing. The Grasshopper	Morqan
1970	Tora! Tora! Tora!	yap. トラ・トラ・トラ! ing. Tora! Tora! Tora!	ABŞ hərbi naziri Henri Stimson
1971	Dəhşətli həkim Faybs	ing. The Abominable Dr. Phibes	doktor Vesalius
1971	Qadın Frankenşteyn	it. La Figlia di Frankenstein	Baron Frankenşteyn
1972	Məhşər səyahəti	ing. Doomsday Voyage	Ceyson
1972	Qan baronu	ing. Baron Blood	Baron Otto fon Kleyist Alfred Bekker
1972	Elmi qumarbaz	ing. The Scientific Cardplayer	Corc
1973	İblisin qızı	ing. The Devil's Daughter	Cadq Vezebay
1973	Yaşıl soylent	ing. Soylent Green	Saymonson
1973	Zərif tarazlıq	ing. A Delicate Balance	Harri
1974	Saxta F	fr. Vérités et mensonges
1975	Sindikat sadistləri	it. Il giustiziere sfida la città	Paterno
1975	Ağac avaralar	ing. Timber Tramps	xəsis
1976	Qaranlıqda pıçıltı	ing. A Whisper in the Dark	professor
1977	Alatoranın son şüası	ing. Twilight's Last Gleaming	katib
1977	Aeroport-77	ing. Airport '77	Nikolas
1978	Sakitlik və dünyanın təhlükəsizliyi	it. CIA contro KGB fr. L'Ordre et la sécurité du monde	Foster Conson
1978	Karvan	ing. Caravans	Krandall
1978	Mükəmməl cinayət	ing. The Perfect Crime	Artur Dendi
1979	Bədheybətlər adası	it. L' Isola degli uomini pesce	professor Ernest Marvin
1979	Konkord məsələsi	it. Affare Concorde	Milland
1979	Qayana: əsrin cinayəti	ing. Guyana: Crime of the Century	Riçard Qeybl
1980	Ölü arabası	ing. The Hearse	Volter Pritçard
1980	Kazino	ing. Casino	Ed Buker
1980	Cənnətin darvazası	ing. Heaven's Gate	doktor Reverand
1980	Yanlış	ing. Delusion	İvar Lanqrok
1981	Yaşayan	ing. The Survivor	keşiş

İstinadlar

1. Joseph Cotten Biography
2. Overview for Joseph Cotten - Turner Classic Movies
3. "Actress Patricia Medina dies at 92 – Entertainment News, Film News, Media"
4. Joseph Cotten - RUSC Old Time Radio

Mənbə

• Cotten, Joseph (1987). Vanity Will Get You Somewhere. Mercury House. ISBN 0-86287-334-7.
• "Citizen Cotten" Wayback Machine saytında (18 iyun 2007 tarixindən). New York: MovieMaker, archived 2007-06-18 from the original Arxivləşdirilib 2012-05-01 at WebCite at the Internet Archive. Retrieved 2013-08-29.
• Kneebone, John T., et al., eds. Dictionary of Virginia Biography (Richmond: Library of Virginia, 1998– ), 3:478–481. ISBN 0-88490-206-4.

Xarici keçidlər

• Cozef Kotten  (ing.) Internet Movie Database saytında
• The Joseph Cotten Pages fan site
• 1959-08-02 Joseph Cotten – Red Cloud Mesa (Audio file, 20 mins)
• Photographs and literature