Alpha Orionis (α Orionis, qısaldılmış Alpha Ori, α Ori) adlı Bətəlqeyzə, göydəki doqquzuncu parlaq ulduz və Orionbürcündə ikinci parlaq ulduzudur. Fərqli dərəcədə qırmızı rəngdədir. Bətəlqeyzə, Qış Üçbucağı asterixini təşkil edən və Qış Hexagon mərkəzini qeyd edən üç ulduzdan biridir.
M1-2 spektral növü, adi gözlə görülən ən böyük və parlaq ulduzlardan biri olan qırmızı ifrat nəhəng kimi təsnif edilən bir ulduzdur. Əgər Bətəlqeyzə Günəş sisteminin mərkəzində olsaydı, onun səthi tamamilə Merkuri, Venera, Yer, Mars və ehtimal ki, Yupiterin orbitlərini örtən asteroid kəməri boyunca uzanacaqdı. Bətəlqeyzə, 10 milyon yaşın altında, yüksək kütləsi səbəbiylə sürətlə inkişaf etmişdir. Orion şəhərinin ulduzlarını ehtiva edən Orion OB1 Cəmiyyətinin doğulduğu yerdən bu qaçaq ulduz,ulduzlararası mühitində 30 km / s sürətlə hərəkət edərək müşahidə edilən 4-çarpaz geniş yay yaratdı.
Kəşf edilməsi.
Bətəlqeyzənin parlaqlığının dəyişməsini, ilk dəfə 1836'da Con Herşel tərəfindən Astronomiya Ana Xəttlərində müşahidələrini nəşr etdiyi zaman təsvir edildi. 1836-cı ildən 1840-cı ilədək Bətəlqeyzə Riqeldən 1837-ci ildə çıxdı və yenidən 1839-cu ilin noyabrında əhəmiyyətli dəyişikliklər oldu. Bir onillikdə tənəzzüldən sonra; 1849-cu ildə Herschel 1852-ci ildə zirvəyə çatan qısa dəyişkənliyə diqqət yetirdi. Daha sonra, müşahidəçilər il ərzində aralıqsız yüksək maksimumları qeydə almışlar, lakin 1957-ci ildən 1967-ci ilə qədər kiçik dəyişikliklər qeyd edilmişdir. Amerikan Dəyişən Ulduz Müşahidəçilər Birliyi (AAVSO), 1933 və 1942-maksimum parlaqlıq 0.2, və 1927 və 1941-ci ildə müşahidə ən aşağı 1,2 dəyərini göstərir. alı aye1603-cü ildə Uranometri'sinin nəşr olunmasından sonra ulduz alfa'sını ümumiyyətlə daha parlaq olan Rigel'e (beta) rəqib olduğu üçün səbəb təyin etdiyini açıqlaya bilər.
Təxminən 600-700 işıq ili uzqlığı ilə bizə ən yaxın ulduzlardan biri olan Betəlqeyzə ömrünün sonuna gələrək qırmızı nəhəng mərhələsinə gəlmiş bir ulduzdur. Gecələri böyük şəhərlərdə də göy üzündə rahatlıqla görülə bilən betelgeuse Günəşin 1000 qatı olan diametri ilə həqiqətən şox böyük bir ulduzdur.
Xüsusiyyətləri
Ulduzun kütləsi bizim Günəşimizdən 15 qat daha çoxdur. Amma bundan 8 milyon il əvvəl doğulduğunda kütləsindən bir az daha çox günəşin 20 qatı qədər olduğunu düşünə bilərsiniz. Bu da bir neçə milyon il öncə Betelgeusenin diametri Günəşin sadəcə 10 qatı olan O-B sinifli nəhəng bir anakol ulduzu olduğunu, bu günki kimi qırmızı deyil mavi-ağ bir rəngdə işiq yaydığını deməmiyimizə imkan verir.belə bir nəhən ulduzun ömrü qısadır. Günəşimizin hal hazırda 5 milyard yaşında olduğunu düşünsək bu müddətin nə qədər qısa olduğunu anlaya bilərsiniz. başqa sözlə desək dinazavrlar yer üzündə gəzdiyində Betelgeuse yox idi.
Günəşimiz nüvəsindəki hidrogeniheliuma çevirərək enerji xaric edir. Betəlqeyzə isə böyük kütləsi səbəbi ilə nüvəsindəki hidrogeni vəhşicəsinə , sürətlə yandıraraq çoxdan bitirib. hal hazırda hidrogeni yandıraraq əmələ gətirdiyi heliumu karbon, oksigen kimi elementlərə çevirir. Bu elementlərin nüvə reaksiyaları hidrogendən daha çox enerji ixrac etdiyi üçün ulduz bir şar kimi şişərərk bu günki nəhəng ölçülərə çatmışdır. Şişmədən qaynaqlanan səthi genişlənməsi səbəbi ilə ulduzun səth istiliyi günəşin təxminən yarısı, 3200 santiqrad dərəcəsidir. Bu yüksək enerji yayılması ulduzu şişirdiyi kimi xarici qatlarının da yavaş yavaş cazibəsindən qurtularaq kosmosa yayılmasına və ulduzun çevrəsində bir "sis buludu" əmələ gətirməsinə səbəb olur. Bu "sis buludu" nun toplam kütləsinin Günəşdən çox olduğununda unutmayaq.
Hal-hazırda heliumu, oksigeni, karbonu nüvə reaksiyasına daxil edərək nüvəsində sürətlə dəmir yığımı əmələ gətirən ulduz ömrünün sonuna yaxınlaşmış vəziyyətdədir. Dəmir digər elementlər kimi birləşərək başqa elementlər əmələ gətirmir. Bunun üçün xaricdən enerji verilməsinə ehtiyac var . Yəni bir müddət sonra ulduzun nüvəsi bütövlükdə dəmirdən ibarət olacaq və enerji idxal edilməsi başa çatacaq. Bu olduğunda isə Betelgeuse- ni çökmədən qoruyan şüa təzyiqi qalmayacaq. Dolayısı ilə ulduz böyük bir sürətlə öz içinə çökəcək. Bu çökmə dəmirin ehtiyac duyduğu "xarici enerjinin " qaynağıdır.
Cazibənin yaratdığı bu enerji dəmir nüvəsinin anidən həddindən artıq isinib böyük nisbətdə sıxışmasına səbəb olacaq və çox şiddətli bir nüvə reaksiyası gerçəkləşəcək. Nüvəsindəki dəmir atomları bu ani reaksiya ilə nikel, mis, sink, gümüş. barium,civə, qızıl kimi daha ağır elementlərə çevriləcəklər. Və bütün bu cevrilişin adına " İfratnəhəng ulduz partlayışı" deyilir.Partlama baş verdiyində Betəlqeyzə yer üzündən çox güclü bir parlaqlıqda ulduz kimi görünəcək.Bu çox parlaq hali təxminən 7-10 gün sürəcək. Sonra isə yavaşca sönərək itib gözdən gedəcək.
İstinadlar
The HYG Database
Johnson H. L., Iriarte B., Mitchell R. I., Wisniewski W. Z. UBVRIJKL photometry of the bright stars (ing.) // Communications of the Lunar and Planetary Laboratory — University of Arizona Press, 1966. — Vol. 4. — P. 99. — ISSN 0099-6416
Famaey B., Jorissen A., Luri X., Mayor M., Dejonghe H., Turon C., Udry S. Local kinematics of K and M giants from CORAVEL/Hipparcos/Tycho-2 data (ing.) // Astron. Astrophys. / T. Forveille — EDP Sciences, 2005. — Vol. 430, Iss. 1. — P. 165–186. — ISSN 0004-6361; 0365-0138; 1432-0746; 1286-4846 — doi:10.1051/0004-6361:20041272 — arXiv:astro-ph/0409579
Leeuwen F. v. Validation of the new Hipparcos reduction (ing.) // Astron. Astrophys. / T. Forveille — EDP Sciences, 2007. — Vol. 474, Iss. 2. — P. 653–664. — ISSN 0004-6361; 0365-0138; 1432-0746; 1286-4846 — doi:10.1051/0004-6361:20078357 — arXiv:0708.1752
Levesque E. M., Massey P., Olsen K. A. G., Josselin E., Maeder A., Meynet G. The Effective Temperature Scale of Galactic Red Supergiants: Cool, but Not as Cool as We Thought (ing.) // Astrophys. J. / E. Vishniac — IOP Publishing, 2005. — Vol. 628, Iss. 2. — P. 973–985. — ISSN 0004-637X; 1538-4357 — doi:10.1086/430901 — arXiv:astro-ph/0504337
Prugniel P., Vauglin I., Koleva M. The atmospheric parameters and spectral interpolator for the MILES stars (ing.) // Astron. Astrophys. / T. Forveille — EDP Sciences, 2011. — Vol. 531. — P. 165–165. — ISSN 0004-6361; 0365-0138; 1432-0746; 1286-4846 — doi:10.1051/0004-6361/201116769 — arXiv:1104.4952
Wilk, Stephen R. (1999). "Further Mythological Evidence for Ancient Knowledge of Variable Stars". The Journal of the American Association of Variable Star Observers. 27 (2): 171–74. Bibcode:1999JAVSO..27..171W.
Davis, Kate (December 2000). "Variable Star of the Month: Alpha Orionis". American Association of Variable Star Observers (AAVSO). Retrieved 10 July2010.
Burnham, Robert (1978). Burnham's Celestial Handbook: An Observer's Guide to the Universe Beyond the Solar System, Volume 2. New York: Courier Dover Publications. p. 1290. ISBN 0-486-23568-8.
MacDonald, John (1998). The Arctic sky: Inuit astronomy, star lore, and legend. Toronto, Ontario/Iqaluit, NWT: Royal Ontario Museum/Nunavut Research Institute. pp. 52–54, 119. ISBN 978-0-88854-427-8.
September 18, 2021
bətəlqeyzə, alpha, orionis, orionis, qısaldılmış, alpha, adlı, göydəki, doqquzuncu, parlaq, ulduz, orion, bürcündə, ikinci, parlaq, ulduzudur, fərqli, dərəcədə, qırmızı, rəngdədir, qış, üçbucağı, asterixini, təşkil, edən, qış, hexagon, mərkəzini, qeyd, edən, ü. Alpha Orionis a Orionis qisaldilmis Alpha Ori a Ori adli Betelqeyze goydeki doqquzuncu parlaq ulduz ve Orion burcunde ikinci parlaq ulduzudur Ferqli derecede qirmizi rengdedir Betelqeyze Qis Ucbucagi asterixini teskil eden ve Qis Hexagon merkezini qeyd eden uc ulduzdan biridir UlduzBetelqeyzeMusahide melumatlari Dovr J2000 0 Mesafe 200 parsekGorunen ulduz olcusu V 0 42 1 2 Burc OrionAstrometriyaRadial suret Rv 21 91 0 51 km san 3 Parallaks p 6 55 0 83 mas 4 Mutleq boyukluk V 5 14XususiyyetleriUlduz tesnifati M2I 5 Fiziki xususiyyetleriKutle 15 2 M Radius 955 R 887 R 1 000 200 R Isiqlandirma gucu 60 000 20 000 L Metalligi 0 01 6 Orbit elementleriDiger teyinatlarSAO 113271 GSC 00129 01873 2MASS J05551028 0724255 HD 39801 HIP 27989 HR 2061 IRAS 05524 0723 AAVSO 0549 07 a Ori 58 Ori ADS 4506 AP AG 07 681 BD 07 1055 CCDM J05552 0724AP CSI 07 1055 1 FK5 224 GC 7451 GCRV 3679 HIC 27989 IRC 10100 JP11 1282 N30 1266 PLX 1362 PLX 1362 00 PMC 90 93 162 PPM 149643 RAFGL 836 TD1 5587 TYC 129 1873 1 UBV 21314 alf Ori WDS J05552 0724A WDS J05552 0724Aa Ab WDS J05552 0724Aa Ac YZ 7 2503 LFO93 0552 07 WEB 5485Verilenler bazasinda melumatSIMBAD alf Ori Vikianbarda elaqeli mediafayllarM1 2 spektral novu adi gozle gorulen en boyuk ve parlaq ulduzlardan biri olan qirmizi ifrat neheng kimi tesnif edilen bir ulduzdur Eger Betelqeyze Gunes sisteminin merkezinde olsaydi onun sethi tamamile Merkuri Venera Yer Mars ve ehtimal ki Yupiterin orbitlerini orten asteroid kemeri boyunca uzanacaqdi Betelqeyze 10 milyon yasin altinda yuksek kutlesi sebebiyle suretle inkisaf etmisdir Orion seherinin ulduzlarini ehtiva eden Orion OB1 Cemiyyetinin doguldugu yerden bu qacaq ulduz ulduzlararasi muhitinde 30 km s suretle hereket ederek musahide edilen 4 carpaz genis yay yaratdi Kesf edilmesi Redakte Betelqeyzenin parlaqliginin deyismesini ilk defe 1836 da Con Hersel terefinden Astronomiya Ana Xettlerinde musahidelerini nesr etdiyi zaman tesvir edildi 1836 ci ilden 1840 ci iledek Betelqeyze Riqelden 1837 ci ilde cixdi ve yeniden 1839 cu ilin noyabrinda ehemiyyetli deyisiklikler oldu 7 Bir onillikde tenezzulden sonra 1849 cu ilde Herschel 1852 ci ilde zirveye catan qisa deyiskenliye diqqet yetirdi Daha sonra musahideciler il erzinde araliqsiz yuksek maksimumlari qeyde almislar lakin 1957 ci ilden 1967 ci ile qeder kicik deyisiklikler qeyd edilmisdir Amerikan Deyisen Ulduz Musahideciler Birliyi AAVSO 1933 ve 1942 maksimum parlaqliq 0 2 ve 1927 ve 1941 ci ilde musahide en asagi 1 2 deyerini gosterir 8 9 ali aye1603 cu ilde Uranometri sinin nesr olunmasindan sonra ulduz alfa sini umumiyyetle daha parlaq olan Rigel e beta reqib oldugu ucun sebeb teyin etdiyini aciqlaya biler 10 Texminen 600 700 isiq ili uzqligi ile bize en yaxin ulduzlardan biri olan Betelqeyze omrunun sonuna gelerek qirmizi neheng merhelesine gelmis bir ulduzdur Geceleri boyuk seherlerde de goy uzunde rahatliqla gorule bilen betelgeuse Gunesin 1000 qati olan diametri ile heqiqeten sox boyuk bir ulduzdur Xususiyyetleri RedakteUlduzun kutlesi bizim Gunesimizden 15 qat daha coxdur Amma bundan 8 milyon il evvel doguldugunda kutlesinden bir az daha cox gunesin 20 qati qeder oldugunu dusune bilersiniz Bu da bir nece milyon il once Betelgeusenin diametri Gunesin sadece 10 qati olan O B sinifli neheng bir anakol ulduzu oldugunu bu gunki kimi qirmizi deyil mavi ag bir rengde isiq yaydigini dememiyimize imkan verir bele bir nehen ulduzun omru qisadir Gunesimizin hal hazirda 5 milyard yasinda oldugunu dusunsek bu muddetin ne qeder qisa oldugunu anlaya bilersiniz basqa sozle desek dinazavrlar yer uzunde gezdiyinde Betelgeuse yox idi Gunesimiz nuvesindeki hidrogeni heliuma cevirerek enerji xaric edir Betelqeyze ise boyuk kutlesi sebebi ile nuvesindeki hidrogeni vehsicesine suretle yandiraraq coxdan bitirib hal hazirda hidrogeni yandiraraq emele getirdiyi heliumu karbon oksigen kimi elementlere cevirir Bu elementlerin nuve reaksiyalari hidrogenden daha cox enerji ixrac etdiyi ucun ulduz bir sar kimi sisererk bu gunki neheng olculere catmisdir Sismeden qaynaqlanan sethi genislenmesi sebebi ile ulduzun seth istiliyi gunesin texminen yarisi 3200 santiqrad derecesidir Bu yuksek enerji yayilmasi ulduzu sisirdiyi kimi xarici qatlarinin da yavas yavas cazibesinden qurtularaq kosmosa yayilmasina ve ulduzun cevresinde bir sis buludu emele getirmesine sebeb olur Bu sis buludu nun toplam kutlesinin Gunesden cox oldugununda unutmayaq Hal hazirda heliumu oksigeni karbonu nuve reaksiyasina daxil ederek nuvesinde suretle demir yigimi emele getiren ulduz omrunun sonuna yaxinlasmis veziyyetdedir Demir diger elementler kimi birleserek basqa elementler emele getirmir Bunun ucun xaricden enerji verilmesine ehtiyac var Yeni bir muddet sonra ulduzun nuvesi butovlukde demirden ibaret olacaq ve enerji idxal edilmesi basa catacaq Bu oldugunda ise Betelgeuse ni cokmeden qoruyan sua tezyiqi qalmayacaq Dolayisi ile ulduz boyuk bir suretle oz icine cokecek Bu cokme demirin ehtiyac duydugu xarici enerjinin qaynagidir Cazibenin yaratdigi bu enerji demir nuvesinin aniden heddinden artiq isinib boyuk nisbetde sixismasina sebeb olacaq ve cox siddetli bir nuve reaksiyasi gerceklesecek Nuvesindeki demir atomlari bu ani reaksiya ile nikel mis sink gumus barium cive qizil kimi daha agir elementlere cevrilecekler Ve butun bu cevrilisin adina Ifratneheng ulduz partlayisi deyilir Partlama bas verdiyinde Betelqeyze yer uzunden cox guclu bir parlaqliqda ulduz kimi gorunecek Bu cox parlaq hali texminen 7 10 gun surecek Sonra ise yavasca sonerek itib gozden gedecek Istinadlar Redakte The HYG Database Johnson H L Iriarte B Mitchell R I Wisniewski W Z UBVRIJKL photometry of the bright stars ing Communications of the Lunar and Planetary Laboratory University of Arizona Press 1966 Vol 4 P 99 ISSN 0099 6416 Famaey B Jorissen A Luri X Mayor M Dejonghe H Turon C Udry S Local kinematics of K and M giants from CORAVEL Hipparcos Tycho 2 data ing Astron Astrophys T Forveille EDP Sciences 2005 Vol 430 Iss 1 P 165 186 ISSN 0004 6361 0365 0138 1432 0746 1286 4846 doi 10 1051 0004 6361 20041272 arXiv astro ph 0409579 Leeuwen F v Validation of the new Hipparcos reduction ing Astron Astrophys T Forveille EDP Sciences 2007 Vol 474 Iss 2 P 653 664 ISSN 0004 6361 0365 0138 1432 0746 1286 4846 doi 10 1051 0004 6361 20078357 arXiv 0708 1752 Levesque E M Massey P Olsen K A G Josselin E Maeder A Meynet G The Effective Temperature Scale of Galactic Red Supergiants Cool but Not as Cool as We Thought ing Astrophys J E Vishniac IOP Publishing 2005 Vol 628 Iss 2 P 973 985 ISSN 0004 637X 1538 4357 doi 10 1086 430901 arXiv astro ph 0504337 Prugniel P Vauglin I Koleva M The atmospheric parameters and spectral interpolator for the MILES stars ing Astron Astrophys T Forveille EDP Sciences 2011 Vol 531 P 165 165 ISSN 0004 6361 0365 0138 1432 0746 1286 4846 doi 10 1051 0004 6361 201116769 arXiv 1104 4952 Wilk Stephen R 1999 Further Mythological Evidence for Ancient Knowledge of Variable Stars The Journal of the American Association of Variable Star Observers 27 2 171 74 Bibcode 1999JAVSO 27 171W Davis Kate December 2000 Variable Star of the Month Alpha Orionis American Association of Variable Star Observers AAVSO Retrieved 10 July2010 Burnham Robert 1978 Burnham s Celestial Handbook An Observer s Guide to the Universe Beyond the Solar System Volume 2 New York Courier Dover Publications p 1290 ISBN 0 486 23568 8 MacDonald John 1998 The Arctic sky Inuit astronomy star lore and legend Toronto Ontario Iqaluit NWT Royal Ontario Museum Nunavut Research Institute pp 52 54 119 ISBN 978 0 88854 427 8 Menbe https az wikipedia org w index php title Betelqeyze amp oldid 6077098, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
.jpg.html){kind=link}