fbpx
Wikipedia

Azərbaycanın kosmik proqramı

September 14, 2021

Azərbaycanın kosmik proqramı — Azərbaycan hökumətinin Azərbaycanın kosmik qabiliyyətlərini inkişaf etdirmək işi.

Cənubi Qafqazda ilk peyk operatoru olan "Azərkosmos" Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin 2010-cu il 3 may tarixli 885 nömrəli Sərəncamı ilə telekommunikasiya peykinin hazırlanması, orbitə çıxarılması, idarə olunması və istismar işlərinin həyata keçirilməsini təmin etmək məqsədi ilə təsis edilib.

2013-cü il fevralın 8-də Azərbaycan kosmosa Azerspace-1 adlı ilk süni peykini buraxıb.

Zəmin

Azərbaycanda kosmos səyahətinə elmi maraq, hələ İkinci Dünya müharibəsindən var idi. 1927-ci ildə Leninqrad Astronomiya İnstitutunun Cənub reqional müşahidə məntəqəsinin seçilməsi məqsədi ilə Azərbaycan SSR-də astronomik ekspedisiyaların aparılması məsələsi qərara alınmışdır. Bu məqsədlə 1930-cu ilin iyul-avqust aylarında həmin institutun əməkdaşları A.V. Markov və V.B. Nikonov, Azərbaycan elm cəmiyyətinin əməkdaşı İ.A. Benaşvili ilə birlikdə Xankəndi, Şuşa və Laçın rayonları ərazisində astroiqlimi öyrənmiş, lakin buludsuz gecələrin sayının kifayət qədər olmaması onları bu fikirdən daşındırmışdır. Nəticədə, astronomik müşahidə məntəqəsinin seçilməsi məqsədi ilə Azərbaycanın digər dağlıq rayonlarında müşahidələr davam etdirimə qərarı verilmişdir. Lakin yerli kadrların olmaması uzunmüddətli müşahidə işini təşkil etməyə imkan vermədi.

1938-ci ildə Leninqrad Dövlət Universitetinin fizika-riyaziyyat fakültəsini bitirən Həbibulla Məmmədbəylinin Bakı Dövlət Universitetində astronomiyanın ana dilində tədrisi, bu sahədə dərsliklərin hazırlanması, astronomiyanın geniş təbliği və 1946-1949-cu illərdə onun rəhbərliyi ilə Azərbaycanın müxtəlif rayonlarında (Kəlbəcər, Xızı, Daşkəsən, Şamaxı və s. ərazilərdə) apardığı ekspedisiyalar respublikada gələcək rəsədxananın yerinin seçilməsinə və astronomiya sahəsində mütəxəssislərin formalaşmasına kömək etmişdir.

Gələcək rəsədxananın yerinin müəyyənləşdirilməsi üçün 1953-cu ilin mart ayında Azərbaycan SSR EA-nın Fizika və Riyaziyyat İnstitutunun nəzdində Hacıbəy Sultanovun rəhbərliyi ilə sonuncu arasıkəsilməz ekspedisiyalar təşkil olundu və münasib yerin Şamaxıda olması haqqında yekun qərar elə həmin ilin iyununda verildi. 1959-cu ildə Astrofizika Sektoru və onun Pirqulu Astronomiya Stansiyasının əsasında, Azərbaycan SSR Nazirlər Sovetinin qərarı ilə Şamaxı Astrofizika Rəsədxanası yaradılmışdır. 1960-cı ildən isə bu rəsədxana müstəqil elmi-tədqiqat institutu kimi Azərbaycan SSR EA strukturuna daxil edilmişdir.

Kosmik aparatların yaradılmasında və dünyada ilk dəfə insanın kosmosa göndərilməsində Sovet kosmik proqramının banilərindən biri olan Kərim Kərimovun böyük rolu olub. Bunun nəticəsi kimi ilk kosmonavt Yuri Qaqarinin tarixi uçuşu uğurla başa çatdıqdan sonra Kərim Kərimov SSRİ-nin ən yüksək ordeni — Lenin ordeni ilə təltif olunmuşdu. 1945-ci ildən böyük mühəndis vəzifəsində çalışmağa başlayan Kərim Kərimov 1961-ci ildə general rütbəsi verilmişdir. O, 1965-ci ildə Kosmik Vasitələrin İdarəsinin rəisi, 1966-cı ildən isə Pilotlu Gəmilərin Sınaq Uçuşları üzrə SSRİ Dövlət Komissiyasının sədri vəzifələrinə təyin edilmişdir.

Azərbaycan Milli Aerokosmik Agentliyi 1974-cü ildən Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının tərkibində "Kaspiy" Elmi Mərkəzi kimi fəaliyyət göstərmiş və 1981-ci ildə onun bazasında Kosmik Tədqiqatlar Elmi-İstehsalat Birliyi (KTEİB) yaradılmışdır. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 21 fevral 1992-ci il tarixli, 580 №-li Fərmanı ilə KTEİB-in bazasında AMAKA yaradılmışdır. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 27 sentyabr 2006-cı il tarixli, 463 nömrəli Fərmanı ilə AMAKA (sonradan MAKA) Azərbaycan Respublikası Müdafiə Sənayesi Nazirliyinin tabeliyinə verilmişdir.

1977-ci ildə ABŞ-ın NASA-ya aid Voyager 1 peyki nəticəsində Azərbaycan muğamı kosmosa göndərilib. Amerikalı аstronоm Karl Saqanın hazırladığı Voyager qızıl plastinkasında Kamil Cəlilovun balaban ilə çaldığı "Muğam" (bəzən "Çahargah ahəngi" adlanır) adlanan kompozisiyası da var idi.

Azərbaycan astronomu və astrofiziki Nadir İbrahimov Şamaxı Astrofizika Rəsədxanasının 2 metrlik teleskopunda apardığı müşahidələr nəticəsində planetlərin (Mars, Venera və Yupiterin İo peyki) öyrənilməsində böyük nəaliyyətlər əldə etmişdir. O, Mars planetinin böyük qarşıdurması zamanı (Yerlə Mars planeti arasında ən qısa məsafə) onun irimiqyaslı, çoxsaylı təsvirlərini almış və planetin xəritəsini tərtib etmişdir. 1982-ci ilin avqust ayında Beynəlxalq Astronomiya İttifaqının Yunanıstanın Patras şəhərində keçirilən Baş Assambleyasında onun şərəfinə Mars səthindəki krater adlandırılmışdır. Diametri 87 km olan krater, Plato Tavmasiyanın şərqində yerləşir.

Füzuli Fərəcov ömrünün müəyyən hissəsini XXI əsrin uçan aparatlarının layihələşdirilməsinə və istehsal olunmasına həsr etmişdir. O, "Buran" kosmik gəmisinin füzelyajının yığımının iştirakçılarından biri olmuş və kosmik gəminin yaranması üçün çox böyük əmək sərf etmişdir. Kosmik gəminin yaranmasında həm də general Kərim Kərimov, akademik Tofiq İsmayılov, mühəndislər Bəfadar Babayev, İzzətəli Ağayev, Firdus Kərimov, "Molniya" dizayn ofisinin şöbə müdiri Nazim Quliyev və Baykonur kosmodromunda təhlükəsizlik məsələlərinə baxan Şakir Əsgərov iştirak etmişdir.

Kosmosa çıxan ilk Azərbaycan doğumlu kosmonavt — mənşəcə lak olan Musa Manarovdur. İlk uçuşunu 1987-ci il dekabrın 21-də kosmonavt Vladimir Titovun komandirliyi ilə "Mir" orbitlərarası stansiyasının "Soyuz TM-4" gəmisində bort mühəndisi kimi həyata keçirən Manarov Yerə düz 1 il — 365 sutka 23 saatdan sonra qayıdaraq kosmosda o dövr üçün ən uzun müddət qalan iki planet sakinindən biri olmuşdur. Bu qəhrəmanlığına görə ona Sovet İttifaqı Qəhrəmanı adı verilmişdir. İkinci dəfə kosmosda Manarov 1990-cı ilin 21 dekabrından 1991-ci ilin 26 mayınadək olmuşdur. 175 sutka 2 saat ərzində o, "Mir" orbital kompleksinin "Soyuz-11" gəmisində bort mühəndisi kimi Yer ətrafında fırlanmışdır. İki uçuşu ərzində Musa 7 dəfə açıq kosmosa çıxmış və birlikdə 34 saat 23 dəqiqə gəmidən kənar fəzada uçmuşdur.

2014-cü ildə Allen Mirqədirov və daha 5 nəfər NASA komissiyası tərəfindən Marsa uçuşa maksimum bənzəyən təcrübə üçün seçilib. Təcrübədə Allen avadanlığın, o cümlədən kompüterlərin texniki vəziyyətinə, onun işlək vəziyyətdə olmasına və uçuş marşrutuna görə məsuliyyət daşıyıb. Ümumi vəzifələrdən başqa, onun öz təcrübəsi də olub. O, uçuş trayektoriyasını optimallaşdıran kompüter proqramının işlənib hazırlanması ilə məşqul olub.

Tarixi

Azərbaycanın peyk proqramları

 
Azerspace-1 süni peykin Kuru kosmodromundan buraxılışı

2008-ci ildə "Azərbaycanda kosmik sənayenin yaradılması və telekommunikasiya peyklərinin orbitə çıxarılması", 2009-cu ildə ölkədə kosmik sənayenin yaradılması və inkişafı üzrə Dövlət Proqramının təsdiq edilməsi haqqında prezident İlham Əliyevin sərəncamları bu sahənin inkişafında dövlətin kifayət qədər maraqlı olduğunu nümayiş etdirdi. Bunun ardınca prezident 2010-cu ildə "Azərkosmos" Açıq Səhmdar Cəmiyyətinin təsis edilməsi haqqında Sərəncam imzaladı və həmin quruma telekommunikasiya peykinin istehsalı və orbitə çıxarılması, əsas və ehtiyat Yerüstü Peyk İdarəetmə Mərkəzinin yaradılması ilə bağlı xüsusi tapşırıq verildi. Azərbaycanda və Cənubi Qafqazda ilk peyk operatoru olan "Azərkosmos" mövcud olduğu iki il ərzində ölkədə teleradio yayım və telekommunikasiya xidmətlərinin göstərilməsi, hökumət və korporativ müştərilərin tələblərinə cavab verən yüksək etibarlı rabitə platformalarının təmin edilməsi istiqamətində iş apardı.

2013-cü il fevralın 8-də Azərbaycan kosmosa Azerspace-1/Afrikasat-1a adlı ilk süni peykini buraxıb. Fransa Qvianasında Kuru kosmodromundan reallaşdırılan ucuş gecə saat 01:36 və 02:20 arasında baş verib. Peykin adının Azerspace-1/Africasat-1a olmasının səbəbi, onun əhatə dairəsinə Orta Asiya, Avropa və Afrika regionunun da daxil olmasıdır. Peykin ərsəyə gəlməsi üçün 230 milyon Azərbaycan manatı xərclənib. Bu məbləğin 15 faizi dövlət büdcəsindən, qalanı kreditlərlə ödənilib. Fransanın “COFACE” İxrac Kredit Agentliyindən 98 milyon ABŞ dolları və ABŞ İxrac-İdxal (US Em-İm) Bankının zəmanəti ilə BNP Paribas bankından 116.6 milyon ABŞ dolları məbləğində kreditlər götürülüb.

Azərbaycan növbəti dəfə orbitə 2014-cü il iyunun 30-da Azersky adlı müşahidə peykini buraxıb. 157 milyon avro dəyəri olan peyk əsasən Azərbaycanın müdafiə və təhlükəsizliyinə xidmət edir.

Azərbaycanın üçüncü peyki olan Azerspace-2 2018-ci il sentyabrın 28-də kosmosa buraxılıb. Fransız Qvianasında yerləşən Kuru kosmodromundan orbitə buraxlan peyk sentyabrın 26-na keçən gecə saat 2:38 radələrində orbitə qalxıb. Peykin dəyəri 190 milyon ABŞ dollarıdır.

Layihələrin və nailiyyətlərin siyahısı

Azərbaycanın kosmik proqramı bir sıra layihələr həyata keçirmişdir:

Həmçinin bax

İstinadlar

  1. ↑ "Şamaxı Astrofizika Rəsədxanası". shao.az. shao.az.
  2. ↑ "General Kərim Kərimov fenomeninin sirri". sputnik.az. sputnik.az. İstifadə tarixi: 20 mart 2019.
  3. ↑ "Müəssisə haqqında". www.mdi.gov.az. www.mdi.gov.az. İstifadə tarixi: 20 mart 2019.
  4. "Voyager - Spacecraft - Golden Record - Sounds of Earth". NASA. İstifadə tarixi: 2009-05-25.
  5. . kulis.lent.az. kulis.lent.az. 2017-11-22 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 30 iyun 2018.
  6. . mediaforum.az (Azerbaijani). 14 May 2014 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 13 May 2014.
  7. Azerbaijani Music Selected for Voyager Spacecraft
  8. Azerbaijani mugham sent out to outer space 32 years ago
  9. ↑ "Şamaxı Astrofizika Rəsədxanasında yüksək səviyyədə elmi-tədqiqat işləri aparılır". shao.az. shao.az. İstifadə tarixi: 29 iyul 2018.
  10. Alakbarov, Fuad. . intpolicydigest.org. intpolicydigest.org. 2018-06-14 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 12 fevral 2018. (#redundant_parameters)
  11. "Азербайджанские имена на карте Вселенной". www.trend.az. www.trend.az. İstifadə tarixi: 29 iyul 2018.
  12. ↑ "Heykələ dönmüş həmyerlimiz". anl.az. anl.az. İstifadə tarixi: 24 mart 2019.
  13. ""Буран" создавался трудом азербайджанцев". www.kavkaz-uzel.eu. www.kavkaz-uzel.eu. İstifadə tarixi: 24 mart 2019.
  14. ↑ "Azərbaycanlı kosmonavtlar kimlərdir?". anl.az. anl.az. İstifadə tarixi: 20 mart 2019.
  15. ↑ "Allen Mirqədirov: Marsa uçuş ən tez 2022-ci ildə baş tutacaq". www.amerikaninsesi.org. www.amerikaninsesi.org. İstifadə tarixi: 23 iyul 2019.
  16. "Russia's Sirius Moon project leaves crew hungry for steak". www.bbc.co.uk. www.bbc.co.uk. İstifadə tarixi: 23 iyul 2019.
  17. ↑ "İlham Əliyev Azərbaycanın ilk "Azərspace-1" telekommunikasiya peykinin orbitə buraxılması prosesini izləmişdir". president.az. president.az. İstifadə tarixi: 19 mart 2019.
  18. ↑ "Baku Reaches For The Stars: Azerbaijan Launches First Satellite". www.rferl.org. www.rferl.org. İstifadə tarixi: 20 mart 2019.
  19. "Azərbaycanın ilk kosmik peyki orbitə uçub". www.bbc.com. www.bbc.com. İstifadə tarixi: 20 mart 2019.
  20. ↑ "Azərbaycanın orbitə göndərdiyi peyklər nə qədər sərfəlidir?". mikroskopmedia.com. mikroskopmedia.com. İstifadə tarixi: 20 mart 2019.
  21. ↑ "Azərbaycan kosmosa 190 milyon dollarlıq peyk buraxıb". www.bbc.com. www.bbc.com. İstifadə tarixi: 20 mart 2019.

Xarici keçidlər

  • Azərkosmos

September 14, 2021
azərbaycanın, kosmik, proqramı, azərbaycan, hökumətinin, azərbaycanın, kosmik, qabiliyyətlərini, inkişaf, etdirmək, işi, cənubi, qafqazda, peyk, operatoru, olan, azərkosmos, azərbaycan, respublikasının, prezidenti, ilham, əliyevin, 2010, tarixli, nömrəli, sərə. Azerbaycanin kosmik proqrami Azerbaycan hokumetinin Azerbaycanin kosmik qabiliyyetlerini inkisaf etdirmek isi Cenubi Qafqazda ilk peyk operatoru olan Azerkosmos Azerbaycan Respublikasinin Prezidenti Ilham Eliyevin 2010 cu il 3 may tarixli 885 nomreli Serencami ile telekommunikasiya peykinin hazirlanmasi orbite cixarilmasi idare olunmasi ve istismar islerinin heyata kecirilmesini temin etmek meqsedi ile tesis edilib 2013 cu il fevralin 8 de Azerbaycan kosmosa Azerspace 1 adli ilk suni peykini buraxib Mundericat 1 Zemin 2 Tarixi 2 1 Azerbaycanin peyk proqramlari 3 Layihelerin ve nailiyyetlerin siyahisi 4 Hemcinin bax 5 Istinadlar 6 Xarici kecidlerZemin Redakte Samaxi Astrofizika Resedxanasi Azerbaycanda kosmos seyahetine elmi maraq hele Ikinci Dunya muharibesinden var idi 1927 ci ilde Leninqrad Astronomiya Institutunun Cenub reqional musahide menteqesinin secilmesi meqsedi ile Azerbaycan SSR de astronomik ekspedisiyalarin aparilmasi meselesi qerara alinmisdir 1 Bu meqsedle 1930 cu ilin iyul avqust aylarinda hemin institutun emekdaslari A V Markov ve V B Nikonov Azerbaycan elm cemiyyetinin emekdasi I A Benasvili ile birlikde Xankendi Susa ve Lacin rayonlari erazisinde astroiqlimi oyrenmis lakin buludsuz gecelerin sayinin kifayet qeder olmamasi onlari bu fikirden dasindirmisdir 1 Neticede astronomik musahide menteqesinin secilmesi meqsedi ile Azerbaycanin diger dagliq rayonlarinda musahideler davam etdirime qerari verilmisdir Lakin yerli kadrlarin olmamasi uzunmuddetli musahide isini teskil etmeye imkan vermedi 1 1938 ci ilde Leninqrad Dovlet Universitetinin fizika riyaziyyat fakultesini bitiren Hebibulla Memmedbeylinin Baki Dovlet Universitetinde astronomiyanin ana dilinde tedrisi bu sahede dersliklerin hazirlanmasi astronomiyanin genis tebligi ve 1946 1949 cu illerde onun rehberliyi ile Azerbaycanin muxtelif rayonlarinda Kelbecer Xizi Daskesen Samaxi ve s erazilerde apardigi ekspedisiyalar respublikada gelecek resedxananin yerinin secilmesine ve astronomiya sahesinde mutexessislerin formalasmasina komek etmisdir 1 Gelecek resedxananin yerinin mueyyenlesdirilmesi ucun 1953 cu ilin mart ayinda Azerbaycan SSR EA nin Fizika ve Riyaziyyat Institutunun nezdinde Hacibey Sultanovun rehberliyi ile sonuncu arasikesilmez ekspedisiyalar teskil olundu ve munasib yerin Samaxida olmasi haqqinda yekun qerar ele hemin ilin iyununda verildi 1 1959 cu ilde Astrofizika Sektoru ve onun Pirqulu Astronomiya Stansiyasinin esasinda Azerbaycan SSR Nazirler Sovetinin qerari ile Samaxi Astrofizika Resedxanasi yaradilmisdir 1 1960 ci ilden ise bu resedxana musteqil elmi tedqiqat institutu kimi Azerbaycan SSR EA strukturuna daxil edilmisdir 1 General Kerim Kerimov Kosmik aparatlarin yaradilmasinda ve dunyada ilk defe insanin kosmosa gonderilmesinde Sovet kosmik proqraminin banilerinden biri olan Kerim Kerimovun boyuk rolu olub Bunun neticesi kimi ilk kosmonavt Yuri Qaqarinin tarixi ucusu ugurla basa catdiqdan sonra Kerim Kerimov SSRI nin en yuksek ordeni Lenin ordeni ile teltif olunmusdu 2 1945 ci ilden boyuk muhendis vezifesinde calismaga baslayan Kerim Kerimov 1961 ci ilde general rutbesi verilmisdir 2 O 1965 ci ilde Kosmik Vasitelerin Idaresinin reisi 1966 ci ilden ise Pilotlu Gemilerin Sinaq Ucuslari uzre SSRI Dovlet Komissiyasinin sedri vezifelerine teyin edilmisdir 2 Azerbaycan Milli Aerokosmik Agentliyi 1974 cu ilden Azerbaycan Milli Elmler Akademiyasinin terkibinde Kaspiy Elmi Merkezi kimi fealiyyet gostermis ve 1981 ci ilde onun bazasinda Kosmik Tedqiqatlar Elmi Istehsalat Birliyi KTEIB yaradilmisdir 3 Azerbaycan Respublikasi Prezidentinin 21 fevral 1992 ci il tarixli 580 li Fermani ile KTEIB in bazasinda AMAKA yaradilmisdir 3 Azerbaycan Respublikasi Prezidentinin 27 sentyabr 2006 ci il tarixli 463 nomreli Fermani ile AMAKA sonradan MAKA Azerbaycan Respublikasi Mudafie Senayesi Nazirliyinin tabeliyine verilmisdir 3 1977 ci ilde ABS in NASA ya aid Voyager 1 peyki neticesinde Azerbaycan mugami kosmosa gonderilib 4 Amerikali astronom Karl Saqanin hazirladigi Voyager qizil plastinkasinda Kamil Celilovun balaban ile caldigi Mugam bezen Cahargah ahengi adlanir adlanan kompozisiyasi da var idi 5 6 7 8 Azerbaycan astronomu ve astrofiziki Nadir Ibrahimov Samaxi Astrofizika Resedxanasinin 2 metrlik teleskopunda apardigi musahideler neticesinde planetlerin Mars Venera ve Yupiterin Io peyki oyrenilmesinde boyuk nealiyyetler elde etmisdir 9 O Mars planetinin boyuk qarsidurmasi zamani Yerle Mars planeti arasinda en qisa mesafe onun irimiqyasli coxsayli tesvirlerini almis ve planetin xeritesini tertib etmisdir 9 1982 ci ilin avqust ayinda Beynelxalq Astronomiya Ittifaqinin Yunanistanin Patras seherinde kecirilen Bas Assambleyasinda onun serefine Mars sethindeki krater adlandirilmisdir 10 Diametri 87 km olan krater Plato Tavmasiyanin serqinde yerlesir 11 Fuzuli Ferecov omrunun mueyyen hissesini XXI esrin ucan aparatlarinin layihelesdirilmesine ve istehsal olunmasina hesr etmisdir 12 O Buran kosmik gemisinin fuzelyajinin yigiminin istirakcilarindan biri olmus ve kosmik geminin yaranmasi ucun cox boyuk emek serf etmisdir 12 Kosmik geminin yaranmasinda hem de general Kerim Kerimov akademik Tofiq Ismayilov muhendisler Befadar Babayev Izzeteli Agayev Firdus Kerimov Molniya dizayn ofisinin sobe mudiri Nazim Quliyev ve Baykonur kosmodromunda tehlukesizlik meselelerine baxan Sakir Esgerov istirak etmisdir 13 Kosmosa cixan ilk Azerbaycan dogumlu kosmonavt mensece lak olan Musa Manarovdur 14 Ilk ucusunu 1987 ci il dekabrin 21 de kosmonavt Vladimir Titovun komandirliyi ile Mir orbitlerarasi stansiyasinin Soyuz TM 4 gemisinde bort muhendisi kimi heyata keciren Manarov Yere duz 1 il 365 sutka 23 saatdan sonra qayidaraq kosmosda o dovr ucun en uzun muddet qalan iki planet sakininden biri olmusdur 14 Bu qehremanligina gore ona Sovet Ittifaqi Qehremani adi verilmisdir 14 Ikinci defe kosmosda Manarov 1990 ci ilin 21 dekabrindan 1991 ci ilin 26 mayinadek olmusdur 14 175 sutka 2 saat erzinde o Mir orbital kompleksinin Soyuz 11 gemisinde bort muhendisi kimi Yer etrafinda firlanmisdir 14 Iki ucusu erzinde Musa 7 defe aciq kosmosa cixmis ve birlikde 34 saat 23 deqiqe gemiden kenar fezada ucmusdur 14 2014 cu ilde Allen Mirqedirov ve daha 5 nefer NASA komissiyasi terefinden Marsa ucusa maksimum benzeyen tecrube ucun secilib 15 16 Tecrubede Allen avadanligin o cumleden komputerlerin texniki veziyyetine onun islek veziyyetde olmasina ve ucus marsrutuna gore mesuliyyet dasiyib 15 Umumi vezifelerden basqa onun oz tecrubesi de olub O ucus trayektoriyasini optimallasdiran komputer proqraminin islenib hazirlanmasi ile mesqul olub 15 Tarixi RedakteAzerbaycanin peyk proqramlari Redakte Azerspace 1 suni peykin Kuru kosmodromundan buraxilisi 2008 ci ilde Azerbaycanda kosmik senayenin yaradilmasi ve telekommunikasiya peyklerinin orbite cixarilmasi 2009 cu ilde olkede kosmik senayenin yaradilmasi ve inkisafi uzre Dovlet Proqraminin tesdiq edilmesi haqqinda prezident Ilham Eliyevin serencamlari bu sahenin inkisafinda dovletin kifayet qeder maraqli oldugunu numayis etdirdi 17 Bunun ardinca prezident 2010 cu ilde Azerkosmos Aciq Sehmdar Cemiyyetinin tesis edilmesi haqqinda Serencam imzaladi ve hemin quruma telekommunikasiya peykinin istehsali ve orbite cixarilmasi esas ve ehtiyat Yerustu Peyk Idareetme Merkezinin yaradilmasi ile bagli xususi tapsiriq verildi 17 Azerbaycanda ve Cenubi Qafqazda ilk peyk operatoru olan Azerkosmos movcud oldugu iki il erzinde olkede teleradio yayim ve telekommunikasiya xidmetlerinin gosterilmesi hokumet ve korporativ musterilerin teleblerine cavab veren yuksek etibarli rabite platformalarinin temin edilmesi istiqametinde is apardi 17 2013 cu il fevralin 8 de Azerbaycan kosmosa Azerspace 1 Afrikasat 1a adli ilk suni peykini buraxib 18 Fransa Qvianasinda Kuru kosmodromundan reallasdirilan ucus gece saat 01 36 ve 02 20 arasinda bas verib 18 Peykin adinin Azerspace 1 Africasat 1a olmasinin sebebi onun ehate dairesine Orta Asiya Avropa ve Afrika regionunun da daxil olmasidir 18 Peykin erseye gelmesi ucun 230 milyon Azerbaycan manati xerclenib 18 Bu meblegin 15 faizi dovlet budcesinden qalani kreditlerle odenilib Fransanin COFACE Ixrac Kredit Agentliyinden 98 milyon ABS dollari ve ABS Ixrac Idxal US Em Im Bankinin zemaneti ile BNP Paribas bankindan 116 6 milyon ABS dollari mebleginde kreditler goturulub 19 Azerbaycan novbeti defe orbite 2014 cu il iyunun 30 da Azersky adli musahide peykini buraxib 20 157 milyon avro deyeri olan peyk esasen Azerbaycanin mudafie ve tehlukesizliyine xidmet edir 20 Azerbaycanin ucuncu peyki olan Azerspace 2 2018 ci il sentyabrin 28 de kosmosa buraxilib 21 Fransiz Qvianasinda yerlesen Kuru kosmodromundan orbite buraxlan peyk sentyabrin 26 na kecen gece saat 2 38 radelerinde orbite qalxib 21 Peykin deyeri 190 milyon ABS dollaridir 21 Layihelerin ve nailiyyetlerin siyahisi RedakteAzerbaycanin kosmik proqrami bir sira layiheler heyata kecirmisdir Azersky musahide peyki Azerspace 1 rabite peyki Azerspace 2 rabite peyki Hemcinin bax RedakteSovet kosmik proqramiIstinadlar Redakte 1 2 3 4 5 6 7 Samaxi Astrofizika Resedxanasi shao az shao az 1 2 3 General Kerim Kerimov fenomeninin sirri sputnik az sputnik az Istifade tarixi 20 mart 2019 1 2 3 Muessise haqqinda www mdi gov az www mdi gov az Istifade tarixi 20 mart 2019 Voyager Spacecraft Golden Record Sounds of Earth NASA Istifade tarixi 2009 05 25 Cahargah ahengi kulis lent az kulis lent az 2017 11 22 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 30 iyun 2018 AZERBAYCANDA BALABAN SENETINI OYRENEN AMERIKALININ INDI 80 TELEBESI VAR Balaban ustadi Babaxan Emirovun dedikleri mediaforum az Azerbaijani 14 May 2014 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 13 May 2014 Azerbaijani Music Selected for Voyager Spacecraft Azerbaijani mugham sent out to outer space 32 years ago 1 2 Samaxi Astrofizika Resedxanasinda yuksek seviyyede elmi tedqiqat isleri aparilir shao az shao az Istifade tarixi 29 iyul 2018 Alakbarov Fuad Azerbaijan Looks Toward Space intpolicydigest org intpolicydigest org 2018 06 14 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 12 fevral 2018 redundant parameters Azerbajdzhanskie imena na karte Vselennoj www trend az www trend az Istifade tarixi 29 iyul 2018 1 2 Heykele donmus hemyerlimiz anl az anl az Istifade tarixi 24 mart 2019 Buran sozdavalsya trudom azerbajdzhancev www kavkaz uzel eu www kavkaz uzel eu Istifade tarixi 24 mart 2019 1 2 3 4 5 6 Azerbaycanli kosmonavtlar kimlerdir anl az anl az Istifade tarixi 20 mart 2019 1 2 3 Allen Mirqedirov Marsa ucus en tez 2022 ci ilde bas tutacaq www amerikaninsesi org www amerikaninsesi org Istifade tarixi 23 iyul 2019 Russia s Sirius Moon project leaves crew hungry for steak www bbc co uk www bbc co uk Istifade tarixi 23 iyul 2019 1 2 3 Ilham Eliyev Azerbaycanin ilk Azerspace 1 telekommunikasiya peykinin orbite buraxilmasi prosesini izlemisdir president az president az Istifade tarixi 19 mart 2019 1 2 3 4 Baku Reaches For The Stars Azerbaijan Launches First Satellite www rferl org www rferl org Istifade tarixi 20 mart 2019 Azerbaycanin ilk kosmik peyki orbite ucub www bbc com www bbc com Istifade tarixi 20 mart 2019 1 2 Azerbaycanin orbite gonderdiyi peykler ne qeder serfelidir mikroskopmedia com mikroskopmedia com Istifade tarixi 20 mart 2019 1 2 3 Azerbaycan kosmosa 190 milyon dollarliq peyk buraxib www bbc com www bbc com Istifade tarixi 20 mart 2019 Xarici kecidler RedakteAzerkosmosMenbe https az wikipedia org w index php title Azerbaycanin kosmik proqrami amp oldid 5913183, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.