Azərbaycanca
සිංහල
Türkçe
Laklar (lak. лак, гъази-гъумучи) — Şimali Qafqazda yaşayan xalq. Laklar tarixən Mərkəzi Dağlıq Dağıstan ərazisində yayılmışlar. Lakların etnik-mədəni ərazisi Lakiya adlanır.
 | |||
| Ümumi sayı | |||
|---|---|---|---|
| 200 000 | |||
| Yaşadığı ərazilər | |||
| |||
| Dili | |||
| Dini | |||
Etimologiya
Endomin
«Lak sözü lakların öz-özlərini adlandırmasıdır. «Ju lak buru» — biz laklarıq; «ju lakral xalk buru» — biz lak xalqıyıq; «lakssa» — lak, laklar; «lakkuçu» — lak kişi, laklı; «lakku maz» — lak dili; «lakku bilayət» — Lak ölkəsi; «Lakkuy» — Lakiya; «lakral rayon» — lak rayonu; «lakral kıanu» — lak yeri; «lak naççaxıluq» — lak dövləti. Laklar "lak" adını etnonim və toponim kimi istifadə edirlər. Lak dilində «lak» sözü «laxsaa» (yüksək) və «laq» (qala) sözlərinə yaxındır.
Ekzomin
Lakları digər xalqlar müxtəlif adlarla adlandırırlar. Avarlar laklara tumal, qumeq; darginlər — vuluquni, vuleqi, suluquni; ləzgilər — yaxular, yaxulşu; qumuqlar — qazıqumuqlar; çeçenlər — qıazıumki; ruslar — laklar, qazıqumuxlar adlandırırlar.
İnqilaba qədərki Rusiyada bu xalq «qazıqumuq», XIX əsrin 60-cı illərindən etibarən isə «laklar» adlanmağa başlanılırlar.
Sayları
| Dağıstanın rayonları və şəhərləri üzrə Lakların payı | ||
|---|---|---|
| inzibati rayon və şəhər dairəsi | RF subyektləri | % LAKLAR |
| Kuli rayonu | Dağıstan | 10, 886 nəf (97,4%) |
| Lak rayonu | Dağıstan | 11, 580 nəf (95,2%) |
| Novolak rayonu | Dağıstan | 13, 852 nəf (48,5%) |
| Aquşa rayonu | Dağıstan | 1, 720 nəf. (3,2%) |
| Qızılyar rayonu | Dağıstan | 2, 361 nəf (3,5%) |
| Qızılyurd rayonu | Dağıstan | 908 nəf (1,5%) |
| Rutul rayonu | Dağıstan | 865 nəf (3,7%) |
| Tarumovka rayonu | Dağıstan | 523 nəf (1,6%) |
| Qarabudaqkənd rayonu | Dağıstan | 658 nəf(0,9%) |
| Xasavyurd rayonu | Dağıstan | 322 nəf (0,2%) |
| Babayurd rayonu | Dağıstan | 351 nəf (0,8) |
| Dahadayev rayonu | Dağıstan | 300 nəf (0,8%) |
| Dərbənd rayonu | Dağıstan | 193 nəf (0,2%) |
| şəhər Kaspiysk | Dağıstan | 14, 269 nəf (14,3%) |
| şəhər Maxaçqala | Dağıstan | 86, 089 nəf. (12,4%) |
| şəhər Yujno-Suxokumsk | Dağıstan | 923 nəf (9,2%) |
| şəhər Buynaksk | Dağıstan | 4, 263 nəf (6,8%) |
| şəhər Qızılyurd | Dağıstan | 1, 760 nəf (5,3%) |
| şəhər Qızılyar | Dağıstan | 1, 753 nəf (3,6%) |
| şəhər Xasavyurd | Dağıstan | 4, 362 nəf (3,3%) |
| şəhər İzberbaş | Dağıstan | 1, 402 nəf (2,5%) |
| Ümum respublikada: | Dağıstan | 161, 300 nəf (5,6%) |
Dil
Lakların ana dili lak dilidir. Lak dili Qafqaz dillərinin Nax-Dağıstan dilləri qrupuna daxildir. Beş əsas şivəyə bölünür: qumuq (Qumuq və onun ətrafında olan kəndlər), visxin, vixlin (Vixlı aulu və Lak rayonunun şimal-şərq ərazilərindəki kəndlər), aştikul və balxar (Balxar aulu və Sulikana, Kuli aulları). XV əsrdən ərəb əlifbasından istifadə edirdilər. 1928-ci ildə əlifbaları latın, 1938-ci ildə isə kiril əlifbası ilə əvəzlənmişdir. Laklar arasında rus dili də yayılmışdır. Lak dilinə dair ən erkən məlumatlar (sözlərin siyahısı və bəzi qrammatik məlumatlar) 18-ci əsrin sonu - 19-cu əsrin əvvəllərinə Yohann Quldenştedt və Yulius Klaprota aiddir.
Din
Laklar islam dininin sünni qolunda etiqat edirlər (Şafi məzhəbi). Qumuq cümə məscidi 777—778-ci illərdə laklar tərəfindən inşa edilmişdir. arixçi Aleksandr Komarov (1869) yazırdı: «laklar, əsasəndə Qumuq kəndinin sakinləri, Dağıstan qəbilələri arasında ilk islamı qəbul edənlər olmuşdur… Əbu-Muslim özü də Qumuqa gələrək burada məscid inşa etdirdi. Bu məscidin kitabəsində öz əksini tapmışdır». Qumuqun şamxalları müsəlman adlarını XIII əsrin sonlarından istifadə etməyə başlayırlar. XIV əsr Qumuq Qazi mərkəzi oldu və Qazi-Qumuq adı verildi.
•Əhmədxan Sultan , iki dəfə Sovet İttifaqı Qəhrəmanı
•Makayev Saxay
•Buganov Hacı
•Suleymanov Rizvan
•Suleymanov Yakov
•Həsən Kəmalov
•Huseyn Kuşayev
Mənbə
- www.lakia.net
- Фестиваль лакской песни 2019-02-14 at the Wayback Machine
- Лакцы. Российский этнографический музей 2008-03-31 at the Wayback Machine
İstinadlar
- "Всероссийская перепись населения 2010 года". 2018-09-06 tarixində . İstifadə tarixi: 2009-12-24.
- . 2021-08-11 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-10-06.
- . 2020-05-01 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-10-06.
- . 2020-05-01 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-10-06.
- "Turkmenistan - People Groups. Lak // Joshua Project. A ministry of the U.S. Center for World Mission". 2017-10-28 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-10-06.
- "Uzbekistan - People Groups. Lak // Joshua Project. A ministry of the U.S. Center for World Mission". 2019-04-05 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-10-06.
- "Tajikistan - People Groups. Lak // Joshua Project. A ministry of the U.S. Center for World Mission". 2016-08-16 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-10-06.
- "Azerbaijan - People Groups. Lak // Joshua Project. A ministry of the U.S. Center for World Mission". 2019-04-05 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-10-06.
- "Ukrain - People Groups. Lak // Joshua Projekt. A ministry of the U.S. Center for World Mission". 2014-02-12 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-10-06.
- "Kazakhstan - People Groups. Lak // Joshua Project. A ministry of the U.S. Center for World Mission". 2018-06-22 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-10-06.
- "Turkey - People Groups. Lak // Joshua Project. A ministry of the U.S. Center for World Mission". 2019-07-19 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-10-06.
- "Перепись в Грузии 1989 года". 2012-01-06 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-10-06.
- "Перепись в Киргизии 1989 года". 2017-03-30 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-10-06.
- . 2019-09-04 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-10-06.
- "Перепись в Белоруссии 1989 года". 2017-03-30 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-10-06.
- "Перепись в Латвии 1989 года". 2012-01-06 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-10-06.
- "Перепись в Эстонии 1989 года". 2012-01-06 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-10-06.
- "Перепись в Молдавии 1989 года". 2012-01-06 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-10-06.
- "Перепись в Армении 1989 года". 2012-01-06 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-10-06.
- "Перепись в Литве 1989 года". 2012-01-06 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-10-06.
- "Русско-Лакский словарь". 2020-08-10 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-10-06.
- С. М. Хайдаков. Лакско-Русский словарь. Москва, 1962.
- "Arxivlənmiş surət". 2021-06-13 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-10-06.
- Русско-Аварский разговорник. «Языки народов Дагестана». Выпуск 1. Махачкала 2007.
- "Arxivlənmiş surət" (PDF). 2021-01-17 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2019-10-06.
- "Arxivlənmiş surət" (PDF). 2017-10-19 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2019-10-06.
- Абдулмуталибов Н. Ш., Гаджимирзоев Ш. М. Русско-Лезгинский разговорник. «Языки народов Дагестана». Выпуск 1. Махачкала 2007. — 232 с.
- Л. И. Жирков. Лакский язык. — М., 1955;
- П.И. Пучков. "РАЗДЕЛ II. РОССИЙСКИЙ ОПЫТ. СОВРЕМЕННЫЕ РЕАЛИИ" (PDF). www.isras.ru. 2012-02-03 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2012-01-04.
- Л. И. Лавров. Этнография Кавказа. Ленинград, 1982, с. 101.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Laklar lak lak gazi gumuchi Simali Qafqazda yasayan xalq Laklar tarixen Merkezi Dagliq Dagistan erazisinde yayilmislar Laklarin etnik medeni erazisi Lakiya adlanir Laklar Lak Umumi sayi200 000Yasadigi erazilerRusiya 178 630 2010 161 300 2010 Stavropol diyari 2 644 2010 Moskva 2 185 2010 Tumen vilayeti 1 761 2010 1 462 2010 Moskva vilayeti 1 052 2010 4 400 2019 3 700 2019 2 500 2019 1 600 2019 900 2019 700 2019 400 2019 426 1989 325 1989 300 120 1989 45 1989 43 1989 35 1989 23 1989 19 1989 DiliLak diliDiniSunni IslamEtimologiyaEndomin Laklarin Dagistanda yerlesme erazisiDagistan bolgesinin sxematik xeritesi 1895 Lak sozu laklarin oz ozlerini adlandirmasidir Ju lak buru biz laklariq ju lakral xalk buru biz lak xalqiyiq lakssa lak laklar lakkucu lak kisi lakli lakku maz lak dili lakku bilayet Lak olkesi Lakkuy Lakiya lakral rayon lak rayonu lakral kianu lak yeri lak naccaxiluq lak dovleti Laklar lak adini etnonim ve toponim kimi istifade edirler Lak dilinde lak sozu laxsaa yuksek ve laq qala sozlerine yaxindir Ekzomin Laklari diger xalqlar muxtelif adlarla adlandirirlar Avarlar laklara tumal qumeq darginler vuluquni vuleqi suluquni lezgiler yaxular yaxulsu qumuqlar qaziqumuqlar cecenler qiaziumki ruslar laklar qaziqumuxlar adlandirirlar Inqilaba qederki Rusiyada bu xalq qaziqumuq XIX esrin 60 ci illerinden etibaren ise laklar adlanmaga baslanilirlar SaylariDagistanin rayonlari ve seherleri uzre Laklarin payiinzibati rayon ve seher dairesi RF subyektleri LAKLARKuli rayonu Dagistan 10 886 nef 97 4 Lak rayonu Dagistan 11 580 nef 95 2 Novolak rayonu Dagistan 13 852 nef 48 5 Aqusa rayonu Dagistan 1 720 nef 3 2 Qizilyar rayonu Dagistan 2 361 nef 3 5 Qizilyurd rayonu Dagistan 908 nef 1 5 Rutul rayonu Dagistan 865 nef 3 7 Tarumovka rayonu Dagistan 523 nef 1 6 Qarabudaqkend rayonu Dagistan 658 nef 0 9 Xasavyurd rayonu Dagistan 322 nef 0 2 Babayurd rayonu Dagistan 351 nef 0 8 Dahadayev rayonu Dagistan 300 nef 0 8 Derbend rayonu Dagistan 193 nef 0 2 seher Kaspiysk Dagistan 14 269 nef 14 3 seher Maxacqala Dagistan 86 089 nef 12 4 seher Yujno Suxokumsk Dagistan 923 nef 9 2 seher Buynaksk Dagistan 4 263 nef 6 8 seher Qizilyurd Dagistan 1 760 nef 5 3 seher Qizilyar Dagistan 1 753 nef 3 6 seher Xasavyurd Dagistan 4 362 nef 3 3 seher Izberbas Dagistan 1 402 nef 2 5 Umum respublikada Dagistan 161 300 nef 5 6 DilEsas meqale Lak dili Laklarin ana dili lak dilidir Lak dili Qafqaz dillerinin Nax Dagistan dilleri qrupuna daxildir Bes esas siveye bolunur qumuq Qumuq ve onun etrafinda olan kendler visxin vixlin Vixli aulu ve Lak rayonunun simal serq erazilerindeki kendler astikul ve balxar Balxar aulu ve Sulikana Kuli aullari XV esrden ereb elifbasindan istifade edirdiler 1928 ci ilde elifbalari latin 1938 ci ilde ise kiril elifbasi ile evezlenmisdir Laklar arasinda rus dili de yayilmisdir Lak diline dair en erken melumatlar sozlerin siyahisi ve bezi qrammatik melumatlar 18 ci esrin sonu 19 cu esrin evvellerine Yohann Quldenstedt ve Yulius Klaprota aiddir DinLaklar islam dininin sunni qolunda etiqat edirler Safi mezhebi Qumuq cume mescidi 777 778 ci illerde laklar terefinden insa edilmisdir arixci Aleksandr Komarov 1869 yazirdi laklar esasende Qumuq kendinin sakinleri Dagistan qebileleri arasinda ilk islami qebul edenler olmusdur Ebu Muslim ozu de Qumuqa gelerek burada mescid insa etdirdi Bu mescidin kitabesinde oz eksini tapmisdir Qumuqun samxallari muselman adlarini XIII esrin sonlarindan istifade etmeye baslayirlar XIV esr Qumuq Qazi merkezi oldu ve Qazi Qumuq adi verildi Sovet Ittifaqi QehremaniIkinci dunya muharibesi Ehmedxan Sultan iki defe Sovet Ittifaqi Qehremani Makayev Saxay Buganov Haci Suleymanov Rizvan Suleymanov Yakov Hesen Kemalov Huseyn Kusayev Kosmos Musa ManarovMenbewww lakia net Festival lakskoj pesni 2019 02 14 at the Wayback Machine Lakcy Rossijskij etnograficheskij muzej 2008 03 31 at the Wayback MachineIstinadlar Vserossijskaya perepis naseleniya 2010 goda 2018 09 06 tarixinde Istifade tarixi 2009 12 24 2021 08 11 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2019 10 06 2020 05 01 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2019 10 06 2020 05 01 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2019 10 06 Turkmenistan People Groups Lak Joshua Project A ministry of the U S Center for World Mission 2017 10 28 tarixinde Istifade tarixi 2019 10 06 Uzbekistan People Groups Lak Joshua Project A ministry of the U S Center for World Mission 2019 04 05 tarixinde Istifade tarixi 2019 10 06 Tajikistan People Groups Lak Joshua Project A ministry of the U S Center for World Mission 2016 08 16 tarixinde Istifade tarixi 2019 10 06 Azerbaijan People Groups Lak Joshua Project A ministry of the U S Center for World Mission 2019 04 05 tarixinde Istifade tarixi 2019 10 06 Ukrain People Groups Lak Joshua Projekt A ministry of the U S Center for World Mission 2014 02 12 tarixinde Istifade tarixi 2019 10 06 Kazakhstan People Groups Lak Joshua Project A ministry of the U S Center for World Mission 2018 06 22 tarixinde Istifade tarixi 2019 10 06 Turkey People Groups Lak Joshua Project A ministry of the U S Center for World Mission 2019 07 19 tarixinde Istifade tarixi 2019 10 06 Perepis v Gruzii 1989 goda 2012 01 06 tarixinde Istifade tarixi 2019 10 06 Perepis v Kirgizii 1989 goda 2017 03 30 tarixinde Istifade tarixi 2019 10 06 2019 09 04 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2019 10 06 Perepis v Belorussii 1989 goda 2017 03 30 tarixinde Istifade tarixi 2019 10 06 Perepis v Latvii 1989 goda 2012 01 06 tarixinde Istifade tarixi 2019 10 06 Perepis v Estonii 1989 goda 2012 01 06 tarixinde Istifade tarixi 2019 10 06 Perepis v Moldavii 1989 goda 2012 01 06 tarixinde Istifade tarixi 2019 10 06 Perepis v Armenii 1989 goda 2012 01 06 tarixinde Istifade tarixi 2019 10 06 Perepis v Litve 1989 goda 2012 01 06 tarixinde Istifade tarixi 2019 10 06 Russko Lakskij slovar 2020 08 10 tarixinde Istifade tarixi 2019 10 06 S M Hajdakov Laksko Russkij slovar Moskva 1962 Arxivlenmis suret 2021 06 13 tarixinde Istifade tarixi 2019 10 06 Russko Avarskij razgovornik Yazyki narodov Dagestana Vypusk 1 Mahachkala 2007 Arxivlenmis suret PDF 2021 01 17 tarixinde PDF Istifade tarixi 2019 10 06 Arxivlenmis suret PDF 2017 10 19 tarixinde PDF Istifade tarixi 2019 10 06 Abdulmutalibov N Sh Gadzhimirzoev Sh M Russko Lezginskij razgovornik Yazyki narodov Dagestana Vypusk 1 Mahachkala 2007 232 s L I Zhirkov Lakskij yazyk M 1955 P I Puchkov RAZDEL II ROSSIJSKIJ OPYT SOVREMENNYE REALII PDF www isras ru 2012 02 03 tarixinde arxivlesdirilib PDF Istifade tarixi 2012 01 04 L I Lavrov Etnografiya Kavkaza Leningrad 1982 s 101